1. ÜNİTE
8. SINIF AKILLI FEN BİLİMLERİ ATÖLYEM ARTIK FEN BİLİMLERİNDE USTALAŞMA ZAMANI 6
1. ÜNİTE KAZANIMLARI
MEVSİMLER VE İKLİM 1. Mevsimlerin Oluşumu 1. 1. Mevsimlerin oluşumuna yönelik tahminlerde bulunur. 2. İklim ve Hava Hareketleri 2. 1. İklim ve hava olayları arasındaki farkı açıklar. 2. 2. İklim biliminin (klimatoloji) bir bilim dalı olduğunu ve bu alanda çalışan uzmanlara iklim bilimci (klimatolog) adı verildiğini söyler.2. Aşağıdaki kelimeleri cümlelerdeki boşluklara uygun şekilde yerleştirelim. 21 Haziran - 21 Aralık - 21 Mart - 23 Eylül - İlkbahar - Yaz - Sonbahar - Kış - Gün dönümü - Ekinoks - Ekvator - Kutuplar ● ... tarihi Güney Yarım Küre’de yaz mevsimi başlangıcıdır. ● Güneş ışınlarının ekvatora dik olarak ulaştığı tarihlere ... tarihleri denir. ● Mevsimlerin başlangıcına ... adı verilir. ● ... ve ... mevsim farklılıklarının daha az olduğu bölgelerdir.
● Birim yüzeye düşen ışık miktarının en fazla olduğu mevsim ... mevsimidir.
● ...tarihinden sonra Güneş ışınları Kuzey Yarım Küre’ye eğik gelmeye başlar.
( ) Güneş ışınları ekvatora dik olarak ulaştığında ülkemizde yaz mevsimi yaşanır. ( ) Birim yüzeye düşen ışık miktarının en az olduğu dönemde sonbahar mevsimi yaşanır. ( ) Mevsimlerin oluşmasının nedeni Dünya’nın dönme eksenindeki eğikliktir. ( ) Ülkemizde yaz mevsimi yaşanırken Güney Yarım Küre’de kış mevsimi yaşanır.
( ) Dünya Güneş’e yakın olduğunda yaz mevsimi yaşanır.
( ) Mevsimlerin oluşmasının sebebi Dünya’nın yö-rüngesinin elips şeklinde olmasıdır. ( ) Güneş ışınları eğik açı ile ulaştığında birim yüzeye düşen ışık miktarı azalır. ( ) Güneş ışınları ekvatora dik olarak ulaştığında her iki yarım kürede de yaz mevsimi yaşanır. 1. Doğru mu? Yanlış mı?
Mevsimlerin Oluşumu
ATÖLYE BİLGİSİ
● Dünya, Güneş çevresinde dolanma hareketi yaparken izlediği yö- rünge çemberine yörünge düzlemi denir. Mevsimlerin oluşması-nın temel nedeni Dünya’nın Güneş etrafındaki dolanma hareketi ve Dünya’nın dönme eksenindeki eğikliktir. ● Dünya, Güneş etrafında dolanırken dönme ekseninin eğik olması nedeniyle, Güneş ışınları Dünya’ya bazen dik bazen de eğik açıy-la ulaşır. Böylece her iki yarım kürede farklı mevsimler oluşur. ● Güneş ışınları Dünya’ya dik olarak ulaştığında birim yüzeye dü-şen enerji miktarı fazla olur ve böylece yaz mevsimi oluşur. ● Mevsimlerin başlangıcına gün dönümü adı verilir. Kuzey Yarım Küre’de 21 Haziran yaz gün dönümü, 21 Aralık kış gün dönümü tarihleridir. Kuzey Yarım Küre’de 21 Haziran’da en uzun gündüz yaşanırken, 21 Ara-lık’ta en uzun gece yaşanır. Güneş ışınlarının ekvatora dik düştüğü tarihlere ekinoks tarihleri denir. Ekinoks tarihlerinde gece ile gündüz süreleri birbirine eşit olur. Kuzey Yarım Küre’de 21 Mart ilkbahar ekinoksu, 23 Eylül ise sonbahar ekinoksu olarak bilinir. Ülkemiz Kuzey Yarım Küre’de bulunur. ● Ekvator ve kutuplar mevsim farklılıklarının en az olduğu yerlerdir. ● Dünya’nın yörüngesi elips şeklinde olduğu için Güneş’e uzaklığı her yerde aynı değildir. Ancak Dünya’nın Güneş’e yakın ya da uzak olması mevsimlerin oluşumunda etkili değildir. 1) 21 Haziran Yaz Gün Dönümü: Güneş ışınları Kuzey Yarım Küre’de bulunan Yengeç dönencesine dik olarak gelir. Kuzey Yarım Küre’de yaz, Güney Yarım Küre’de kış mevsimi yaşanır. 