Ahmet YAZICI Bezm-i Âlem Vakıf Üniversitesi
GÜNÜMÜZ ve GELECEĞİMİZ İÇİN KRİTİK BİR SORU: NEDEN SAĞLIK YÖNETİMİ?
Bu bölümü tercih etmeden önce ben de bu soruyu kendime sordum ve sağlık yönetimi hakkında bir ön araştırma yaptıktan sonra bu bölümün benim için tercih edilebilir olduğuna karar verdim. Bu karara varmamda şu noktalar etkili oldu; sağlık yönetiminin özellikle yurtdışında saygın bölümlerden olması, toplumda sağlık sektörüne duyulan ihtiyacın hiç azalmaması, sağlık sektörüne ayırılan kaynakların ve yatırımların her geçen gün artması, bu kıt kaynakların en etkili ve en verimli şekilde kullanılması zorunluluğu ve söz konusu etkin kaynak yönetimini gerçekleştirebilecek sağlık yöneticilerine duyulan ihtiyaç beni bu bölümü tercih etmeye itti. Buna ek olarak, bölüm hakkında bazı olumsuz yorumlar da okumuştum. Bu yorumlarda bahsedilen husus, sağlık yönetimi mezunlarının iş bulma konusunda sıkıntı yaşayabileceğiydi. Açıkçası bu tarz tespitlerin tüm bölümler için geçerli olduğunu düşünerek, günümüz dünyasında artık hiçbir mesleğin %100 iş garantisi sunmadığını, iyi bir iş sahibi olmanın tamamen kişinin kendini geliştirmesi ve donanımlı hale getirmesinin bir sonucu olabileceğine karar vererek tercihimi bu bölümden yana kullandım. Bölümde sunulan dersleri gördükçe aslında iş imkanının da diğer birçok alana göre fazla olduğunu anladım. Çünkü sağlık yönetimi bölümü, sosyal bilimler ve sağlık
bilimlerinden oluşan karma bir bölümdü ve alınan birçok ders, birçok farklı alanda bizi donanımlı hale getiriyordu. Tüm bunlara rağmen hala aklımda, “acaba gerçekten doğru bir karar vermedim mi?” sorusu vardı. Ta ki, ancak 100 yılda bir yaşanabilecek bir olayla karşılaşana kadar. Bu olay, Çin’de ortaya çıkan ve kısa sürede dünyayı etkisi altına alan ve etkilerini hala hissettiğimiz Covid-19 pandemisiydi. Bu pandemide, karşılaştığımız sorun ve olayları incelediğimde tamamen sağlık yönetimi bölümü ile ilgili olduğunu gördüm. Daha önceleri neden bu kadar çok ve çeşitli ders alıyoruz diye düşünürken, bu derslerin pandemi sürecinde önemine bizzat şahit oldum. Aldığımız dersler pandemi sürecinde ön plana çıkan ve sosyal, ekonomik ve çevreye yönelik çok önemli olan konuları içermekteydi. Bunlara örnek verecek olursam: BioNTech- Pfizer tarafından geliştirilen Covid-19 aşısının ilk çıktığı zamanlarda 5 güne kadar -80 santigrad derece soğuklukta muhafaza edilme zorunluluğu, aşının soğuk zincirini kırmadan taşınması, saklanması gereksinimi başarılı bir lojistik yönetimini gerektirmekteydi ve bizim de böyle bir dersimiz vardı.
Bir başka örnekte ise, ülkelerin pandemi sırasında geliştirdiği politikalar ve stratejiler ile ilgili olarak sürecin başarılı
yönetilmesi ile ilgiliydi. Bu süreci başarılı bir şekilde yönetemeyen İtalya gibi ülkeler büyük sorunlar ile karşılaştı.
