SOMUT CEZANIN BELİRLENMESİ
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
SUÇTA VE CEZADA KANUNİLİK İLKESİ
Suç failine suçun işlendiği zaman kanunda öngörülen cezanın verilmesini ifade eder.
Böylelikle kanunda açıkça yazılmadıkça cezalar değiştirilemez ve suç işlendikten sonra yürürlüğe giren daha ağır bir cezayı öngören sonraki bir yasayla failin cezalandırılması önlenir.
Amaç, keyfiliğin önüne geçmektir.
Küçüktaşdemir
CEZALAR
ADLİ PARA
CEZASI HAPİS CEZALARI
Müebbet Hapis
Ağırlaştırılmış
Müebbet Müebbet Hapis
Süreli Hapis
Kısa Süreli Uzun Süreli
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
GÜVENLİK TEDBİRLERİ
Belirli Hakları Kullanmaktan Yoksun
Bırakılma Müsadere
Çocuklara Yönelik Güvenlik Tedbirleri
Akıl Hastalarına Yönelik Güvenlik Tedbirleri
Tekerrür
Yabancılara Yönelik Güvenlik Tedbiri (Sınır
Dışı Edilme)
Tüzel Kişilere Yönelik Güvenlik Tedbirleri
SUÇTA VE CEZADA KANUNİLİK İLKESİ
Her suç için uygulanacak ceza yasada soyut olarak belirtilir.
İlk zamanlarda bu ilke katı bir biçimde uygulanmıştır.
Sonraki zamanlarda alt ve üst sınırlar yasayla saptanmış ve bu sınırlar içinde takdir hakime bırakılmıştır.
Daha sonraki zamanlarda ise cezanın bireyselleştirilmesi için takdiri indirim nedenleri ve infazda bireyselleştirmeyi sağlayan çeşitli kurumlara yer verilmiştir.
Küçüktaşdemir 5
SOMUT CEZANIIN BELİRLENMESİ
1. BASAMAK
• Suçun düzenlendiği maddedeki, seçimlikse para veya hapis
cezaları arasında belirleme yapmak.
Hakim takdir yetkisini kullanır. (istisnası tekerrür hükümleri)
2. BASAMAK
• Temel cezanın, gösterilen alt ve üst sınırlar arasında belirlenmesidir.
3. BASAMAK
• Varsa olası kast veya bilinçli taksir göz önüne alınarak temel ceza artırılır veya indirilir.
4. BASAMAK
• Suçun nitelikli (ağırlaştırıcı veya hafifletici) halleri
bulunuyorsa göz önüne alınır. Birden fazlası aynı anda bulunuyorsa cezada önce arttırmaya sonra indirmeye gidilir.
5. BASAMAK
• Bu basamakta, önceki basamaklara göre belirlenen ceza üzerinden sırasıyla teşebbüs, iştirak, zincirleme suç, haksız tahrik, yaş küçüklüğü, akıl hastalığı ve cezada indirim yapılmasını gerektiren şahsi sebeplere ilişkin hükümler ile takdiri indirim nedenleri uygulanarak sonuç ceza belirlenir.
Küçüktaşdemir
SOMUT CEZANIN BELİRLENMESİ
SEÇİMLİK CEZALARDA NEDEN PARA CEZASI YERİNE HAPİS CEZASINA HÜKMETTİĞİNİ HAKİM GEREKÇELİ AÇIKLAMALIDIR.
SANIĞN SABIKA KAYDINDA GEÇMİŞ HÜKÜMLÜLÜKLERİNİN BULUNMASI TEKERRÜR UYGULAMASINDA DİKKATE ALINIR;
TEMEL CEZANIN BELİRLENMESİNİN ÖLÇÜTLERİNDNE DEĞİLDİR!
KANUNUMUZDA CEZALARIN İÇTİMAI SÖZ KONUSU DEĞİLDİR BU NEDENLE HER SUÇ AYRI AYRI HESAPLANIR.
Küçüktaşdemir 7
TEMEL CEZANIN BELİRLENMESİ
Hakim, somut olayda alt ve üst sınırlar arasında cezayı belirlerken failin eyleminden kaynaklı aşağıdaki kıstasları somut suça göre göz önüne almak
zorundadır:
Suçun işleniş biçimini,
• Örn. Eşini birden fazla defa bıçaklayan kişi
Suçun işlenmesi nde kullanıln araçlar,
• Örn. Ateşli silah
Suçun işlendiği zaman ve yeri,
• Örn. Kişiye yakınları yanında suç işlenmesi
Suçun konusu önem ve değerini,
• Manevi değeri yüksek bir saat.
