TÜRKİYE ULUSAL HİDROLOJİ KOMİSYONU YÜRÜTME KURULU TOPLANTISI ve ÇALIŞTAYI ŞUBAT 2014

(1)

TÜRKİYE ULUSAL HİDROLOJİ KOMİSYONU YÜRÜTME KURULU

TOPLANTISI ve ÇALIŞTAYI 10-11 ŞUBAT 2014

Su Kalitesi Çalışma Grubu

Prof. Dr. Nilgün HARMANCIOĞLU (DEÜ SUMER)

Fikriye Baltacı (DSİ Genel Müdürlüğü)

(2)

SU KALİTESİ İLE İLGİLİ TEMEL SORUNLAR

• Veri eldesi ve Bilgi üretilmesi

• İzleme ve elde edilen verilerin

değerlendirilmesi (veri güvenilirliği)

• Veri tabanı oluşturulması

• Kalitenin iyi duruma getirilebilmesi için yapılması gerekenler (Metodoloji

geliştirilmesi)

(3)

SU ÇERÇEVE DİREKTİFİ ÇERÇEVESİNDE SU KALİTESİNİN İYİLEŞTİRİLMESİ VE

YÜZEYSEL SU KÜTLELERİ İÇİN ÇEVRESEL HEDEFLERİN

BELİRLENMESİNE YÖNELİK METODOLOJİ GELİŞTİRİLMESİ

TASLAK PROJE ÖNERİSİ

(4)

Adımlar



^Amaç



^Kapsam



Hedeflenen Çıktılar



İş Adımları



^Yöntem



AR-GE Çalışmaları

(5)

Amaç

İhtiyaç:

Su Çerçeve Direktifinde tanımlanan teknik isterler çerçevesinde, çevresel hedeflerin belirlenmesi için diğer havzalarda da

uygulanabilir bilimsel bir yöntem ve metodoloji geliştirilmesidir.

TEMEL AMAÇ :

SÇD metodolojisinin tüm adımlarının örnek bir pilot havza üzerinde gerçek uygulamalarının yapılması ve SÇD’ye göre çevresel

hedeflerin belirlenmesi için diğer havzalarda da uygulanabilir bilimsel bir yöntem geliştirilmesi

(6)

Amaç

• Geçmiş projelerin ötesinde, konu özellikle teknik boyutta ele alınacak, model/yöntem geliştirilecektir.

• Böylelikle hem Çevre alanındaki AB Müktesebatına uyum

çalışmalarına önemli bir katkı sağlanmış olacak, hem de ülkemizde sürdürülebilir havza yönetimi konusundaki eksikliklerin giderilmesi yönünde temel adımlar atılmış olacaktır.

• Pilot havzada geliştirilecek yönetim planı, su kaynakları üzerindeki kısıtlayıcı baskıları ve mevcut yerel sosyo-politik ve kurumsal yapı içinde su kaynakları açısından olası kalıcı zararları en aza indiren niteliklere sahip olacaktır.

(7)

Amaç

Çalışmanın çıktıları kullanılarak “Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi, Sınıflandırma ve İzleme

Taslak Yönetmeliği”nin değerlendirilmesi ve revize olarak sunulması

Pilot havza özelinde, yüzeysel su kütlesinin miktar ve kalite açısından korunmasının sağlanması ve kirlenmesinin önlenmesi için alınması gereken

“temel” ve “tamamlayıcı” önlemleri ve deşarj kriterlerini içeren Önlemler Programının

oluşturulması.

(8)

Kapsam

SÇD de belirtilen teknik isterleri sağlayacak şekilde aşağıdaki faaliyetler gerçekleştirilecektir:

•Mevcut verilerin derlenmesi, işlenmesi ve mevcut durum değerlendirilmesi: Fiziko-kimyasal ve hidrometeorolojik durumu gösteren verilerin derlenmesi; Ekolojik durumu gösterir verilerin

derlenmesi; Kirletici envanterinin tespiti; Arazi kullanımı, bitki örtüsü ve diğer coğrafi bilgilerin derlenmesi; pilot havza ile ilgili Havza koruma eylem planları gibi tamamlanmış projelerin çıktılarının derlenmesi ve tasnifi; Sosyoekonomik verilerin derlenmesi.

