• Sonuç bulunamadı

‹flletme d›fl›ndan ba¤›ms›z uzmanlar tara- f›ndan yap›lan denetime d›fl denetim veya ba¤›ms›z denetim denir

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "‹flletme d›fl›ndan ba¤›ms›z uzmanlar tara- f›ndan yap›lan denetime d›fl denetim veya ba¤›ms›z denetim denir"

Copied!
8
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

2.DENET‹M TÜRLER‹

Denetim türleri de¤iflik ölçütler alt›nda s›n›fland›r›labilmektedir. En yayg›n s›n›fland›rma, denetimi kimin yapt›¤›na ve denetim sonunda el- de edilmek istenen faydaya (denetim amaçlar›na) göre iki bafll›k alt›nda toplanmaktad›r. Denetçilerin statülerine (unvanlar›na) göre denetim tür- leri; iç denetim, d›fl denetim ve kamu denetimi olmak üzere üç bafll›k al- t›nda tan›mlanmaktad›r. Denetim ile elde edilmek istenen amaca göre denetim türleri ise, finansal tablolar denetimi, uygunluk denetimi ve fa- aliyet denetimi olmak üzere üç bafll›kta aç›klanabilmektedir.

Tablo 2.1. Denetim Türleri

2.1.Denetçilerin Statülerine Göre Denetim Türleri

Denetim faaliyetini yürüten denetçiler çeflitli unvanlar alt›nda çal›- flabilirler. Denetçilere tafl›d›klar› unvanlara göre iç denetçi, ba¤›ms›z de- netçi ve kamu denetçisi denir. ‹flletme d›fl›ndan ba¤›ms›z uzmanlar tara- f›ndan yap›lan denetime d›fl denetim veya ba¤›ms›z denetim denir. ‹fllet-

(2)

netime iç denetim, kamu taraf›ndan görevlendirilmifl denetim elemanla- r›n›n yapt›klar› denetimlere ise kamu denetimi denir. Bu kapsamda de-

¤erlendirilen denetçi statülerine göre denetim türleri afla¤›da ayr›nt›l›

olarak aç›klanm›flt›r.

2.1.1. Ba¤›ms›z Denetim

Ba¤›ms›z denetim, iflletme d›fl›ndan iflletme ile herhangi bir organik ba¤› olmayan kifli ve kurumlar taraf›ndan yap›lan denetimlerdir. Ba¤›ms›z denetim; finansal tablolar›n, genel kabul görmüfl muhasebe kavram, ilke ve standartlar›na uygunlu¤u ile bilgilerin do¤rulu¤unun ve gerçe¤i dürüst bir biçimde yans›t›p yans›tmad›¤›n›n, denetçiler taraf›ndan denetim ilke ve kurallar›na göre, defter, kay›t ve belgeler üzerinden incelenmesi ve tespit edilen sonuçlar›n rapora ba¤lanmas› sürecidir. Ba¤›ms›z denetçiler ço¤un- lukla iflletmelerin finansal tablolar›n›n denetimiyle u¤rafl›rlar.

Ba¤›ms›z denetim sürecinde denetçinin ba¤›ms›z olmas› esast›r, bu nedenle ba¤›ms›z denetimde denetçinin afla¤›daki koflullar› karfl›l›yor ol- mas› zorunludur:

• ‹flletme ile denetim sözleflmesinde belirlenen tutar d›fl›nda bir üc- ret iliflkisi olmamal›d›r ve bunun d›fl›nda ücret veya baflka bir isim alt›n- da ödeme yap›lmamal›d›r.

• ‹flletme ile herhangi bir ekonomik faaliyet içerisinde olmamal›, herhangi bir ifl iliflkisi, dan›flmanl›k, ticaret gibi bir iliflki bulunmamal›d›r.

• ‹flletme ile herhangi bir borç alacak iliflkisi söz konusu olmama- l›, iflletmeden borç almamal› veya borç vermemelidir.