Meydana gelen zarar veya
tehlikenin ağırlığı,
• Tamamlanmış suçlar için dikkate alınır.
Maddi veya manevi zarar olabilir.
Failin kast veya taksire dayalı
kusurunun ağırlığını,
• Failin suç işlemede gösterdiği kararlılık.
Taksirde neticenin öngörülebilme kolaylığı esas alınır.
Failin güttüğü amaç ve saiki
• Örn.
nefret saikiyle.
Suçun nitelikli halini oluşturuyorsa
burada göz önüne alınmaz.
(Taksirli suçlar için
de)
Küçüktaşdemir
ÇİFTE DEĞERLENDİRME YASAĞI
TEMEL CEZANIN BELİRLENMESİ İÇİN KANUNDA ÖNGÖRÜLEN UNSURLAR EĞER SUÇUN UNSURLARINI OLUŞTURUYORLARSA (Örn. Nitelikli hallerini) TEMEL CEZANIN BELİRLENMESİNDE GÖZ ÖNÜNE ALINMAZLAR.
Bu doğrultuda, aynı nedenin hem haksız tahrik hem de takdiri hafifletici neden olarak ele alınması mümkün değildir.
«TCK md. 61/3: Birinci fıkrada belirtilen hususların suçun unsurunu oluşturduğu hallerde, bunlar temel cezanın belirlenmesinde ayrıca göz önünde bulundurulmaz.»
Küçüktaşdemir
9
CEZANIN VERİLMESİ, HESAPLANMASI VE TOPLANMASI
1. Aşama:
Uygulanaca k madde
hükmü bulunur.
2.Aşama: Hükümde yer alan cezanı türü belirlenir ve faile
uygulanır.Cezanın alt ve üst sınırları arasında temel ceza
belirlenirken:
• Suçun işleniş biçimi
• Suçun icrasında kullanılan araçlar
• Suçun işlendiği zaman ve yer
• Suçun konusunun önem ve değeri
• Meydana gelen zarar ve tehlikenin ağırlığı
• Failin kast veya taksire dayalı kusurluluğu
• Failin güttüğü saik ve amaç
3. Aşama:
Failin olası kastla veya
bilinçli taksirle suçu
işlemişse temel ceza
üzerinden arttırma
veya azaltma
yapılır.
4.Aşama:
Eğer bir den fazla artırım
ve indirim nedeni varsa
ÖNCE ARTTIRIM SONRA DA
İNDNRİM YAPILIR
5. Adım: Sonuç cezanın belirlenmesinde varsa şu hükümler sırasıyla
uygulanır:
• 1.Teşebbüs
• 2.İştirak
• 3.Zincirleme Suç
• 4.Haksız Tahrik
• 5.Yaş Küçüklüğü
• 6.Akıl Hastalığı
• 7.Şahsi indirim nedenleri
• 8.Takdiri indirim nedenleri(EN SON)
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
TAKDİRİ İNDİRİM NEDENLERİ
Hakim takdiri indirim nedenlerini uygulamak zorunda değildir.
Takdiri indirim nedenlerinin ortak özellikleri:
1.Hakimin bir takdir yetkisi vardır.
2.Hakime tanınan takdir yetkisi sadece cezanın indirilebilmesi içindir.
3.Geneldirler. Hakim bu nedenleri her suça uygulayabilir.
4.Bu nedenler kanunda sınırlı sayıda belirlenmemişlerdir. Failin, geçmişi, geleceği, mesleği, davranışları gibi nedenler hakimin takdirine etki edebilir.
11 Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
TAKDİRİ İNDİRİM NEDENLERİ
Hakimin dayanılan nedenler bakımından denetlenebilir bir takdir yetkisi vardır. Yani gerekçeli olması zorunludur. Bu gerekçe açıklayıcı, aydınlatıcı, diğer gerekçelerle tutarlı makul bir gerekçe olmalıdır.
TAKDİRİ İNDİRİM NEDENİNDEN YARALANMAK İÇİN ADLİ MAKAMLARA YARDIMCI OLMAK ŞART DEĞİLDİR.
Birden çok takdiri indirim nedeni olayda bulunsa da hakim ancak bir kez takdiren indirime gidebilir.
Sadece sanığın yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlığı ve davranışları hem takdiri indirim nedeni olabilirken hem de kısa süreli hapis cezasının seçenek yaptırımlara çevrilme nedeni olabilir.