•Yüzey Sularının Genel Kalitesinin Tespiti için İzleme Çalışması:

Ekolojik durumu gösterir verilerin arazide izlenmesi; Mevcut DSİ fiziko- kimyasal kalite gözlem sonuçlarının temini ve irdelenmesi.

(9)

Kapsam

• Havza Bilgi Sisteminin Oluşturulması: Veritabanı analiz ve tasarımının yapılması ve fiziksel olarak oluşturulması; Coğrafi

verilerin analizi; Ölçüm değerlerinin sisteme girilmesi; İstatistiksel veri analizi ve eğilim analizi; Veritabanı ve kullanıcı arasında

kullanıcı için raporlama ve sorgulatma ara yüzlerinin oluşturulması;

web tabanlı ve CBS tabanlı bilgi sistemi sunumu; Çevresel yönetim senaryoları için Karar Destek Sistemi mimarisi

geliştirilmesi; Havza Bilgi Sistemi, Model ve CBS Entegrasyonu için gerekli arayüz yazılımlarının tanımlanması.

• NOT: Bakanlığın Ulusal Su Bilgi Sistemi kurulması çalışmalarına katkıda bulunabilecektir.

(10)

Kapsam

• Havzanın karakterizasyonu ve mevcut durumun irdelenmesi:

Akarsu havzasında su kütlelerinin topolojisinin belirlenmesi ve tipolojilerinin tespiti; Akarsu morfolojisinin değerlendirilmesi; Arazi Kullanımlarının tespiti; Koruma Alanlarının Haritalanması;

Sosyoekonomik durum analizi ve sınıflandırma; Su kütlelerinin

kategorilere ayrılması (yapay, büyük ölçüde değiştirilmiş ve doğal);

Fiziko-kimyasal ve ekolojik kalite durumlarının analizi; Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği (YSKYY) ne göre su kalitesi durum sınıflarının tayini ve akarsu boyunca yayılımının ve mevsimsel değişiminin CBS tabanlı belirlenmesi; Ekolojik durum oranlarının (indekslerinin) tayini ve akarsu boyunca yayılımının ve mevsimsel değişiminin CBS tabanlı belirlenmesi; Kıyı, geçiş suları ile tabii ve suni göller için trofik seviyelerin tespiti.

(11)

Kapsam

• Yüzeysel Su Kütlelerinde Baskı ve Etkilerin Değerlendirilmesi:

Avrupa Çevre Ajansı tarafından kullanılması önerilen DPSIR Yaklaşımı ile Baskı ve Etkilerin Belirlenmesi; Etkin Faktörler,

Baskılar, Mevcut Durum, Etkiler, Olası Değişimler ve Önlemlerin Belirlenmesi; Sosyoekonomik Veri ve Sosyoekonomik Senaryo Analizi; Arazi kullanımındaki değişim eğilimlerinin irdelenmesi;

Noktasal, yayılı ve hidromorfolojik baskıların ve eğilimlerin

irdelenmesi; Çevresel göstergelerin değişimlerinin analizi; Yüzeysel su kütlelerinin durumlarının belirlenen baskılara maruz kalabilme risklerinin değerlendirilmesi.

