GÖREME TARİHİ MİLLİ PARKINDA ALAN YÖNETİMİ VE YÖNETİM ETKİNLİĞİ

(1)

1 Alan Yönetimi Şube Müdürlüğü

GÖREME TARİHİ MİLLİ PARKINDA ALAN YÖNETİMİ VE YÖNETİM ETKİNLİĞİ

Milli Parklar Dairesi Başkanlığı Alan Yönetimi Şube Müdürlüğü¹

Orta Anadolu’nun Aksaray’daki Hasan Dağı ile Kayseri’deki Erciyes Dağı volkanik bölgesinde Nevşehir il sınırları içinde yer içinde 1 ilçe merkezi (Ürgüp), 3 kasaba (Uçhisar, Ortahisar, Göreme) ve 2 köy (Çavuşin, Aktepe) de dahil olmak üzere jeomorfolojik, doğal ve kültürel değerleri ihtiva eden 9.614 hektarlık alan Bakanlar Kurulu Kararı ile 1986 yılında “Göreme Tarihi Milli Parkı” olarak ilan edilmiştir. Birleşmiş Milletler Eğitim - Bilim ve Kültür Teşkilatı (UNESCO) tarafından 6.12.1985 tarihinde 357. sırada “Göreme Tarihi Milli Parkı ve Kapadokya’nın Kayalık Alanları” adıyla Dünya Doğal ve Kültürel Mirası Listesine alınmış olup ülkemizde bu listede bulunan 9 yerden birisidir.

Göreme Tarihi Milli Parkı

Erciyes Yanardağının püskürttüğü Miosen devrindeki bazalt lavları ile Pliosen devrindeki lavlar ve etrafı kaplayan volkanik küllerin sel suları ve rüzgârın etkisiyle sürekli değişime uğrayan arazide de ilginç oluşumlar ortaya çıkmıştır.

Tüften oluşan yumuşak tabakanın daha kolay aşınması, üstte kalan bazaltlı tabakanın ise daha zor aşınması sonucunda “peribacaları” denilen şekiller oluşmuştur.

Göreme Tarihi Milli Parkı’nın fiziki yapısı ise sadece peribacalarından ibaret değildir.

Peribacalarının yanında platolar, glasiler ve kırgıbayırları da bulunur. Dünyaca ünlü peribacaları yanında kayalık alanlar ve bu kayalık alanların arasında yeşil vadiler bulunur.

Milli Park, doğal değerlerinin yanı sıra Hıristiyanlığın gelişmeye başladığı ilk dönemleri ve manastır hayatını anlatan kiliseler, şapeller ve diğer kaya oyma mekanlar gibi kültürel

Dr. Nihan YNİLMEZ ARPA, Neşe ERSÖZ, S. Serhat ARDA, Serpil ŞAHİN, Suzan SAYILGAN, ZERRİN KARAARSLAN, Abdulsamet HAÇAT, Erkan BOZKURT

(2)

değerleri de ihtiva etmektedir. Bu bölgede manastır hayatı 3. yüzyıl sonları ile 4. yüzyıl başlarında başlamış ve hızla yayılmıştır.

Manastırlar, kiliseler, şapeller, yemekhaneler ve keşiş hücreleri, depo ve şarap yapım yerleri bulunan mekanlar oyulmuş, duvar resimleri ile süslenmiştir.

Göreme Tarihi Milli Parkı Ziyaretçi Merkezi

Göreme Tarihi Milli Parkı sınırları içinde; 30,25 hektarı 1. derece, 26,88 hektarı 3. Derece olmak üzere toplam 57,13 hektar arkeolojik SİT alanı bulunur. Ayrıca 1815 hektar alanda 1.

derece doğal SİT ve 1. derece arkeolojik SİT alanları da bir aradadır.

