Orijinal Araflt›rma
Original Investigation
Klasik Kaposi Sarkomlu Olgularda Klinik Özellikler,
‹nsan Herpesvirüs-8’in Varl›¤› ve Tedavi Sonuçlar›
Clinical Features, Presence of Human Herpesvirus-8 and Treatment
Results in Classic Kaposi Sarcoma
Özlem Su, Nahide Onsun, Hande Arda,
Ömer Ümmeto¤lu, Ayfle Pekdemir
Vak›f Gureba E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Dermatoloji K l i n i ¤ i, ‹ s t a n b u l, Türkiye1 2 2
Y
Yaz›flma Adresi/Address for Correspondence: D r . Özlem Su, Vak›f Gureba E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Dermatoloji Klini¤i, ‹stanbul, Türkiye T e l . : 0212 534 69 00/1681 Gsm: 0554 340 33 32 E-posta: ozlemsu@atlas.net.tr
Gelifl Tarihi/Received 0 9 . 0 9 . 2 0 0 8 KKabul Tarihi/Accepted: 24.09.2008
14-18 Ekim tarihlerinde düzenlenen 22. Ulusal Dermatoloji Kongresinde tart›flmal› poster olarak sunulmufltur.
Ö z e t
Amaç: Klasik Kaposi sarkomu (KKS) yafll›lar aras›nda özellikle Yahudi, ‹talyan ve Yunan toplumlar›nda görülmektedir.
Türkiye’de epidemiyolojik veriler olmasa da s›k görüldü¤ü düflünülmektedir. Çal›flmam›zda 18 KKS’lu hastada demografik, klinik özellikler, insan herpesvirüs 8’in (HHV-8) etyopatolojideki rolü ve tedavi sonuçlar›n›n de¤erlendirilmesi amaçland›.
Gereç ve Yöntem: Ocak 2001-A¤ustos 2008 y›llar› aras›nda dermatoloji klini¤imize baflvuran klinik ve histopatolojik olarak
KKS tan›s› alm›fl 18 olgu çal›flmaya al›nd›. Demografik, klinik özellikler ve tedavi sonuçlar› retrospektif olarak de¤erlendirildi. Yedi hastan›n lezyonlu derisinde HHV-8 araflt›r›ld›.
Bulgular: Erkek/kad›n oran› 2/1 olup ortalama yafl 67.2 y›l (37-94 y›l) idi. Bilateral alt ekstremite tutulumu 15 olguda (%83.3),
gö¤üs tutulumu ise 3 olguda (%16.81) mevcuttu. Plak ve nodüller en s›k görülen lezyon tipleriydi (%66.6 ve %55.5). Dokuz olguda hiçbir yak›nma yoktu. Ödem en s›k görülen bulgu idi (%44.4). ‹kincil primer malinite 2 hastada bulundu (%11.1). HHV-8, 7 olgunun 6 ‘s›nda saptand› (%85.7). Hastalar›n büyük bir bölümünde interferon alfa (subkutan yolla) ve kriyoterapi, tek bafl›na veya kombinasyon tedavileri fleklinde kullan›ld›. ‹mikuimod en s›k kullan›lan kombinasyon ajan›yd› (%27.7).
Sonuç: KKS tedavisinde antiviral ve immünmodulatuar özellikleri olan interferon alfa ve imikuimod seçeneklerinin öncelikli
olarak düflünülmesi kan›s›nday›z. (Turkderm 2008; 42: 1 2 2 - 6)
Anahtar Kelimeler: Kaposi sarkomu, insan herpesvirüs-8
S u m m a r y
Background and Design: Classic Kaposi sarcoma (KS) occurs predominantly among the elderly, with Jews, Italians and
Greeks. Classic KS has been seen relatively frequently in Turkey. Our aim was to evaluate the demographic, clinical features of Kaposi sarcoma and etiopathological role of human herpesvirus-8 (HHV-8). Treatment results of 18 classic Kaposi’s sar-coma were also concluded.
Material and Method: Eighteen cases of classic Kaposi sarcoma diagnosed as clinically and histopathologically between
January 2001 and August 2008 in our dermatology department were taken to this study. Demographic, clinical features and treatment results were reviewed retrospectively in all patients. HHV-8 was investigated in the lesional skin of 7 patients.
