ESKİŞEHİR YÖRESİ'NDE BAZI ORMAN İÇİ DİNLENME ALANLARININ
REKREASYONEL TALEP DEĞERİNİN BELİRLENMESİ ÜZERİNE ARAŞTIRMALAR
Doç Dr. Ersin YÜCEL
Anadolu Üniversitesi, Fen Fakültesi, Biyoloji Bölümü, ESKİŞEHİR
Öğ. Gör. Zerrin AŞAN
Anadolu Üniversitesi, Fen Fakültesi, İstatistik Bölümü, ESKİŞEHİR
Or. Müh. Mehmet ÖZ
Milli Parklar ve Av-Yaban Hayatı Mühendisliği, ESKİŞEHİR
Prof. Dr. Münir ÖZTÜRK
Ege Üniversitesi Çevre Merkezi, İZMİR
GİRİŞ
Eğlence, yenilenme, yeniden oluşma anlamlarına gelebilen rekreasyonun önemli türlerinden biri de orman içi rekreasyondur. Orman içi rekreasyon özel, fakat ol
dukça yaygın bir rekreasyon çeşidi olarak farklı etkinlik
ler içinde önemli bir yere sahiptir. Özellikle kampçılık, piknikçilik, balıkçılık, gezinti, insanlarla sohbet, zihnsel dinlenme gibi etkinliklerle çok sık karşılaşılmaktadır.
Söz konusu aktivitelerden piknikçilik insanların belli za
manlarda belli piknik alanlarına yaptıkları uğraşılardan biridir(l).
Rekreasyonel kullanımlar sürekli değişiklikler gös
termekle birlikte, insan yaşamının önemli bir parçası ol
muştur. Bu olgu, ormanların bugün ve gelecekte rekreas
yonel amaçlı kullanımların baskısı ile karşı karşıya kal
masını kaçınılmaz hale getirmektedir. Bunun önlenebil
mesi için rekreasyonel kaynak kullanım politikalarının üretilmesi gereklidir. Sağlıklı rekreasyonel kulanım po
litikalarının üretilmesi gereklidir. Sağlıklı rekreasyonel kulanım politikalarının üretilebilmesi için de rekreasyo
nel kullanıma ilişkin talebin çok yönlü bilimsel araştır
ma ve incelemelerle saptanması gerekir.
Bu çalışmada Eskişehir'de orman içi rekreasyon kullanım aktivitelerinin önemi ortaya konularak rekreas
yonel kullanıma ilişkin talebin çok yönlü olarak belirlen
mesi amaçlanmıştır.
MATERYAL ve YÖNTEM
Çalışma iki aşamada ele alınmıştır.. Birinci aşama
da insan davranışları ve rekreasyonel kullanıma ait veri
ler toplanmış, İkinci aşamada ise elde edilen veriler ista- tistikî ve matematiksel yöntemlerle değerlendirilmiştir.
Araştırmada, ziyaretçi verileri ve orman içi doğal peyzaj öğelerine ilişkin gerekli saptamaların yapılabil
mesi amacıyla anket çalışmalarına yer verilmiştir(2). Or
man anketine yönelik soru kağıtlarının hazırlanmasıyla ilgili çalışmalarda ziyaretçilerin sosyo-ekomomik yapı
lan, kentsel iskan koşulları, ziyaret ilişkileri, rekreasyo
nel aktivite ve tesis istekleri, kullanım ilişkileri ile orman peyzaj öğelerine ilişkin tercihlerin belirlenebilmesi gibi hedefler gözönüne ahnmıştır(l). Anket sorularının belir
lenmesinde, Ketler(3), Kağıtçıbaşı(4), Bichmaier(5), Gürtan(6), Tütengil(7), Altan(8), Yasa(9), ve Akesen- den(10), faydalanılmış olmakla birlikte Pehlivanoğlu(l) esas alınmıştır. Hazırlanan anketler Musaözü ve Fidan
lık orman içi piknik alanlarında 120'şer kişiden toplam 240 kişiye dağıtılmıştır.
Ortaya çıkan sonuçlar; ziyaretçilerin demografik özelliklerine, piknik yerinin özelliklerine ilişkin tercihle
re, çevredeki piknik yerlerinin bilinip bilinmediği ve en çok hangilerinin tercih edildiğine ve ziyaretçilerin anke
ti nasıl yanıtladıklarına göre değişik başlıklar altmda toplanmaktadır. Sonuçlar; Musaözü, Fidanlık piknik ÖZET
Bu çalışmada Eskişehir'de orman içi rekreasyon kullanım aktivitelerinin önemi ortaya konmuş ve rekreasyonel kullanıma ilişkin talep çok yönlü olarak belirlenmiştir. Öncelikle insan davranışları ve rekreasyonel kullanıma ait veriler toplanmış, daha sonra elde edilen veriler çeşitli istatistik? yöntemlerle çok yönlü bir şekilde değerlendirilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Rekreasyon, peyzaj, orman
STUDIES ON THE DETERMINATION OF RECREATIONAL DEMAND VALUE FOR SOME RECREATION AREAS İNSİDE THE FOREST İN ESKİŞEHİR
ABSTRACT
in this study, the significance of recreation utilizing activities inside the forests in Eskişehir and the demand for recreation- al use has been put forward comprehensively. Primarily the data related with human behaviours and recreational utilizing was gathered and it was evaluated variously statisticaly.