(12)

Kapsam

• Senaryo destekli su kalitesi ve su bütçesi modelleme: Havza Su Bütçesinin Modellenmesi; Su Kalitesinin Modellenmesi; Sosyal,

ekonomik ve çevresel baskılar sonucu ortaya çıkabilecek olası etkilerin belirlenmesi; DPSIR analizi ile gelecek senaryolarının mevcut durumun sürmesi, iyimser ve kötümser koşullar altında üretilmesi; Senaryoların modeller ile irdelenerek sonuç çevresel göstergelerin elde edilmesi; Su kütlelerinin iyi durumu referans alınarak senaryo sonuçlarının "Referans Noktası" (Çok Kriterli Analiz) yöntemine göre irdelenmesi ve uygun senaryoların tespiti;

Belirlenen çevresel hedeflere ve senaryo analizlerine göre pilot havza için deşarj kriterlerinin belirlenmesi.

(13)

Kapsam

• Havza için çevresel hedeflere ulaşmak için gerekli önlemler programının tanımlanması: Sosyal ve ekonomik önlemler

programı; Su kütlelerinin kimyasal kalite açısından iyi duruma getirilmesi için önlemler programı; Ekolojik durumun iyi duruma getirilmesi için önlemler programı.

• Önerilen yöntem ve geliştirilen uygulamalar bazında “Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi, Sınıflandırma ve İzleme Taslak

Yönetmeliği”nde revizyon önerilerinin belirlenmesi: Mevcut YSKYY'nin değerlendirilmesi, güçlü ve zayıf yönlerinin ortaya

konulması; Ekolojik durumun iyileştirilmesi için yönetmelik revizyon önerileri: Su kalitesi ve çevresel hedefler için yönetmelik revizyon önerileri: Proje boyunca uygulanan metodolojinin

genelleştirilmesi ve edinilen tecrübeler ışığında yönetmelikte anılan yöntemlerin revize edilmesi.

(14)

Kapsam

• Geliştirilecek olan yaklaşım, SÇD ile birlikte Gündem 21’de ve 2000 yılında Birleşmiş Milletler tarafından Milenyum Hedefleri olarak

belirlenen öngörülere dayanmakta; sürdürülebilir kalkınmanın temel taşlarını, ekonomik verimlilik, çevresel uygunluk ve sosyal eşitlik olarak esas almaktadır.

• Havza yönetimi amacıyla, SÇD’de ve diğer gelişmiş ülkelerde uygulanagelen güncel, gelişmiş ve güçlü teknolojik araçlar

kullanılacaktır. Karar Destek Sistemi oluşturan bu araçlar, izleme sistemlerinin irdelenmesi, veri tabanları, modelleme, Coğrafi Bilgi Sistemleri, görüntü işleme teknikleri ve Çok Kriterli Analiz ve Karar Verme yöntemlerini kapsamaktadır.

(15)

Hedeflenen Çıktılar

Temel Çıktı:

Temel çıktı, yapılacak pilot çalışma ile, su yönetiminde çevresel hedeflerin belirlenmesi için SÇD’nin adım adım ve

teknik+ekonomik+sosyal kriterleri dikkate alan uygulama yönteminin ortaya konmasıdır

(16)

Hedeflenen Çıktılar

Aşağıdaki hedeflere yönelik çıktılar elde edilecektir:

• Su kütlelerinin belirlenmesi ve mevcut durumunun ortaya konulması

• Su kalite sınıflarının belirlenmesi

• Su kütlelerinin iyi duruma ulaşabilmesi için sağlanması gereken çevresel hedeflerin ve deşarj kriterlerinin pilot havza için

belirlenmesi

• Çevresel hedeflerin belirlenmesi için diğer havzalarda da uygulanabilir bilimsel bir yöntem geliştirilmesi

• Çıktıları kullanılarak “Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi, Sınıflandırma ve İzleme Taslak Yönetmeliği”nin revize olarak sunulması

• Önlemler Programı (yüzeysel su kütlesinin miktar ve kalite açısından korunmasının sağlanması ve kirlenmesinin önlenmesi için alınması gereken “temel” önlemleri ve gerekli olan hallerde “tamamlayıcı”

önlemleri içeren program)

(17)

Hedeflenen Çıktılar

Pilot Bölge Özelinde Önemli Çıktı

• Mevcut çevresel durumu somut olarak ortaya koyacak veriler derlenmiş, sınanmış ve işlenmiş olacak; ek veri ihtiyaçları

belirlenecek ve bu verilerden oluşan bir veri tabanı ile entegre CBS sistemi proje çıktıları arasında yer alacaktır.