Geleneksel konut dokusu, bu doku içerisinde yaşayan halkın örf ve adetleri, üretim şekilleri ve el sanatları milli markın diğer kültürel zenginliklerini oluşturur. Kaya oyma mekanların oluşturduğu tarihi yerleşimler Kapadokya mimarisini yansıtırken, topoğrafyaya uyumlu sokaklar ve yapıların bu sokaklarla ilişkileri ise geleneksel Anadolu konut dokusunun

en güzel örneklerini sunar. Bu konut dokusu içinde günümüzde dahi halen devam eden bağcılık; bağcılığın birer sonucu olarak geleneksel yöntemlerle üzümden pekmez, şarap yapımı, ayrıca oniks taşının işlenmesi, dokumacılık ve Kapadokya’nın simgelerinden birisi durumuna gelen çömlekçilik milli parkın yerel kültürünü yansıtan diğer etkinliklerdir.

Anket ve Arazi Çalışması

(3)

MİLLİ PARKIN ZİYARETÇİ PROFİLİ VE ALAN KULLANIM DURUMU

Milli Park; ulusal ve uluslar arası düzeyde yerli ve yabancı pek çok ziyaretçi tarafından ziyaret edilmektedir. Yıllık olarak alana gelen ziyaretçi sayısı ……….(KTB verileri). Ziyaretçiler bireysel olarak geldikleri gibi çoğunlukla turlarla başka bir etkinliğin parçası olarak sahaya gelmektedirler.

Özellikle;

- Yürüyüş grupları ve kültür-inanç turlarına gelenler tercih etmektedir.

- Balon turları da andaki önemli etkinliklerden birisidir. Bölgede 15 kadar balon şirketi bulunmaktadır. Balon turları her geçen gün yoğunlaşmaktadır.

- Kalış süreleri azami 2 (iki) gündür.

- Kasım-Mart ayları ziyaret yoğunluğu daha az, Temmuz-Ağustos ayları ziyaretçi yoğunluğu artmaktadır.

- Temmuz-Ağustos döneminde İtalya, Fransız ve yerli ziyaretçiler gelmekte, Japon gruplar ise daha çok sonbahar-kış dönemini tercih etmektedirler.

- Yürüyüş gruplarında daha çok Fransızlar yer alırken, bunları Kore, Japon ve Çinliler takip etmektedir.

- Yerli ziyaretçiler özellikle hafta sonlarını tercih etmektedir.

- Gelen ziyaretçilerin büyük bölümü alanın milli park olduğunun farkında değildir.

Mart 2013 tarihinde Milli Parkta Ankara Üniversitesi Peyzaj Mimarlığı Bölümü öğrencileri ve öğretim elemanlarına yapılan bir anket çalışmasında; alanın koruma statüsünün ne olması gerektiği sorulmuş ve katılımcıların tamamı milli park olmalı üzerinde odaklanmıştır (Şekil 1.).

Şekil 1. Alanın koruma statüsü durumu

Korunan alanlardaki uygulamalara yönelik yapılan sorgulamada; katılımcıların %90’ı korunan alanlarda yasaklama getirilmesi gerektiği yönünde fikir beyan etmiştir (Şekil 2).

100%

Bu alanın koruma statüsü Mili Park olmalı mıdır?

evet hayır fikri yok

(4)

Şekil 2. Korunan alana yönelik sınırlama ve yasaklama durumu

Milli parka geliş amacına yönelik yapılan sorgulamada; eğitim ve inceleme, peyzajı izleme, kültürel ve tarihi alanları ziyaret öncelikli olarak belirtilmiştir (Şekil 3).

Şekil 3. Milli parka geliş amacı

Milli Parkta hangi faaliyetlerin yapılmasının uygun olacağı sorgulanmış ve konu ile ilgili olarak katılımcıların büyük bir bölümü tarafından tarihi ve kültürel turların yapılmasının uygun olacağı öngörülmüştür. Foto safari ve trekking etkinliği de milli parkta yapılabilecek uygun faaliyetler olarak tanımlanmıştır (Şekil 4).

90%

8%

2%

Korunan alanlarda kullanımlara yönelik sınırlama ya da yasaklama

getirilmeli midir?

0 10 20 30 40 50 60

1.öncelik 2.öncelik 3.öncelik

Milli Parka geliş amacı

Peyzajı izleme

Doğa yürüyüşleri, doğa gözlemciliği

Eğitim ve inceleme

Yöresel ürünleri satın alma, yöresel yiyecek ve içecekleri tüketme

(5)

Şekil 4. Milli parkta yapılabilecek faaliyetler

Milli parkın peyzaj açısından kaynak değerlerinin ortaya konmasına yönelik yapılan sorgulamada; katılımcıların tamamına yakını peri bacaları, jeomorfolojik oluşumlar ve topoğrafk yapının alanın temel peyzaj değerlerini oluşturduğu görülmüştür (Şekil 5).