Keywords: Recreation, landscape.forest
Ekoloji i
çtvre dergisi-'
yerleri ve toplam için verilmiştir. Anket sonuçlarından elde edilen veriler SPSS ve EXCEL paket programların
da değerlendirilmiştir.
BULGULAR ve TARTIŞMA
Bulgular üç ana başlık altında sunulmuştur. İlk baş
lık altında ziyaretçilerin yaş, doğum yeri, cinsiyet, mes
lek vb. demografik özelliklerine ilişkin sonuçlar veril
miştir. İkinci başlık altında ziyaretçilerin piknik yerine ne kadar sıklıkla geldikleri kimlere ve nasıl geldiğine, piknik yaptıkları yeri neden seçtiklerine, daha çok nasıl bir piknik yerinde ve ne zamanlarda bulunmak istedikle
rine, piknikte bulunulan süre içinde vakitlerin nasıl ge
çirdiklerine, piknik alanında bulunmasını istedikleri te
sislere, diğer ziyaretçilerle ilişkilerine, piknik yerlerin
deki tesislerin tahrip nedenlerine, piknik alanı içerisinde güvenlik konusunda, piknik alanı içerisinde temizlik ih
tiyaçlarının nasıl giderildiği ve çevrenin temizliği konu
sunda, pikniğe getirilen malzemeler ve yetersiz tesislerin hangileri olduğu konusunda tercihlerine ait sonuçlar ve
rilmiştir. Üçüncü başlık altında çevredeki piknik yerleri
nin tercihi konusunda ve son başlık altında ise anket for
munun ziyaretçiler tarafından ne şekilde yanıtlandığına ilişkin sonuçlar verilmiştir.
1. Ziyaretçilerin Demografik Özelliklerinin Ta
nımlanmasına İlişkin Sonuçlar
Musaözü, Fidanlık piknik alanlarında uygulanan anket sonuçlanna göre piknik yapan ziyaretçilerin do
ğum yeri. yaş, cinsiyet vb. gibi demografik özelliklerinin profili ortaya konulmuştur (Tablo 1).
Tablo 1: Ziyaretçilerin demografik özelliklerine göre dağılışı
Cinsiyet Kadın Erkek Yaş
0-20 20-30 30-40 40-50 50-60 60 + Eğitim Durumu
Yok İlk Orta Lise Meslek Liseleri
Yüksek okul Meslek
İşçi Memur Serbest Esnaf Emekli Öğrenci Ev Hanımı
Musaözü Ziyaretçi
Sayısı %
20 16.7 100 83.3
2 1.7 20 16.7 51 42.5 36 30 6 5 5 4.2
2 1.7 14 11.7 16 13.3 28 23.3 20 16.7 40 33.3
12 10 25 20.8 58 48.3 9 7.5 12 10
3 2.5 1 0.8
Fidanlık Ziyaretçi
Sayısı %
23 19.2 97 80.8
8 6.7 16 13.3 50 41.7 39 32.5 6 5 1 0.8
0 0 9 7.5 10 8.3 26 21.7 18 15 57 47.5
11 9.2 35 29.2 49 40.8 7 5.8 5 4.2 9 7.5 4 3.3
Toplam Ziyaretçi
Sayısı %
43 17.9 197 82.1
10 4.2 36 15 101 42.1
75 31.3 12 5 6 2.5
2 0.8 23 9.6 26 10.8 54 22.5 38 15.8 97 40.4
23 9.6 60 25 107 44.6
16 6.7 17 7.1 12 5 5 2.1
YÖRESİNDE BAZI ORMAN İÇİ DİNLENME ALANLARI
Ziyaretçilerden büyük çoğunluğu her iki piknik ye
rinde de 30-40 yaş grubundakiler oluşturmuştur. Bu yaş grubunu 40-50 yaş grubu izlemektedir. Eğitim durumun
da ise Musaözü ve Fidanlık'taki ziyaretçilerden yükseko
kul mezunu olanlar yüzdeliğin sırasıyle % 33,3 ve % 47,5'luk bir bölümünü oluştururken, lise derecesine sa
hip olanlar % 23,3 ve % 21,7'lik kısmını teşkil ederler.
Serbest meslekle uğraşanlar, toplamda % 44,6 ile ilk sı
rada yer alırken, % 25,0 ile memurlar ikinci sırada yer almaktadır.
Ziyaretçiler arasında Eskişehir ilinde doğanlar iki farklı piknik yerinde de büyük çoğunluktadır. Ankara, İzmir, Afyon, Bilecik vb. illerde doğan ziyaretçiler daha az sayıdadır. Diğer illerin içinde Adapazarı, Çorum, Kahramanmaraş, Malatya, Amasya, Bitlis, Artvin, Kır
şehir, Konya, Samsun, Şanlıurfa, Hatay, Balıkesir, Nev
şehir, Denizli, Rize, Edirne, Tokat, Bolu ve Adıyaman gibi çeşitli bölgelerdeki iller yer almıştır.