Results: A male/female ratio of 2/1 was found. Mean age at diagnosis was 67.2 (37-94) years. Bilaterally lower extremities
were involved in 15 patients (83.3%), the trunk was involved in 3 patients (16.6%). Plaques and nodules were the common type of lesions (66.6% and 55.5%). Nine patients had no symptoms (50%). Edema was the most common symptom (38.8%). A second primary malignancy was found in 2 patients (11.1%). HHV-8 was detected in 6 of the 7 patients(85.7%). Majority of the patients were treated with interferon alfa (subcutaneously) and cryotherapy as a monotherapy or a combination therapy. Imiquimod was the second agent in combined treatment (27.7%).
Conclusion: We suggest that interferon alfa and imiquimod can be used as first line therapy agents with their antiviral and
immunmodulatuar features in the treatment of KKS. (Turkderm 2008; 42: 122-6)
Key Words: Kaposi sarcoma, human herpesvirus-8
Türkderm-Deri Hastal›klar› ve Frengi Arflivi Dergisi, Galenos Yay›nc›l›k taraf›ndan bas›lm›flt›r. Her hakk› sakl›d›r. Turkderm-Archives of the Turkish Dermatology and Venerology, published by Galenos Publishing. All rights reserved.
G i r i fl
Kaposi sarkomu (KS) ilk olarak 1872 y›l›nda Macar bir derma-tolog olan Moritz Kaposi (Moritz Kohn) taraf›ndan 5 olguda alt ekstremite derisinde multifokal ve simetrik yerleflim göste-ren “derinin idyopatik multipl pigmente sarkomu” olarak ta-n › m l a ta-n m › fl t › r1. Tipik olarak klasik KS lezyonlar› yavafl ilerleme
gösterir. En s›k ayak ve bacaklar, daha az s›kl›kta ise el v e k o l-lar ile gö¤üs tutulur. Klasik KS, ileri yafl hastal›¤› olup, Gü n e y ve Do¤u Avrupa ülkelerinde, özellikle Yahudi, ‹talyan ve Yu-nan toplumlar›nda daha s›k görülür2 - 4. Klinik ve epidemiyolojik
olarak klasik Kaposi sarkomundan (KKS) farkl› ve daha agresif KS tipleri daha sonradan bildirilmifltir: Endemik KS (Afrikal›lar-da görülür); iyatrojenik KS (immünsupresif te(Afrikal›lar-davi kullananlar-da ortaya ç›kar ve en s›k organ transplantasyonu yap›lm›fl kifli-lerde görülür); epidemik KS (edinsel immün yetmezlik sendro-munda “AIDS” izlenir, esas olarak homoseksüel erkeklerde gö-rülür ve h›zl› bir seyir gösterir).
Kaposi sarkomunun etyolojisi uzun y›llar boyunca ayd›nlat›la-mam›flt›r. ‹lk kez 1994'de Chang ve ark'› AIDS'li hastalarda ge-liflen KS lezyonlar›n›n biyopsi örneklerinde KS ile iliflkili herpes-virüs (KSHV) olarak bilinen insan herpesherpes-virüs-8 (HHV-8)'e ait DNA dizilimlerini göstermifl5, daha sonra tüm KS tiplerinde bu
virüsün varl›¤›n›n saptanmas›yla etyopatogenezde HHV-8'in rolü kesinlik kazanm›flt›r6 - 9. Bununla birlikte immünsüp r e s y o n
kadar baz› epidemiyolojik ve çevresel faktörlerin hastal›¤›n or-taya ç›k›fl› ve seyrinde rol oynad›¤›na inan›lmaktad›r1 0.
Bu çal›flmada klini¤imizde izlenen 18 klasik Kaposi sarkomlu (KKS) olgunun demografik, klinik özellikleri, insan herpesvirüs-8 (HHV-herpesvirüs-8)'in lezyonlu derideki varl›¤› ve tedavi sonuçlar›n›n de-¤erlendirilmesi amaçland›.
Gereç ve Yöntem
Ocak 2001-A¤ustos 2008 tarihleri aras›nda Vak›f Gureba E¤itim ve Araflt›rma Hastanesi Dermatoloji Klini¤i'nde KS nedeniyle iz-lenen 18 olgu çal›flmaya al›nd›. Klinik ve histopatolojik olarak KS tan›s› alan olgular›n dosyalar› retrospektif olarak incelendi. Ol-gular›n demografik özellikleri, KS'nun ortaya ç›k›fl süresi, lezyon-lar›n klinik özellikleri, lezyonlu deride HHV-8 varl›¤›, efllik eden hastal›klar, uygulanan tedavi yöntemleri ve bu tedavilere al›nan yan›tlar de¤erlendirildi. HHV-8 DNA's› 3 olguda lezyonlu deride polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) ile, 4 hastada ise hastalar›n tekrar biyopsi ald›rmak istememeleri nedeniyle haz›r bloklara uygulanan immunohistokimyasal yöntem ile araflt›r›ld›.