• Modellerin de sisteme entegrasyonu ile, diğer havzalarımız için de örnek teşkil edecek bir Karar Destek Sistemi (DSS) oluşmuş

olacaktır.

• Bu sistem, senaryo analizleri ve karar verme analizi ile havzada su kütlelerinin iyi duruma ulaşabilmesi için sağlanması gereken

çevresel hedeflerin ve deşarj kriterlerinin için belirlenmesine olanak sağlayacaktır. Hedeflenen karar destek sistemi, ileride başka

havzalarımızda yapılacak havza yönetim çalışmalarına örnek teşkil edecektir.

(18)

Hedeflenen Çıktılar

Teknik çıktılar:

• SÇD’nin adım adım ve teknik+ekonomik+sosyal kriterleri dikkate alan uygulama yöntemi; veritabanı, model (matematiksel

modelleme), CBS, performans analizi, görüntü işleme teknikleri, Çok Kriterli Analiz ve Karar analizi gibi teknik araçları entegre olarak

içeren metodoloji olarak, tüm algoritmaları, yazılımları ve modelleri içerecek biçimde sunulacaktır. Bu metodoloji başka havzalara da uygulanabilir nitelikte olacaktır.

(19)

Hedeflenen Çıktılar

• Şartname olarak, “Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi, Sınıflandırma ve İzleme Taslak Yönetmeliği” revize olarak sunulacaktır.

• Pilot havza için web tabanlı “havza bilgi sistemi” oluşmuş olacaktır.

• Pilot havza için, mevcut durum irdelemesini, su kalite sınıflarını, çevresel hedefleri, deşarj kriterlerini ve önlemler programını içeren kritik analiz raporu sunulacaktır.

(20)

Yöntem

GENEL YAKLAŞIM

Yerüstü, kıyı ve geçiş suları için çevresel hedeflerin belirlenmesi amacıyla, SÇD’de ve diğer gelişmiş ülkelerde uygulanagelen güncel, gelişmiş ve güçlü teknolojik araçlar entegre biçimde kullanılacaktır.

Karar Destek Sistemi oluşturan bu araçlar, izleme sistemlerinin irdelenmesi, veri tabanları, modelleme, Coğrafi Bilgi Sistemleri, görüntü işleme teknikleri, Çok Kriterli Analiz ve Karar Verme yöntemleri ile karar vermede risk analizlerini kapsamaktadır.

Projenin en önemli özelliklerinden biri, su yönetiminin sosyoekonomik yönünü kantitatif hesaplarla entegre etmesi, paydaşların görüş ve önerilerini dikkate alması, katılımcı/paylaşımcı yönetim

politikalarına öncelik vermesi ve optimum çözümü toplumun tercihleri doğrultusunda oluşturacak olmasıdır. Bu yönden proje toplumsal tercihleri de tatmin edecek çözümler oluşturacaktır.

(21)

İP 1-Mevcut verilerin derlenmesi, işlenmesi ve mevcut durum

değerlendirilmesi

İP-2 Yüzey Sularının Genel Kalitesinin Tespiti için İzleme

Çalışması

İP -5 Yüzeysel Su Kütlelerinde Baskı ve

Etkilerin Değerlendirilmesi

İP-4 Havzanın karakterizasyonu ve

mevcut durumun irdelenmesi İP-6 Senaryo destekli

su kalitesi ve su bütçesi modelleme

İP-3 Havza Bilgi Sisteminin Oluşturulması

İP-7 Havza için çevresel hedeflere ulaşmak için gerekli

önlemler programının tanımlanması

İP-8 Önerilen yöntem ve geliştirilen uygulamalar bazında

“Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi, Sınıflandırma ve İzleme Taslak Yönetmeliği”nde revizyon önerilerinin belirlenmesi