Her iki piknik yerindeki ziyaretçilerin büyük ço
ğunluğu apartmanda oturmaktadır. Bahçeli evde oturan
lar Musaözü'nde % 20,8 iken Fidanlık'ta sadece % 12,5'tur. Ziyaretçilerin geri kalanları blok apartman, ge
cekondu gibi konutlarda oturmaktadır. Konut türlerinde bahçeleri olan ziyaretçilerin bahçelerinin metrekaresi 25 ve 25'den daha az ile 150 ve 150 m'den daha fazla ara
sında değişmektedir. Evindeki bahçenin büyüklüğü 100- 125 m2 olan ziyaretçi sayısı Musaözü'nde sadece 7 m2 dir. Bunun yanında Fidanlık'ta 1 m2 dir. Evlerde bahçe olmaması, varsa bile küçük bir bahçeye sahip olma kişi
leri piknik yapılacak alanlara yöneltmektedir.
2. Ziyaretçilerin Piknikte Yaptıkları ve Piknik Yerinin Özelliklerine İlişkin Tercihleri
2.1. Ziyaretçilerin Piknik Yaptıkları Yere Geliş
lerinin Sıklığına İlişkin Dağılışları
Musaözü ve Fidanlık'a gelen ziyaretçilerin büyük çoğunluğu piknik yaptıkları yere daha önceden de gel
mişler. Dolayısıyla piknik yapılan yerin seçimi daha ön
ceki gelişlerine (deneyimlerine) dayanmaktadır. Piknik yapılan yere ne kadar sıklıkta gelindiğine ilişkin soruya alman yanıta göre ziyaretçiler Musaözü ve Fidanlık pik
nik alanlarına daha çok haftada, onbeş günde ve ayda bir gelmektedirler (Tablo 2). Piknik alanlarına gelinen ay
larda ençok tercih edilen aylar Musaözü'nde ve Fidan
lık'ta ağustos, eylül, temmuz, ekim, haziran ve mayıs'tır (Şekil 1). Toplam olarak piknik yerine yılda bir haftadan az gelenler Musaözü'nde % 27,5'luk bir çoğunluğu oluş
tururken % 25,8'lik bir çoğunluğu fikri olmayan ziyaret
çiler oluşturmaktadır. Fidanlık'ta ise piknik yerine bir haftadan az gelenler % 22.5 fikri olmayanlar % 33,3'tur.
2.2. Ziyaretçilerin Piknik Yerine Kimlerle ve Nasıl Geldiğine İlişkin Dağılışı
Piknik yapan ziyaretçiler pikniğe genellikle ailele
riyle, arkadaş gruplarıyla birlikte gelmektedirler. Musa
özü ve Fidanlık'a gelen ziyaretçiler pikniği aileleriyle birlikte yapmayı tercih etmişlerdir. Fidanlık'ta aileleriy-
E. YÜCEL - Z. AŞAN - M. ÖZ - M. ÖZTÜRK Ekoloji
Ziyaretçi Sayısı 200
Şekil 1. Ziyaretçilerin piknik alanına geliş sayısının yıl içine da;
le gelmek isteyen ziyaretçilerin sayısı Musaözü'ndeki zi
yaretçilere göre % 4,5 fazladır. Piknik yerine ulaşımda özel oto tercihi her iki piknik alam içinde birinci sırada yer almaktadır. Özel otoyu, taksi, otobüs, kamyon, mo
tosiklet, kamyonet, minibüs, bisiklet ve yaya izlemekte
dir. Musaözüne özel oto ile gelen ziyaretçiler Fidanlık'a göre % 10,7 fazladır. Piknik alanına girişte ücret alınsın diyen ziyaretçiler toplamda % 75'lik bir çoğunluğu oluş
turmaktadır.
