SERBEST BÖLGELER İSTİSNALARI
Serbest Bölgeler Kanunu ile ihracata yönelik faaliyet gösteren firmaların ihracata yönelik yatırımını artırmak ve üretimi teşvik etmek, doğrudan teknoloji girişini ve yabancı yatırımları hızlandırmak, işletmeleri ihracata yönlendirmek ve uluslararası ticareti geliştirmek amacıyla serbest bölgelerin kurulması, yer ve sınırlarıyla faaliyet konularının belirlenmesi, işletilmesi, yönetimi, tesislerin teşkili ve bölgelerdeki yapı ile ilgili hususları geliştirmektir.
İstisna Kapsamı;
Firmaların serbest bölgelerin işletilmesi ile ilgili faaliyetlerden elde ettikleri kazançları, en fazla 30 yıl ve Ticaret Bakanlığınca firmalara verilen ilk faaliyet ruhsatında belirlenen süre ile sınırlı olarak gelir veya kurumlar vergisinden muafiyetini kapsamaktadır.
Serbest Bölgeler Kanunun geçici 3 üncü maddesinin 5810 sayılı Kanunla değişik ikinci fıkrasının (c) bendi uyarınca, serbest bölgelerde faaliyette bulunan mükelleflerin, Avrupa Birliğine tam üyeliğin gerçekleştiği tarihi içeren yılın vergilendirme döneminin sonuna kadar, bu bölgelerde gerçekleştirdikleri faaliyetler ile ilgili olmak kaydıyla yaptığı işlemlerden istisna kapsamında bildirilen indirimlerden yararlanabilmektedir.
Serbest bölgelerde üretim faaliyetinde bulunan firmaların bu bölgelerde imal ettikleri ürünlerin satışından elde ettikleri kazançları ile serbest bölgelerde, bakım, montaj, onarım, elleçleme, demontaj, ayrıştırma, etiketleme, ambalajlama, test etme, depolama hizmeti alanlarında faaliyet gösteren ve hizmetin tamamını Türkiye’de yerleşmiş olmayan kişilerle, kanuni merkezi, işyeri veya iş merkezi yurt dışında bulunanlara verilen hizmetlerinin, söz konusu hizmetlere konu malların serbest bölgelerden Türkiye’ye girişi olamadan yabancı bir ülkeye gönderilmesi kaydıyla ilgili hizmetlerden elde ettikleri kazançları gelir veya kurumlar vergisinden istisnadır.
Bu bölgelerde üretilen ürünlerin FOB bedelinin en az %85’ini yurt dışına ihracatının gerçekleştiğinin YMM faaliyet raporu ile tespit edilmesi halinde mükelleflerin istihdam ettikleri personele ödedikleri ücretler üzerinden hesaplanan gelir vergisi, vergi dairesince tecil edilen vergi terkin edilecektir. Ayrıca istisnadan yararlanabilmek için düzenlenecek YMM faaliyet raporuna ek olarak; Gümrük Çıkış Beyannamesi, Faaliyet Ruhsatı ile Kapasite Raporu örneklerinin de bildirilmesi gerekmektedir. FOB bedelinin hesaplanması istisnadan yararlana bilinmesi açısından önem arz etmektedir.
Üretilen ürünlerin birim FOB bedeli, üretilen mallardan satışı yapılanların satış tutarı toplamının satılan ürün miktarına bölünmesiyle elde edilen tutardır.
Üretilen emtia ihraç bedeli
İstisna Uygulaması için --- = %85 ve daha büyük olması gerekir.
Toplam FOB Bedeli
Serbest bölgede üretim faaliyetinde bulunan üretici firmaların ürünlerini, aynı veya başka bir serbest bölgede faaliyette bulunan ihracatçılara, yurt dışına (ihraç kayıtlı) satılması şartıyla teslim etmeleri de yurt dışına satılmış olarak kabul edilmektedir. Ancak İhracat
kaydıyla yapılan teslimde, üretici firma istisnadan yararlanacağından, ihracatı gerçekleştiren firma istisnadan yararlanamamaktadır.
İhraç kayıtlı malların, ihracatçıya teslim tarihinden sonraki aybaşından itibaren üç ay içinde ihraç edilmesi zorunludur. Yani 05.08.2022 tarihinde teslim edilen bir mal için 3 ayın başlangıç süresi 01.09.2022’dir ve bu tarihten itibaren 3 ay içinde yurt dışına ihraç etmesi gerekmektedir. Aksi takdirde bu mallara ilişkin yurt dışı satış gerçekleşmemiş olarak değerlendirilmektedir.
Birden fazla takvim yılında tamamlanan imalat işlerinde, imalatın tamamlanıp satışın yapılması durumunda ürünün toplam FOB bedelinin %85’ini yurt dışına ihraç etmesi halinde, imalat süresi içinde istihdam edilen personel ücretlerine ilişkin gelir vergisi istisna uygulanacaktır.
Serbest bölgelerde gerçekleştirilen faaliyetlerle ilgili olarak yapılan işlemler ve düzenlenen kâğıtlar damga vergisi ve harçlardan da istisnadır.