İP-9 Bilgi Yayılımı ve Paylaşımı

KARAR DESTEK SİSTEMİ

(22)

Çalışması

(23)

Yöntem

İP1. Mevcut verilerin derlenmesi, işlenmesi ve mevcut durum değerlendirilmesi

Fiziko-kimyasal ve hidrometeorolojik durumu gösteren verilerin derlenmesi;

Ekolojik durumu gösterir verilerin derlenmesi;

Kirletici envanterinin tespiti;

Arazi kullanımı, bitki örtüsü ve diğer coğrafi bilgilerin derlenmesi;

Havza koruma eylem planları gibi tamamlanmış projelerin çıktılarının derlenmesi ve tasnifi;

Sosyoekonomik verilerin derlenmesi.

Çeşitli kaynaklardan derlenen veriler daha sonra işlenerek, hazırlanacak olan veritabanına aktarılacaktır.

(24)

Yöntem

1.1. Fiziko-kimyasal ve hidrometeorolojik durumu gösteren verilerin derlenmesi

Su kalitesi ve hidrometeorolojik durumu gösteren tüm veriler bu aşamada derlenecektir.

Pilot havzada hem veri kalitesi hem de veri uzunluğu ölçütleri göz

önüne alınarak, istasyonlarda eş zamanlı gözlenmiş fiziko-kimyasal veriler ve akım verileri ile birlikte yağış ve sıcaklık gibi meteorolojik veriler bir araya getirilecektir.

Fiziko-kimyasal ve akım bilgileri, Devlet Su İşleri Genel

Müdürlüğü’nden, meteorolojik veriler ise Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü’nden temin edilecektir.

(25)

Yöntem

1.2. Ekolojik durumu gösterir verilerin derlenmesi

1.3. Kirletici envanterinin tespiti

Havzadaki yerleşim bölgeleri, sanayi alanları ile tarımsal alanların tespiti yapılacaktır.

(26)

Yöntem

1.4. Arazi kullanımı, bitki örtüsü ve diğer coğrafi bilgilerin derlenmesi

Topoğrafik haritalar, arazi kullanımı ve bitki örtüsü haritaları Müşteri Kurum’un yanı sıra ilgili kurumlardan talep edilecek, internet

kaynaklarından temin edilecek ya da satın alınacaktır.

1.5.Pilot Havza ile ilgili Havza Koruma Eylem Planı gibi

tamamlanmış projelerin çıktılarının derlenmesi ve tasnifi 1.6.Sosyoekonomik verilerin derlenmesi (TUİK)

(27)

Çalışması

(28)

Yöntem

İP2. Yüzey Sularının Genel Kalitesinin Tespiti için İzleme Çalışması

2.1. Ekolojik durumu gösterir verilerin arazide izlenmesi

Bu faaliyetin amacı, yüzeysel su kütlelerinin su kalitesinin fiziko-kimyasal ve biyolojik yöntemlerle izlenmesi, biyolojik izlemede fauna ve flora

elemanlarının kullanılması ile yüzeysel su kütlelerinin su kalitesinin evrensel yöntemlerle belirlenmesidir.

(29)

Yöntem

Yapılacak faaliyetler :

• Ön arazi ve arazi çalışması;

• Canlı materyelin ayıklanması; biyolojik kalite elemanlarının teşhisleri (bentik makro omurgasızlar, algler, makrofitler, balıklar);

• Elde edilen biyolojik verilerin sayısal verilere dönüştürülerek ekolojik durumun belirlenmesi için kullanılacak SÇD’de yer alan çeşitli

indekslerin belirlenmesi ve uygulanması,

• İstasyonların su kalitelerinin belirlenmesi,

• Yüzeysel su tiplerine göre referans istasyonların belirlenmesi,

• İstasyonların ekolojik kalite oranlarının belirlenmesi;

• Çalışma sonrasında elde edilecek olan biyolojik, fiziksel ve kimyasal veriler ile birlikte indeksler ve ekolojik kalite oranlarının sonuçlarına göre istasyonların ekolojik durumlarının bilimsel olarak

yorumlanması;

• Bu yorumlar doğruldusunda biyolojik izleme raporunun hazırlanması;

• ve tamamlayıcı arazi çalışması.