Tablo 2: Ziyaretçilerin piknik yaptıkları yere geliş sıklığına göre dağılışı
Piknik alanına ne kadar sıklıkla gelindiği Haftada birden çok Haftada bir Onbeş günde bir Ayda bir Üç ayda bir Altı ayda bir Yılda bir Çok ender Fikrim yok
Musaözü Ziyaretçi
Sayısı %
28 23 30 11 6 7 5 2
6.7 23.3 19.2 25.0 9.2 5.0 5.8 4.2 1.7
Fidanlık Ziyaretçi
Sayısı % 5
29 26 30 10 9 6 5 0
4.2 24.2 217 25 8.3 7.5 5 4.2 0
Toplam Ziyaretçi
Sayısı % 13
57 49 60 21 15 13 10 2
5.4 23.8 20.4 25 8.8 6.3 5.4 4.2 0.8 Yılda kaç gün
gelindiği Bir haftadan az Bir hatfa İki hafta Üç hafta Bir ay Bir aydan fazla Fikrim yok
33 27 14 3 2 10 31
27.5 22.5 11.7 2.5 1.7 8.3 25.8
27 22 15 1 7 8 40
22.5 18.3 12.5 0.8 5.8 6.7 33.3
60 49 29 4 9 18 71
25 20.4 12.1 1.7 3.8 7.5 29.6
2.3. Ziyaretçilerin Piknik Yaptıkları Yeri Neden Seçtiklerine ve Orada Kalmalarını Engelleyen Ne
denlere İlişkin Dağılışları
Piknik yapan ziyaretçiler arasında kontrollü girişi ve tesisleri olan yer isteyenler % 92,5 iken, rasgele her
hangi bir yeşil alan isteyen ziyaretçiler sadece % 7,5'luk bir oran oluşturmuştur. (Tablo 3)
Musaözü ve Fidanlık'ta piknik yapan ziyaretçilerin neden piknik yapmak için bu yerleri seçtiklerine ilişkin
tercihlerde ilk sırada Musaözü'nde orman içinde temiz hava almak yer alırken, çocuklar için taşıdığı açık hava oyun ve eğlence imkan
ları ikinci sırayı teşkil etmektedir. Ulaşım açı
sından kente yalan ol
ması üçüncü sırada bu
lunurken, kentte piknik yapmak ve dinlenmek için gidecek başka yerin olmaması dördüncü sı
rayı oluşturur. Ziyaret
çilerin Fidanlık'ı seçme- lerindeki nedenlerin başında kente yakın olması ilk sıra-
12 Aylar
Tablo 3: Ziyaretçilerin piknik yaptıkları yeri neden seçtiklerine ilişkin dağılışı
Piknik Alanının Neden Seçildiği
Fikrim Yok Kentte piknik yapmak ve dinlenmek için gidecek başka yerin olmaması Hava koşullarının uygun olması Kente yakın olması Ulaşım olanaklarının
Çeşitli zevk ve istekleri karşılayabilecek değerleri taşıması Çocuklar için taşıdığı açık hava ve eğlence olanaklar Orman içinde temiz hava almak için Orman tutkusu ve alışkanlığı Orman içi açıkhava spor olanakları
Özgür bir ortamda
Daha değişik bir yere gelme isteği Herhangi bir neden yok raslantısal olarak
Musaözü Ziyaretçi
Sayısı % 1 31
22 38
9 23
48 50 11 3
8 3
0.4 11.2
8 13.8
3.3 8.3
17.4
18.1
4 1.1 10.5
2.9 1.1
Fidanlık Ziyaretçi
Sayısı % 1 25
39 77 23 12
44 39 5 0 27 8 4
0.3 8.2
12.8 25.3
7.6 3.9
14.5
12.8
1.6 0 8.9 2.6 1.3
Toplam Ziyaretçi
Sayısı % 2 0.3
56 9.7
61 10.5 115 19.8
32 5.5
35 6
92 15.9
89 15.3
16 2.8
3 0.5
56 9.7
16 2.8
7 1.2
yi oluştururken, çocuklar için taşıdığı açıkhava oyun ve eğlence imkanları ikinci sırada hava koşullarının uygun olması ve orman içinde temiz hava almak üçüncü sıra
da yer alır. Dördüncü tercih ise doğal bir ortamda özgür olma isteğidir.
Piknik yapılan yerde oraya daha sık gelmeyi ve ora
da daha uzun süre kalmayı engelleyen nedenler olabilir.
Bu nedenler arasında; piknik alanının kalabalık olması, ulaşım güçlüğü, yeterli tesislerin olmayışından dolayı ki
şilerin yiyecek-içecek ihtiyacım giderememesi, vakit az-
Ekoloji
çevre dergisi-'
ESKİŞEHİR YÖRESİNDE BAZI ORMAN İÇİ DİNLENME ALANLARI
Tablo 4: Piknik yerinin ziyaretçilerin üzerinde bin ilişkin dağılış
Piknik Yerinin Ziyaretçilerin Üzerinde
Fikrim Yok (Düşünmedim) Dinlendirici
Güçlendirici (Yaşama İstek ve Gücünü Arttırıcı) Yenileyici (Yeni ve Taze Güçlerle Donatıcı) Ruhen Anndıncı Huzur Verici Mutluluk Verici
Rahatlatıcı ve Sakinleştiric Günlük sıkıntıları unutturuc Duygulandırıcı
Ozgürleştirici
Musafc Ziyaret Sayısı 2 84 23 17 25 55 16 32 j 40
5 12
ü
? % 0.6
27 7.4 5.5 8 17.7 5.1 10.3 12.9 1.6 3.9
Fidanlık Ziyaretç Sayısı
1 91 27 13 33 64 11 45 44 3 20
% 0.2 25.9 7.7 3.7 9.4 18.2 3.1 12.8 12.5 0.8 5.7
ıktığı etkilere
Toplam Ziyaretçi
Sayısı % 3 175 50 30 58 119 27 77 84 8 32
0.4 26.4
7.5 4.5 8.7 17.9 4.1 11.6 12.7 1.2 4.8
11) de piknik yerinde olmak için tercih edilen saatler arasında yer almaktadır.