(3)

2.1.2. ‹ç Denetim

‹ç denetim: iflletme içi daimi statüde çal›flan ya da iflletme d›fl›ndan sürekli olarak iç denetçi statüsünde hizmet veren finansal nitelikli ve fi- nansal nitelikli olmayan tüm iflletme faaliyetlerinin incelenmesidir. Di¤er bir deyiflle, kamu veya özel sektörde kurum veya iflletmeye bir ücret ak- di ile ba¤l› olarak çal›flan kiflilerin yönetim ad›na üstlenmifl olduklar› bir denetim türdür.

Kamu veya özel kesim iflletmelerinde organizasyon yap›s› içinde çal›flan ve genellikle iflletmenin üst yönetimine elde ettikleri bilgileri su- nan kiflilere iç denetçi ad› verilir. ‹ç denetçilerin bafll›ca görevleri, ba¤l›

bulunduklar› kurum ve kurulufllar›n iç kontrol yap›s›n› izlemek ve öne- rilerde bulunmakt›r.

‹ç denetçilerin görev kapsam›nda afla¤›daki faaliyetler say›labilir:

• ‹flletmenin muhasebe ifllemlerini ve haz›rlanan raporlar›n do¤ru- lu¤unu tespit etmek,

• ‹flletme faaliyetlerinin bütçe hedeflerine ve planlara uygun olup olmad›¤›n› tespit etmek,

• Yönetim taraf›ndan belirlenen politika, yönerge ve uygulamalara uygunlu¤u tespit etmek,

• ‹flletmedeki hata veya hilelerin ortaya ç›kar›lmas›,

• Faaliyet ve uygunluk denetimlerinin yürütülmesi,

• Yönetimin istedi¤i özel denetimleri gerçeklefltirmek.

‹ç denetim iflletmeler için faaliyetlerinin etkinli¤ini inceleyen, ifllet- menin hedeflerine ne ölçüde ulaflt›¤›n› ortaya ç›karan önemli bir araçt›r.

‹ç denetçiler yönetim kuruluna ba¤l› olarak onlar›n belirledi¤i görev ala- n› içinde kalarak çal›flmalar›n› yürütürler.

(4)

Ba¤›ms›z Denetçi - ‹ç Denetçi ‹flbirli¤i

Ba¤›ms›z denetçiler denetlenen iflletmenin iç denetim çal›flmalar›n- dan yararlanabilirler. (UDS 610). Ancak, iç denetçilerin çal›flmalar›ndan yararlanmadan önce iç denetim çal›flmalar›n›n yeterlili¤inin de¤erlendi- rilmesi ve denetimdeki risklerin dikkate al›nmas› gerekmektedir. Örne-

¤in, ba¤›ms›z denetim sürecinde bir hesap bakiyesi veya bir ticari ifllem gerek rakamsal boyutu, gerekse içeri¤i aç›s›ndan düflük riskli olarak de-

¤erlendirilmifl olabilir. Bu durumda ba¤›ms›z denetçi, iç denetçinin yap- m›fl oldu¤u çal›flmalar› kullanabilir. Yüksek risk tafl›yan ifllemler ya da et- kin çal›flmayan iç denetim bölümlerinin bulunmas› durumunda ba¤›ms›z denetçi, iç denetim bölümünün çal›flmalar›ndan yararlanma konusunda temkinli olmak zorundad›r.

2.1.3.Kamu Denetimi

Kamu kurumlar›na ba¤l› olarak çal›flan ve kamu yarar›n› gözeterek görev yapan kiflilerin yapt›klar› denetimlere kamu denetimi ad› verilir.

Kamu denetimi, kamu kurum ve kurulufllar› ile özel sektör iflletmeleri- nin kamu taraf›ndan görevlendirilmifl elemanlar taraf›ndan incelenmesi- dir.