Küçüktaşdemir
MAHSUP
«Ceza muhakemesi bağlamında, kesinleşmiş mahkumiyet dışında, şüphelinin veya sanığın hürriyetinin sınırlandığı sürenin mahkum olduğu cezadan tamamen veya kısmen indirilmesi işlemi, genel olarak tutukluğun mahsubu olarak isimlendirilir.» İçel
Mahkumiyetten önce kişisel özgürlüğü sınırlayan bir sürenin olması
○ Örn. Tutuklama
○ Birden fazla suçtan dolayı yargılama yapılıyorsa, bunlardan bir veya birkaçından beraat alınmışsa, mahsup, kalan diğer suçlar için ancak bu suçların beraat edilen hükmün kesinleşmesinden önce işlenmeleri halinde mümkündür.
Bir ceza mahkumiyetinin bulunması
○ Güvenlik tedbirlerinde mahsup söz konusu olmaz.
○ Mahkumiyet kararı verildikten sonra mahsup işlemi yapılır. (1 gün 100 Tl sayılır.)
Küçüktaşdemir
13
CEZALARIN İÇTİMAI
GERÇEK İÇTİMA DENİR.
BİRDEN FAZLA SUÇ BİRDEN FAZLA CEZA VARDIR.
TCK’DA CEZALARIN İÇTİMAYILA İLGİLİ HÜKÜM YOKTUR.
BİR KİMSENİN BİRDEN FAZLA CEZAYA HÜKÜMLÜLÜĞÜ DURUMU CEZALARIN İNFAZI AŞAMASINDA GÖZ ÖNÜNE ALINIR.
• CEZALARIN HER BİRİ BAĞIMSIZDIR.
• PRATİK OLMASI ADINA SEMBOLİK BİR TOPLMA İŞLEMİDİR.
• KOŞULLU SALIVERME BAKIMINDAN BİR TAKIM SONUÇARI VARDIR. (Örn. CGİTK, md.107/4)
ADLİ SİCİL KANUNU
ADLİ SİCİL KAYDI
Adli sicil bilgileri ilgili kişilere verilebilir.
Burada silinen kayıtlar arşiv kaydına alınır. Silinme Şartları:
• İnfazın tamamlanması
• Ceza mahkumiyetini bütün
sonuçlarıyla ortadan kaldıran etkin pişmanlık veya şikayetten
vazgeçme
• Ceza zamanaşımının dolması
• Genel af
ARŞİV KAYDI
Arşiv kayıtlarının silinmesi daha ağır şartlara bağlanmıştır. (Bkz. Adli Sicil Kanunu md. 12)
Adli para cezasına mahkumiyet ve hapis cezasının ertelenmesine
yönelik hükümler doğrudan buraya kaydedilir.
18 yaşından küçüklülerle ilgili sicil ve arşiv kayıtları ancak yargılama
makamlarına açıktır.
Küçüktaşdemir 15
MAHKUMİYET SAYILMAYAN HALLER
ADLİ SİCİL KANUNU’NUN 12.MADDESİ UYARINCA ARŞİ VE ADLİ SİCİL KAYITLARININ SİLİNMESİ
○ SIRF ASKERİ SUÇLARDAN VERİLEN MAHKUMİYETLER
KISA SÜRELİ HAPİS CEZASINA UYGULANAN SEÇENEK YAPTIRIMLAR
ÖNÖDEME
GENEL AF
KESİNLEŞMEMİŞ KARARLAR
DÜŞME KARARI VERİLEN HALLER
HÜKMÜN AÇIKLANMASININ GERİ BIRAKILMASI
HATIRLANMASI GEREKEN BAZI HUSUSLAR
HAPİS CEZASININ ERTELENMESİYLE İLGİLİ OLARAK
GÜVENLİK TEDBİRLERİ ERTELEMEYE KONU OLMAZ
SOMUT CEZA ESAS ALINIR
BİRDEN ÇOK SUÇ NEDENİYLE BİRDEN FAZLA CEZAYA
HÜKMEDİLDİYSE HER MÜSTAKİL SUÇ VE CEZASI AYRI ESAS ALINIR.
HEPSİ ERTELENEBİLİR NİTELİKTEYSE YA HEPSİ YA HİÇBİRİ ERTELENİR
ERTELEME HALİNDE, DENETİM SÜRESİ İÇİNDE YENİ BİR SUÇ İŞLENİRSE TEKERRÜR HÜKÜMLERİ UYGULANIR.