Pikniğe giden ziyaretçiler eğlenmenin yanında, kendilerini rahatlamış, yenilenmiş, dinlenmiş şekilde hissedebilirler. Sözü edilen etkilere ilişkin kendini din
lenmiş hisseden ziyaretçi sayısı, her iki piknik alanı için de büyük çoğunluğu oluşturmaktadır (Tablo 4).
2.5. Ziyaretçilerin Piknikte Bulundukları Süre İçinde Yaptıklarına İlişkin Dağılışları
Ziyaretçiler piknikte bulunduklan süre içinde çeşit
li uğraşılar yapabilir. Piknikteki uğraşılar içinde kampçı
lık, piknik yapmak, orman içi yürüyüş, yaya gezinti, bi
siklete binmek, oto ile ve yaya gezinti, güneşlenmek, do
ğayı incelemek, dinlenme, oturma, sohbet, manzarayı seyretmek, müzik dinlemek, kitap okumak, spor yap
mak, orman içi tesisleri gezmek sayılabilir. Sözü edilen uğraşlardan, ziyaretçiler birden fazla tercihte bulunmuş
lardır. Uğraşılar içinde piknik yapmak Musaözü'nde % 87, Fidanlık'ta % 91 ile ilk sırada yer almaktadır. Piknik yapma uğraşım, her iki piknik alanı için yollarda yürü
yüş, yaya gezinti ve oturma-sohbet izlemektedir.
2.6. Ziyaretçilerin Piknik Alanında Bulunan ve Olmasını İstedikleri Alanlara İlişkin Tercihlerine Göre Dağılışları
Ziyaretçilerin piknik alanında eksikliğini gördükle
ri yerler çok çeşitlilik göstermektedir. Sözü edilen alan
lar arasında piknik yapma yerleri, çocuk oyun alam bu
lunan piknik yerleri, balık tutma yerleri, manzaranın seyredilebileceği uygun yerler, spor sahalan, yürüyüş
Şekil 2. Piknik alanı içerisinde yeterli sayıda piknik yeri olup-olmadığı.
Şekil 3. Piknik yapılan tesislerin beğenilip-beğenilmediği.
lığı, çocukların durumu gibi nedenler sayılabilir. Bu ne
denlerden vakit azlığı, Musaözü ve Fidanlıkta, sırasıyla
% 24,1 ve % 22,7 ile ilk sırada yer almaktadır. Hava ko
şullan % 13,3 ile Musaözü'nde ikinci sırada yer alırken,
% 16,2 ile kalabalık nedeni Fidanlıkta ikinci sırayı oluş
turmaktadır. Bu nedenleri her iki piknik alanı için de hafta içi çalışmaya hazırlık, çevredekilerden rahatsız ol
ma, gürültü, park yeri bulma güçlüğü, güvenliğin olma
yışı, programlı gelmek, ulaşım güçlüğü, yiyeceksiz gel
me ve tenhalık nedenleri oluşturur.
2.4. Ziyaretçilerin Nasıl Bir Piknik Yerinde ve Hangi Zamanlarda Bulunmak İstediklerine İlişkin Dağılışları
Ziyaretçiler piknik yerinde dinlen- Ziyaretçi Sayısı mek amacıyla, altlan bol güneşli boylu
ve seyrek ağaçlar, altlan yan gölgeli boylu ağaçlıklar ve altları tam gölgeli boylu ve sık ağaçlardan ilk tercih olarak altlan tam gölgeli boylu ve sık ağaçlık alanları, seçmişlerdir. Sözkonusu seçi
me göre Musaözü'nde Fidanlık'a göre bu alanı seçen ziyaretçi oranı % 7,5 da
ha fazladır. Bir insanın dinlenebilmesi için her iki piknik alanı için de orman içi ve kıyısı su yüzeyi ilk sırada yer al
mıştır. Sözkonusu alan içinde Fidan
lıktaki ziyaretçi sayısı Musaözü'ne gö
re % 7,2 daha fazladır.
Piknik alanı içinde su yüzeylerin
den Musaözü'nde en çok % 61,7 ile göl tercih edilirken bunu % 30 ile akarsu iz
lemektedir. Fidanlıkta ise % 46,1 ile akarsu kenarları ilk sırada iken, % 29,7 ile göl ikinci sırada yer almaktadır.
Her iki piknik alanı için de günün ikindi saatleri (14-17) arasında piknik yerinde olmak isteyenler büyük çoğun
luğu oluşturmaktadır. Sabah saatleri (8-
E. YÜCEL - Z. AŞAN - M. ÖZ - M. ÖZTÜRK
yollan, kır kahvesi, çay bahçesi, bisikletle gezinti yolla
rı, v.b sayılabilir.
Musaözü ve Fidanlık'taki ziyaretçiler piknik alanı içinde olmasını istedikleri alanlar içinde balık tutma yer
lerinin olmayışını sırasıyle % 9,5 ve % 8,8 ile ilk sırada belirtmişlerdir. Piknik alanı içinde yeterli sayıda çocuk oyun alanlarının olmayışı Fidanlık'ta ikinci sırada yer alırken Musaözü'nde üçüncü sırada yer almaktadır. Pik
nik yapmak için yeterli piknik yerinin olmayışı Musa
özü'nde ikinci sırada yer alırken Fidanlık'ta üçüncü sıra
yı teşkil etmektedir.
