-> İki Türk tek düşmana saldıramaz.
->Atlı bir Türk yaya düşmana saldıramaz.
->Aman dileyene el kaldırılmaz.
->Kadın ve çocuklara vurulmaz, el kaldırılmaz.
ORHUN YAZITLARI VE ETİK:
• 8. yüzyılda yazılan ve Türk adının ilk kez yazılı olarak
kullanıldığı Orhun yazıtları Türklerin anayasası olarak kabul görmektedir. Bu yazıtlarda «Beyler de ulusu da birbirine uygun imişler, o yüzden ülkeyi o kadar iyi koruyabilmişler, ülkeyi koruyarak yasalar düzenlemişler» cümlesi ile yasama işlerinden bahseder. Aynı zamanda savaş etiğinin de yazılı bir metni şeklindedir bu yazıtlar.
Bilge Kağan Yazıtı Kuzey Yüzü
• Tanrı gibi gökte olmuş Türk Bilge Kağanı, bu zamanda oturdum. Sözümü tamamiyle işit. Bilhassa küçük kardeş yeğenim, oğlum, bütün soyum, milletim, güneydeki Şadpıt beyleri, kuzeydeki Tarkat, Buyruk beyleri, Otuz Tatar, ...Dokuz Oğuz beyleri, milleti! Bu sözümü iyice işit, adamakıllı dinle: Doğuda gün doğusuna, güneyde gün ortasına, batıda gün batısına, kuzeyde gece ortasına kadar, onun içindeki millet hep bana tabidir. Bunca milleti hep düzene soktum.
*Mutluluk veren anlamına gelen ve 11.yüzyıl’da Yusuf Has Hacib’in Tabgaç Buğra Han’a yazdığı ve takdim ettiği Kutadgu Bilig etik yöntemi açısından tarihi belge niteliği taşımaktadır.
KUTADGU BİLİG VE ETİK:
->Kanunu doğruluk ile tatbik etti ve halk zenginleşti. İyi bir devirde iyi bir nam bıraktı.
->Kanun karşısında herkes eşittir.
->Halka kanunu doğru ve dürüst tatbik et ki kıyamet gününde bahtiyar olasın.
->Beyler kanunlara nasıl uyarsa halkta aynı şekilde uyar.
->Fakiri,dulu,yetimi koruyup kollamak kanunu gerçekten uygulamak demektir.
« ADALET GÖĞÜN DİREĞİDİR. BU DİREK BOZULURSA GÖK YERİNDE DURAMAZ.» Kutadgu Bilig
Fatih Kanunnamesi
• Osmanlı Devleti'nde Fatih Sultan Mehmet devlet teşkilatında yeni düzenlemelere olan ihtiyacın tesiriyle, kanunlar koydu ve bu arada tımarlara ait birçok hususu da yeniden tanzim etti. Fatih Kanunnamanesi, üç kısımdan oluşmaktaydı.
• Birinci kısım, devlet ileri gelenlerinin teşrifattaki yerlerine, padişaha kimlerin arzda
bulunabileceklerine, kadıların mertebelerine
• İkinci kısım, saltanat işlerinin tertibine, yani divan, has oda teşkilatına ve saray hizmetkarlarının bayramlaşma
merasimlerine
• üçüncü kısım ise, suçlar ve karşılıkları ile mansıb sahiplerinin gelirlerine dair bilgileri ihtiva ediyordu. Son kısımda ayrıca gayri müslim devletlerin verecekleri yıllık vergiler ile devlet görevlileri ve hanedan mensuplarına dair lakap örnekleri bulunmaktadır.
Ayrıca bu kanunname; medreselerin yönetim, müfredat ve akademik yapısını yeniden düzenleyen, akademik
personelin seçim ve atanması ile maaşların
belirlenmesine ilişkin işlemleri usul ve esaslara
bağlamıştır. Bu ferman Türk tarihinde ilk yükseköğretim mevzuatını oluşturması açısından da mühimdir.
FATİH SULTAN MEHMET VE ADALET:
• Fatih Sultan Mehmet cami yaptıracaktır.Caminin mimarı,işinin ehli bir Rummuş.Caminin yapım aşamasında mermer sütunları konusunda bir anlaşmazlık çıkmış ve Rum Mimar Fatih’in dediği şekilde değil de kendi düşüncesi doğrultusunda yapmış.Bunu gören Fatih öfkelenip caminin mimarisini bozmak için böyle yaptığını düşünerek Rum mimarın elini kestirmiş.Eli kesilen Rum mimar Fatih Sultan Mehmet den davacı olmak için kadı Hızır Çelebiye gitmiş.Hızır Çelebi bir takım inceleme ve
araştırmanın ardından Fatih’in haksız olduğu kanısına varmış.Ve hüküm verilip kısasa kısas uygulanması gerek görülmüş.
