Varis Dışı Üst Gastrointestinal Sistem Kanaması: II. Basamak Devlet Hastanesi Endoskopi Sonuçları

(1)

Varis Dışı Üst Gastrointestinal Sistem Kanaması:

II. Basamak Devlet Hastanesi Endoskopi Sonuçları

Candaş ERÇETİN¹, Ahmet Cem DURAL², Tugan TEZCANER³, Mahir KIRNAP², Nazlı Ferhan SAYIT⁴, Coşkun AVCI⁵, Turgut ANUK², İrfan TURSUN⁶

1Iğdır Tuzluca İlçe Devlet Hastanesi, Genel Cerrahi Kliniği, Iğdır

2Iğdır Devlet Hastanesi, Genel Cerrahi Kliniği, Iğdır

3Başkent Üniversitesi, Genel Cerrahi Anabilim Dalı, Ankara

4Nizip Devlet Hastanesi, Genel Cerrahi Kliniği, Gaziantep

5Gölköy Devlet Hastanesi, Genel Cerrahi Kliniği, Ordu

6Iğdır Devlet Hastanesi, Dahiliye Kliniği, Iğdır

Özet

Amaç: Iğ dır Dev let Has ta ne si acil ser vi sin de, 3 yıl için de va ris dı şı üst gas tro in tes ti nal sis - tem ka na ma sı ne de niy le en dos ko pi uy gu la nan has ta la rın so nuç la rı nın pay la şıl ma sı amaç lan dı.

Yön tem: 2008-2011 yıl la rı ara sın da üst gas tro in tes ti nal sis tem ka na ma sı ta nı sıy la gas - tros ko pi uy gu la nan ol gu lar ret ros pek tif ola rak de ğer len di ril di.

Bul gu lar: El li iki ol gu nun yaş or ta la ma sı 51,5 (22-87), K/E ora nı 19/33 tür. He ma te mez en sık (n=21) baş vu ru şek li dir (%40,3). En dos ko pik bul gu lar, For rest sı nıf la ma sı na gö re ve lo - ka li zas yo na gö re de ğer len di ril miş tir. En sık For rest IIc (n=20) lez yon göz le nir ken, en sık yer le şim ye ri an trum dur (n=16). Yir mi dört ol gu da (%46,1) ül ser göz le nir ken, 13 has ta da (%25) gas trit – du ode nit , 12 has ta da (%23) ka na ma lı ma lign lez yon sap tan mış tır. Roc kall risk skor la ma sis te mi ne gö re; ol gu la rın 23’ü (%44,2) or ta risk li idi (Roc kall 3-4). Se kiz ol - gu ya te da vi amaç lı (%15,3), 44 ol gu ya ta nı sal (%84,7) en dos ko pi uy gu lan mış tır. Üç ol gu - da (%5,7) er ken dö nem de tek rar ka na ma sap tan mış, 6 ol gu ya (%11,5) ikin cil en dos ko pik gi ri şim uy gu lan mış, 1 ol gu (%1,9) eks ol muş, 12 ol gu (%23) üst mer ke ze sevk edil miş tir.

Yazışma Adresi:

Ahmet Cem DURAL Adres: Iğdır Devlet Hastanesi

Kışla Mah. Melekli Yolu. 76000 Merkez / IĞDIR Tel:+90533 4942969

E-mail:cemdural@hotmail.com

8. Ulusal Travma ve Acil Cerrahi Kongresi’nde sözel bildiri olarak sunulmuştur.

14 – 18 Eylül 2011, Antalya

(2)

Endoskopik Laparoskopik & Minimal ‹nvaziv Cerrahi Dergisi 2012; 19(1,2,3,4) 16

Gi riş

Üst gas tro in tes ti nal sis tem (GİS) ka na ma la rı, özo fa gus üst kıs mı ile du ode num da Tre itz li ga - men ti se vi ye si ara sın da ki lü men içi her han gi bir lo ka li zas yon dan olan kan kay bı dır [1]. GİS ka na - ma la rı cid di mor bi di te, mor ta li te, iş gü cü kay bı ve sağ lık har ca ma la rın da ar tı şa yol açan kli nik bir so run dur. GİS ka na ma la rın %80-85’i üst GİS kay -

nak lı dır [2]. Bu ka na ma la rın %70-80’i ken di li ğin - den du rur [3,4,5]. GİS ka na ma or ta la ma sık lı ğı 50-100 / 100000 ci va rın da olup, Av ru pa ve ABD or ta la ma sı %0,1 ci va rın da dır [1,6]. Üst GİS ka na - ma la rı, va ris kay nak lı ka na ma ve va ris dı şı ka na - ma ola rak sı nıf lan dı rı lır. GİS ka na ma la rın ço ğun - lu ğu nu; en sık du ode nal ül ser ol mak üze re, mu - ko zal lez yon kay nak lı pa to lo ji ler oluş tu rur [7].

So nuç: Üst gas tro in tes ti nal sis tem ka na ma sı, me di kal ve gi ri şim sel iş lem ler uy gu la na rak te da vi edi le bi len an cak mor ta li te si yük sek bir has ta lık tır. İkin ci ba sa mak dü şük ha cim li mer ke zi miz de, komp li kas yon ora nı dü şük olan ve cer ra hi ön ce si uy gu lan ma sı ge re ken te da vi amaç lı en dos ko pik iş lem ler ba şa rıy la uy gu lan mış tır.