Yetersiz alanlara ilişkin tercihlerde piknik yapıla
cak yerin olmadığı tercihler arasında yer almaktadır.
Piknik yerinin yeterli sayıda olduğuna kısmen yanıtını verenler Musaözü'nde Fidanhk'a göre % 5,8 daha fazla
dır (Şekil 2). Piknik yapılan yerlerde mevcut olan tesis
leri kısmen beğenenler Fidanlık'ta, Musaözü'ndeki ziya
retçilere göre % 6,7 daha fazladır (Şekil 3).
2.7. Ziyaretçilerin Piknik Sırasında Diğer Ziya
retçilerle Olan İlişkilerine Göre Dağılışı
Ziyaretçilerin piknik yapan diğer kişilerle ilişkileri olup-olmadığına ilişkin tek bir soru sorulmuştur. Piknik sırasında yakınlarında bulunan kişi, grup ya da ailelerle komşuluk ilişkisinde kısmen bulunanlar Musaözü'nde Fidanlık'a göre % 2,5 daha fazladır. Bunun yanında komşuluk ilişkisinde bulunanlar her iki piknik alanı için
de % 34,2 ile aynı durumdadır. Komşuluk ilişkisinde bu
lunmayanlar ise Fidanlık'ta Musaözü'ndeki ziyaretçilere göre % 3,3 ile daha fazladır.
2.8. Ziyaretçilerin Piknik Yerlerindeki Tesisle
rin Tahrip Nedenleri Hakkındaki Tercihlerine Göre Dağılışı
Piknik alanları içinde bulunan tesisler pekçok kişi tarafından tahrip edilmektedir. Bu tesisleri kişilerin ne
den tahrip ettikleri piknik yapmakta olan ziyaretçilere sorularak sıralamaları istenmiştir. Tahrip nedenleri ola
rak kişilerin eğitimsizliği, bilgisizliği, dikkatsizliği, so
rumsuzluğu, bilinçsizliği, orman sevgisinin azlığı, kamu malım ve yeniyi tahrip eğilimi, bencil olmaları, alkollü olmaları, kendi malı olmayana değer vermemesi, görgü
süz olmaları vb. sayılabilir, ayrıca piknik alanı içinde ye
terli denetimin olmayışı da bu nedenler içinde yer al
maktadır. Nedenlere ilişkin tercihler içinde her iki piknik alanı içinde eğitimsizlik ilk sırada yer almaktadır. İkinci sırada ise kişilerin sorumsuzca davranması gelmektedir.
2.9. Ziyaretçilerin Piknik Yerindeki Güvenlikle
ri Konusunda Düşüncelerine İlişkin Dağılışı
Piknik yerleri ve çevresinde kendilerini güvenlik içinde hissedenler Fidanlık'ta Musaözü'ne göre % 4,2 daha fazladır. Bunun yanında kısmen güvenlik içinde hissedenler Musaözü'nde % 5 daha fazladır. Kendilerini güvenlik içinde hissetmeyenler heriki piknik alanı içinde
% 11,7lik bir kesimi oluşturur.
Piknik yerleri için özel memur ve bekçilerin gerek
li olduğunu düşünenler Musaözü'nde 100 kişiyken Fi-
Ekoloji
çevre dergisi'
danlık'ta bu sayı 96'dır. Kısmen gerekli olduğunu düşü
nenlerin oranı Fidanlık'ta Musaözü'ne göre % 4,1 daha fazladır.
2.10. Ziyaretçilerin Pikniğe Yanlarında Getir
dikleri Malzemelere Göre Dağılışı
Pikniğe gelen ziyaretçiler yanlarında malzemeler arasında piknik malzemeleri, portatif masa-sandalyeler, kilim-minder-battaniye, müzik araçları, spor malzemele
ri sayılabilir. Ziyaretçilerin bu malzemeleri yanlarında getirmesine piknik alanı içinde bunların yeteri kadar te
mininin güç olması etken olabilir. Her iki piknik alanı için getirilen malzemeler arasında piknik malzemeler ilk sırayı oluşturmaktadır. Kilim-minder-battaniye gibi malzemeler ikinci sırada, müzik araçları ise üçüncü sıra
da getirilen malzeme arasında görülmektedir. Portatif masa-sandalye ise en son gereksinme duyulan malzeme olmuştur.
Ziyaretçilerin beraberlerinde getirdikleri yiyecek- içecek çeşitlerinde ızgaralar Musaözü'nde ve Fidanlık'ta sırasıyla % 27,,1 ve 24,7 ile ilk getirilen yiyecek türünü oluşturmaktadır. Yiyecekleri, meyveler, soğuk ve sıcak yiyecekler izler. İçeceklerden ise meşrubatlar Musa
özü'nde ve Fidanlık'ta sırası ile % 16,2 ve 17,7 ile ilk ter
cih olarak seçilmişlerdir.
