1
PEYZAJ ANALİZİ
1. Doğal peyzaj analizi
Kaynak: Peyzaj ekolojisi ders notları
2. Sosyo-kültürel peyzaj analizi
Kaynak: Sebahat Açıkgöz 1995 Basılmamış Ders Notu
2.1. Nüfus
2.2. Altyapı Hizmetleri Sosyal Analizler 2.3. Tarihi Ve Kültürel Değerler
2.4. Tarım 2.5. Hayvancılık
2.6. Ormancılık Ekonomik Analizler
2.7. Endüstri 2.8, Turizm 2.1 NÜFUS
Giriş: Yaptığımız tüm planlamalar insanlar içindir. Bu nedenle planlama yapılırken insana yönelik kaynaklar yani planlama alanında yaşayan insanlarla ilgili bilgiler plan kararları için
önemlidir.
İlk kaynaklar nüfus’ dur.
Nüfusla ilgili bilgilerin analizine geçilmeden önce o alanın sınırları tariflenir ve o alan sınırlarındaki yerleşim belirlenir. Köy kasaba ve kent ile önem sıraları (sosyo-ekonomik açıdan)ifade edilir. Yerleşimlerin tarihsel gelişimi ve önemli özellikleri vurgulanır.
Nüfusun sayısal analizi: bu giriş çalışmasından sonra NUFUSUN SAYISAL ANALİZİNE geçilir. Sayısal analiz yapılırken, son 15 yılın nüfus değişimi incelenir. Buna göre artış ya da azalma olmaktadır, gibi yorum yapılır. Bu şekilde gelecek ile ilgili planlama kararlarına ulaşılabilir.
Sayısal analizde elde edilen veriler tablo ile ifade edilebilir:
Kent İlçe 1980 1985 1990
ANKARA Yenikent
2 Yoğunluk: nüfusun azalma analizinde bir diğer incelenecek faktördür. Alandaki farklı yerleşimlerin nüfus sayısı ve km2’ye(m2’ye)düşen kişi sayısı hesaplanarak yoğunluk belirlenir.
Bu veriler hazır olarak TUİK’ den alınabilir.
Nüfusun alana dağılımı: Alanda nüfusun dağılımı incelenir ve haritalanır. Alanda nüfus dağılımının farklı olmasının nedenleri araştırılır. Bunun farklı nedenleri olabilir örneğin;
Fiziksel çevre: Dağlık ve yerleşime uygun bir alan olması
Su kaynağına yakınlık
İklim ve toprak öz. açısından tarıma elverişli olup olmaması gibi
CİNSİYET VE YAŞA GÖRE NÜFUS DAĞILIMI Cinsiyet açısından alandaki kadın-erkek oranı incelenir Yaş için ise gruplandırması yapılarak nüfusun yaş dağılımı bulunur.
Örn: 0-15 çocuk 15-20 genç 21-35 ergin 36-55 orta yaşlı
56+ yaşlı şeklinde sınıflanabilir.
Bu verileri yine bir tabloda toplamamız uygun olur
YERLEŞİMLER 0-15 16-20 21-35 36-55 56+
K E TOP K E TOP K E TOP K E TOP K E TOP
Bu veriler toplandıktan sonra NÜFUS PİRAMİDİ ne işlenir.
56-+
36-55 21-35
KIZ ERKEK
16-20 0-15
8 6 4 2 0 2 4 6 8 KİŞİ SAYISI
3 Eğitim seviyesi: Sosyal yapı içerisinde incelenmesi gereken bir diğer konudur OKUR-
YAZARLIK
E K T T % T %
Okuma yazma bilmeyen Bir öğrenim kurumundan mezun olmayan Bir öğrenim kurumundan mezun olan İlkokul Ortaokul/dengi meslek okulu Lise/dengi meslek okulu Yüksek okul ve fakülte
Bilinmeyen
2.2. ALTYAPI HİZMETLERİ:
Alan içerisinde mevcut alt yapı hizmetleri neler, eksikler ve sorunlar belirlenir.
Altyapı hizmetleri dendiğinde aklımıza ilk gelenler;
Ulaşım Ağı;
Karayolları, tren yolu vb. ulaşım koşulları ve durumu
Elektrik Tesisatı;
Yerleşimlerde elektrik var mı yok mu?
Elektrik enerjisi sağlanabiliyor mu?
İletişim Araçları;
Telefon televizyon vb iletişim araçları var mı?