• Yani Fatihinde eli kesilecektir.Fatih büyük bir teslimiyet ile hüküme razı gelmiş ve “şeriatın kestiği parmak acımaz.”
diyerek cezaya boyun eğmiş.Bu arada padişah kadıya dönerek;”Ey kadı! Ben padişahım diye lehime hüküm
verseydin kılıçla başını uçururdum!”demiş.Kadı da yanındaki topuzu göstererek ;Sultanım!”Sende padişahlığını öne sürerek saygısızlık yapsaydın,şu topuzla mücadele
edecektim.”demiş.Durumu gören Rum mimar adeta kendini kaybedip gözyaşları içinde;”Hepiniz şahit olun ki!Ben
davamdan vazgeçiyorum ve bu adalet anlayışı karşısında Müslüman oluyorum!”demiş.
KANUNİ ESASİ VE ETİK:
* Kanun-i Esasi Osmanlı Devleti’nin ilk ve son
anayasası 23 Aralık 1876’da ilan edilmiş,1878’de
2.Abdülhamit tarafından askıya alınmış.24 Temmuz 1908 tarihinde yürürlüğe girmiş.20 Nisan 1924
tarihine kadar yürürlükte kalmıştır.
• Osmanlı Devleti uyruğu olan herkes din ve mezhebi ne olursa olsun Osmanlı sayılır. Bunlar, yasa önünde hak ve ödevler bakımından eşittirler.
• Osmanlıların tümü başkalarının özgürlüklerine müdahale etmemek koşuluyla kişisel özgürlüğe sahiptirler.
• Kamu düzenine ve genel ahlaka aykırı olmadığı sürece her Osmanlı din özgürlüğüne sahiptir. Devletin resmi dini
İslam’dır.
• Türkçe bilme şartıyla, her Osmanlının yeteneğine göre devlet memuriyetine girme hakkı vardır.
• Vergiler ancak yasayla konulacak ve mükellefin gücüne göre alınacaktır.
• Özel mülkiyete kamu yararı dışında ve bedeli ödenmeden el konulmayacaktır.
• Konut dokunulmazlığı: Yasaların kararlaştırdığı durumlar dışında yetkililer meskene zorla giremezler.
• İşkence ve diğer eziyetler kesin olarak yasaktır.
• Kimse yasayla bağlı olduğu mahkemeden başkasına gitmeye
zorlanamaz. Var olan mahkemeler dışında, olağanüstü mahkemeler ya da yargı kararı vermeye yetkili özel komisyonlar kurulamaz.
• Yargılama açık bir şekilde yapılır. Herkesin mahkeme önünde tüm yolları kullanarak kendini savunma hakkı vardır.
• Yargıçlar bir suçtan dolayı mahkûm olmadıkça görevden alınamazlar.
• Mahkemeler bağımsızdır. Her türlü müdahaleden korunurlar.
CUMHURİYET TARİHİNDE YASALAR VE ETİK
Mustafa Kemal Atatürk’ün hedef olarak gösterdiği muasır medeniyetler seviyesine
yükselmek yeni Cumhuriyet’in gayesi olmuştur.
1970’lerin sonunda, ‘kural odaklı yönetim’ anlayışından,
‘değerler ilkeler ve sonuç odaklı yönetim’ düşüncesi önem
kazandı ve böylece etik konular kamu yönetimi ve siyasetin
merkezine oturdu.
• Dünyanın küreselleşmesi ve çıkar çatışmalarının olması,
devlete olan güvenin azalması, teknolojik gelişmelerle oluşan reform baskısı vs.. sebeplerden dolayı kamu yönetiminde etik kuralları yazılı hale getirilirek, kişiye göre bir uygulama
olmaktan çıkarıp evrensel bir yazıt olmaya dönüştürülmüştür.
• Bu çerçevede ‘Kamu
Yönetim Etiği’ oluşmaya başlamış ve bilimsel bir disiplin haline gelmiştir.
Aslında kamu
yönetiminde etik
değerlerin kökeni çok eski çağlara
uzanmaktadır.
TÜRK KAMU YÖNETİMİNDE ETİK ALT YAPISI
• Anayasamızın 10. maddesi ; herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din, mezhep ve benzeri
sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde eşittir.