Şekil 5. Milli Parkın kaynak değerleri

Milli parkta görülen sorunların değerlendirilmesine yönelik yapılan sorgulamada; özellikle alanda ziyaretçi hizmet ve tesislerinin (bilgilendirme, tanıtım, yönlendirme levhaları,broşür, satış üniteleri,yol, otopark) yetersiz olduğu vurgulanmış; alanın yönetsel (plan, personel güvenlik) olarak da durumunun zayıf görüldüğü vurgulanmıştır. Her türlü kirliliğin (hava, katı atık, gürültü), yapılaşmanın ve ziyaretçilerin kaynaklara olan olumsuz etkilerinin de alana zarar verdiği belirtilmiştir (Şekil 6).

0 10 20 30 40 50 60 70 80

Milli Parkta yapılması uygun olan faaliyetler

112 6

2

Göreme Tarihi Milli Parkı’nın peyzaj açısından ana kaynak değeri

Peri bacaları,

jeomorfolojik oluşumlar ve topoğrafya

Flora

Diğer,fikrim yok

(6)

Şekil 6. Milli parkın sorunları

Milli park alanında ziyaretçilere yönelik ne tür hizmet ve tesislere ihtiyaç olduğu konusunda yapılan sorgulamada; ziyaretçi merkezi, rehberlik hizmetleri, yönlendirme-bilgilendirme levha ve tabelaları, broşür-afiş vb. basılı materyaller, giriş kapısı ve müzenin olması gerektiği vurgulanmıştır (Şekil 7).

Şekil 7. Ziyaretçi hizmet ve tesisleri

Mili parkın kaynak değerlerinin etkin yönetimi ve korunmasında özellikle korunan alanın sahip olduğu uzun devreli gelişme planının uygulanmasının etkili olacağı belirtilmiştir. Milli park alanında yaşayan yöre halkının ve alana gelen ziyaretçilerin farkındalığının arttırılması, korunan alan ile ilgili tarafların süreçlere etkin katılımının sağlanması ve milli park için

0 20 40 60 80 100 120

Milli Parkın sorunları

18%

1% 8% 1%

2% 9%

12%

16%

17%

Milli Parkta ziyaretçiler için olması gereken hizmet ve tesisler

Ziyaretçi merkezi Giriş kapısı

Piknik alanları Restoranlar

Yöresel misafirhaneler Kamping alanları

Müze Yönlendirme levhaları

Broşür ve tanıtıma yönelik araçlar Rehberlik hizmetleri

(7)

çalışacak personel sayısı ve kapasitesinin güçlendirilmesinin de önemli olduğu vurgulanmıştır (şekil 8).

Şekil 8. Milli parkın etkinliğine yönelik yapılabilecek uygulamalar

Araştırmada milli parkın görsel değerlerini olumsuz etkileyen unsurların neler olduğuna yönelik de bir sorgulama yapılmış; plansız yapılaşma, ticari faaliyetler(seyyar satıcılar ve satış stantlarının düzensizliği) ve görsel kirliliğin (atv araçları,balon, tur otobüsleri,levhalar,çöpler vb.) olduğu belirtilmiştir (Şekil 9).

Şekil 9. Milli Parktaki sorunlar

Göreme Tarihi Milli Parkı denildiğinde akla gelen ilk özelliğin ne olduğu konusuna katılımcıların tamamına yakını peri bacası cevabını vermiştir (Şekil 10).

Planın iyi bir biçimde uygulanması(gerek

li kısıt ve yasakların getirilmesi vb)

29%

Tüm tarafların etkin katılımıyla alanın birlikte

yönetimi 14%

Personelin sayı ve kapasitesinin artması,güvenlik

önlemleri 13%

Ziyaretçi ve yöre halkının bilinçlendirilmesi

25%

Alanı insanlara kapatalım ya da kendi haine

bırakalım 2%

Fikrim yok 17%

Milli Parkın ana kaynak değerlerinin etkin korunması nasıl sağlanabilir?