Su Yapıları;
Akarsu göl vb doğal baraj vb suni su elemanları mevcut mu? Durumu nasıl?
Problemi neler?
Servisler:
Su temini;
Kullanım ve içme suyu nereden temin edilir kuraklık vb sorun var mı? İçme suyu kalitesi nasıl?
Kanalizasyon;
Her yerde kanalizasyon problemi çözülmüş mü? Nasıl? Kanalizasyon boruları veya foseptik çukurları vb.
Çöp (katı atıklar);
Çöp toplama belediye tarafında hizmet olarak veriliyor mu? Alan içinde çöp toplama alanları mevcut mu? Alanda düzenli olarak çöp toplanıyor mu? Evsel atıklar dışında alanda önatık var mı?(endüstri atığı gibi)
4
Sağlık ve eğitim kuruluşları;
Yerleşim içerisinde sağlık ve eğitim kurslarına yer verilmiş mi? Varsa neler? Yeterli mi? Eğer yoksa halk bu amaçla nereye gidiyor ve ne kadar uzaklıkta?
Okul sorunu için yaş ile ilgili nüfus verileri çok önemli buna göre yeterli olup olmadığı saptanıyor. Ayrıca farklı eğitimler için kurslar var mı?
Örnek: kadın nüfusu fazla ise dikiş kursları vb kurslar açılabilir.
2.3.TARİHİ VE KÜLTÜREL DEĞERLER
Sosyal yapı incelenirken alan içerisindeki tarihi doku ve halkın örf ve adetleri, kimliği, istekleri göz önünde bulundurulmalıdır. Planlama yapılırken bunların korunması ve sürdürülmesi amaçlanmalıdır.
Bu değerler;
Tarihi kalıntılar
Dini yapılar(kilise, cami)
Köprüler, kale vb kalıntılar
Geleneksel konutlar ÖRNEK: Safranbolu evleri vb o yöreye özgü konut tipleri varsa ona göre koruma amaçlı planlama kararları getirilmelidir
Mağara, şelale vb doğal güzellikler.
EKONOMİK ANALİZLER: Üretim sektörlerini incelenir.
Tarım
Hayvancılık
Ormancılık
Endüstri
Turizm vb
Bu sektörleri tek tek incelemeye geçmeden önce, alandaki, ekonomik aktivitelere göre nüfus dağılımını veren istatistiksel veriler incelenir ya da belirlenir. Bu şekilde çalışma alanındaki ekonominin hangi aktiviteye dayandığı ve halkın kazancını nereden kazandığı hakkında bilgi sahibi olunur.
AKTİVİTELER E K T
T % T % T %
TARIM
HAYVANCILIK ORMANCILIK ENDÜSTRİ SERVİSLER TURİZM DİĞERLERİ
5 2.4. TARIM
Çalışma alanındaki mevcut doku incelenir. Tarımın alana dağılımı nasıl ve alandaki dağılımı % olarak verilir. ÖRN: Grafik
%21 kültür alanı
Bir grafik ile ekonomik %10 mera analizin başında alandaki %50 dağılım % olarak ifade ORMAN edilebilir.
%5 yerleşim
Tarım konusunda hangi tür tarım yapılıyor (kuru tarım, sulu tarım vb.); hani tür bitkiler tarım ürünleri yetiştiriliyor? Hangi tarımsal makineler kullanılıyor; tarımsal alaların büyüklüğü nedir; yıllara göre tarımsal dokunun değişimi ve bu alanda çalışan nüfusun dağılımı nasıl; tarım azalıyor mu, artıyor mu; gibi sorulara cevap aranır.
Tarım dalında üretilen ürün miktarı ve o yöre için ekonomik gelir elde etme konusunda öneme sahip mi? Her ürün için bu bilgiler araştırılmalı.
Tarım bakanlığından bilgiler alınabilir.
2.5. HAYVANCILIK
Hayvancılık var mı, ekonomide öneme sahip mi?
Hangi hayvanlar ne amaçla üretiliyor?
Bunların satış durumu nasıl?
Yerleşimler Büyükbaş h. Küçükbaş h. Kümes h.
Miktar Ne için?
Tarımdan ve hayvancılıktan elde edilen ürünlerin nakliyesi ve nerede, nasıl değerlendirildiği araştırılmalıdır.
2.6. ORMANCILIK
Ormancılık konusunda orman varlığı araştırılmalıdır. Orman varsa ne tür bitkilerden oluşuyor, alan içerisindeki konumu, miktarı, toplam alana oranı verilmelidir.