Anah tar ke li me ler: Üst gas tro in tes ti nal ka na ma, en dos ko pi, Roc kall risk skor la ma sis te mi

Abs tract

Non va ri ce al Up per Gas tro in tes ti nal Blee ding: En dos copy Re sults Of A Se cond Le vel Pub lic Hos pi tal

Ob jec ti ve: The study was ai med to sha re the re sults of en dos copy for non va ri ce al up per gas tro in tes ti nal blee ding at Ig dır Pub lic Hos pi tal.

Study de sign: A ret ros pec ti ve study was car ri ed out from Ja nu ary 2008 to De cem ber 2011 on pa ti ents who un der went gas tros copy for non va ri ce al up per gas tro in tes ti nal blee ding.

Re sults: The me an age of 52 pa ti ents was 51.5 (22-87) ye ars, with a fe ma le/ma le ra ti o (F/M) of 19/33. He ma te me sis (n=21) was the most com mon forms of ad mis si on (40.2%).

En dos co pic fin dings we re clas si fi ed ac cor ding to For rest clas si fi ca ti on and lo ca li za ti on of the le si on. The lar gest num ber of pa ti ents be lon ged to the For rest IIc gro up (n=20) and the an trum was the most com mon lo ca li za ti on for the le si ons (n=16). An ul cer (n=24), gas tri tis-du ode ni tis (n=13) or a blee ding ma lig nant le si on (n=12) we re se en 46.1%, 25%, 23%, res pec ti vely . The per cen ta ge of pa ti ents with an in ter me dia te-risk (n=23) was 44.2% ac cor ding to Roc kall risk sco ring system (Roc kall 3-4). Di ag nos tic en dos copy (n=44) and the ra peu tic en dos copy (n=8) we re per for med 84.7%, 15.3% of the pa ti ents, res pec ti vely. Re cur rent blee ding was se en in 3 (5.7%) pa ti ents wit hin a short ti me and a re pe at en dos copy was per for med in 6 (11.5%) pa ti ents. One pa ti ent (1.9%) di ed and 12 (23%) pa ti ents we re re fer red to a ter ti ary cen ter.

Conc lu si on: Alt ho ugh up per gas tro in tes ti nal blee ding can be trea ted me di cally, en dos - co pi cally or sur gi cally , the re is still a high mor ta lity ra te. The ra peu tic en dos copy which has low comp li ca ti on ra tes and sho uld be per for med be fo re any sur gi cal exp lo ra ti on was used suc cess fully at our low-vo lu me cen ter.

Key words: Up per gas tro in tes ti nal blee ding, en dos copy, Roc kall risk sco ring system

(3)

Endoskopik Laparoskopik & Minimal ‹nvaziv Cerrahi Dergisi 2012; 19(1,2,3,4) 17

Son 50 yıl içe ri sin de yo ğun ba kım uy gu la ma la - rın da ki iler le me le re, pro ton pom pa in hi bi tör le ri ve an tia sit ilaç la rın ge liş ti ril me si ve akut GİS ka na ma - da kul la nı lan ye ni ta nı sal ve te ra pö tik yön tem ler de - ki ge liş me le re rağ men, mor ta li te oran la rı 1945’ten bu ya na önem li öl çü de de ğiş me miş tir [2]. Bu na ka - na yan has ta po pu las yo nu nun yaş or ta la ma sı nın art - ma sı na ve GİS ka na ma ya pre dis po zan ilaç kul la nı - mın da ki ar tı şın se bep ol du ğu dü şü nül mek te dir [8].

Has ta lı ğa bağ lı mor ta li te %6-10 ara sın da de ği şir [9,10]. Mor ta li te oran la rı, en yük sek ten en dü şü ğe;

ka na yan özo fa gus va ris le ri, gas trik ül ser, du ode nal ül ser şek lin de sı ra la nır [3]. Yaş; pep tik ül se re bağ lı ka na ma lar da mor ta li te yi be lir le yen önem li bir fak - tör dür. Alt mış ya şın dan kü çük has ta lar da mor ta li te

%3 iken, 80 ya şın dan bü yük has ta lar da bu oran

%20’le re çık mak ta dır. Bu ölüm le rin ço ğu kar di yo - vas kü ler komp li kas yon la ra bağ lı ol mak ta dır [8,11].

Doğ ru yö ne tim için has ta la rın kli nik ola rak tek - rar la yan ka na ma ve mor ta li te yö nün den yük sek ve dü şük risk grup la rı na ay rıl ma sı ge rek mek te dir.