B u l g u l a r
Olgular›n ortalama yafl› 67.2 y›l (37-94 y›l), erkek/kad›n oran› 2/1 idi. Lezyonlar›n bafllang›ç süresi 1 ile 180 ay (ortalama 44.1 ay) aras›nda de¤iflmekteydi. Olgular›n %83.3'ünde (15/18) lez-yonlar bilateral alt ekstremite yerleflimi gösterirken, %16.6's›n-da (3/18) yaln›z gövde tutulumu mevcuttu. En s›k görülen lez-yon tipi plak (%66.6) ve nodül (%55.5) olarak saptand› (Resim 1,2). ‹ki olgu d›fl›nda tüm hastalarda lezyon say›s› 10'un üzerin-de idi. Sözügeçen bu 2 olguda salt ikifler aüzerin-det nodüler lezyon mevcuttu. Ödem, %38.8 (7/18) oran›yla en s›k saptanan yak›n-ma oldu. Olgular›n yar›s›nda hiçbir yak›nyak›n-ma yoktu. Salt 2 olgu-da (%11.1) ikincil malinite saptand›. Bu olgular›n birinde ko-lon, di¤erinde ise mide adenokarsinomu görüldü. Kolon ade-nokarsinomu olan bu olgunun k›z› ve o¤lunda da kolon karsi-nomu vard›. Kendisinde herhangi bir malinite saptanmayan baflka bir olgunun ise babas›nda kolon k a n s e r i, erkek
kardeflin-de akci¤er k a n s e r i mevcuttu. Bir di¤er KS olgusunda otoim-mun tiroidit ve HBsAg pozitifli¤i saptand›. ‹ki olguda (%11.1) insüline ba¤›ml› olmayan diabetes mellitus mevcuttu. Hiçbir ol-guda organ transplantasyonu ve kan transfüzyon öyküsü yok-tu. Alt› olgu (%33.3) sigara içicisiydi. Olgular›n hiçbirinde alkol kullan›m öyküsü yoktu. HHV-8 varl›¤› araflt›r›lan 7 olgunun 6's›nda (%85.7) lezyonlu deride virüse ait DNA saptand›. Az say›da nodüler lezyonu olan 2 KS olgusuna cerrahi eksizyon uyguland›. Olgular›m›z›n 7'si salt interferon alfa (subkutan) te-davisi ald›. ‹nterferon alfa tete-davisi uygulanan olgular›m›z bir-den fazla lezyon tipinin birarada oldu¤u ve özellikle plak lez-yonlar›n görüldü¤ü olgular idi. Bu olgular›n 2'sine klini¤imize baflvurmadan önce kemoterapi (KT) ve/veya radyoterapi (RT) uygulanm›flt›. Bir olguya intralezyonel vinblastin uygulanm›fl ancak yan›t al›namam›flt›. Di¤er bir hastada ise multipl RT ve 3 kür sistemik vinblastin tedavisi sonras› nüks görülmüfltü. Çok say›da papül, papülonodül veya nodül bulunan 3 hastaya kri-yoterapi ve interferon tedavisi birlikte uyguland›. Plak ve no-dül veya papülonono-dül fleklinde lezyonlar› olan 2 olguya ise kri-yoterapi, interferon (subkutan) ve imikuimod kombine edile-rek u y g u l a n d ›. Az say›da nodülle birlikte makül,papül,plak gi-bi farkl› lezyonlar› da olan 2 olguya cerrahi eksizyon ve kriyo-terapi ortak olarak uygulan›rken, bir olguya IFN, di¤erine ise
Resim 1. Her iki alt ekstremitede yer alan plak fleklinde kaposi l e z y o n l a r ›
imikuimod da eklendi. Plak ve papülonodül tarz›nda lezyonla-r› olan ve fliddetli onikomikozu ve tinea pedisi de olan bir ol-gumuza ise kriyoterapi, imikuimod ile birlikte oral griseofulvin tedavisi verildi. Kriyoterapi ve interferon (subkutan) tedavisi alan bir hasta d›fl›nda tüm hastalarda (%94.4) tedaviye tam ve-ya k›smi ve-yan›t al›nd›. Tedaviye ve-yan›t vermeyen ve belirgin alt ekstremite ödemi de bulunan bu hastaya daha sonra elastik bandaj ile birlikte RT ve dapson (4,4’-diaminodifenilsülfon)
te-davileri uyguland›. Ancak yeterli yan›t al›namad›. Tek bafl›na veya kombinasyon tedavisi fleklinde interferon (subkutan) te-davisi alan 13 olguya lezyonlar›n yayg›nl›¤› ve fliddetine göre h a f t a d a 3 kez 3-10 milyon ünite aras›nda de¤iflen dozlarda ve 6-24 ay aras›nda sürelerde interferon (subkutan) kullan›ld›. Ol-gular›n demografik, klinik özellikleri, efllik eden hastal›klar, HHV-8 varl›¤› ve tedavi sonuçlar› Tablo 1’de gösterilmektedir.