Ne tür bir orman? Yapraklı ağaçlardan oluşan ya da ibreli ağaçlardan oluşan bir orman olabileceği gibi maki bitkisi de olabilir.
Ormancılığın alana ekonomik bir katkısı var mı? Nasıl değerlendiriliyor?
Mülkiyeti kime ait? → devlet halka açık, halka ait olarak değerlendiriliyor → yerel yönetime olabilir
→ özel olabilir. Rekreasyonel amaçlı
6 Orman doğal mı yoksa sonradan mı ağaçlandırılmış?
Fidanlık
Kavakçılık Araştırma Enstitüsü (Orman Bakanlığı) Ormanlarla ilgili sorunlar neler? Son yıllarda yangın olmuş mu? Yine yıllara göre alanda ki miktarı incelenmelidir.
Eğer yangın olmuşsa sebepleri neler? Sıklığı ne?
Bunların dışında; ARICILIK, AVCILIK, BALIKÇILIK gibi ekonomik aktivitelerin varlığı araştırılır. Bunların yer, miktarı, ekonomik açıdan bu yöreye katkısı neler? Bu konular belirlenir?
Avcılık yapıyorsa spor amaçlı mı yoksa ekonomik amaçlı mı ve neler avlanıyor?
Bunun o yörede yaşayan fauna için tehlikesi var mı?
2.7. ENDÜSTRİ
Alanda endüstri olup olmadığı incelenir. Varsa neler? Bu endüstri ile ürünler yine aynı alandan mı sağlanıyor? Çevreye zararı var mı? Neler? Nüfusun % kaçı endüstri ile ilgili çalışıyor? Yöre ekonomisine önemli bir katkısı varmı?
2.8. TİCARİ AKTİVİTELER, KONAKLAMA VE TURİZM
Alanda halkın gereksinimini karşılayacak ticari kuruluşlar var mı? Süpermarketler, giyim ve gıda üzerine mağazalar vb.
Turizm açısından gerekli konaklama tesislerine sahip mi? otel, motel vb kapasiteleri neler? Restaurantlar vb var mı?
Yerleşimler Nufus(kişi) Ticari tesisler(adet)
KONAKLAMA TESİSLERİ
Alanda kaç adet olduğu Her birinde kaç kişilik yer bulunduğu
Konaklama tipi Sayısı Yer sayısı
Kamping Kırsal turizm (eski konutlar) Motel
Yerleşim Devlete ait (Ha) Özel (Ha)
7 Turizm konusunda o alanda turizm var mı? Bu turizm yurt dışından mı? (yabancı turist) , yurt içinden mi? ( yerli turist) ne tip turizm?
Suya dayalı rekreatif aktiviteler
Dağcılığa dayalı rekreatif aktiviteler
Eğer varsa o alana ilişkin orayı ziyeret eden yerli ve yabancı turistlerle ilgili anketler incelenmeli, yoksa yapılmalı? Hangi amaçlarla gelindiği? En çok kimlerin geldiği (yaş, cinsiyet, ülke vb ) incelenmeli ve turizm konusunda plan kararları verilirken buna dikkat edilmelidir.
Eğer yöre için turizm önemli ise;
Alandaki turistik tesislerin, altyapı ve servislerin konumları bir haritada gösterilmelidir.
Ayrıca turistik aktivitelerin neler olduğu ve konumu da haritaya aktarılabilir.
( dağcılık, trekking, su sporları, balıkçılık vb. )
Bunların dışında turistik ve kültürel değerler de yer ve miktar olarak haritaya aktarılabilir.
(örn: kale, geleneksel konut dokusu, tarihi ve arkeolojik kalıntılar vb. )
8
3. Görsel peyzaj analizi
Kaynak: Çakçı, I., 2008. Görsel Peyzaj Analizi. AÜZF Peyzaj Mimarlığı Bölümü Peyzaj Planlama II Dersi Kapsamında Basılmamış Ders Notu.
Peyzaj planlama çalışmalarında peyzaj kalitesinin ortaya konulmasında yön verecek değerlendirmelerden biri de alan analizi ve sörveyi sırasında gerçekleştirilecek görsel peyzaj analizidir. Görsel peyzaj analizi alan ve çevresine ait görsel peyzaj karakterini ortaya koyar.