(30)

Yöntem

2.2. Mevcut DSİ fiziko-kimyasal kalite gözlem sonuçlarının değerlendirilmesi

(31)

Çalışması

(32)

Yöntem

İP3. Havza Bilgi Sisteminin Oluşturulması Bu ana adım kapsamında;

derlenen/türetilen verilerin sisteme aktarılması, sistemde depolanması, istatistiksel ve coğrafi analizler gerçekleştirilmesi,

coğrafi bilgiler ve öznitelik bilgilerinin sorgulanması, sorgu ve analiz sonuçlarının raporlanması vb.

temel sistem işlevlerin yerine getirilmesi amacıyla Web ve CBS tabanlı Havza Bilgi Sistemi geliştirilecektir.

(33)

Yöntem

• Sistem Analiz ve Tasarımının Yapılması ve Veritabanının Oluşturulması:

sistem bileşenlerinin paralel analizleri, sistem/altsistem tasarımları, sistem mimarisi, coğrafi/ilişkisel modellerin kurulması, veritabanı

• Veri Standartlarının Belirlenmesi, Altyapısı Tasarımı ve Aktarım:

“Havza Bilgi Sistemi” ihtiyaçlarına uyumlu veri (coğrafi ve öznitelik) hazırlığı, veri aktarımı (INSPIRE Yönergesi ve veri şartnameleriyle uyumlu!)

(34)

Yöntem

• Uygulama Geliştirme:

→ CBS altyapı yazılımının geliştirilmesi

→ Veri giriş sayfalarının hazırlanması

→ Diğer iş paketlerinde tespit edilmiş modellerin geliştirilmesi ve uyarlanması

→ İstatistiksel veri analizleri, eğilim analizleri, vb. sistem üzerinde gerçekleştirilmesi.

→ Entegrasyonlar (Havza Bilgi Sistemi, Model ve CBS) için gerekli modüllerin ve ilgili arayüz yazılımlarının geliştirilmesi.

→ Çevresel yönetim senaryoları için Karar Destek Sistemi mimarisi geliştirilmesi.

→ Veritabanı ve kullanıcı arasında kullanıcı için gerekli sorgulama ve raporlama arayüzlerinin geliştirilmesi.

• Havza Bilgi Sisteminin Devreye Alınması

(35)

Çalışması

(36)

Yöntem

İP4. Havzanın karakterizasyonu ve mevcut durumun irdelenmesi

Yapılacak faaliyetler;

• Akarsu havzasında su kütlelerinin topolojisinin belirlenmesi ve tipolojilerinin tespiti;

• Akarsu morfolojisinin değerlendirilmesi;

• Arazi Kullanımlarının tespiti;

• Koruma Alanlarının Haritalanması;

• Sosyoekonomik durum analizi ve sınıflandırma;

• Su kütlelerinin kategorilere ayrılması (yapay, büyük ölçüde değiştirilmiş ve doğal);

• Fiziko-kimyasal ve ekolojik kalite durumlarının analizi;

(37)

Yöntem

• Yüzeysel Su Kalitesi Yönetimi Yönetmeliği (YSKYY) ne göre su kalitesi durum sınıflarının tayini ve akarsu boyunca yayılımının ve mevsimsel değişiminin CBS tabanlı belirlenmesi;

• Ekolojik durum oranlarının (indekslerinin) tayini ve akarsu boyunca yayılımının ve mevsimsel değişiminin CBS tabanlı belirlenmesi;

• Kıyı, geçiş suları ile tabii ve suni göller için trofik seviyelerin tespiti işlevlerini kapsamaktadır.