Tablo 1. Kaposi sarkomlu olgular›n demografik, klinik özellikleri, HHV-8 varl›¤› ve kullan›lan tedaviler
H a s t a Y a fl / C i n s S ü r e ( a y ) Klinik özellikler Yerleflim yeri Efllik eden bulgu H H V - 8 Efllik eden T e d a v i T e d a v i y e
h a s t a l › k l a r / y a n › t S o y g e ç m i fl 1 5 3 / E 5 M a k ü l B alt P a p ü l o n o d ü l e k s t r e m i t e N o d ü l - * ‹ K H I F N( S K ) T a m 2 7 0 / E 2 4 P a p ü l B alt, U üst C E + K + I F N N o d ü l e k s t r e m i t e A¤r›, ödem * K o l e l i t y a z i s ( S K ) T a m 3 4 9 / E 8 4 M a k ü l , p l a k P a p ü l o n o d ü l B alt, B üst N o d ü l ekstremite, gövde - * D M I F N( S K ) T a m 4 6 9 / E 7 P l a k P a p ü l B alt, U üst N o d ü l e k s t r e m i t e K a fl › n t › + ( P C R ) Kolon ca K + I F N( S K ) T a m 5 6 7 / E 1 8 0 M a k ü l P l a k B alt, B üst Ö d e m + ( i m m ü n I F N( S K ) e k s t r e m i t e , h i s t o k i m y a ) - + gövde ‹ K › s m i
6 7 1 / K 1 2 Makül, plak B alt + ( i m m ü n
P a p ü l N o d ü l e k s t r e m i t e Ö d e m h i s t o k i m y a ) K B Y C E + K + ‹ K › s m i
7 6 6 / K 6 P l a k N o d ü l B alt Ö d e m + K +
e k s t r e m i t e ( P C R ) Parkinson I F N( S K ) Y a n › t s › z
8 3 7 / K 1 8 0 M a k ü l P a p ü l B alt A¤r›, ödem * HBsAg (+)
e k s t r e m i t e Otoimmun
t i r o i d i t I F N( S K ) T a m
9 6 5 / E 1 Makül Plak B alt, B üst K+ IFN
P a p ü l o n o d ü l e k s t r e m i t e - * - ( S K ) T a m
1 0 9 4 / K 1 Makül Plak B alt
P a p ü l e k s t r e m i t e , g ö v d e A¤r›, ödem * S V H I F N( S K ) T a m 1 1 8 3 / E 4 8 P l a k B alt, U üst Böbrekte e k s t r e m i t e - * basit kist I F N( S K ) T a m 1 2 7 6 / E 1 8 0 M a k ü l P a p ü l B üst P r o s t a t N o d ü l e k s t r e m i t e - * h i p e r p l a z i s i I F N( S K ) T a m 1 3 6 8 / E 8 P l a k N o d ü l B alt, U üst K a fl › n t › D M K+ ‹ IFN e k s t r e m i t e A¤r›, ödem + ( P C R ) H i p e r t a n s i y o n ( S K ) T a m
1 4 7 5 / E 3 6 P l a k B alt, B üst Babada kolon
P a p ü l o n o d ü l e k s t r e m i t e - * c a Erkek I F N · ( S K ) T a m
kardeflinde AC ca
1 5 5 9 / E 4 8 P l a k B alt + ( i m m ü n Tinea pedis K+ ‹
P a p ü l o n o d ü l e k s t r e m i t e - h i s t o k i m y a ) O n i k o m i k o z G r i s e o f u l v i n T a m 1 6 7 2 / K 6 N o d ü l U alt, U üst (2 adet) e k s t r e m i t e - * - C E T a m 1 7 7 7 / K 7 P l a k B alt + (immün P a p ü l o n o d ü l e k s t r e m i t e Ö d e m h i s t o k i m y a ) - K+ ‹ K › s m i 1 8 5 9 / E 8 N o d ü l U alt - * Mide ca C E T a m e k s t r e m i t e
B, bilateral; U, unilateral; CA, kanser; CE, cerrahi eksizyon; IFN, interferon; ‹, ‹mikuimod; ‹KH, iskemik kalp hastal›¤›; K, kriyoterapi; KBY, kronik böbrek yetmezli¤i; SK, subkutan; SVH, serebrovasküler hastal›k
*, incelenemedi S u ve ark.