2) 21 Aralık Kış Gün Dönümü: Güneş ışınları Güney Yarım Küre’de bulunan Oğlak dönencesine dik olarak gelir. Kuzey Ya-rım Küre’de kış, Güney Yarım Küre’de yaz mevsimi yaşanır. 3) 21 Mart İlkbahar Ekinoksu: Güneş ışınları ekvatora dik ola-rak gelir. Kuzey Yarım Küre’de ilkbahar, Güney Yarım Küre’de sonbahar yaşanır. 4) 23 Eylül Sonbahar Ekinoksu: Güneş ışınları ekvatora dik olarak gelir. Kuzey Yarım Küre’de sonbahar, Güney Yarım Kü-re’de ilkbahar yaşanır. 1 2 3 4 Yaz Kış 90° 66° 33ʹ 23° 27ʹ Yer ekseni Yörünge düzlemi (ekliptik) Ekvator düzlemi8 8. SINIF AKILLI FEN BİLİMLERİ ATÖLYEM ARTIK FEN BİLİMLERİNDE USTALAŞMA ZAMANI
Öğreneceğimiz Kazanım
● Mevsimlerin oluşumuna yönelik tahminlerde bulunur. 4. Değişkenleri Belirliyorum. Bir yerküre modeli ve el feneri yardımıyla; “Güneş ışınlarının Dünya’ya geliş açısı de- ğiştiğinde yaşanılan mevsim değişir.” hipotezini doğrulamak istersek; yaptığımız etkin-likteki değişkenler nasıl olur? 5. Soruları cevaplayarak bulmacayı tamamlayalım. 1. Mevsimlerin başlangıcına denir. 2. Dünya’nın dönme ekseninin eğik olması sonucun-da oluşur.3. Güneş ışınlarının ekvatora dik olarak düşmeye başladığı tarihlere denir. 4. Güneş ışınları Kuzey Yarım Küre’ye dik ulaştığın-da Güney Yarım Küre’de yaşanan mevsimdir. 5. Güneş ışınları ekvatora dik olarak ulaştığında ya-şanan bir mevsimdir. 6. 21 Aralık tarihinde Güney Yarım Küre’de başlayan mevsimdir. 3 L 6 L 2 L 4L 5L 1L 3. Aşağıdaki görsel ve cümleleri uygun biçimde eşleştirelim. Güneş ışınları Kuzey Yarım Küre’ye dik gelir. A Güneş ışınları ekvatora dik gelir. B Güneş ışınları Güney Yarım Küre’ye dik gelir. C 1 2 3 4 B 1 ... Not: Mevsimlerin ülkemizde gerçekleştiği düşünülecek. ... ...
6. Aşağıdaki açık uçlu mantığına dayalı olarak hazırlanmış soru ve etkinlikleri yapalım. 1. Mevsimler nasıl oluşur? Açıklayalım. ... ... ... ... ... ... ... 2. Ülkemizde yaşayan göçmen kuşlar güz başlangı-cında sürüler halinde güneye doğru göç ederler, baharın başlamasıyla birlikte ise ülkemize geri dö-nerler.
Ülkemizde güz mevsimi yaşanırken göçmen kuşların güneye doğru göç etmesinin nedeni nedir? Açıklayalım. ... ... ... ... ... ... ... 3. Dünya’nın dönme
ekse-nindeki eğiklik olmasaydı bunun sonucunda neler yaşanırdı? Açıklayalım. ... ... ... ... ...
4. Aşağıda Dünya’nın Güneş etrafında dolanırken bulunduğu konumlar numaralarla gösterilmiştir. 3 2 1 4 Görselden yararlanarak Dünya’nın Güneş çev-resindeki farklı konumlarıyla ilgili aşağıdaki soruları cevaplayalım. a) Dünya 1 numaralı konumdayken, ● Güneş ışınları hangi bölgeye dik olarak düşer? ... ● Kuzey Yarım Küre’de hangi mevsim yaşanır? ... ● Güney Yarım Küre’de hangi mevsim yaşanır? ... b) Dünya 2 numaralı konumdayken, ● Güneş ışınları hangi bölgeye dik olarak düşer? ... ● Kuzey Yarım Küre’de hangi mevsim yaşanır? ... ● Güney Yarım Küre’de hangi mevsim yaşanır? ... c) Dünya 3 numaralı konumdayken, ● Güneş ışınları hangi bölgeye dik olarak düşer? ... ● Kuzey Yarım Küre’de hangi mevsim yaşanır? ... ● Güney Yarım Küre’de hangi mevsim yaşanır? ... d) Dünya 4 numaralı konumdayken, ● Güneş ışınları hangi bölgeye dik olarak düşer? ... ● Kuzey Yarım Küre’de hangi mevsim yaşanır? ... ● Güney Yarım Küre’de hangi mevsim yaşanır? ...