Görsel peyzaj karakteri ise görsel peyzajı oluşturan doğal ve kültürel elemanların kompozisyonudur.
Görsel peyzaj analizinin amacı alanın mevcut görsel karakteristikleri ve durumu hakkında bilgi sağlamak, olası değişimlere karşı duyarlılık derecesini belirlemektir. Bu veriler alan kullanım planlaması ve kaynak yönetimi çalışmalarında karar verme- strateji geliştirme ve yönetim aşamalarında yol gösterir. Görsel peyzaj analizinde iki temel aşamadan söz etmek mümkündür;
1. Peyzajın envanteri, tanımlanması ve sınıflandırılması
2. Görsel peyzajın değerinin belirlenmesi ya da tercihlerin saptanması
Görsel peyzaj analizi farklı ölçeklerde ve farklı peyzajlarda gerçekleştirilebilir. Bu nedenle standart bir ölçekten ya da yöntemden söz etmek mümkün değildir.
1. Görsel peyzajın envanteri, tanımlanması ve sınıflandırılması
Bu aşamada peyzaj karakteristikleri ve peyzaj tipleri, görsel peyzaj sörveyi yardımıyla belirlenir. Peyzaj karakteristiklerini peyzajın sahip olduğu doğal ve/veya kültürel peyzaj elemanları ortaya koyar.
Doğal görsel peyzaj elemanları; Kültürel görsel peyzaj elemanları;
Topografya (eğim, bakı, topografik çeşitlilik, düşey ve yatay rölyef...)
Vejetasyon (vejetasyon çeşitliliği, toprak rengi...)
Jeolojik oluşumlar
Su yüzeyleri vb.
İnsan yapısı elemanlar (yoğunluk ve form),
Kütle- boşluk ilişkileri,
Sirkülasyon ağları (yaya, araç, tren vb.),
Mimari stiller (şekil, ölçek, malzeme ve renk özellikleri),
Diğer tüm üstyapısal fasiliteler (elektrik ve telefon hatları vb.).
9 Tüm bu görsel peyzaj değerlerinin biraraya geliş biçimleri ve birbirleri ile etkileşimleri, alanın görsel peyzaj karakterini ortaya koyar. Görsel peyzaj karakterinin olumlu ve olumsuz nitelikleri, alanın görsel kalitesini belirler. Şekil ve biçim özellikleri iyi tanımlanmış, süreklilik gösteren, renk ve doku özellikleri uyum gösteren görsel elemanlar, alanın görsel karakterini olumlu yönde etkilerken; perdelenmemiş olumsuz görünümler, hatalı alan kullanımları, biçim ve şekil yönünden iyi tanımlanmamış görsel elemanlar ve özellikler, alanın görsel karakterini olumsuz yönde etkiler.
Homojen görsel peyzaj karakteristiklerine sahip alanlar, görsel peyzaj tiplerini oluştururlar. Farklı literatürlerde peyzaj tipi kavramı yerine peyzaj ünitesi ya da peyzaj birimi terimleri de kullanılmaktadır.
Görsel peyzaj sörveyinin amacı, görsel kaliteyi değerlendirebilmek için gerekli olan verilerin toplanmasıdır. Sörvey çalışması bireysel yapılabileceği gibi, farklı meslek disiplinlerini temsil eden bireylerden oluşan gruplarla da yapılabilir. Sörvey çalışması sırasında çekilecek fotoğraflar ya da video görüntüleri, mevcut durumun belirlenmesinde en önemli kaynaklardan biridir. Bununla birlikte, arazi gezisi sırasında yapılan gözlemler ve yorumlamalar, “basemap” üzerinde simgeler, notlar ve skeçler yardımıyla işlenmelidir.
Önemli görsel peyzaj elemanları (ilginç doğal oluşumlar, su yüzeyleri, “landmark”lar ve diğer önemli mimari objeler vb.) arazi gezisi sırasında saptanmalı ve kayıtları yapılmalıdır. Sörvey çalışması sırasında mevsimsel değişimlerin neden olabileceği farklı görünümler ve özellikler de göz önüne alınmalıdır.
Görsel peyzaj elemanları ve birimlerinin belirlenmesinde, alandaki bakı noktaları ile mevcut ve/veya planlanan, gözlemcinin (ya da kullanıcının) üzerinde hareket ettiği güzergahlardan (yaya yolu, araç yolu, yürüyüş yolu, bisiklet yolu vb.) yararlanılır. Aynı şekilde olası güzergahların belirlenmesinde de görsel peyzaj kalitesinden yararlanılır.