Kamu kurumlar›na ba¤l› olarak çal›flan ve kamu yarar›n› gözeterek görev yapan kiflilere kamu denetçisi ad› verilir. Kamu denetçileri, çeflitli kamu kurumlar› içinde örgütlenmifl ve iflletme faaliyetlerinin yasalara, yönetmeliklere ve kamu yarar›na uygunlu¤unu tespit etmek için, ifllet- melerin beyan ettikleri vergi ve yapm›fl olduklar› kay›t ve ifllemler üze- rinde denetim yaparlar. Tarafs›z ve objektif davranmakla birlikte kamu yarar› ön planda tutularak denetim faaliyeti yürütülür.

(5)

Kamu denetimi yapan baz› kamu denetçileri afla¤›da s›ralanm›flt›r:

• Maliye Bakanl›¤› Denetçileri

• Maliye Bakanl›¤› Hesap Uzmanlar›

• SPK Denetçileri

• BDDK Denetçileri

• SGK Müfettiflleri

2.2.Amaçlar›na Göre Denetim Türleri

Denetim; denetim çal›flmas›n›n ne amaçla yap›ld›¤›na veya deneti- min konusunun ne oldu¤una göre de s›n›fland›r›labilmektedir. Denetim faaliyeti ile ulafl›lmak istenen amaca göre denetim türleri; finansal tablo- lar denetimi, uygunluk denetimi ve faaliyet denetimi olmak üzere üç bafll›kta s›n›fland›r›lm›flt›r. Amaç finansal tablolar›n bir bütün olarak do¤- ru ve güvenilir olup olmad›¤›n› saptamak oldu¤unda, finansal tablolar denetiminden söz edilir. Denetimle elde edilmek istenen amaç iflletme faaliyetlerinin etkin yürütülüp yürütülmedi¤ini, hedeflerini gerçeklefltir- me derecesini saptamak oldu¤unda yap›lan denetim çal›flmas› faaliyet denetimi olarak tan›mlan›r. Uygunluk denetiminde ise amaç, belirli bir otorite taraf›ndan belirlenmifl ölçütlere ne ölçüde uyuldu¤unun tespiti- dir.

2.2.1.Finansal Tablolar Denetimi

Bir iflletmeye ait finansal tablolar›n önceden saptanm›fl ölçütlere uy- gun olarak haz›rlan›p haz›rlanmad›¤›n›n incelenmesi amac›yla yap›lan denetimdir. Finansal tablolar denetiminde amaç, finansal tablolar›n ge- nel kabul görmüfl muhasebe ilkeleri ve muhasebelefltirme üzerinde etki-

(6)

si olan yasal mevzuata (örne¤in; SPK muhasebe standartlar›) uygun olup olmad›¤›n› ve finansal tablolar›n bir bütün olarak iflletmenin gerçek du- rumunu yans›t›p yans›tmad›¤›n› araflt›rmakt›r. Afla¤›da finansal tablolar denetiminin unsurlar› özetlenmifltir.

Tablo 2.2. Finansal Tablolar Denetimi

2.2.2.Faaliyet Denetimi

‹flletmenin önceden belirlemifl oldu¤u amaçlar›na ulafl›p ulaflmad›-

¤›n› ve ayn› zamanda iflletmenin verimli çal›fl›p çal›flmad›¤›n› tespit et- mek amac›yla iflletme politikalar›n› ve politikalar›n uygulama sonuçlar›- n› de¤erleme ve ölçmeye yarayan denetim türüdür. Faaliyet denetimi, ifl- letmenin organizasyon yap›s›n›, ifl ak›fllar›n› ve yönetim performans›n›

tespit etmeye yönelik genifl kapsaml› bir inceleme faaliyetidir. ‹flletme- nin finans, pazarlama, sat›n alma, araflt›rma gelifltirme ve insan kaynak- lar› gibi bölümlerinin iflletme politikalar›na ne düzeyde uygun davrand›-

¤›n›n incelenmesi de faaliyet denetiminin konusunu oluflturur. Faaliyet denetimi özellikle iflletme yönetiminin etkinli¤ini ve performans›n› de-

¤erlendirmede önemli bir süreçtir. Faaliyet denetiminin amaçlar› afla¤›- daki gibidir:

(7)

• ‹flletmenin performans›n› incelemek,

• Hedeflerin ne ölçüde gerçekleflti¤ini saptamak,

• Verimli çal›fl›l›p çal›fl›lmad›¤›n› incelemek.