8. SINIF AKILLI FEN BİLİMLERİ ATÖLYEM ARTIK FEN BİLİMLERİNDE USTALAŞMA ZAMANI 10 1. Aşağıda 21 Aralık tarihinde Dünya’nın Güneş kar-şısındaki konumu gösterilmiştir. Güney Kuzey Ekvator Buna göre 21 Aralık’ta;
I. Güney Yarım Küre güneş ışınlarını daha dik açı ile alır. II. Kuzey Yarım Küre’de kış mevsimi başlar. III. Ekvator çizgisi üzerinde en uzun gündüz yaşa-nır. durumlarından hangileri gözlenir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III 2. Elif, Zeynep, Ahmet ve Mert başlarını yana doğru eğip fotoğraftaki konumlarına yerleşerek mevsim-lerin oluşumunu açıklamaya çalışıyorlar. Ahmet Zeynep Mert Elif
Başları Dünya’ya, başlarının üst tarafı Kuzey Yarım Küre’ye benzetilen Elif, Zeynep, Ahmet ve Mert’in fotoğraftaki konumlarından yararla-nılarak; I. Başların yana doğru eğilmesi dört farklı mevsi-min oluşumu için gereklidir. II. Mert’in konumu Güney Yarım Küre’de kış mev-simi oluşumunu temsil eder. III. Zeynep’in konumunda Güneş ışınları ekvatora dik geldiği için her iki yarım küredeki mevsimler arası sıcaklık farkı fazla olur. değerlendirmelerinden hangileri yapılabilir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III 3. Ceren’in, yurt dışında yaşayan arkadaşı Beyza ile telefon konuşması şu şekildedir:
Ceren: Ocak ayı Ankara’da çok soğuk geçiyor. Yoğun kar yağışı var. Her yer buz tuttu, dışarıda yürüyemiyoruz. Orada hava durumu nasıl? Beyza: Burada şu an yaşanan mevsim nedeniyle çok fazla miktarda nem var. Hava çok sıcak ve bu-naltıcı. Yengeç Dönencesi Oğlak Dönencesi Güney Kutup Noktası Kuzey Kutup Noktası Ekvator II IV III I
Şekilde yerküre üzerinde numara ile gösterilen bazı şehirler verilmiştir.
Buna göre Beyza’nın yaşadığı şehir, numaralı şehirlerden hangisi olması beklenir?
A) I B) II C) III D) IV
4. Dünya’nın Güneş etrafında dolanma hareketine bağlı olarak mevsimlerin başlangıcı yarım küre-lere göre farklılık göstermektedir. Aynı şekilde bir yarım kürede yılın en uzun gündüzü yaşanırken diğer yarım kürede ise en uzun gece yaşanır. Dünya’nın değişik bölgelerinde yaşayan bazı Türk
öğrenciler, yaşadıkları yerler ile ilgili şu bilgileri vermişlerdir: Yusuf: Benim yaşadığım yerde yıl boyunca da- ima 12 saat gece, 12 saat gündüz yaşa-nır. Zeynep: Benim yaşadığım yerde ise 21 Aralık’ta kış mevsimi başlar.
Abdullah: Yaşadığımız yerde 21 Haziran’da yılın en uzun gecesi yaşanır. Berrak: Yaşadığım şehirde 23 Eylül’de gece ve gündüz süreleri eşittir. Bu bilgilere göre, öğrencilerden hangisinin ya- şadığı yer kesin olarak Güney Yarım Küre’de-dir? A) Yusuf B) Zeynep C) Abdullah D) Berrak
1
( ) Dünya’nın Güneş ışınlarını alma durumu hava koşullarını etkiler.
( ) Havadaki nemin yoğuşmasıyla oluşan minik su damlacıklarının birleşip yere inmesiyle yağmur oluşur. ( ) Hava olaylarının oluşmasını sağlayan tek etken
sıcaklıktır.
( ) Çiy ve kırağı havadaki nemin yeryüzüne yakın yerde yoğuşmasıyla oluşur.
( ) Yağmur, kar ve kırağı nemli havanın gökyüzüne yakın yerde yoğuşmasıyla oluşur.
( ) Havanın sıcak olduğu bölgelerde yüksek basınç alanı oluşur.