2.11. Piknik Yerinde Ziyaretçilerin Temizlik İh
tiyaçlarını Nasıl Karşıladıkları ve Çevrenin Temizli
ği Konusunda Düşüncelerine İlişkin Dağılışı
Piknik alanında ziyaretçiler temizlik ihtiyaçlarını giderebiliyorlar. Bu ihtiyaçları çeşmede, piknik yapılan yere en yakın dere kenarında ve neresi uygun bulunursa orada karşılanabilmektedir.
Piknik sırasında yiyecek ve kap-kacak temizliği ya
panların oranı Musaözü'nde, Fidanlık'a göre % 9,1 daha fazladır. Kısmen yapanların ve yapmayanların oranı ise sırasıyle Fidanlık'a göre % 3,3 ve 5,8 daha fazladır. Yi
yecek ve kap-kacak temizliğini tamamen ve kısmen ya
pan ziyaretçilerin verdiği yanıtlara ilişkin olarak temizli
ği çeşmede yapanlar her iki piknik alam içinde çoğunlu
ğu oluşturmaktadır. Çeşme ve piknik yapılan yerin her ikisini kullanarak temizliğini yapanlar toplamda % 21,\
ile ikinci sırayı oluşturmaktadır.
Piknik sırasında el-yüz ve benzeri temizlik ihtiyaç
larını çeşmede giderenler toplamda % 71,7'dir. Bunun yanında çeşmeyi ve piknik yapılan yeri seçenler ise % 19,6'dır. Piknik yapılırken her türlü temizlik işleri için sabun kullanan ziyaretçi sayısı her iki piknik alanı için
de çoğunluğu oluşturmaktadır. Sabun ve deterjan gibi te
mizlik malzemelerini birlikte tercih edenler ise ikinci sı
rada yer almaktadır.
Kullanılan yerin ve çevresinin kirliliğinden şikayet
çi olanlar her iki piknik alanı içinde de çoğunluğu oluş
turmaktadır. Kirlilikten şikayetçi olanlann oram Musa
özü'nde Fidanlık'a göre % 7,5 daha fazladır. Kısmen şi
kayetçi olanlann oram ise Fidanlık'ta Musaözü' ne göre
% 9,2 daha fazlalık gösterir. Kullanım alanı çevresinin
Ekoloji
çevre dergur
ESKİŞEHİR YÖRESİNDE BAZI ORMAN İÇİ DİNLENME ALANLARI
Tablo 5: Piknik alanı içinde olmayan veya sayısı az olan tesis
lerin ziyaretçi sayısına göre dağıbşı Piknik Alanında Sayısı
Az Olan veya Olmayan Tesisler
Piknik Masaları Piknik Ocakları Çöp Kutuları Çeşme ve Pınarlar Oturma Yerleri Tuvaletler Korunaklar Çocuk Oyun Araçları Yetişkinler İçin Oyun Araçları Orman İçi Hayvanlar İçin Barınaklar Trafik İşaretleri Tanıtıcı Levhalar Uyarı ve Yasak Levhaları Büfe
Telefon Kulübeleri İlk Yardım Merkezi Danışma Otoparklar Diğerleri
Musaözü Ziyaretçi
sayısı % 40 31 76 59 26 69 68 36
44
20 35 54 26 40 75 81 31 28 13
4.7 3.6 8.9 6.9 3.1 8.1 8 4.2
5.2
2.3 4.1 6.3 3.1 4.7 8.8 9.5 3.6 3.3 1.5
Fidanlık Ziyaretç Sayısı
51 39 69 60 35 72 73 51
44
%
5.6 4.3 7.5 6.6 3.8 7.9 8 5.6
4.8
22 21 39 36 60 103 82 20 32 6
2.4 2.3 4.3 3.9 6.6 11.3 9 2.2 3.5 0.7
Toplam Ziyaretç Sayısı
91 70 145 119 61 141 141 87
88
42 56 93 62 100 178 163 51 60 19
i . %
5.1 4 8.2 6.7 3.5 8 8 4.9
5
2.4 3.2 5.3 3.5 5.7 10.1 9.2 2.9 3.4 1.1
kirli olduğunu söyleyenler Musaözü ve Fidanlık için sı
rasıyla % 55,8 ve 44,2 ile çoğunluğu oluşturmaktadır.
Her iki piknik alanı için kullanım alanı çevresinin temiz olduğunu söyleyenler ikinci sırada, oldukça temiz oldu
ğunu belirtenler üçüncü sırada yer almaktadır.
2.12. Piknik Alanı İçinde Olmayan veya Sayısı Az Olan Tesislerin Ziyaretçilerin Tercihlerine göre Dağılışı
Piknik alanı içinde yetersiz olan veya hiç bulunma
yan tesisleri ziyaretçiler belirterek en gerekli tesisler için on tane tercihte bulunmuşlardır (Tablo 5 ) .