(38)

Çalışması

(39)

Yöntem

İP5. Yüzeysel Su Kütlelerinde Baskı ve Etkilerin Değerlendirilmesi

Yüzeysel sularda kirleticilerin, su kıtlığı veya fazlalığının ve küresel ısınmanın yaratacağı baskı ve etkiler bizzat arazide yapılacak incelemelerle belirlenecek, havza sisteminin durumu ve tepkileri belirlenecektir. Baskı ve etki analizinde DPSIR yöntemi

kullanılacaktır. Bu faaliyetin amaçları şunlardır:

• AB SÇD ve YSKKY’ne göre yüzeysel su kütlelerinin üzerindeki baskı ve etkilerin belirlenmesiyle kirleticiler ve kirleticilerden dolayı çevreye verilen zararın ölçülmesi

• Baskı ve etkiler nedeniyle yüzeysel su kalitesi durumunun nasıl etkilendiğinin ortaya konması

• Baskılara neden olan sürücülerin tanılanması

• Baskıların havzada oluşturduğu etkilerin belirlenmesi

• Havzanın bugünkü ve gelecekteki durumunun karşılaştırılması;

ekolojik kalite oranının tanımlanması

(40)

Yöntem

5.1. Avrupa Çevre Ajansı tarafından kullanılması önerilen DPSIR Yaklaşımı ile Baskı ve Etkilerin Belirlenmesi

5.2. Sosyoekonomik Veri ve Sosyoekonomik Senaryo Analizi

5.3. Arazi kullanımındaki değişim eğilimlerinin irdelenmesi

5.4. Noktasal, yayılı ve hidromorfolojik baskıların ve eğilimlerin irdelenmesi

5.5. Çevresel göstergelerin değişimlerinin analizi

(41)

Çalışması

(42)

Yöntem

İP6. Senaryo destekli su kalitesi ve su bütçesi modelleme

6.1. Havza su bütçesinin modellenmesi (WEAP modeli) 6.2. Su kalitesinin modellenmesi (QUAL2K)

6.3. Sosyal, ekonomik ve çevresel baskılar sonucu ortaya çıkabilecek olası tepki senaryolarının belirlenmesi

• (a) Mevcut tepkilerin aynen devam etmesi halinde yüzeysel su kalitesinin gelecekteki durumu;

• (b) Kötümser senaryo: nüfus veya endüstriyel büyümenin

beklenenin üzerinde olması ve bu gelişmenin yüzeysel su kalitesini olumsuz etkilemesi durumu;

• (c) İyimser senaryo: havzadaki su politikalarının ve sosyoekonomik eğilimlerin olumlu yönde gelişmesi ve yüzeysel su kalitesine

olumsuz baskıların ortadan kalkması ve yenilerinin oluşmaması durumu.

(43)

Yöntem

6.4. Senaryoların modeller ile irdelenerek sonuç çevresel göstergelerin elde edilmesi

6.5. Su kütlelerinin iyi durumu referans alınarak senaryo

sonuçlarının "Referans Noktası" yöntemine göre irdelenmesi ve uygun senaryoların tespiti (Referans noktası yöntemi, çok kriterli karar verme süreçlerinde özellikle her bir kriterin gerçek ağırlık

katsayılarının tayininin çok zor olduğu koşullarda oldukça iyi sonuçlar vermektedir)

.

(44)

Yöntem

6.6. Belirlenen çevresel hedeflere ve senaryo analizlerine göre pilot havza için deşarj kriterlerinin belirlenmesi

Senaryo analizlerine ek olarak, havza bazında verilecek kararlara rağmen çevre hedeflerinin sağlamaması durumunda mevcut yönetmeliklerde öngörülen deşarj kriterlerinin ne yönde

değiştirilmesi gerektiği incelenecektir.