0 50

Milli Parkın görsel kalitesi üzerinde olumsuz etki yapan

unsurlar

(8)

Şekil 10. Göreme denildiğinde ilk akla gelen özellik

Çalışmaya katılanlara yöneltilen sorulardan birisi de Milli pak için çalışma yapıp-yapmak istemedikleri olmuş ve katılımcılar genellikle alan için çalışma yapabileceklerini belirtmişlerdir (Şekil 11). Özellikle milli parkta planlama ve araştırma faaliyetlerine katılım sağlanabileceği, alanın tanıtımına katkıda bulunulabilineceği belirtilmiştir (Şekil 12).

Şekil 11-12

Ziyaretçi Merkezi’nin Etkinliğinin Değerlendirilmesi Toplantısı

95%

5%

Göreme TMP denince akla ilk gelen nedir?

Peri bacaları Diğer

77%

21% 2%

Alan için çalışma yapmak ister misiniz?

22%

6%

52%

20%

Ne yapabilirsiniz?

Tanıtım,bilgilendirme ,reklam,koruma Elimden gelen herşeyi yapabilirim Planlama çalışmaları ve araştırma konularında çalışarak Diğerleri

(9)

GÖREME TARİHİ MİLLİ PARKININ YÖNETİM ETKİNLİĞİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Korunan alanlar, biyolojik çeşitliliğin korunması için en etkin ve yaygın uygulamalardan biridir. Korunan alanların sayısı ve dünya üzerinde kapladıkları yüzölçümleri artarken yönetimleri ve uygulamaların izlenmesinde aynı hızda ilerleme kaydedilmemektedir.

Hâlbuki izleme ile hem alanlardaki kaynak değerlerinin durumu ve hem de yönetsel etkinliği ortaya konabilmektedir. Zira son 10 yıldır korunan alanların yönetim etkinliğinin değerlendirilmesi uluslararası önem kazanmıştır.

Korunan alanlarda yönetim etkinliğini izleme sistemi korunan alanların ne kadar iyi yönetildiğini gösteren değerlendirmelerin düzenli olarak uygulanmasıdır.

Bu değerlendirme, korunan alanın değerlerinin ne kadar korunduğunu, yönetim ve koruma hedef ve amaçlarına ulaşılmasında ne kadar yol alındığını yani korunan alanların değerini ve başarısını ortaya koymaktadır.

Ülkemizde yönetim etkinliği izleme sistemi uygulaması ile 2873 sayılı Milli Parklar Kanununa tabi alanların daha etkin yönetilmesi, insan gücü ve kaynaklarının daha etkili kullanılması, yönetim etkinliğini azaltan nedenlere zamanında doğru teşhis konması ve buna yönelik doğru ve etkin politikaların geliştirilmesi amacıyla 2012yılında başlatılmış ve 2013 yılında da devam etmektedir.

Genel Müdürlüğümüz Milli Parklar Dairesi Başkanlığı Alan Yönetimi Şube Müdürlüğü tarafından Milli Park ve Tabiat Parklarında;

- Mevcut durumun,

- Korunan alanın değerlerinin ne kadar korunduğunun,

- Yönetim ve koruma hedef ve amaçlarına ulaşılmasında ne kadar yol alındığının ortaya konulması ile

- 2873 sayılı Milli Parklar Kanununa tabi alanların daha etkin yönetilmesi, - İnsan gücü ve kaynaklarının daha etkili kullanılması,

- Yönetim etkinliğini azaltan nedenlere zamanında doğru teşhis konulması ve - Buna yönelik doğru ve etkin politikaların geliştirilmesi

(10)

amacıyla yönetim etkinliği izleme sistemi uygulamasına yönelik olarak gerekli denetim ve kontrol çalışmaları gerçekleştirilmektedir.

İzleme sürecinde 66 Tabiat Parkı’nda Çevre Temizliği ve Genel Bakım Denetlemesi, 18 Milli Park’ta, 2 Tabiat Parkında Yönetim Etkinliğinin İzlenmesi (METT) ve değerlendirilmesi çalışmaları yapılmıştır.