Kaposi Sarkomu HHV-8 2008; 42: 1 2 2 - 6T ü r k d e r m
T a r t › fl m a
Klasik KS Akdeniz, Do¤u Avrupa, Ortado¤u toplumlar›nda s›k görülür. ‹nsidens, farkl› popülasyon bazl› çal›flmalarda belirgin de¤iflkenlik gösterir1 1 - 1 3. En yüksek oran 1998-2002 y›llar›
aras›n-da Sardunya aaras›n-das›naras›n-dan bildirilmifltir (erkeklerde milyonaras›n-da 29.2, kad›nlarda milyonda 19.6)1 4. ‹srail'in oranlar› da bu
de¤er-lere yak›nd›r1 5. Kuzey Avrupa'da hastal›k nadir olup erkeklerde
milyonda 2.6-4.1, kad›nlarda 0.6-0.9 oran›nda görülmektedir1 6.
Hastal›k insidensi sosyoekonomik düzeyi düflük bölgelerde da-ha yüksektir. KKS erkeklerde, özellikle 5.-8. dekatta dada-ha s›k-t › r1 0 , 1 7. Bununla birlikte nadiren erken bafllayan olgularda
var-d›r. Bizim çal›flmam›zda E/K oran› 2/1 olup olgular›n %88.8'i 5. dekat, %50'si ise 7. dekat ve üzerindedir. Olgular›m›zda lez-yonlar en s›k alt ekstremitelere lokalize, iyi s›n›rl›, a¤r›s›z, kah-verengi-k›rm›z› ile lividi-viyolase renkte; plak, nodül, papülo-nodül, papül veya makül fleklindeydi. KS lezyonlar› yavafl iler-leme özelli¤i gösterir ve zaman içinde lezyonlar birleflerek bü-yük plak ve nodüller ortaya ç›kabilir. Bizim olgular›m›zda oldu-¤u gibi düflük sosyo-ekonomik durum ve doktora baflvurmada geç kal›nmas›, çok say›da ve yayg›n lezyonlar›n ortaya ç›k›fl›n›n en önemli sebebidir. Peru ve Kolombiya'dan bildirilen araflt›r-malar da benzer özellik göstermektedir1 0 , 1 8. Uzun süre devam
eden KKS'da etkilenen alt ekstremitelerde lenfödem ve kronik venöz staz geliflimi hastal›¤›n en önemli komplikasyonlar›ndan biridir. Bizim olgular›m›z›n yar›ya yak›n›nda alt ekstremiteler-de öekstremiteler-dem bulunmaktayd›. Unilateral tutulum genellikle hasta-l›¤›n bafllang›c›nda görülürken, bizim olgular›m›zda oldu¤u gi-bi hastal›k ilerledikçe gi-bilateral ve multifokal olma e¤ilimi gös-t e r i r1 9. KKS deriye ek olarak oral mukozay› ve gastrointestinal
sistemi etkileyebilir. ‹ç organ tutulumu KKS'da nadirdir ve ol-gular›n yaklafl›k %10'unda görülür2 0. Karaci¤er, kalp, lenf
nod-lar›, dalak, akci¤er, kemik ili¤i tutulumu da bildirilmifltir1 0.
Bi-zim olgular›m›z›n hiçbirinde oral-genital mukoza, lenf nodlar› ve iç organ tutulumu saptanmad›. Olgular›m›zda %11.1 ora-n›nda ikincil malinite saptanmas›, ikincil malinitenin nadir bir bulgu olmad›¤›n› göstermekle birlikte, bu oran di¤er çal›flma-larda bildirilenlere göre daha düflüktür1 6 , 2 1 - 2 3. KKS ile di¤er
ma-linitelerin birlikteli¤i de¤iflikli¤e u¤ram›fl immunolojik yap›n›n klinik bir göstergesi olabilir. KKS hastalar›nda insüline ba¤›ml› olmayan diabetes mellitus (DM) s›kl›¤›n›n artt›¤› bildirilmifltir2 4.