Süreci başarıyla yöneten ülkeler ise sağlık kaynaklarını daha iyi bir şekilde kontrol ederek, başarılı politikalar geliştirerek süreci daha az hasarla atlattı bu da aldığımız sağlık politikası ve planlaması gibi derslerle ilgiliydi. Bir diğer örnekte ise kendi ülkelerinde aşıya ulaşamayan bazı insanların aşı olmak için başka ülkelere gitmesi yine sağlık turizmi dersi ile ilgiliydi. Bu alanda ülkemizin de büyük bir potansiyele sahip olması, dünyada bu alandaki önemli destinasyonlardan biri olması ve dünyadaki pazar payının her geçen yıl artması bu alanda profesyonellere duyulan ihtiyacı da arttırmaktadır. Sağlık yöneticisi olarak bu alanda da kariyer yapma şansına sahibiz. Yine bir başka örnek ise, pandemi süreci boyunca halkı pandemiye karşı yapılması gerekenler konusunda bilgilendirmenin ve halkı spekülatif haberlere karşı doğru bir şekilde aydınlatmanın ne kadar önemli olduğuydu bu da yine gördüğümüz kurumsal iletişim, halkla ilişkiler gibi dersler ile örtüşmekteydi. Şüphesiz pandemi sürecinde en çok konuşulan konular: halk sağlığı ve epidemiyoloji üzerineydi. Uzmanların bu konuda hangi adımların atılması gerektiği, halkın nelere dikkat etmesi gerektiği konusundaki fikirleri ve önerileri çokça konuşuldu. Bu konular da bölümümüzde verilen halk sağlığı ve epidemiyoloji dersleriyle ilgiliydi. Bunlar gibi daha birçok örnek verilebilir. Aynı zamanda yaşadığımız bu süreç, ülkelerin birbirleriyle maske bulma yarışına girdiği, bir solunum cihazının, bir hasta yatağının ne kadar önemli olduğunun, bunlara sahip olmakla beraber asıl olarak bunların etkili ve doğru kullanılmasının
profesyonel bir süreç yönetimi yaklaşımını gerektirdiğinin anlaşıldığı bir dönemdi. Yine bu süreçte, tüm dünyada ayakta alkışlanan sağlık personellerinin bizlerin ve sevdiklerimizin hayatı için ne kadar önemli olduğunu da hatırladık. Bu noktada sağlık yöneticileri de geri planda sahip olunan her türlü kaynağın (tıbbı cihaz, personel, bütçe vs.) en doğru ve en etkili şekilde kullanılmasını amaçlayarak, sürecin en hasarsız şekilde atlatılması için çalıştı. Bir sağlık kurumu olarak çok fazla kaynağa sahip olabilirsiniz, ama bunları doğru, verimli, etkili bir şekilde kullanamazsanız, bu kaynaklar boşa gitmiş olur. Bu noktada, sağlık yöneticileri kendilerine tahsis edilen kaynakları en iyi şekilde kullanmaya çalışarak kaliteli ve etkili bir sağlık hizmeti sunulmasını amaçlamaktadır. Bunu sağlayabilecek yetkinlikleri kazanmak için sağlık yönetimi bölümünde verilen derslere bakarsak; genel işletme, mikro-makro ekonomi, genel muhasebe, yönetim ve organizasyon, stratejik yönetim, maliyet muhasebesi, ön muhasebe, kurumsal iletişim yönetimi ve halkla ilişkiler gibi
derslerle her türden işletmede olması gereken başlıca temel alanların üzerinde durularak aslında her türden işletmede kariyer yapma şansını yakalamış oluyoruz. Bu derslere ek olarak;
hastalıklar bilgisi, sağlık yönetimi uygulamalarına giriş, halk sağlığı, sağlık hizmetleri yönetimi, sağlık kuruluşlarında finansal yönetim, sağlık iletişimi, afet yönetimi, sağlık sigortacılığı ve aktüerya, epidemiyoloji, sağlık politikası planlaması, sağlık işletmeleri yönetimi, sağlık hukuku, sağlık kuruluşlarında insan kaynakları yönetimi, sağlık kuruluşlarında kalite yönetimi, sağlık kuruluşlarında pazarlama, sağlık turizmi, hasta ilişkileri yönetimi, sağlık kuruluşlarında risk yönetimi, sağlık ekonomisi, sağlık yönetiminde etik, sağlık kuruluşlarında performans yönetimi, sağlık kuruluşlarında teknoloji yönetimi, sağlığın geliştirilmesi ve sosyal pazarlama, sağlık kuruluşlarında kantitatif teknikler, sağlık hizmetlerinde tesis yönetimi, sağlık kuruluşlarında mali analiz gibi spesifik alanlarda ders alarak genel bir işletme yönetimi bilgisine ek olarak sağlık kuruluşlarının kendi özgül koşullarına dair yönetim bilgisine de hakim olmaktayız. Bilgisayar ve İngilizce gibi temel dersleri de alarak başarılı bir yönetici olmak için olmazsa olmaz yetkinlikleri kazanıyoruz. Son sınıfta veya yaz dönemlerinde yapılan stajlar ile teorik bilgilerimizi pratiğe dökebilmekte ve bu sayede hangi alanda başarılı olduğumuzu ya da hangi alana daha fazla yatkın olduğumuzu görebilmekte ve kariyer planlamamızı da daha doğru bir şekilde yapabilmekteyiz.