Bakı noktaları: Bakı noktaları ister sörvey sırasında alanın görsel karakterini incelemek üzere kullanılabilecek, isterse planlama ve tasarım çalışmalarında kullanıcıları yönlendirecek alana ve yakın çevresine hakim, doğal ve kültürel önemli görsel değerlerin görüş açısına girdiği ya da planlama ve tasarım sonrasında görsel nitelikleri güçlendirilmiş manzara bütünlüğüne sahip noktalardır. Bakı noktaları, alan içerisinde kullanıcının ilgisini çekebilecek görsel değerlere ve erişilebilirliğe sahip olmalıdır. Bakı noktalarının alan analizi ve sörvey çalışmaları sırasında saptanması, planlama ve tasarıma yön verecektir.
10 Güzergahlar: Bir alana ve çevresine ait görsel elemanlar sadece bir bakış noktası kapsamında değerlendirilemez. Bu elemanlar aynı zamanda birbirini takip eden hareketli görüntüler oluştururlar. Bu nedenle görsel peyzaj elemanlarının ve kompozisyonlarının mevcut ve olası yaya, araç vb. güzergahları boyunca ardarda (serial visions) değerlendirilmesi gerekir.
Süreklilik, uyum, tekrar gibi tasarım ilkeleri, güzergah boyunca görsel peyzajın değerlendirilmesinde kullanılır.
İster bakı noktalarından olsun, ister güzergahlar boyunca olsun görsel elemanların kompozisyonlarının değerlendirilmesi ve görsel kalitenin ortaya koyulması sırasında dikkat edilmesi gereken önemli ilkeler aşağıdaki gibidir;
1. Tasarım elemanları:
Çizgi özelliği: düz, kıvrımlı, yatay, dikey, diagonal çizgiler.
Şekil ve form özelliği: yuvarlak, kare, üçgen, küp, daire, piramit vb.
Renk özelliği: sıcak ve soğuk renkler
Açık alanlar, boşluklar ve fonksiyonları.
Doku özelliği.
2. Tasarım ilkeleri:
Denge: simetrik, asimetrik, radyal.
Tekrar: biçim ve formda, renkte tekrar özellikleri.
Ritim: tekrara bağlı olarak ritim özelliği; düzenli, düzensiz...
Zıtlık: biçim ve formda, renkte zıtlık yaratan özellikler. Uyum mu? Kaos mu?
3. Genel estetik ilkeler:
Peyzajın genel karakteri (kırsal, kentsel, sanayi vb.) ve görsel değerlerin bu karakter içerisinde uygunluğu.
Çevre ile bütünlük.
Kültürel açıdan önem taşıyan görsel değerler (sosyal, ahlaki ve inanç değerleri var mı?)
Mekanın belirgin bir karakteri var mı? Mekanın anlamı (sense of place)...
11 2. Görsel peyzajın değerinin belirlenmesi ya da tercihlerin saptanması
Bu aşamada belirlenen peyzaj tiplerinin uzmanlar ve/veya kullanıcılar tarafından değerlendirmesi yapılır. Görsel peyzaj analizi çalışmalarında kullanılan bir çok yöntem bulunmaktadır.
2.1. Uzman Analizi: Uzmanlar görsel peyzajı fiziksel özelliklerine göre değerlendirirken genellikle puanlandırma yöntemini kullanırlar. Bu amaçla görsel peyzaj sörveyi sırasında belirlenen görsel peyzaj değeri yüksek alanların bir önceki bölümde açıklanan fiziksel özellikleri tasarım elemanları (renk, doku, çizgi vb.) ve ilkeleri (denge, tekrar, zıtlık vb.) kapsamında değerlendirilir. Bu amaçla aşağıda Kanada British Columbia Eyaleti Orman Bakanlığı tarafından yasal olarak yürülükte olan “Görsel Peyzaj Envanteri”
standartları ve süreçleri kısaca özetlenmiştir. Buna göre görsel peyzaj yönetimi şeması aşağıdaki şekilde verilmiştir.