Tablo 2.3. Faliyet Denetimi

2.2.3.Uygunluk Denetimi

Bir iflletmenin finansal ifllemlerinin ve faaliyetlerinin, iflletme yöne- timi, yasama organ› ya da di¤er yetkili kifli ve kurulufllarca belirlenmifl yöntemlere, kurallara ve mevzuata uygun olup olmad›¤›n›n incelenmesi sürecine uygunluk denetimi denir. Uygunluk denetimde örne¤in bir ifl- letmedeki muhasebe bilgilerinin belirli bir otorite taraf›ndan konulmufl kurallara uyularak gerçeklefltirilip gerçeklefltirilmedi¤in incelenmesi iflle- mi yap›l›r. Örne¤in devlet, iflletmenin vergi kanunlar›n›n gereklerini ye- rine getirip getirmedi¤in inceleyebilir. Bu durum vergi mevzuat›na uy- gunlu¤un denetimidir.

(8)

Tablo 2.4. Uygunluk Denetimi

Di¤er taraftan iflletme üst yönetimi, üst yönetim taraf›ndan konul- mufl kurallara uygunlu¤u inceleyebilir. ‹flletme içinde tayin edilmifl bir ödeme prosedürüne uyulup uyulmad›¤›n›n veya belirlenmifl politikalara ne ölçüde uyuldu¤unun, iflletmenin muhasebe kay›tlar›n›n, dosyalama sistemin, ödeme sisteminin incelenmesi ifllemleri uygunluk denetimine örnek olarak verilebilir.

Vergi denetim elemanlar›n›n vergi incelemeleri, yaln›zca KDV ince- lemesi, SGK müfettifllerinin yapt›klar› denetimler veya meslek mensup- lar›n›n “tam tasdik” çal›flmalar› birer uygunluk denetimi örne¤idir.

Referanslar

Benzer Belgeler

Üniversite akademik personeline mahsus ve maaş unsurları içinde yer alan ek gösterge, geliştirme öde- neği, üniversite ödeneği, idari görev ödeneği makam

 “Kan ve Kan Ürünleri yönetmeliği”nin ilgili maddeleri, geçiciler de dâhil olmak üzere bu konuda faaliyet gösteren tüm hizmet birimlerinin fiziksel

“Bak›fl avc›s›” gibi sistemler yaln›zca iflye- rinde dikkat bölünmesini engellemek için de¤il, çok ciddi dikkat sorunu yaratan kimi hastal›kla- r›n tedavisinde

Günlük yaüantımızda doùal olarak yer alan, ancak önemli i ülevi olan iletiüimin hemüirelik- te daha bilinçli ele al ınması, iletiüim tekniklerinin, iletiüim

Ayrıca öğ- rencilerin ÇBASDÖ’de aile (r=0.33) ve çevresinden (0.368) aldığı desteği gösteren puan ortalamaları arttıkça umutsuzluk düzeylerinin azaldığı

Bu ne- denle de pediatrik dermatolojinin ba¤›ms›z bir dal veya üst uzmanl›k olmas› flu an hayalden öte geçememektedir.Oysa çocuk hastalar›m›z›n

• Rotasyon ‹le ‹lgili Bazı Arafltırmaların Sonuçları Zorunlu Denetçi Rotasyonu Neden Gündemde.. Yeni Düzenlemeler ve

şeklinde yoğunlaşmaktadır. Kesin hesap ve yönetim dönemi hesaplarının bir ay içerisinde Sayıştay Başkanlığına gönderilmesi zorunludur 259. Yani; belediye