Tebliğin de yazılım üreten firmalarda belirtilen istisnalardan yararlanabilecektir.
Yazılım firmaları yazılımlarını internet üzerinden elektronik ortamda gönderilmesini, Yurt dışındaki müşterin ve yurt içinde bulunan bir firmanın yurt dışında kendi adına faaliyet gösteren şubelerini de kapsamaktadır.
Yazılım faaliyetinin istisna kapsamında değerlendirilebilmesi için bazı şartlar getirmiştir;
- Söz konusu faaliyetin fiilen serbest bölgede yapılması,
- İşyeri alt yapısının ve teknik donanımının bu faaliyetin yapılması için gerekli şartları sağlaması,
- Yazılımın yurt dışındaki bir firma ya da kişi için yapılmış olması, - Yazılımdan yurt dışında faydalanmış olması,
- Fatura başlığının yurt dışındaki müşteri adına düzenlenmiş olması,
- Dövizin Türkiye'ye getirilmesinin tevsik edilmesi (ödeme belgesi, banka dekontu vb.), - Ürünün, gümrük çıkış beyannamesi (gümrük çıkış beyannamesi düzenlenmesinin zorunlu olmadığı durumlarda, ilgili mevzuata göre düzenlenen serbest bölge işlem formu) ve YMM faaliyet raporu ile fiili ihracatının gerçekleştiğinin bildirilmesi,
Yurt dışına ihraç edilen ürünlerin toplam FOB bedelinin belirlenmesinde, satışa ilişkin belgenin yasal defterlere kayıt edildiği tarihteki T.C. Merkez Bankasınca belirlenen döviz alış kurları kullanılmaktadır.
Ücret İstisnasının Uygulanmayacağı Haller;
Serbest bölgedeki ücret istisnası, bu bölgelerde üretilen ürünlerin toplam FOB bedelinin en az %85’inin yurt dışına ihraç edilmesi halinde mümkün olup, aşağıda belirtilen hallerde ücret istisnasından yararlanılamayacaktır.
- Serbest bölgede üretilen ürünlerin toplam FOB bedelinin %85’inden az bir kısmın yurt dışına ihraç edilmesi halinde çalışanlara ödenen ücretler,
- Serbest bölgede çalışan personelin farklı nedenlerle serbest bölge dışında çalıştığı sürelere için ödenen ücretler,
- Serbest bölgede üretim faaliyeti, hizmet faaliyeti veya mal satışı faaliyetlerinde bulunan mükellefler bu faaliyetleri dışında çalışanlarına ödedikleri ücretler,
- Tebliğde belirlenen belgeleri ilgili sürede vergi dairesine vermeyen mükelleflerin istihdam ettikleri çalışanlara ödedikleri ücretler.
Serbest Bölgede İstisnadan Faydalanman Firma Örneği;
Serbest bölge içinde üretim yapan mükelleflerin istihdam ettikleri personele ödedikleri ücretlere gelir vergisi istisnası uygulamasında, mükelleflerin bölgede ürettikleri ürünlerin toplam FOB bedelinin en az %85’ni yurt dışına ihraç etmeleri, yıllık satış tutarının bu oranın altında olmaması gerekmektedir.
Örnek 1
Antalya Serbest Bölgesinde emtia üretimi faaliyetinde bulunan (X) A.Ş., ürettiği ürünleri yurt dışına ihraç etmekte ve 40 işçi çalıştırmaktadır. İşçilerle ilgili olarak Ocak-Aralık 2022 döneminde aylar itibarıyla ücretler üzerinden hesaplanan gelir vergisi, tarh ve tahakkuk ettirilerek tecil edilmiştir. Mükellefin bölgede ürettiği emtianın 180.000TL’lik kısmının yurt dışına ihraç edildiği belirlenmiş olup üretilen ürün toplam FOB bedeli 200.000TL’dir. Buna göre, mükellef (A) A.Ş. ürettiği ürün toplam bedelinin, (180.000 TL/200.000 TL)= %90’ını yurt dışına ihraç etmiştir. Bu durumda firmanın istihdam etmiş olduğu personellere ait ücretler üzerinden hesaplanan ve yıl içindeki dönemlerde tecil edilen gelir vergisi terkin edilecektir.
Örnek 2
Serbest bölgede üretim faaliyetinde bulunan (X) kurumu, serbest bölgede 2021 yılı içinde 200 birim mal üretmiştir. Bu malların 10 birimini 2021 yılının Mart ayında 1.200 TL FOB bedel ile 10 birimini 2021 yılı Kasım ayında 800 TL FOB bedel ile ihraç etmiş kalan 180 birimini ertesi yıla stok olarak devretmiştir. Ertesi yıl bir önceki yıldan gelen 180 birim malın 160 birimi 19.200 FOB bedel ile ihraç edilmiş 20 birimi 1.600 TL bedelle Yurtiçine satılmıştır.
Söz konusu malların imalatında çalışan 400 işçi ile ilgili ücret istisnası nasıl uygulanacaktır?