Sağlık yönetiminin işletme bölümünden ayrı bir alan olarak ortaya çıkış nedenine bakarsak; başta hastaneler olmak üzere sağlık kurumlarının emeğin yoğun olduğu, teknolojinin çok fazla
kullanıldığı ve sektör olarak kritik öneme sahip olduğu, içinde birçok farklı uzmanlığı barındırdığı ve her gün binlerce işlemin yapılabildiği ve birimler arası sıkı ilişkilerin olduğu kurumlar olmasıdır. Bu kendine has yönetim ve organizasyon dinamikleri kurumlarda normal bir işletme eğitiminin üzerine spesifik bir eğitim gerektirmektedir. Bugün hastane başhekimlerinin sağlık yönetimi yüksek lisansı yapması, sağlık bakanlığında politika belirleyicilerin sağlık yönetiminde doktora yapması ise, bölümün bu alandaki yönetici ve politika belirleyiciler açısından önemini net bir şekilde ortaya koymakta ve bu alana duyulan ihtiyaç her geçen gün artmaktadır. Yine bir diğer neden ise, hastanelerin karmaşık süreçleri barındıran yapısı, aynı zamanda yönetimini zorlaştırmakta ve bu alanda uzmanlaşmış kişilere olan ihtiyacı arttırmaktadır. Bu nedenle bu alanlarda başhekimlere yönetsel süreçlerde destek olacak sağlık yöneticilerinin görev alması gerektiğini ortaya koymaktadır. Aynı zamanda, bir sağlık yöneticisi olarak hastaneler
dışında sağlık turizm işletmelerinde, sağlık sigorta şirketlerinde, ilaç firmalarında ve diğer sağlık kurumlarında kariyer yapabilme olanağının yanında, işletme mezunlarının istihdam edildiği diğer sektörlerdeki şirketlerde de kariyer yapma imkânı bulabilmekteyiz. Ülkemizde bölümün tarihinin çok eski olmaması nedeniyle yine bu alanda akademisyen ihtiyacı da bulunmaktadır, akademik kariyer yapmak isteyenler için birçok farklı konuda kariyer yapma imkânı da mevcuttur. Aynı zamanda sağlık alanının girişimciliğe açık bir alan olması, sağlığın dönüşen yapısı farklı girişimlerin ortaya konulmasını destekleyecektir. Özetle, sağlık yöneticisi birçok farklı uzmanlığa sahip nitelikli bir ekibin etkili, koordineli ve verimli çalışmasını sağlamaya çalışarak aslında dev bir orkestra yöneten orkestra şefine benzemektedir.
Yönetici, şef gibi kurumdaki herkesin ne yapması gerektiğini bilerek, gözlemleyerek, direktifler vererek ahenkli bir ortam sağlar. Nasıl ki bir orkestrayı başarılı ve dinlenebilir kılan ekip üyelerinin uyumu ve etkin yönetimi ise, sağlık kurumlarını başarılı kılan da sağlık yöneticilerinin profesyonel, etkin ve başarılı yönetimidir.