Küçüktaşdemir 17
ADLİ PARA CEZALARI SÖZ KONUSU OLDUĞUNDA,
BİREYSELLEŞTİRMEYE YÖNELİK ARTTIRIM VE İNDİRİMLER GÜN ÜZERİNDEN YAPILIR
KISA SÜRELİ HAPİS CEZASI ADLİ PARA CEZASINA ÇEVRİLMİŞ VE BU PARA CEZASI ÖDENMEMİŞSE
○ CGTİK’NUN 106.MADDESİNE GÖRE KİŞİ KAMUYA YARARLI BİR İŞTE ÇALIŞTIRILIR
○ HAPİS CEZASINA MAHKUM OLMAKTAN DOĞAN SONUÇLAR ORTAYA ÇIKMAZ. ASIL MAHKUMİYET ADLİ PARA CEZASIDIR.
ÖNGÖRÜLEN BİR ADLİ PARA CEZASININ TAKSİTLERİ ÖDENMEMESİ HALİNDE ÖNGÖRÜLEN HAPİS TAZYİK HAPSİDİR. HUKUKİ SONUÇLARI BAKIMINDAN ADLİ PARA CEZASI ESAS ALINIR.
○ HÜKÜMLÜ HAPİS YATTIĞI GÜNLERE KARŞILIK GELEN PARAYI ÖDERSE HAPİSTEN ÇIKAR.
HATIRLANMASI GEREKEN BAZI HUSUSLAR
HAK YOKSUNLUKLARI (Diğer güvenlik
tedbirlerinden farklı olarak hak
yoksunluklarında failin tehlikeliliğinin değil kusurunun esas alınması eleştirilmektedir.)
CEZA MAHKUMİYETİNİN
KANUNİ BİR SONUCU (FER-İ) OLARAK ORTAYA ÇIKANLAR (TCK md. 53/1)
HÜKÜMDE AÇIKÇA GÖSTERİLMESE BİLE KENDİLİĞİNDEN ORTAYA ÇIKAR.
HAKMİN ZORUNLU OLARAK HÜKMETMESİYLE ORTAYA ÇIKAN HAK YOKSUNLUKLARI (TCK md. 53/5)
BİRİNCİ FIKRADA SAYILAN HAKLARIN KÖTÜYE KULLANILMASIYLA İŞLENEN KASTILI BİR
SUÇTAN HAPİS VEYA ADLİ PARA CEZASINA MAHKUMİYET HALİNDE MAHKEME
YOKSUNLUĞA AYRICA KARAR VERMEK
ZORUNDADIR. CEZANIN İNFAZINDAN SONRA DA SÜREBİLİR.
HAKİMİN TAKDİRİNDE OLAN HAK YOKSUNLUKLARI
(TCK md. 53/6)
Sürücü ehliyeti bu kapsama girmez. Taksirli bir suçtan mahkum edilmek şarttır.
Küçüktaşdemir 19
HATIRLANMASI GEREKEN BAZI HUSUSLAR
BİR KİŞİNİN SUÇU MESLEK EDİNDİĞİNİN KABULÜ İÇİN DAHA ÖNCE KESİNLEŞMİŞ BİR MAHKMUİYETİNİN BULUNMASI ŞART DEĞİLDİR.
DELİL OLARAK DOSYADA SAKLANMASI GEREKEN EŞYANIN MÜSADERESİNE KARAR VERİLEMEZ.
HAZIRLIK HAREKETLERİ AŞAMASINDA KALAN BİR EYLEMDEN DOLAYI EŞYANIN BİZZAT KENDİSİ MÜSADEREYA TABİ DEĞİLSE MÜSADERE KARARI VERİLEMEZ.
TEKERRÜRE İLİŞKİN SÜRELER CEZANIN İNFAZINDAN SONRA BAŞLAR.
KISA SÜRELİ HAPİS CEZASI SÖZ KONUSU OLDUĞUNDA SADECE BİR SEÇENEK YAPTIRIM UYGULANABİLİR.
YABANCILARIN SINIR DIŞI EDİLMESİNDE YETKİ İÇİŞLERİ BAKANLIĞINA AİTTİR.
HATIRLANMASI GEREKEN BAZI HUSUSLAR
KAYNAKÇA
HAFIZOĞULLARI/ÖZEN: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, US-A Yayıncılık, Ankara
HAKERİ: Ceza Hukuku Genel Hükümler, Adalet, Ankara
DEMİRBAŞ: Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin Y., Ankara
İÇEL: Ceza Hukuku Genel Hükümler, Beta, İstanbul
Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR
21