Üretilen Ürünlerin 2021 Yılı FOB Bedeli:
[(1.200 TL+800 TL)/(10 Birim+10 Birim)]x 200 Birim = 20.000 TL 2021 Yılı İhracatının Üretilen Ürünlerin FOB Bedeline Oranı:
(1.200 TL + 800 TL)/20.000 TL = %10 Üretilen Ürünlerin 2022 Yılı FOB Bedeli:
[(1.200TL+800TL+19.200TL+1.600TL)/(10Birim+10Birim+160Birim+20Birim)]x200
=22.800 TL
İhracatın FOB Bedeline Oranı : (1.200 TL + 800 TL + 19.200 TL)/22.800 TL = %93 2021 yılında üretilen ürünlerin %85’ten fazlasının ihracı 2022 yılında sağlandığı için imalatın gerçekleştiği yılda ücretler üzerinden tebliğde yer alan esaslara göre, gerçekleştirilen
vergilendirmenin, %85 şartının gerçekleştiği 2022 yılında gerçekleştiğine dair mükellefin başvurması ve YMM Raporunda belirtilmesine istinaden gerekli düzeltme işlemi yapılacaktır.
Üretimin yapıldığı ve istisnanın uygulandığı yılda stokta kalan ürünlerin, sonraki yıllarda toplam FOB bedeli bazında takip edilmesi ve belirlenmesi gerekmektedir. Sonraki yıllara devreden stoklarda istisnadan yararlanabilmek için üretimin gerçekleştiği yıldaki FOB bedeli ve devreden stokların sonraki yıllarda satılmasında, ihracat olarak satışı gerçekleşen FOB bedeli ile toplam FOB bedeline bölündüğünde, %85 ihracat şartının gerçekleşiyor ise üretimin yapılması ve satışın gerçekleşmesi arasındaki dönemler için YMM raporunda tespiti ile istisnadan yararlanabilmektedir. Bir sonraki yıl üretilen ürünler ile sonraki yıllarda üretilen ürünlerin stok takibinin yapılabilmesi için ilk giren ilk çıkar yönteminin kullanılması uygun görülmüştür.
Stokta kalan ürün Serbest Bölgelere veya yurtiçine satışı gerçekleşirse, ihracat şartı yerine getirilememiş olacak ve istisnadan yararlanamayacaktır. Gelir vergisi tutarı ilgili dönemlerde terkin edilmiş ise, vergi cezası ödemeden gelir vergisi tutarı ve gecikme zammı ödenecektir. Ancak, daha sonra asgari %85 ihracat şartının gerçekleştiği yılda gerekli koşulların yerine getirilmesi halinde ilgili vergi dairesi tarafından söz konusu işçi ücretlerine ilişkin vergi, 213 sayılı Kanun hükümlerine göre düzeltme işlemi yapılarak tebliğle de belirlenen koşullarla mükellefe iade edilecektir. Ödenen gecikme zammı ise iadeye söz konusu olmamaktadır.
Gecikme zammı ödemek durumunda kalmak istemeyen mükellefler için dönemde tahakkuk eden gelir vergisi tutarı beyan ederek ödenebilmekte ve %85 ihracat şartı gerçekleşmesi durumunda ilgili yılın sonunda istisnadan faydalanabilmektedirler.
Serbest bölgede faaliyette bulunan mükelleflerden üretim faaliyetinde bulunanların çalıştırdıkları tüm personelin, üretim faaliyetiyle birlikte başka faaliyetleri de bulunanların sadece üretim konusundaki faaliyetlerinde çalışanlara ait ücretleri ve yararlanılan gelir vergisi tevkifat tutarına ilişkin Serbest Bölgeler Tebliğin ‘de yer alan “Gelir Vergisi Tevkifat Tutarlarına İlişkin Bildirim”i, her aya ait muhtasar beyannamenin verilme süresinde, e- beyanname olarak elektronik ortamda ya da kâğıt ortamında yetkili vergi dairesine vermeleri gerekmektedir.
Yıl içinde gelir vergisi istisnadan yararlanmayan ve yıl sonunda istisna şartlarını sağlayan mükellefler ise Serbest Bölgeler Tebliğin ’de yer alan “Gelir Vergisi Tevkifat Tutarları ile İade Edilecek Tutarlara İlişkin Bildirim”i, Aralık ayına ait muhtasar beyannamenin verilme süresinde e-beyanname olarak elektronik ortamda ya da kâğıt ortamında yetkili vergi dairesine vermeleri halinde Tebliğle de belirlenen koşullarla istisnadan yararlanılabilmektedirler.
Saygılarımla, Zeynep DİLMEN SMMM/CPA
Kaynakça:
Bu yazı 3218 Sayılı Serbest Bölgeler Kanunu ve Genel Tebliğinden derlenerek oluşturulmuştur.
Detaylı bilgi için;
https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=12927&mevzuatTur=Tebli g&mevzuatTertip=5#:~:text=Serbest%20b%C3%B6lgelerdeki%20%C3%BCcret%20istisnas
%C4%B1%2C%20bu,kalan%20tutar%20tecile%20konu%20olacakt%C4%B1r.
https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3218.pdf