Benzer flekilde çal›flmam›zda insüline ba¤›ml› olmayan DM ora-n›n› (%11.1) normal topluma oranla daha yüksek bulduk. KS'nun tüm tiplerinde bir gama herpesvirüs olan HHV-8'in var-l›¤› gösterilmifltir. HHV-8 di¤er insan herpesvirüsleri gibi dün-yan›n her yerinde eflit da¤›lmam›flt›r; Kuzey Avrupa, Asya ve Kuzey Amerika'da %0-5 (düflük seroprevelans), Akdeniz, Do¤u Avrupa, Karayipler'de %5-20 (orta seroprevelans), Güney Afri-ka'da %50'nin üzerinde (yüksek seroprevelans) pozitif bulu-n u r2 5. Çok say›da çal›flmada HHV-8 prevelans›n›n yüksek
oldu-¤u bölgelerle KKS görüldü¤ü bölgeler aras›nda güçlü ve direkt bir iliflki gösterilmifltir2 6 - 2 8. Ancak baz› farkl› durumlar›n
bildiril-mesi KS gelifliminde kofaktörlerin veya genetik predispozisyo-nun da rol oynad›¤›n› düflündürmektedir2 5 , 2 9 - 3 0. Yüksek
de¤ifl-ken K1 geni baz al›narak HHV-8'in 6 major moleküler alt tipi bildirilmifltir. Bu alt tipler bölgesel ve etnik özellikler ile güçlü bir iliflki içindedir2 5. Çal›flmam›zda HHV-8 bakabildi¤imiz
olgu-lar›n %85.5'inde virüsü pozitif bulduk.
Daha önce yap›lm›fl çal›flmalarda da HHV-8 pozitifli¤i %100 oran›na ulaflmam›flt›r. Baz› olgularda düflük viral kopya say›s› ile iliflkili olarak virüs saptanamayabilir. Viral kopya say›s› AIDS
ile iliflkili KS ile karfl›laflt›r›ld›¤›nda KKS’da daha düflüktür. HHV-8’i negatif oldu¤u olgular için bir baflka aç›klama primer ba¤-lanma bölgelerindeki dizilim polimorfizmidir3 1. Sonuç olarak
nadir olgularda virüs bulunmayabilir. HHV-8 KKS etyolojisinde rol oynad›¤› kadar ikincil malinite geliflimine de neden olabi-l i r3 2 - 3 4. Biz ikincil malinitesi olan 2 olgumuzdan birinde HHV-8
varl›¤›n› araflt›rabildik ve sonucu pozitif olarak bulduk. KKS te-davisinde pek çok seçenek mevcuttur. Lokal tedavi alternatif-leri; radyoterapi, elektron demeti, kriyoterapi, cerrahi eksiz-yon, elektrokoterizaseksiz-yon, lazer, intralezyonel kemoterapi (vinblastin, vinkristin, bleomisin)’dir. ‹ç organ tutulumunda ve-ya çok ve-yayg›n deri tutulumu olan olgularda sistemik kemote-rapi (bleomisin, vinblastin, vinkristin, doksorubisin, etoposid ve takseller) önerilmektedir1 0 , 1 9 , 3 5. ‹nterferon alfa sistemik
(subku-tan) veya intralezyonel olarak uygulanabilen antitümör (antip-roliferatif), antiviral, immunomodülatör ve antianjiogenetik özellikleriyle oldukça etkili bir ajand›r3 6 - 3 8. Biz olgular›m›z›n
%72.2’sine tek bafl›na veya kombinasyon tedavileri fleklinde subkutan olarak interferon alfa uygulad›k. ‹mikuimod da in-terferona benzer etkileriyle KS’da deri lezyonlar›nda baflar›yla kullan›lan yeni bir tedavi seçene¤idir3 9. Olgular›m›z›n
%27.7’si-ne imikuimod di¤er tedavi seçe%27.7’si-nekleriyle kombi%27.7’si-ne edilerek uy-guland›. Olgular›m›z›n %44.4’ünde kriyoterapi tek bafl›na veya kombinasyon fleklinde uyguland›. Papülonodül ve küçük no-düler lezyonlar›n tedavisinde oldukça tatminkar sonuçlar al›n-d›. Sonuç olarak çal›flmam›zda deri lezyonlar›n›n bilateral loka-lizasyon göstermesi ve lezyonlar›n çok say›da olmas› KS olgula-r›n›n geç dönemde doktora baflvurduklar›n› düflündürmekte-dir. Tedavide amaç komplikasyonlar›n önlenmesi, tedavi edil-mesi ve semptomlar›n iyilefledil-mesi olmal›d›r. Bu nedenle yavafl seyir gösteren durumlarda kemoterapi gibi yan etkisi yüksek, immünsupreyona yol açan agresif yaklafl›mlardan kaç›n›lmal›-d›r. HHV-8’in etyopatogenezde rol oynamas› nedeniyle KKS te-davisinde ve nüksleri önlemede antiviral ve immünmodulatu-ar özellikleri olan interferon alfa ve imikuimod seçeneklerinin öncelikli olarak düflünülmesi kan›s›nday›z.