IUCN (Dünya Doğa Koruma birliği), WCPA (Korunan Alanlar çalışma Grubu) tarafından önerilen çerçeveye göre etkin bir korunan alan yönetiminin izlenmesi için altı aşama dikkate alınmaktadır. Bu çerçeve; ortam, planlama, girdiler, süreçler, çıktılar olarak tanımlanmıştır.

Göreme Tarihi Milli Parkı’nın değerlendirilmesi sonucu aldığı puanlar ve ideal puanları gösterir tablo (Tablo 13) aşağıda verilmiştir.

Toplam Kategori Puanları Kategori Alan Puanı

İdeal Puan

Ortam 3 3

Planlama 7 21

Girdiler 8 18

Süreçler 13 33

Çıktılar 5 12

Sonuçlar 3 9

Toplam Puan 39 96

Şekil 13. Göreme TMP. Değerlendirme puanı ve ideal puan karşılaştırması

Göreme Tarihi Milli Parkı korunan alanında yönetim etkinliği grafik 1 ve 2’de gösterilmektedir.

(11)

Grafik 1. Göreme Tarihi Milli Parkı Yönetim Etkinliği Grafiği - 1

Korunan alanın kategorilere göre aldığı puanın ideal puan’dan düşük olmasının en önemli nedenleri şunlardır:

3

7

8

13 5

3

0 5 10 15Ortam

Planlama

Girdiler

Süreçler Çıktılar

Sonuçlar

Alan Puanı

0 5 10 15 20 25 30 35 40

Ortam Planlama Girdiler Süreçler Çıktılar Sonuçlar

3 7 8 13

5 3

3

21 18

33

12 9

Puan İdeal Puan

Alan Puanı

(12)

Ortam: Bu kategoride korunan alan puanı ideal puana ulaşmıştır. Alan 1986 yılında Milli Park olarak ilan edilmiş olup, aynı zamanda UNESCO tarafından “Dünya Kültür Miras Listesine” dahil edilmiştir.

Planlama: Korunan alanın 1971 tarihli yönetim planı (Uzun Devreli Gelişme Planı) mevcut olup, bu planın günümüz koşullarına revize edilmesine yönelik çalışmalar tamamlanmıştır. Revize plan Koruma Kurulu tarafından da uygun bulunmuş olup, Bakanlık tarafından onay aşamasındadır. Gerek 1971 gerekse revize planda korunan alanın yönetimine ilişkin kararlaştırılmış amaçlar bulunmakta ancak, bunların etkin bir şekilde uygulanmasında bazı eksiklikler mevcuttur. Özellikle maddi kısıtlar ile eleman ve teçhizat eksikliği gibi diğer problemler nedeniyle alana ilişkin yönetimim planı kısmen uygulanabilmektedir.

Korunan alanda uygun olmayan arazi kullanımı ve faaliyetlerin kontrol edilmesine yönelik düzenlemeler mevcut olup, bunların etkin olarak uygulanmasında ciddi zayıflıklar bulunmaktadır.

Alanın yönetim faaliyetleri performans yönünden bir ölçüde geçici olarak izleme ve değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. Ancak konu ile ilgili olarak bütüncül bir strateji bulunmamaktadır ve sonuçlar düzenli olarak toplanmamaktadır.

Korunan alanın büyüklüğü (tasarımı), korumadaki ana amaçların gerçekleştirilmesini önemli ölçüde kısıtlamamaktadır. Ancak daha büyük ölçekli ekolojik süreçlerle karşılaştırıldığında tasarımın yeniden gözden geçirilerek iyileştirilebileceği sonucu ortaya çıkmaktadır.

Sahanın yönetilmesine ilişkin düzenli bir çalışma planı oluşturulmaktadır. Ancak yukarıda bahsedilen sebeplerle çok azı uygulanabilmektedir.

Komşu arazi ve su kullanım planlaması korunan alanın ihtiyaçlarını dikkate almamakta ve etkinlikleri/politikaları alanın yaşamını sürdürmesine zarar vermektedir. Özellikle sahaya yakın bölgede bulunan barajın iklimsel etkisi peri bacaları üzerinde olumsuz etkiler yaratmaktadır.