Kadınlar ve erkekler eşit haklara sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla yükümlüdür, yine 129
.maddesi; Memurlar ve diğer kamu görevlileri Anayasa ve kanunlara sadık kalarak faaliyette bulunmakla
yükümlüdürler. Memurlar ve diğer kamu görevlileri ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları ve bunların üst
kuruluşları mensuplarına savunma hakkı tanınmadıkça disiplin cezası verilemez ve 137. maddesi;
kamu hizmetlerinde herhangi bir sıfat ve suretle çalışmakta olan kimse, üstünden aldığı emri, yönetmelik, tüzük, kanun veya Anayasa hükümlerine aykırı görürse, yerine getirmez ve bu aykırılığı o emri verene bildirir, şeklindedir. Yine
657 Sayılı devlet Memurları Kanunu, 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu, 2531 Sayılı amu görevlerinden Ayrılanların
Yapamayacakları İşlere Dair Kanun, 3628 Sayılı Mal
Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunu, Kamu Görevlileri Etik Davranış İlkeleri ile Başvuru Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelik, Türkiye’nin taraf
olduğu uluslararası antlaşmalar v.b kanunlar etiğin alt yapısını oluşturmaktadır.
KAMU GÖREVLİLERİ ETİK KURULU (KGEK)
TBMM'de 25.05.2004 tarihinde başbakanlık bünyesinde kurulmuştur.
Etik Kurulu'na atamalar Bakanlar Kurulu kararıyla Ağustos 2004'te yapılmıştır.
Etik Kurulu ilk toplantısını Eylül 2004'te yaparak göreve başlamıştır.
11 üyeden oluşur. Üyeleri Bakanlar Kurulu seçer ve atar.
Üyelerin görev süresi 4 yıldır. Süresi dolan üyeler Bakanlar Kurulunca
yeniden seçilir.
Kurul ayda 4 defa, en az 6 üye ile toplanır.
Etik Kurul Üyeleri
• Başkan: Köksal TOPTAN
• Başkan V. : Selçuk HONDU
• Bazı Üyeler: Asım AYKAN, Ahmet KARAYİĞİT, Ömer Faruk DOĞAN, Ahmet DEMİROK, T. Ziyaeddin AKBULUT, Prof. Dr. M. Fatih UŞAN, İbrahim BURKAY,…
KGEK‘nin Amacı
• Bu Kanunun amacı, kamu görevlilerinin uymaları gereken
saydamlık,tarafsızlık, dürüstlük, hesap verebilirlik, kamu yararını gözetme gibi etik davranış ilkeleri belirlemek ve uygulamayı
gözetlemek üzere Kamu Görevlileri Etik Kurulunun kuruluş, görev ve çalışma usul ve esaslarının belirlenmesidir.
KGEK‘nin Görev ve Yetkileri
• Kamu görevlilerinin görevlerini yürütürken uymaları gereken etik davranış ilkelerini hazırlayacağı yönetmeliklerle belirlemek,
• Etik davranış ilkelerinin ihlal edilmesi üzerine gerekli araştırmayı yaparak sonucu ilgili makamlara bildirmek,
• Kamuda etik kültürünü yerleştirmek üzere çalışmalar yapmak ve çalışmalara destek olmakla görevlidir.
• Bakanlıklar ve diğer kamu kurum ve kuruluşları, Kurulun başvuru konusu ile ilgili bilgi ve
belgeleri süresi içinde vermek zorundadır. Kurul, bu yönetmelik kapsamındaki kuruluşlardan ve özel kuruluşlardan ilgili temsilcileri çağırıp bilgi alma yetkisine sahiptir.
• Kurul, etik kültürün yerleştirilmesi ve geliştirilmesi için her türlü çalışmayı yapar, yaptırır. Kamu görevlilerinin eğitimi için diğer kuruluşlarla işbirliği yapar.
• Kurul, etik ilkelere aykırı davranış ve uygulamalar ile ilgili yapacağı
inceleme ve araştırmalara esas olmak üzere yetkili makamlardan bilgi ve belge toplayabilir.
• Kurul, kurum ve kuruluşların etik davranış ilkeleri konusunda
uygulamada karşılaştıkları sorunlara yönelik görüş bildirmeye yetkilidir.
• Kurul, mal bildirimlerini incelemeye yetkilidir.
• Hediye alma yasağının kapsamını belirlemeye ve üst düzey kamu görevlilerince alınan hediyelerin listesini her takvim yılı sonunda istemeye yetkilidir.
Not: 5176 Sayılı kanun kapsamına; Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeleri, Bakanlar Kurulu üyeleri, Türk Silahlı Kuvvetleri ve yargı mensupları ile üniversiteler girmez.