Prog nos tik öl çüt ler, ka rar ve ril me si ne yar dım cı ola - bi lir [10]. Roc kall risk skor la ma sis te mi, ba zı ça lış - ma lar da tek rar ka na ma, ölüm ris ki ni doğ ru be lir le - me se bi le, sık kul la nı lan bir skor olup yaş, şok var - lı ğı, ko mor bid du rum, ta nı ve ye ni ge çi ril miş ka na - ma ya ait bul gu la rın var lı ğı kri ter le ri ni kul la nır [12,13]. Bu ça lış ma mız da; Iğ dır Dev let Has ta ne si acil ser vi sin de, 3 yıl için de üst gas tro in tes ti nal sis - tem ka na ma sı ne de niy le en dos ko pi uy gu la nan has - ta la rın so nuç la rı nı pay laş ma yı amaç la dık.

Yöntem ve Gereç

Bu ret ros pek tif kli nik ça lış ma da; Ocak 2008 – Ara lık 2011 ta rih le ri ara sın da üst gas tro in tes ti nal sis tem ka na ma sı ta nı sıy la, dev let hiz met yü küm - lü lü ğü kap sa mın da gö rev ya pan ge nel cer ra hi ve iç has ta lık la rı uz man la rın ca, gas tros ko pi uy gu la - nan ol gu la rın; acil ser vis baş vu ru ka yıt la rı, en dos - ko pi ra por la rı, dos ya, epik riz ra por la rı, bil gi sa yar, ser vis ve po lik li nik ka yıt la rı in ce len di.

Acil bi ri mi ne GİS ka na ma şi ka ye ti ile baş vu - ran has ta la rın; hi ka ye ve fi zik mu aye ne de ğer len -

di ril me si ya pıl dı, vi tal pa ra met re le ri de ğer len di - ril di, in tra ve nöz da mar yo lu açıl dı, in tra ve nöz sı - vı rep las ma nı uy gu lan dı, la bo ra tu ar tet kik le ri gön de ril di, ge rek li kan ürün le ri trans füz yo nu ya - pı lıp has ta sta bi li ze edil dik ten son ra gas tros ko pik in ce le me le ri plan lan dı.

Acil bi ri mi ne üst GİS ka na ma ne de niy le ile baş vu ran ol gu la rın ka yıt la rın dan; de mog ra fi (yaş, cin si yet), hi ka ye ve fi zik mu aye ne bul gu la - rı, kı sa öz geç miş (kul la nı lan ilaç lar, ek has ta lık, ge çi ril miş ka na ma, GİS cer ra hi si), baş vu ru anın - da ki vi tal pa ra met re le ri, baş vu ru ve kon trol la - bo ra tu ar de ğer le ri, trans füz yon bil gi le ri, gas tros - ko pi ra por la rın dan; ka na ma ya ne den olan lez yo - nun ade di, yer le şim ye ri, For rest sı nıf la ma sı, has ta ne ka yıt la rın dan ser vis ve yo ğun ba kım ya - tış, tıb bi se yir, mor bi di te ve mor ta li te bil gi le ri de ğer len di ril di.

Tüm gas tros ko pi iş lem le rin de; Fu ji non® EG- 450WR5 (4G201A505) gas tros ko pi ci ha zı, Fu ji - non® EPX-4400 di ji tal vi de o iş le me üni te si, En do - cam gö rün tü ak ta rım sis tem le ri kul la nıl dı (FU JI - FILM® Eu ro pe GmbH, En do cam^® Di gi tal Ima ge Trans fer ring and Arc hi ving System).

Tüm ve ri ler “SPSS 17 for Win dows” (SPSS Inc. Chi ca go IL.) is ta tis tik prog ram ile de ğer len - di ril di. Ka te go rik ve ri ler X²tes ti kul la nı la rak ol gu sa yı sı ve % ola rak ana liz edil di.

Bulgular

Ocak 2008 – Ara lık 2011 ta rih le ri ara sın da gas tros ko pi uy gu la nan 3854 ol gu içe ri sin de üst gas tro in tes ti nal sis tem ka na ma sı ta nı sıy la iş lem uy gu la nan 52 ol gu nun; yaş or ta la ma sı 51,5 (22- 87), ka dın er kek ora nı 19/33 idi. Baş vu ru şek li ne gö re; %65,3’ü (n=34) acil, %34,7’si (n=18) elek tif - ti. Baş vu ru şi ka yet le ri; %40,4 he ma te mez (n=21),

%34,6 me le na (n=18), %19,3 he ma te mez ve me le - na, %1,9 he ma to şe zi (n=1) olup, %3,8 ol gu nun (n=2) şi ka ye ti yok tu.

‹laç kul la nım öy kü sü in ce len di ğin de; ol gu la rın

%32,7’sin de ilaç kul la nım öy kü sü ol ma yıp (n=17), %46,1’in de nons te ro id an ti enf la ma tu ar

(4)

Endoskopik Laparoskopik & Minimal İnvaziv Cerrahi Dergisi 2012; 19(1,2,3,4) 18

ilaç (NSAİİ) (n=24), %19,2’sin de ase til sa li si lik asit (n=10), %1,9’un da he pa rin (n=1) kul la nı mı mev cut tu.

Ol gu la rın %57,6’sın da (n=30) ek has ta lık mev - cut tu. Ko ro ner ar ter has ta lı ğı %9,6 (n=5), kro nik ak ci ğer has ta lı ğı %5,7 (n=3), hi per tan si yon %5,7 (n=3), di abe tes mel li tus %3,8 (n=2), kro nik böb rek yet mez li ği %1,9 (n=1), di ğer %30,7 (n=16) idi. ‹ki ol gu da (%3,8) ge çi ril miş üst GİS ka na ma öy kü sü, bir ol gu da (%1,9) ge çi ril miş mi de cer ra hi si öy kü sü mev cut tu.