Girdiler: Personelin, korunan alan mevzuatını ve yönetmeliklerini uygulamak için kabul edilebilir bir kapasiteye ve kaynaklara sahiptir ancak bazı eksiklikler vardır.

Korunan alandaki önemli habitatlar, türler ve kültürel değerler hakkındaki bilgi çok azdır.

Alan Nevşehir İlinden yönetilmekte olup, yerinde personel yoktur. Bu durum sahanın koruma, kontrol ve yönetim faaliyetleri için bir engel olarak karşımıza çıkmaktadır.

(13)

Korunan alana ve yönetim ihtiyacını karşılamaya yetecek ölçüde garanti edilmiş bir bütçe vardır. Sahaya yönelik mevcut bütçe kabul edilebilir düzeydedir ancak, etkin yönetimi tam olarak gerçekleştirmek için daha da iyileştirilebilir.

Milli parkta bir ölçüde teçhizat ve tesis vardır fakat bunlar tümüyle yetersizdir.

Milli parka gelen ziyaretçilerden ücret tahsil edilmektedir ve bu ücretin korunan alana ve çevresine biraz katkısı olmaktadır.

Süreçler: Milli parkın sınırları, yönetim makamı tarafından bilinmekte, ancak yöre sakinleri/komşu arazi kullanıcıları tarafından bilinmemektedir.

Milli parkta kaynakların kullanımını kontrol eden koruma sistemleri, kaynakların kullanımını ve kaynaklara erişimi kontrol etmekte kısmen etkilidir.

Milli parkta önemli miktarda etüt ve araştırma yapılmakta ama bunlar korunan alan yönetiminin ihtiyaçlarına yönelik değildir. Alanla ilgili olarak üniversitelerin ve Sivil Toplum Kuruluşlarının projeleri mevcuttur. Alanda yapılan bilimsel çalışmaların sonuçlarında milli parka bir dönüş olmamaktadır.

Kritik düzeyde önemli habitatlar, türler, ekolojik süreçler ve kültürel değerlerle ilgili aktif yönetim gereksinimlerinin çok azı uygulanmaktadır.

Alan Nevşehir’den yönetilmekle beraber, personelin eğitim ve beceri düzeyi yeterlidir; ancak yönetim amaçlarının tam olarak gerçekleştirilmesi için daha da iyileştirilebilir. Bunun için kaynak aktarımı ile birlikte personele yönelik eğitim programlarının yapılması ve belli periyotlarda bu eğitimlerin gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

Milli Parkın bütçesi, kritik yönetim ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde yönetilmekte olup, bütçe yönetimi yeterlidir fakat iyileştirilebilir.

Alana yönelik yönetim ihtiyaçları için bir ölçüde teçhizat ve tesis bulunmaktadır; fakat bunlar tümüyle yetersiz olup, teçhizat ve tesislerin bakımı belli bir ölçüde ve düzenli olmayan bir şekilde yapılmaktadır.

Milli park yetkilileri ile milli parka komşu resmi ve tüzel arazi ve su kullanıcıları arasında ilişki vardır ancak yönetimde işbirliği yok denecek kadar az olup, yöre halkı yönetime ilişkin tartışmalara bir miktar katkı sağlamaktadır. Ancak yönetime doğrudan katılamamaktadır.

Alanın yönetim faaliyetleri performans yönünden bir ölçüde geçici olarak izleme ve değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. Ancak konu ile ilgili olarak bütüncül bir strateji bulunmamaktadır ve sonuçlar düzenli olarak toplanmamaktadır.

(14)

Turizm operatörleri ile yetkililer arasında bir ilişki vardır ancak bu büyük ölçüde idari ve düzenleyici konularla sınırlıdır.

Çıktı: Sahanın yönetilmesine ilişkin düzenli bir çalışma planı oluşturulmaktadır. Ancak yukarıda bahsedilen sebeplerle çok azı uygulanabilmektedir.

Milli parkta kaynakların kullanımını kontrol eden koruma sistemleri, kaynakların kullanımını ve kaynaklara erişimi kontrol etmekte kısmen etkilidir.

Alan Nevşehir’den yönetilmekle beraber, personelin eğitim ve beceri düzeyi yeterlidir; ancak yönetim amaçlarının tam olarak gerçekleştirilmesi için daha da iyileştirilebilir.