Deşarj kriterlerinin değiştirilmesi sonucu ortaya çıkacak yeni senaryolar irdelenecek, çevresel hedeflere ulaşıp ulaşmadıkları

denetlenecektir. Bu kapsamda mevcut arıtma olanaklarının tesis bazında ne kadar arttırılması gerektiği, arıtma seviyelerinin arttırılıp arttırılmaması gerektiği incelenerek, pilot havza için deşarj kriterleri model ve senaryo analizler i sonucunda bulunacaktır

(45)

Çalışması

(46)

Yöntem

İP7. Havza için çevresel hedeflere ulaşmak için gerekli önlemler programının tanımlanması

Bu iş adımına kadar yapılan karakterizasyon, modelleme, çevresel hedeflerin belirlenmesi, baskı ve etki analizi, deşarj kriterlerinin

belirlenmesi ve ekonomik analizler ile havzada hangi su kütlelerinin çevresel hedeflere ulaşamama riski taşıdığı, havzadaki ana

problem ve baskıların neler olduğu açıklık kazanacaktır. Bu bilgi

problemleri çözmek için temel ve tamamlayıcı önlemler programının oluşturulmasına yardımcı olacaktır.

7.1. Sosyal ve ekonomik önlemler programı

7.2. Su kütlelerinin kimyasal kalite açısından iyi duruma getirilmesi için önlemler programı

7.3. Ekolojik durumun iyi duruma getirilmesi için önlemler programı

(47)

Çalışması

(48)

Yöntem

İP8. Önerilen yöntem ve geliştirilen uygulamalar bazında yönetmelikte revizyon önerilerinin belirlenmesi

• 8.1. Mevcut YSKYY'nin değerlendirilmesi, güçlü ve zayıf yönlerinin ortaya konulması

• 8.2. Ekolojik durumun iyileştirilmesi için yönetmelik revizyon önerileri

• 8.3. Su kalitesi ve çevresel hedefler için yönetmelik revizyon önerileri

• 8.4. Proje boyunca uygulanan metodolojinin genelleştirilmesi ve edinilen tecrübeler ışığında yönetmelikte anılan yöntemlerin revize edilmesi

(49)

AR-GE Niteliği

Çalışma, havza yönetimi konusunda özgün bir yaklaşımın ülkemizde kullanılmasını sağlayacak ve ilgili kuruluşlara bu konuda önemli bir teknolojik yönetim aracı sağlanmış olacaktır.

Halen su ile ilgili kamu kuruluşlarımızda bu konuda önemli bir kapasite geliştirme ve eğitim ihtiyacı vardır ve gerekli AR-GE çalışmaları

yapılamamaktadır.

Proje, sürdürülebilir su yönetimi için entegre Karar Destek Sistemi ve Çoklu Kriter analizini içeren ve tüm sürdürülebilirlik göstergelerini değerlendiren yeni bir teknoloji geliştirecektir. Bu teknoloji, çeşitli Karar Destek teknik araçlarını entegre olarak kullanış biçimiyle, Türkiye’de olduğu gibi tüm dünyada da ilklerden birini

oluşturmaktadır.

(50)

Önceki Projelerle İlgi

2004 yılından bu yana yapılan projelerden izlenebileceği gibi, henüz SÇD’nin gerçek bir havza üzerinde adım adım hangi model ve bilimsel yöntemlerle uygulanacağı bilinmemektedir ve henüz böyle bir uygulama

gerçekleştirilmemiştir. Dolayısıyla Orman ve Su İşleri Bakanlığının şu andaki temel ihtiyacı, SÇD’de

tanımlanan teknik isterler çerçevesinde, çevresel hedeflerin belirlenmesi için diğer havzalarda da uygulanabilir bilimsel bir yöntem ve metodoloji geliştirilmesidir. Bu yöntem de bir NHYP’de

uygulanması gereken adımlardan oluşmaktadır.