Aci le baş vu ru anın da; ol gu la rın or ta la ma he - mog lo bin (Hb) 9,4 ± 1,5 g/dl, he ma tok rit (Hct) % 29±4, trom bo sit 267±69 103/μl, INR de ğer le ri 1,07±0,11 olup, 24. sa at kon trol le rin de, or ta la ma Hb 10,1±1,4 g/dl, Hct % 30,7±3,7 idi.

En dos ko pik gi ri şim le rin; %84,6’sı (n=44) ta nı - sal, %15,4’ü (n=8) te da vi amaç lı uy gu lan dı. Se ri - de ki ol gu la ra cer ra hi ve rad yo lo jik te da vi uy gu - lan ma dı.

Ol gu la rın %28,8’in de en dos ko pi bul gu su; gas - trik ül ser (n=15), %23’ün de ma lign lez yon (n=12),

%19,2’sin de ero ziv gas trit (n=10), %17,3’ün de du - ode nal ül ser (n=9), %5,7’sin de du ode nit (n=3),

%1,9’un da özo fa gus va ri si (n=1), %1,9’un da Mal - lory We iss yır tı ğı (n=1), %1,9’un da at ro fik gas trit (n=1) idi. Lez yon la rın %30,7’si an trum, %25’i kor - pus, %25’i bul bus, %17,3’ü kar di ya, %1,9’u fun dus yer le şim li idi. Ol gu la rın %67,3’ün de ka na ma oda ğı tek, %32,7’sin de dif füz idi.

For rest sı nıf la ma sı na gö re lez yon la rın;

%38,4’ü (n=20) For rest IIc idi (Tab lo 1). Te da vi edi ci en dos ko pik gi ri şim de ol gu la rın; %9,6’sın da (n=5) se rum fiz yo lo jik (SF) ve 1/10000 ad re na lin en jek si yo nu, %3,8’in de (n=2) ka na ma dur du ru cu ajan lez yon üze ri ne püs kürt me yön te mi ile uy gu - lan dı, %1,9’un da (n=1) kom bi ne te da vi (ter mal ko agü las yon ve en jek si yon te da vi si) uy gu lan dı.

Roc kall risk sı nıf lan dır ma sı na gö re; ol gu la rın

%44,2’si (n=23) Roc kall 3-4 (or ta risk) idi (Tab lo 2). Roc kall sı nıf la ma sı na gö re or ta ve yük sek risk gru bu na gi ren 4’er ol gu ya te da vi amaç lı en dos ko - pik gi ri şim ya pıl dı. Or ta risk li bir ve yük sek risk li iki ol gu da tek rar la yan GİS ka na ma sı ne de niy le en dos ko pik gi ri şim ih ti ya cı ol du.

Yük sek risk gru bun da olup ikin cil gi ri şim uy - gu la nan bir ol gu (72 ya şın da, ge çi ril miş mi de cer -

ra hi si öy kü sü (pi lo rop las ti li), kro nik ak ci ğer ve ka ra ci ğer has ta lı ğı (al ko lik si roz) mev cut, ase til - sa li si lik asit kul la nı mı, bul bus yer le şim li For rest IIb lez yon, geç baş vu ru da bu lu nan) kay be dil di (Tab lo 3).

Tartışma

Üst GİS ka na ma la rı; sık kar şı la şı lan, te da vi ye yö ne lik en dos ko pik ve an ji og ra fik ge liş me le re rağ men, %10’la ra va ran oran lar da ölüm le so nuç - la na bi len önem li sağ lık so run la rın dan bi ri si dir [14,15]. Er kek ler de ve 60 yaş üze rin de ki ler de da - ha sık rast la nır [16]. Roc kall ve ark 1995 yı lın da ya yın la dık la rı ça lış ma da er kek / ka dın ora nı 1,7/1 ola rak bu lun muş tur [17]. Li te ra tür de er kek/ka dın ora nı 1,7 - 3/1 olup, ça lış ma mız da 1,73/1 ola rak sap tan mış tır [17].

Tab lo 1. Olguların Forrest Sınıflaması’na göre dağılımı

Tab lo 2. Olguların Rockall Risk Sınıflandırması’na göre dağılımları

Ia Ib IIa IIb IIc III

Olguların Forrest sınıflaması’na göre dağılımı

25 20 15 10

5 0

Rockall risk sınıflandırması Olgu sayısı (n)

Rockball 0-2 (düşük risk) 10

Rockall 3-4 (orta risk) 23

Rockall >5 (yüksek risk) 19

(5)

Üst GİS ka na ma la rın da has ta la rın baş vu ru anın da ki hi ka ye ve fi zik mu aye ne le ri nin de ğer - len di ril me si önem ta şır. Üst GİS ka na ma la rın da risk art tı rı cı fak tör ola rak; si ga ra ve al kol tü ke ti - mi, nons te ro id ve ste ro id an ti enf la ma tu ar ilaç la - rın kul la nı mı, an ti ko agü lan lar, ile ri yaş, pep tik ül - ser hi ka ye si, kro nik ka ra ci ğer has ta lık la rı, kro nik böb rek yet mez li ği, kro nik ak ci ğer has ta lık la rı sa - yı la bi lir.