K a y n a k l a r
1 . Weiss SW, Goldblum JR. Enzinger and Weiss’s Soft Tissue Tumors. 4. bask›. St Louis: Mosby; 2001. p. 917-54.
2 . Digiovanna JJ, Safai B. Kaposi’s sarcoma: A retrospective study of 90 cases with particular emphasis on the familial occurence, eth-nic background and prevalance of other diseases. Am J Med 1 9 8 1 ; 7 1 : 7 7 9 - 8 2 .
3 . Ross RK, Casagrande JT, Dworsky RL, Levine A, Mack T. Kaposi’s sarcoma in Los Angeles, California. J Nati Cancer Inst 1 9 8 5 ; 7 5 : 1 0 1 1 - 1 5 .
4 . Stratigos JD, Potouridou I, Kataulis AC. Classic Kaposi’s sarcoma in Greece: A clinico-epidemiological profile. Int J Dermatol 1997;36: 7 3 5 - 4 0 .
5 . Chang Y, Cesarman E, Pessin MS, el al: Identification of new her-pesvirus-like DNA sequences in AIDS-associated Kaposi’s sarcoma. Science 1994;266:1865-9.
6 . Boshoff C, Whitby D, Hatzlisannou T, et al: Kaposi’s sarcoma asso-ciated herpes virus in HIV-negative Kaposi’s sarcoma. Lancet 1995; 4 5 : 1 0 4 3 - 4 .
7 . Dupin N, Grandadam M, Calvez V, Gorin I,Aubin JT, Havard S, et al: Herpes virus-like DNA sequences in patients with Mediterrane-an Kaposi’s sarcoma. LMediterrane-ancet 1995;345:761-2.
8 . Moore P, Chang Y. Detection of herpes virus-like DNA sequences in Kaposi’s sarcoma in patients with and those without HIV infec-tions. N Eng J Med 1995;332:118-25.
9 . Luppi M, Barozzi P, Schultz TF, Bone A. Marrow failure associated with human herpes virus 8 infection after transplantation. N Eng J Med 2000;343:1378-85.
1 0 . Mohanna S, Ferrufino JC, Sanchez J, et al: Epidemiological and cli-nical characteristics of classic Kaposi’s sarcoma in Peru. J Am Acad Dermatol 2005;53:435-41.
1 1 . Grulich HE, Beral V, Swerdlow AJ. Kaposi’s sarcoma in England and Wales before the AIDS epidemic. Br J Cancer 1992;66:1135-7. 1 2 . Hjalgrim H, Melbye M, Lecker S, et al: Epidemiology of classic Ka-posi’s sarcoma in Denmark between 1970 and 1992. Cancer 1 9 9 6 ; 7 7 : 1 3 7 3 - 8 .
1 3 . Geddes M, Franceschi S, Barchielli A, et al: Kaposi’s sarcoma in Italy before and after the19. AIDS epidemic. Br J Cancer 1 9 9 4 ; 6 9 : 3 3 3 - 6 .
1 4 . Cotton› F, De Marco R, Montesu MA. Classic Kaposi’s sarcoma north-east Sardinia: an overview from 1977 to 1991 Br J Cancer 2 0 0 4 ; 9 1 : 1 2 6 1 - 2 .
1 5 . G u t t m a n-Yassky E, Bar-Chana M, Yukelson A, et al: Epidemiology of classic Kaposi’s sarcoma in the Israel Jewish population betwe-en 1960 and 1998. Br J Cancer 2003;89:1657-60.
1 6 . Ries LAG, Eisner MP, Kosary CL, et al. Seer Cancer Statistics Revi-ew, 1973-1997. National Cancer Institute: Bethesda, MD,2000. 1 7 . Brenner B, Weismann-Brenner A, Rakowsky E, et al. Classical
Ka-posi sarcoma: prognostic factor analysis of 248 patients. Cancer 2 0 0 2 ; 9 5 : 1 9 8 2 - 7 .
1 8 . Garcia A, Olivella F, Valderrama S, et al. Kaposi's sarcoma in Co-lombia- Cancer. 1989;64:2393-8.
1 9 . Buonaguro FM, Tornesello ML, Buonaguro L, et al. Kaposi's sarco-ma: aetiopathogenesis, histology and clinical features. J Eur Acad Dermatol venearol, 2003;17:138-54.