Ziyaretçi tesisleri ve hizmetlerinin mevcut ihtiyaçlara cevap vermek açısından uygun değildir. UDGP’nin de önerdiği üzere, mevcut ziyaretçi merkezinin ivedilikle düzenlenmesi ve kullanıma açılması, yine planın öngördüğü gibi milli parkın değişik noktalarında tanıtım birimlerinin oluşturulması gerekmektedir.

Sonuçlar: Milli park alanı içinde düzenlenen satış birimleri ile turizm aktivitelerinden kaynaklı, yöre halkına bir miktar ekonomik fayda akışı bulunmaktadır.

Korunan alanın önemli değerleri başlangıçtaki halleri ile karşılaştırıldıklarında önemli biyolojik çeşitlilik, ekolojik ve kültürel değerlerin bir kısmının ciddi biçimde bozulduğu görülmektedir. Özellikle alana gelen ziyaretçilerin bilinçsiz bir şekilde peri bacalarının üzerlerine çıkarak resim çektirmeleri, alan dışında bulunan barajın iklimsel etkileri gibi, insan faaliyetleri nedeniyle bazı peri bacalarında ciddi bozulmalar meydana gelmekte, bu durum peri bacalarının doğal aşınma sürecini hızlandırmakta ve ömrünü kısaltmaktadır.

Göreme Tarihi Milli Parkı’nın yönetim etkinliğinin izlenmesine yönelik diğer bir değerlendirme formu da Orta Amerika Korunan Alan ve Ormancılık Konseyi Genel Sekreterliğinin koordinasyonunda yürütülen bir çalıştay sonucunda hazırlanmış olan

“Korunan alan izleme sistemi formu” da doldurulmuştur.

Form; sade ve anlaşılır olmasının yanı sıra uygulama maliyetinin düşük, veri elde edilmesine yönelik sürecin kısa olması ve korunan alanların yönetim etkinliğini değerlendirmeye yönelik temel ilkeleri verebilmesi nedeniyle uygulanabilir görülmüştür.

Form;

 Korunan alan için arzu edilen ideal koşulları

 Alan analizleri

 Alanın karakterini belirleyen değerleri,

(15)

 Her bir değere yönelik temel kriterleri,

 Her bir kriter için belirlenen göstergeleri kapsamaktadır.

Formda korunan alanlar;

SOSYAL İletişim, katılım, arazi kullanım hakkı, ziyaretçi yönetimi

İDARİ Altyapı, personel, planlama

DOĞAL VE KÜLTÜREL KAYNAK DEĞERLERİ

Kullanım durumu, korunması, kaynaklara ilişkin veri durumu,)

YASAL VE POLİTİK DURUM Yasal çerçeve, kurumsal çerçeve

EKONOMİK VE FİNANSAL DURUM Öz yeterlilik, mal ve hizmet üretimi, korunan alandan sağlanan faydalar) açısından değerlendirilmiştir.

Elde edilen değerlendirme sonuçları grafik 3 ve 4’te verilmiştir.

Grafik 3. Göreme Tarihi Milli Parkı Yönetim Etkinliği Grafiği - 1 11

33

32 13

11

0 10 20 30 40

Sosyal Değerlendirme

İdari Değerlendirme

Doğal ve Kültürel Kaynakların Değerlendirmesi Yasal ve Politik

Değerlendirme Ekonomik ve

Finansal Değerlendirme

Alan Puanı

(16)

C. Alanla İlgili Öneriler

- Teknik personel ve diğer yardımcı personel eksikliklerinin giderilmesi, - Araç ve ekipman noksanlıklarının giderilmesi,

- Alan yönetim stratejilerinin geliştirilmesi, - Bütçenin iyileştirilmesi,

- Döner sermayenin oluşturulması olarak tespit edilmiştir.

Alan Puanı İdeal Puan 0

20 40 60 80

Sosyal Değerlendirme

İdari Değerlendirme

Doğal ve Kültürel Kaynakların Değerlendirmesi

Yasal ve Politik Değerlendirme

Ekonomik ve Finansal Değerlendirme

Alan Puanı 11 33 32 13 11

İdeal Puan 25 75 60 20 20