Ateş ve ark.’nın ça lış ma sın da va ris dı şı üst GİS ka na ma lı 524 ol gu nun de ğer len di ril me sin de; baş - vu ru la rı sı ra sın da, %22 yal nız he ma te mez, %53 yal nız me le na, %23’ün de he ma te mez le bir lik te me le na, %2’sin de sa de ce ga ita da giz li kan sap tan - mış tır [18]. Li te ra tür de üst GİS ka na ma ne de ni ola rak ön plan da % 36,1 - % 45 pep tik ül ser, % 10,3 - 10,8 ero zif gas trit ve % 4 - 7,2 ma lig ni te be - lir til mek te dir. Ka na ma ne den le ri, ça lış ma mız da sı ra sıy la % 28,8, % 19,2 ve % 23 ola rak sap tan mış - tır [19].

Üst GİS ka na ma la rın da risk – prog noz de ğer - len dir me si yap mak ama cıy la ba zı skor la ma sis - tem le ri kul la nıl mak ta dır [20,21,22]. Roc kall sko - ru tek rar ka na ma ris ki ve mor ta li te yi tah min et - mek ama cı ile beş de ğiş ken üze ri ne ku ru lu bir sis - tem dir [20]. Bu sis tem de; yaş, şok bul gu la rı, eş lik eden has ta lık lar, en dos ko pik ta nı ve son ka na ma - nın sey ri de ğer len di ril mek te dir. Bu sis tem ay rı ca dü şük risk li has ta la rın er ken ta bur cu edil me si için yar dım cı dır. Blatc hford ve ark yap tık la rı ça - lış ma da özel lik le kan trans füz yo nu ih ti ya cı, tek - rar ka na ma ris ki ve mor ta li te yi er ken dö nem de

tes pit et mek ama cı ile has ta nın acil baş vu ru sı ra - sın da ki kan üre se vi ye si, kalp hı zı, sis to lik ve di - yas to lik kan ba sın cı, sen kop, me le na, kro nik ka - ra ci ğer has ta lı ğı ve kalp yet mez li ği bul gu la rı de - ğer len di ril mek te dir [21]. Mo di fi ye Bay lor sko - run da ise yaş, eş lik eden has ta lı ğın sa yı sı ve ağır - lı ğı, has ta nın ka bu lü sı ra sın da ki he mog lo bin de - ğe ri, ül se rin ye ri ve bü yük lü ğü ve son ka na ma nın özel lik le ri gi bi pa ra met re ler kul la nıl mak ta dır [22]. Ça lış ma mız da has ta lar Roc kall sis te mi ne gö re sı nıf lan dı rıl mış olup; 10 ol gu Roc kall 0-2 (dü şük risk), 23 ol gu Roc kall 3-4 (or ta risk), 19 ol gu Roc kall >5 (yük sek risk) ola rak de ğer len di - ril di.

Üst GİS ka na ma sı ile ge len has ta la rın ta ki bi, prog no zu ve te da vi si nin yön len di ril me sin de has - ta nın ge li şin de ki sis to lik ve di yas to lik kan ba sınç - la rı ile he mog lo bin ve he ma tok rit de ğer le ri nin tes pi ti bü yük önem ta şır. Cor ley ve ark. has ta nın ka bu lü sı ra sın da ki sis to lik kan ba sın cı nın <100 mmHg, di yas to lik kan ba sın cı nın <80 mmHg, he - ma tok rit de ğe ri nin < %30 ol ma sı kö tü prog noz gös ter ge si ol du ğu nu bil dir mek te dir ler [23]. Üst GİS ka na ma la rın da kalp hı zı nın >100/dk’nın, sis - to lik kan ba sın cı de ğe ri nin <90mmHg ol ma sı, so - ğuk eks tre mi te, sen kop, ma sif he ma te mez ve he - ma to kez ya gi bi şok be lir ti le ri kö tü prog noz be lir - ti le ri ola rak de ğer len di ril mek te dir. En önem li kö - tü prog noz kri te ri has ta ya şı nın >60 ol ma sı dır [15]. Ça lış ma mız da 18 ol gu (%34) >60 yaş gru - bun da olup; <60 yaş gru bun da mor ta li te sap tan - maz ken, >60 yaş gru bun da %1,9 (n=1) idi.

Tab lo 3. Olguların Rockall Risk Sınıflandırması, endoskopik girişim ve mortaliteye göre dağılımları Rockall

Düşük

Orta

Yüksek

Tedavi edici girişim

-

4

Tekrar kanama

-

1

2

İkincil girişim

-

2

YBÜ takip

-

2

Mortalite

-

1

(6)

GİS ka na ma şüp he si olan has ta lar da en dos ko - pi ön ce si pro ton pom pa in hi bi tör le ri nin (PPİ) kul la nı mı öne ril mek te dir. Ya kın za man da ya pıl - mış sis te ma tik der le me ler de, en dos ko pi ön ce si PPİ kul la nı mı nın bi rin cil en dos ko pik bul gu la rın ve tö ro pa tik en dos ko pik gi ri şim ih ti ya cı nı an lam - lı bir şe kil de azalt tı ğı sap tan mış tır. Fa kat tek rar ka na ma, mor ta li te ve cer ra hi ge rek si ni mi üze ri ne et ki si ol ma dı ğı sap tan mış tır [24,25,27].