2 0 . Iscovich J, Boffetta P, Franceschi S,et al. Classic Kaposi sarcoma epidemiology and risk factors. Cancer 2000;88:500-17.
2 1 . Iscovich J, Boffetta P, Winkelmann R, et al. Classic Kaposi's sarco-ma as a second prisarco-mary neoplasm. Int J Cancer 1999;80:178-82. 2 2 . Prette WW. The insidence of second malignancies in subsets of
Kaposi's sarcoma. J Am Acad Dermatol 1987;16:855-61.
2 3 . Safa B, Mike V, Giraldo G. Association of Kaposi's sarcoma with second primary malignancies. Cancer 1980;45:1472-9.
2 4 . Weissmann A, Linn S, Weltfriend S, et al. Epidemiological study of classic Kaposi's sarcoma: a retrospective review of 125 cases from Northern Israel. J Eur Acad Dermatol 2000;14:91-5.
2 5 . Mohanna S, Maco V, Bravo F, Gotuzzo E. Epidemiology and clini-cal characteristics of classic Kaposi's sarcoma, seroprevelance and variants of human herpes virus 8 in South America: A critical revi-ew of an old disease. Int J Infec Dis 2005: 2 3 9 - 5 0 .
2 6 . Santrarelli R, De Marco R, Masala MV, et al. Direct correlation between human herpes virus 8 seroprevelance and classic Kapo-si's sarcoma incidence in Northern Sardinia. J Med Virol 2 0 0 1 ; 6 5 : 3 6 8 - 7 2 .
2 7 . Iscovich J, Fischbein A, Fisher-Fischbein J, et al. Seroprevelance of Kaposi's sarcoma associated herpes virus in healthy adults in Isra-el. Anticancer Res 2000;20:2119-22.
2 8 . Geraminejad P, Memar O, Aronson I, et al. Kaposi's sarcoma and other manifestations of human herpes virus 8. J Am Acad Derma-tol 2002;47:641-55.
2 9 . Wahman A, Melnick SL, Rahame FS, et al. The epidemiology of classic, African and immunosuppressed Kaposi's sarcoma. Epide-miol Rev. 1991;13:178-99.
3 0 . Cattani P, Capvano M, La Parola IL, et al. Human Herpes virus 8 in Italian HIV-Seronegative Patients with Kaposi Sarcoma. Arch Der-matol. 1998;134:695-99.
3 1 . Hiatt KM, Nelson AM, Lichy JH, et al. Classical Kaposi Sarcoma in the United States over the last two decades: A clinicopathologic and molecular study of 438 non-HIV- related Kaposi sarcoma pa-tients with comparison to HIV-related Kaposi sarcoma. Modern Pathology 2008;21:572-82.
3 2 . Tscovich J, Befffetta P, Brennan P. Classic Kaposi's sarcoma as a first primary neoplasm. Int J Cancer 1999;8:173-77.
3 3 . Safa B, Mike V, Giraldo G, et al. Association of Kaposi's sarcoma with second primary malignancies: possible etiopathogenic impli-cations. Cancer 1980;45:1472-79.
3 4 . DV M-Q, Bcan CM, Isaacson PG. Kaposi sarcoma-associated herpes virus/ human herpes virus 8 and lymphoproliferative disorders. J Clin Pathol. 2007;60:1350-57.
3 5 . E r s o y-Evans S, fiahin S. Kaposi Sarcomu. J Int Med Sci 2007;3:38. 3 6 . Hauschild A, Petres-Dunschec c. Intralesional treatment of classical
Kaposi sarcoma with interferon alpha. Hautarz 1992;43: 789-91. 3 7 . Tur E, Brenner S. Classic Kaposi's sarcoma: low-dose interferon
alpha treatment. Dermatology 1998;197:37-42.
3 8 . Costa da Cunha CS, Lebbe C, Ry bajad M, et al. Long-term follow-up of non-HIV Kaposi's sarcoma with low-dose recombinant in-terferon alpha-2b. Arch Dermatol 1996;132:285-90.
3 9 . Celestin Schartz NE, Chevret S, Paz C, et al. Imiquimod 5% cream for treatment of HIV-negative Kaposi's sarcoma skin lesions: A phase I to II, open-label trial in 17 patients. J Am Acad Dermatol. 2 0 0 8 ; 5 8 : 5 8 1 - 9 1 .
S u ve ark.
Kaposi Sarkomu HHV-8 2008; 42: 1 2 2 - 6T ü r k d e r m