AŞAMALAR ÇIKTILAR
AŞAMA V Uygulama
AŞAMA VI Denetleme AŞAMA I
Görsel Peyzaj Envanteri
Görsel değerlerin tanımlanması
AŞAMA II
Görsel Peyzaj Envanteri
Görsel kalite sınıflarının tespiti
AŞAMA III
Hedeflerin, Önceliklerin ve Yönergelerin belirlenmesi
Hedefler
AŞAMA IV
Görsel Peyzaj Tasarımı Görsel simulasyonlar ve tasarım çözümleri
12 Bu yönerge kapsamında kullanılan “Biyofiziksel puanlandırma” yöntemine göre, alanda belirlenen görsel değeri yüksek peyzaj elemanlarının ya da birimlerinin değerlendirmeleri yapılmaktadır. Bu kapsamda her bir birim Yüksek, Orta veya Düşük olmak üzere sınıflandırılır ve puan verilir. Bu sınıflandırma yapılırken dikkate alınan biyofiziksel özellikler ve bu özelliklere göre aldığı puan derecesi aşağıdaki tablolarda verilmiştir.
1. Eğim: Eğim arttıkça peyzaj izleyen üzerinde daha güçlü etki bırakır.
Yüksek (3) Orta (2) Düşük (1)
Dik eğimler (>%60) Orta dereceli eğimler (%30-60) Az eğim (%0-30)
2. Bakı: Kuzey bakarlı alanlar daha çok gölgede kaldıkları için, bu alanlar görsel anlamda daha az çekici ve algılanabilir görünümler ortaya koyarlar. Işık alan bakarlarda renk ve doku değişimleri daha güçlü algılanır.
Yüksek (3) Orta (2) Düşük (1)
Güney, güneybatı, güneydoğu
Doğu, batı Kuzey, kuzeybatı, kuzeydoğu
bakarlar, düz alanlar
3. Sınır: Görsel peyzaj birimleri arasındaki sınırın yapısı peyzajın görsel çeşitliliğini vurgulayabilir. Bu sınırlara örnek olarak su-arazi formu, su- vejetasyon, arazi kullanımı- vejetasyon, gökyüzü çizgisi, vejetasyon- vejetasyon geçişleri verilebilir.
Yüksek (3) Orta (2) Düşük (1)
Güçlü, belirgin sınırlar veya geçişler (deniz-gökyüzü gibi.)
Daha az belirgin sınırlar Belirgin olmayan ve geçişlerin algılanmadığı sınırlar
4. Topografik çeşitlilik: Topografik yapıdaki çeşitlilik peyzajın görünümüne olumlu katkıda blunur ve ilgi çekiciliğini artırır. Kanyonlar, geçitler, yarıklar, topografik kırılmalar vb. topografik çeşitliliği ortaya çıkarırlar.
Yüksek (3) Orta (2) Düşük (1)
Çok belirgin topografik özellikler
Belirgin topografik özellikler Az belirgin topografik özellikler
13 5. Düşey rölyef: Düşey rölyef arttıkça, peyzajın görsel etkisi de belirginleşir ve
güçlenir.
Yüksek (3) Orta (2) Düşük (1)
Yüksek rölyef (>800 m) Eğimli arazi yapısı, orta derecede yüksek rölyef (200-800 m)
Düşük düşey rölyef (0-200m)
6. Vejetatif çeşitlilik: Alanda var olan vejetatif örtünün çeşitliliğidir. Çeşitlilik arttıkça, gözlemci üzerindeki görsel etki de artar.
Yüksek (3) Orta (2) Düşük (1)