Teş his ve te da vi nin te mel un su ru en dos ko pi - dir. Ulus lar ara sı yö ner ge ler de, ilk 24 sa at için de ya pı lan en dos ko pi le rin has ta ne de ka lış sü re si ni azalt tı ğı ve ka za nım la rın art tı ğı sap tan mış tır. ‹lk 12 sa at ten ön ce ya pı lan ve ilk 24 sa at için de ya pı - lan en dos ko pik in ce le me ler kar şı laş tı rıl dı ğın da, tek rar ka na ma, cer ra hi ve mor ta li te oran la rı üze - ri ne olum lu et ki si ol ma dı ğı gö rül müş tür [24,26,27]. Üst GİS ka na ma lı has ta la rın %47’si - nin acil en dos ko pi ye ih ti ya cı ol du ğu bil di ril mek - te dir [28]. Üst GİS ka na ma la rın da me di kal te da - vi nin ya nı sı ra uy gu la nan te da vi amaç lı en dos ko - pi özel lik le ka na mak ta olan pep tik ül ser te da vi - sin de bü yük öne me sa hip tir. En dos ko pik ve me - di kal te da vi yön tem le ri nin ba şa rı sız ol du ğu du - rum lar da cer ra hi te da vi zo run lu dur. Tek rar la yan ma sif ka na ma lar da da cer ra hi te da vi ge re kir. Bu grup ta ki has ta lar da mor bi di te ve mor ta li te yük - sek tir [29,30]. Ça lış ma mız da 72 ya şın da ki ko - mor di te si yük sek ve ge çi ril miş mi de cer ra hi si öy - kü sü olan has ta iki kez en dos ko pik gi ri şim uy gu - lan mış fa kat YBÜ’nde ta ki bin de kay be dil miş tir.

Ya vos ki ve ark. bir ça lış ma la rın da kan trans füz yo - nu ih ti ya cı ile ar tan mor ta li te ara sın da an lam lı (p<0,001) bir iliş ki sap ta mış lar dır [31]. Ça lış ma - mız da 7 üni te erit ro sit süs pan si yo nu ve 9 üni te ta - ze don muş plaz ma rep las ma nı ya pı lan has ta kay - be dil miş tir. Li te ra tür de ye ni den ka na ma oran la rı

% 15 - 16 ola rak ve ril mek te olup, ça lış ma mız da % 5,7 (n=3) ola rak sap tan mış tır [11].

Kap lan ve ark. ile ri yaş ta ve semp to ma tik ol - ma sa bi le ila ve me di kal prob lem le ri olan has ta lar - da üst GİS ka na ma la rı nın da ha ağır se yir gös ter - di ği ve mor ta li te ora nı nın da ha yük sek ol du ğu nu ifa de et mek te dir ler [32]. Ge liş miş has ta ba kım

ko şul la rı, ye ni en dos ko pik ve cer ra hi tek nik le re rağ men mor ta li te oran la rı % 5-10 ‘dur. Ça lış ma - mız da % 1,9 (n=1) ola rak sap tan mış tır [32]. Ça - lış ma mız da ol gu sa yı sı nın az lı ğın dan ve üst mer - ke ze sevk ora nı mı zın yük sek li ğin den do la yı mor - ta li te ora nı or ta la ma nın al tın da dır. Yaş lı ve yan - daş has ta lı ğı olan üst GİS ka na ma ol gu la rı, kan kay bı nı ve acil cer ra hi gi ri şi mi iyi to le re ede me - mek te dir ler. Bu ol gu lar da en dos ko pik ola rak he - mos taz sağ lan ma sı su re tiy le tek rar ka na ma, acil cer ra hi gi ri şim, cer ra hi komp li kas yon lar ve ya eş - lik eden has ta lık la ra bağ lı ölüm oran la rı nı azalt - mak müm kün ola bi lir [33].

İlk baş vu ru sı ra sın da ya pı lan en dos ko pik kon - trol son ra sı, ye ni den ka na yan has ta lar da ya pı lan ikin cil en dos ko pik gi ri şim ler de, cer ra hi ih ti ya cı nı ölüm ris kin de ar tı şa ne den ol mak sı zın azalt mak - ta ve cer ra hi den da ha az komp li kas yon oran la rı be lir til mek te dir [34]. Ça lış ma mız da 3 ol gu ya er - ken dö nem de tek rar ka na ma ne de niy le en dos ko - pik gi ri şim uy gu lan mış, 1 has ta eks ol muş tur.