Tesislerden acil durumlarda gerekli olacak ilk yar
dımın yapılacağı merkezin bulunması Musaözü'nde en çok istenen tesis olmuştur. Bunu aynı piknik alam için
de yeterli çöp kutusunun, telefon kulübelerinin, tuvalet
lerin ve korunakların olmayışı izlemektedir.
Fidanlıkta ise yeterli telefon kulübelerinin olmayışı ilk sırayı oluşturmakla birlikte bunu ilk yardım mer
kezinin olmayışı, korunakların bulunmayışı, tuvaletlerin ve çöp kutularının yeterli miktarda bulunmayışı ve otur
ma yerlerinin ve büfelerin yeterince olmaması izlemek
tedir.
3. Ziyaretçilerin Piknik Yapılacak Yerleri Bilip Bilmediğine ve Ençok Hangilerinin Tercih Edildiğine Göre Dağılışı
Eskişehir ilinde piknik yapılacak yerleri bilenlerin sayısı her iki piknik yerindeki ziyaretçilerin çoğun
luğunu oluşturur. Sözkonusu yerleri bilenlere kaç tane piknik alam bildiği sorulduğunda, 4-6 tane diyenlerin oranı toplamda % 41,9'dur. Gittikleri yerden başka pik
nik alam bilmeyenlerin oram Fidanlık'ta Musaözü'ne göre % 5,8 daha fazladır.
Ençok tercih edilen piknik yapma yerlerinde ise Muaözü'nde Musaözü ilk tercih olmuştur. Fidanlık'ta ise gene Fidanlık piknik alanı birinci sırada yer almıştır.
Bunun yanında Şelale, Şoförler Çeşmesi, Çatacık ve Regülatör gibi piknik alanlarının da var olduğu ziyaret
çiler tarafından bilinmektedir.
4. Ziyaretçilerin Anket Formunu Nasıl Yanıt
ladıklarına İlişkin Dağılışları
Musaözü ve Fidanlık'taki ziyaretçilere uygulanan anket formlarına ziyaretçilerin yaklaşımlarının ne şekil
de olduğu ortaya konmaya çalışılmıştır. Anketörlerin tutumları da gözönünde tutularak anket formunu dostça bir yaklaşımla yanıtlıdım diyenler hir iki piknik alam içinde çoğunluğu oluşturmaktadu*. Musaözü'nde dostça bir yaklaşımla yanıtladım diyenlerin oranı Fidanlık'a göre % 4,1 daha fazladır. Normal bir şekilde yanıtladım diyenlerin oram Fidanlık'ta Musaözü'ne göre % 2,5 daha fazladır. İhtiyatlı bir yaklaşımla anket formunu yanıt
ladım diyenler her iki piknik alanı içinde % 6,7'dir. İs
teksiz bir şekilde yanıtladım diyenlerin oram sadece Fidanlık'ta % 1,7'dir.
KAYNAKLAR
1) Pehlivanoğlu, T., Belgrad Ormanının Rekreasyon Potansiyeli ve Planlama İlkelerinin Tesbiti, Ankara, 1987.
2) An, O., Türkiye'de Anket Metoduna Dayanan Sosyolojik Araştırmalar ve Uygulama Açısından Teori ve Kavramlar, Türkiye'de Sosyal Araş
tırmaların Gelişmesi Semineri, Hacettepe Üniversitesi Yayın No D-ll, 127-136, 1971.
3) Ketler, D., Die Erholungsnachfrage in Statnahen Wâldem, Stutgart, Mitteilungen der Baden-Württembergischen Forstlichen Versuch und Forschungsanstalt Heft 27, 1970.
4) Kağıtçıbaşı, Ç., Sosyal İlim Metedolojisi, Köy ve Nüfus Araştırmaları İzmir Araştırması, Hacettepe Üniveristesi Yayınlan No. D. 11, 170- 180, 1971.
5) Bichlmaier, F., Beitrag zur Quantifizierung der Erholungsfunktion von Waldem im Bayeriscchen Hochgebirge, Müchen Forstliche Forschun- sanstail N. 21, 1974.
6) Güıtan, K., Demografik Analiz Metodlan, İstanbul Üniv. Yayın No 260, İstanbul, 1969.
7) Tütengil, C. O., Sosyal Bilimlerde Araştırma ve Metot, İ. Ü. İktisat Fakültesi Yayın No. 359, 1975.
8) Attan, T., Doğal Peyzaj Elamanlarının Rekreasyona Uygunluğunun Saptanması İçin Matematiksel Bir Değerlendirme Yönteminin Araştırıl ması ve Güney Kıyı Bölgesine Uygulanması, (Yayınlanmamış Doçentlik Tezi) Adana, 1976.
9) Yasa, İl, Küçük Topluluklan İnceleme Yöntemi, Toplum Bilimlerde Araştırma ve Yöntem, TODAİ Yayın No. 152, 1976.
10)Akesen, A., Fethiye Yöresi'nde Rekreasyon Amacı ile Kullanılan Bazı Orman Alanlannda Rekreasyonel Talep Değerinin Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar, İ. Ü. Yayın No. 3149, İstanbul, 1983.