Vejetatif desendeki yüksek çeşitlilik
Vejetatif desendeki orta derecede çeşitlilik
Vejetatif örtüdeki az çeşitlilik ya da vejetatif örtünün bulunmaması
7. Kaya/toprak yapısı: Doğal kaya ve toprak deseni ve dağılımıdır. İnsan etkisi ile oluşan değişimler gözardı edilir.
Yüksek (3) Orta (2) Düşük (1) Yok (0)
Baskın kaya veya toprak özellikleri (bazalt sütunları gibi), vejetasyon deseni içerisinde çeşitlilik yaratan kaya ve toprak deseni varlığı
Baskın olmayan kaya ve toprak deseni varlığı
Belirgin olmayan kaya ve toprak deseni
Kaya ve toprak deseni
bulunmaması
8. Su varlığı
Yüksek (3) Orta (2) Düşük (1) Yok (0)
Baskın su varlığı, su yüzeyinin berrak, temiz olması
Su yüzeyi varlığı peyzaj içerisinde çok baskın değil, su yüzeyi çok berrak değil
Su varlığı belirgin değil, suyun fiziksel kalitesi düşük
Su yüzeyi yok
9. Komşu manzara
Yüksek (3) Orta (2) Düşük (1) Yok (0)
Komşu manzara peyzajın bütününde görünüme etki ediyor
Komşu manzaranın görsel etkisi orta derecede
Komşu manzara peyzajın görsel özelliklerine çok az katkıda bulunuyor
Komşu peyzaj görsel birimi yok
14 Tüm bu biyofiziksel özelliklerin puanlandırıması ile her bir görsel peyzaj birimine ait toplam puanlar elde edilir. Bu puanlar, görsel peyzaj biriminin planlanması ve yönetimi sırasında öncelik durumunu, koruma-onarım-güçlendirme-gizleme stratejilerinin geliştirilmesini etkiler. Bu puanların yanısıra, gözlemcinin her bir görsel peyzaj birimi için görüş mesafesi, görüş açısı vb. değişkenleri de dikkate alınarak görsel peyzaj ile ilgili stratejiler ve çözümler geliştirilir.
Yukarıda verilen yöntem yalnızca bir örnektir. Farklı yöntemler, puanlandırma sistemleri ya da yaklaşımlar geliştirmek mümkündür. Plancının deneyimine, alanın kullanım amacına göre görsel peyzaj analizinde kullanılacak yaklaşımlar değişiklik gösterebilir.
Uzmanlar yukarıda bir öreneği verilen analizler dışında, görsel peyzajın değerlendirilmesine ilişkin ek çalışmalarda da bulunabilirler. Bunlardan en çok kullanılan görünürlük analizi ve görsel simulasyonlar aşağıda açıklanmıştır.
Görünürlük analizi (Visibility analysis): Bir noktadan görünen ve görünmeyen alanları belirlemek amacıyla yapılır. Bu analiz için gerekli olan temel veri alan ait topografik veridir (her noktanın yükseklik değerleri). Coğrafi bilgi sistemi yazılımları aracılığıyla görünürlük analizlerinin yapılması çok daha hızlı ve kolay olmaktadır.
Görünürlük analizinin amacı belirli bir nokta ya da noktalar grubundan görülebilen alanları belirlemek, sonrasında hangi alanın peyzajın algılanmasına katkı sağladığını değerlendirmek ve alanın görsel anlamda karakterize edecek parametreleri ortaya koymaktır.
(http://www.fao.org/docrep/article/wfc/xii/0723-b1.htm#fn1)
Bakı noktası
Bakı noktasından görünen alanlar
15 Görsel simulasyonlar (Visual simulations): Bu yöntemden, uygulanması düşünülen bir faaliyetin ya da alandaki olası bir değişikliğin görsel peyzaja etkilerini önceden belirlemek amacıyla yararlanılır. Alana ait mevcut görüntüler, bilgisayar yazılımları kullanılarak alanın gelecekteki olası görünümünü canlandıran resimlere dönüştürülür. Bu resimler yine uzman ve/veya kullanıcı grubu tarafından değerlendirilerek görsel peyzaj üzerine olası etkilerin değerlendirilmesi yapılır.
(http://imagis.cirad.fr/imago/IMAGIS.html)
2.2. Kullanıcı analizi: Kullanıcılar tarafından görsel peyzaj değerinin belirlenmesi ise genel olarak manzaranın ilgi çekicilik düzeyini belirlemek amacıyla yapılır. Alanı kullanan ya da kullanacak kişilerden görsel peyzaj özelliklerine ait değerlendirme yapmaları istenir. Bu değerlendirme çoğunlukla anketlerle gerçekleştirilir. Anketlerde alana ait görüntüler, video çekimleri, görsel simulasyonlar vb. materyaller kullanılabilir. Temel olarak kullanıcılara görüntüleri ne kadar beğendikleri ya da ilgi çekici buldukları sorulur. Puanlandırma yöntemi bu tip anketlerde uygulanması ve değerlendirmesi en kolay yöntemdir. Kullanıcı kendine gösterilen her bir görüntüyü ya da seri görüntüyü beğeni durumuna göre puanlandırır.
Uzman değerlendirmeleri peyzajın görsel kalitesini ortaya koyarken, uzman olmayan kullanıcı grubunun değerlendirmeleri de değerlendirme çalışmaları sırasında göz önünde bulundurulduğu durumda kullanıcı taleplerini ve beklentilerini karşılayacak planlama ve yönetim stratejileri geliştirmek mümkün olacaktır.