Sonuç

Üst gas tro in tes ti nal sis tem ka na ma sı, me di kal ve gi ri şim sel iş lem ler uy gu la na rak te da vi edi le bi - len an cak mor ta li te si yük sek bir has ta lık olup ta - nı ve te da vi ma li ye ti yük sek, sık lık la has ta ne ye ya tış ve YBÜ ta ki bi ge rek ti ren, ge nel lik le ta nı ve ayı rı cı ta nı da zor la nı lan, mul ti di sip li ner yak la şım ge rek ti re bi len bir kli nik prob lem dir. İkin ci ba sa - mak ve dü şük has ta ha cim li kli ni ği miz de, komp - li kas yon ora nı dü şük olan ve cer ra hi ön ce si uy gu - lan ma sı ge re ken te ra pö tik en dos ko pik iş lem ler ba şa rıy la uy gu lan mış tır.

Kaynaklar

1. Cur rent Di ag no sis & Tre at ment in Gas tro en te ro logy.

Scott L Fre id man, Ke neth R McQua id. Lan ge Me di cal Bo oks/McGraw-Hill. Gü neş ki ta be vi, çe vi ri edi tö rü Siv ri B, Gö nen.2.bas kı 2007 Bö lüm 3:53.

2. Longs treth GF: Epi de mio logy and out co me of pa ti ents hos pi ta li zed with acu te lo wer gas tro in tes ti nal he morr ha - ge: A po pu la ti on- ba sed study. Am J Gas tro en te rol 1997;90:206.

(7)

Endoskopik Laparoskopik & Minimal İnvaziv Cerrahi Dergisi 2012; 19(1,2,3,4) 21 3. Ali can F. Ab do men: Ge nel ko nu lar. Ali can F (ed). Cer ra -

hi Ders le ri. 2. bas kı. İs tan bul: Av ru pa Tıp Ki tap çı lık;

1998. Cilt 1: 419-491.

4. Me mi şoğ lu K. Akut üst gas tro in tes ti nal sis tem ka na ma la rı.

Tür ki ye Kli nik le ri J Surg Med Sci 2005;1(4):1-6.

5. Bar kun A, Bar do u M, Mars hall JK. Con sen sus re com - men da ti ons for ma na ging pa ti ents with non va ri ce al up - per gas tro in tes ti nal blee ding. Ann In tern Med 2003;139 (10):843-857.

6. Sle isen ger & Ford tran’s Gas tro in tes ti nal and Li ver Di sea - se: pat hoph ysio logy, di ag no sis, ma na ge ment / ( edi ted by) Mark Feld man, Law ren ce S. Fri ed man, Mar vin H.

Sle isen ger. 8th ed. 2006 Vo lu me 1 Chap ter 13:258.

7. Bo on pong ma ne te S, Fle isc her DE, Pez zul lo JC, et al: The fre qu ency of pep tic ul cer as a cau se of up per -GI blee - ding is exag ge ra ted. Gas tro in test En dosc 2004;59:788.

8. Block som JM, To kio ka S, Su ga wa C.Cur rent the rapy for non va ri ce al up per gas tro in tes ti nal blee ding. Surg En - dosc. 2004; 18(2):186-92.

9. Oh DS, Pi seg na JR. Ma na ge ment of up per gas tro in tes ti - nal blee ding. Clin Fam Pract 2004; 6(3):631-645.

10. Bri tish So ci ety of Gas tro en te ro logy En dos copy Com mit - te e. Non-va ri ce al up per gas tro in tes ti nal hae morr ha ge:

Gu ide li nes. Gut 2002; 51:iv1-iv6.

11. van Le er dam ME, Vree burg EM, Ra uws EA, et al. Acu te up per GI blee ding: did any thing chan ge? Ti me trend analy sis of in ci den ce and out co me of acu te up per GI blee ding bet we en 1993/1994 and 2000. Am J Gas tro en - te rol. 2003; 98(7):1494-9

12. Roc kall TA, Lo gan RF, Dev lin HB, et al. Risk as sess ment af ter acu te up per gas tro in tes ti nal hae morr ha ge. Gut.

1996;38:316-21.

13. Gu ide li nes for go od prac ti ce in and au dit of the ma na ge - ment of up per gas tro in tes ti nal hae morr ha ge. Re port of a jo int wor king gro up of the Bri tish So ci ety of Gas tro en te - ro logy, the Re se arch Unit of the Ro yal Col le ge of Physi - ci ans of Lon don and the Au dit Unit of the Ro yal Col le ge of Sur ge ons of Eng land. J R Coll Physi ci ans Lond. 1992;

26:281-9.

14. Roll hau ser C, Fle isc her DE. Non va ri ce al up per gas tro in - tes ti nal blee ding. En dos copy 2004; 36:52-8

15. De Ca es tec ker J. Up per Gas tro in tes ti nal Blee ding: Sur gi - cal Pers pec ti ve. Me di ci ne 2002;9:1- 33.

16. Di Fio re F, Lec lei re S, Mer le V, Her ve S, Du ha mel C, Du - pas JL, et al. Chan ges in cha rec te ris tics and out co me of acu te up per gas tro in tes ti nal hae morr ha ge: a com pa ri son of epi de mio logy and prac ti ces bet we en 1996 and 2000 in a mul ti cen tre French study. Eur J Gas tro en te rol He pa tol.