Kamu Görevlileri Etik Sözleşmesi
Kamu hizmetinin her türlü özel çıkarın üzerinde olduğu ve kamu görevlisinin halkın hizmetinde bulunduğu bilinç ve anlayışıyla;
* Halkın günlük yaşamını kolaylaştırmak, ihtiyaçlarını en etkin, hızlı ve verimli biçimde karşılamak, hizmet kalitesini yükseltmek ve toplumun memnuniyetini artırmak için çalışmayı,
* Görevimi insan haklarına saygı, saydamlık, katılımcılık, dürüstlük, hesap verebilirlik, kamu yararını gözetme ve hukukun üstünlüğü ilkeleri doğrultusunda yerine getirmeyi,
* Dil, din, felsefi inanç, siyasi düşünce, ırk, yaş, bedensel engelli ve cinsiyet ayrımı yapmadan, fırsat eşitliğini engelleyici davranış ve uygulamalara meydan vermeden tarafsızlık içerisinde hizmet gereklerine uygun davranmayı,
*
Görevimi, görevle ilişkisi bulunan hiçbir gerçek veya tüzel kişiden hediye almadan, maddi ve manevi fayda veya bu nitelikte herhangi bir çıkar sağlamadan, herhangi bir özel menfaat beklentisi içinde olmadan yerine getirmeyi,
* Kamu malları ve kaynaklarını kamusal amaçlar ve hizmet gerekleri dışında kullanmamayı ve kullandırmamayı, bu mal ve kaynakları israf etmemeyi,
* Kişilerin dilekçe, bilgi edinme, şikayet ve dava açma haklarına saygılı davranmayı, hizmetten yararlananlara, çalışma arkadaşlarıma ve diğer muhataplarıma karşı ilgili, nazik, ölçülü ve saygılı hareket etmeyi,
* Kamu görevlileri Etik Kurulunca hazırlanan yönetmeliklerle belirlenen etik davranış ilke ve değerlerine bağlı olarak görev yapmayı ve hizmet sunmayı taahhüt ederim.
ETİK KOMİSYONU
• Kurum ve kuruluşlarda, etik kültürünü yerleştirmek ve personelin etik davranış ilkeleri konusunda karşılaştıkları sorunlarla ilgili
yönlendirmede bulunabilmek için kurumun üst yöneticisi tarafından en az 3 kişilik bir etik komisyonu oluşturulur.
• Etik komisyonu üyelerinin görev süreleri ve diğer hususlar kurumun üst yöneticisi tarafından belirlenir.
ETİK DAVRANIŞ İLKELERİ
‘Kamu görevlileri etik davranış ilkeleri ile başvuru usul ve esasları hakkında yönetmelik’ etik davranış ilkelerini şu şekilde belirlemiştir:
1)Görevin yerine getirilmesinde kamu hizmeti bilinci 2)Halka hizmet bilinci
3)Amaç ve misyona bağlılık 4)Dürüstlük ve tarafsızlık 5)Nezaket ve saygı
6)Yetkili makamlara bildiri
7)Hediye alma ve menfaat yasağı
8. Hizmet standartlarına uyma 9. Saygınlık ve güven
10. Çıkar çatışmasından kaçınma
11. Kamu mal ve kaynaklarının kullanımı 12. Savurganlıktan kaçınma
13. Bağlayıcı açıklamalar ve gerçek dışı beyan 14. Bilgi verme, saydamlık ve katılımcılık
15. Yöneticilerin hesap verme sorumluluğu
16. Görev ve yetkilerin menfaat sağlamak amacıyla kullanılmaması
17. Mal bildiriminde bulunma
ETİK SÖZLEŞMESİ- KURUMSAL ETİK İLKELERİ
• 5176 sayılı kanun kapsamındaki kamu görevlileri bir ay içerisinde ‘Etik
Sözleşme Belgesi’ni imzalamakla yükümlüdürler. Bu belge personelin özlük dosyasına konur. Kamu kurum ve kuruluşlarında çalışan her düzeydeki personel etik davranış ilkeleri ve bu ilkelere ilişkin sorumlulukları hakkında bilgilendirilir.
• Yönetmelikle belirlenen etik davranış ilkeleri, kapsama dahil kurum ve
kuruluşlarda uygulanır. Ayrıca, yürüttükleri hizmetin veya görevin niteliğine göre kurum ve kuruluşlar kendi kurumsal etik davranış ilkelerini düzenlemek üzere kurulun inceleme ve onayına sunabilir.