2005;6:641-7.

17. Roc kall TA, Lo gan RF, Dev lin HB, Nort hfi eld TC. In ci - den ce of and mor ta lity from acu te up per gas tro in tes ti nal

hae morr ha ge in the Uni ted King dom. Stee ring Com mit - te e and mem bers of the Na tio nal Au dit of Acu te Up per Gas tro in tes ti nal Hae morr ha ge. BMJ. 1995; 311: 222-6.

18. Ateş F, Ka rın ca oğ lu M, Ala dağ M. Va ris dı şı üst gas tro in - tes ti nal sis tem ka na ma lı 524 ol gu nun de ğer len di ril me si.

İnö nü Üni ver si te si Tıp Fa kül te si Der gi si, 2008; 15: 93-8.

19. Tho mo pou los KC ve ark. Acu te up per gas tro in tes ti nal blee ding in pa ti ents on long-term oral an ti co agu la ti on the rapy:en dos co pic fin dings, cli ni cal ma na ge ment and out co me. World J Gas tro en te rol. 2005 ;11(9):1365-1368.

20. Ch’ng CL, King ham JG. Sco ring systems and as sess ment for up per gas tro in tes ti nal blee ding. Eur J Gas tro en te rol He pa tol. 2001;13:1137-9.

21. Blatc hford O, Mur ray WR, Blatc hford M. A risk sco re to pre dict ne ed for tre at ment for up per-gas tro in tes ti nal hae morr ha ge. Lan cet. 2000;356:1318-21.

22. On drej ka P, Su gar I, Rath Z, Fal ler J. The use of mo di fi - ed Bay lor sco re in the pre dic ti on of reb lee ding in pep dic ul cer hae morr ha ge. Ac ta Chir Hun. 1997;36:270-3.

23. Cor ley DA, Ste fan AM, Wolf M, Co ok EF, Le e TH. Early in di ca tors of prog no sis in up per gas tro in tes ti nal hae - morr ha ge. Am J Gas tro en te rol. 1998;93:336-40.

24. Hols ter IL, Kui pers EJ. Ma na ge ment of acu te non va ri ce - al up per gas tro in tes ti nal blee ding: Cur rent po li ci es and fu tu re pers pec ti ves World J Gas tro en te rol. 2012 March 21; 18(11): 1202–1207.

25. Sre ed ha ran A, Mar tin J, Le on tia dis GI, Dor ward S, How - den CW, For man D, Mo ay ye di P. Pro ton pump in hi bi tor tre at ment ini tia ted pri or to en dos co pic di ag no sis in up - per gas tro in tes ti nal blee ding. Coc hra ne Da ta ba se Syst Rev. 2010: Jul 7;(7):CD005415.

26. Bar kun AN, Bar do u M, Kui pers EJ, Sung J, Hunt RH, Mar tel M, Sinc la ir P. In ter na tio nal con sen sus re com - men da ti ons on the ma na ge ment of pa ti ents with non va - ri ce al up per gas tro in tes ti nal blee ding. Ann In tern Med.

2010;152:101–113.

27. Wil kins T, Khan N, Nabh A, Scha de RR. Di ag no sis and Ma na ge ment of Up per Gas tro in tes ti nal Blee ding. Ame - ri can Fa mily Physi ci an.2012;Vol. 85, No. 5.

28. Fi ac ca do ri E, Mag gio re U, Cli ma B, Mel fa L, Ro tel li C, Borg het ti A. In ci den ce, risk fac tors, and prog no sis of gas tro in tes ti nal hae morr ha ge comp li ca ting acu te re nal fa ilu re. Kid ney Int. 2001;59:1510-9.

29. On drel ka P. Tre at ment of up per gas tro in tes ti nal blee ding cau sed by pep tic ul cer. Orv He til. 2002;143:493-7.

30. Si mo ens M, Rut ge erts P. Non-va ri ce al up per gas tro in tes - ti nal blee ding. Best Pract Res Clin Gas tro en te rol.

2001;15:121-33.

31. Ya vors ki RT, Wong RK, May do no vitch C, Bat tin LS, Fur - ni a A, Amund son DE. Analy sis of 3294 ca ses of up per

(8)

gas tro in tes ti nal blee ding in mi li tary me di cal fa ci li ti es.

Am J Gas tro en te rol. 1995; 90: 568-73.

32. Kap lan RC, Hec bert SR, Psaty BM. Risk fac tors for hos - pi ta li zed up per or lo wer gas tro in tes ti nal tract blee ding in trea ted hyper ten si ves. Prev Med. 2002;34:455-62.

33. Flu ar ton GM, Bir ni e GG, Mac Do nald A, Mur ray WR.

The ef fect of in tro du cing en dos co pic the rapy on sur gery

and mor ta lity ra tes for pep tic ul cer he morr ha ge. A sing - le cen ter analy sis of 1125 ca ses. En dos copy. 1990; 22:

110-3.

34. La u JY ve ark. En dos co pic ret re at ment com pa red with sur gery in pa ti ents with re cur rent blee ding af ter ini ti al en dos co pic con trol of blee ding ul cers. N Eng J Med.

1999 ; 340:751-756.