( ) Hortum şeklinde oluşan rüzgârın en hızlısı- na kasırga denir. ( ) Dünya’nın günlük dönüşüyle oluşan sıcaklık farkı rüzgârların oluşmasına neden olur. 1. Doğru mu? Yanlış mı? 2. Aşağıdaki kelimeleri cümlelerdeki boşluklara uygun şekilde yerleştirelim. Alçak - Su buharı - Kasırga - Yüksek - Dolu - Kar - Kırağı - Geceleri - Gündüzleri - Az - Çok - Şeytan kulesi ● Atmosferdeki ... hava olaylarının
gerçekleşmesini sağlayan en önemli maddedir.
● Havadaki nemin yeryüzünde doğrudan katı hâle geçmesiyle ... oluşur. ● Rüzgârlar ... basınç alanından
... basınç alanına doğru hareket eder.
● Denizler karalardan geç soğuduğu için ... karadan denize doğru rüzgâr oluşur.
● Hortumların en küçüğüne ... en büyüğüne ise ... denir.
● Sıcaklığın az olduğu bölgelerde havadaki nem oranı ... olur.
İklim ve Hava Hareketleri - 1
ATÖLYE BİLGİSİ
● Hava koşulları Dünya’nın Güneş ışınlarını alma durumuna ve hava küreyi oluşturan mad-delere göre değişir. Su buharı, hava olaylarının gerçekleşmesinde en önemli rolü oynar. ● Rüzgâr, sıcaklık, nem, basınç ve yağış gibi etkenler hava olaylarını belirler. Özellikle rüz- gârlar atmosferdeki havanın Dünya çevresindeki hareketini kolaylaştırdığı için hava olay-larını belirlemede oldukça önemlidir. ● Nemölçer, barometre ve termometre hava olaylarını belirlemede kullanılan araçlardır. Rüzgâr: Yatay yönde meydana gelen hava hareketine rüzgâr denir. Rüzgâr oluşumu Dünya’mızın günlük dö-nüş hareketiyle sürekli devam eder. Süratleri farklı olan rüzgârların etkileri de farklıdır. Bu etkileri tanımlayan ölçeğe Beaufort Ölçeği denir. Belli bir alanın üzerindeki havanın normalden sıkışık olması yüksek basınç ala-nını, normalden seyrek olması ise alçak basınç alanını oluşturur. Soğuk bölgelerde yüksek basınç, sıcak böl-gelerde ise alçak basınç alanı oluşur. Rüzgârlar yüksek basınç alanından alçak basınç alanına doğru oluşur.Hortumlar ve Kasırgalar: Yere yakın bölgedeki sıcak ve nemli hava ile üzerindeki soğuk ve kuru havanın aniden yer değiştirmesiyle oluşan dönel rüzgâra hortum denir. Hortumların küçüğüne şeytan kulesi, tropikal okyanuslar üzerinde oluşup hızı 118 km/h’e ulaşanlarına ise kasırga denir.
Nem: Havadaki su buharına nem denir. Sıcaklık arttıkça havadaki nem oranı da artar. Nemli hava gökyüzüne yakın yoğuşursa; Yağmur: Havadaki nemin yoğuşmasıyla oluşan minik su damlacıkları bulutları oluşturur. Bulutlardaki su damlacıkları da birleşip yağmur olarak yeryüzüne düşer. Kar:Havadaki nem soğuk hava etkisiyle buz kristallerini, buz kristalleri de birleşerek kar tanelerini oluşturur. Dolu: Bulutlardaki damlacıkların birleşip soğuk hava etkisiyle donmasıyla oluşan buz toplarıdır. Nemli hava yeryüzüne yakın yoğuşursa; Çiy: Havadaki nemin toprak, ağaç yaprakları vb. üzerinde yoğuşmasıyla oluşan su damlacıklarıdır. Kırağı: Havadaki nemin doğrudan katı hâle geçmesiyle toprak, araba, ağaç yaprakları üzerinde olu-şan buz kristalleridir. Sis: Havadaki nemin yeryüzünün hemen üzerinde yoğuşmasıyla oluşan minik su damlacıklarına denir. Azot Oksijen Karbondioksit, su buharı ve diğer gazlar
12 8. SINIF AKILLI FEN BİLİMLERİ ATÖLYEM ARTIK FEN BİLİMLERİNDE USTALAŞMA ZAMANI
Öğreneceğimiz Kazanım
● İklim ve hava olayları arasındaki farkı açıklar. 5. Soruları cevaplayarak bulmacayı tamamlayalım. Soldan Sağa 3. Hızı 118 km/h’e ulaşan hortum çeşididir. 5. Havadaki su buharına denir. 6. Soğuk hava etkisiyle yağmur damlalarının buz toplarına dönüşmesidir. 8. Farklı hızlardaki rüzgârların etkilerini gösteren ölçektir. 9. Havadaki nemin toprak, yaprak vb. üzerinde yoğuşmasıyla oluşan su damlacıklarıdır. 10. Havadaki su buharının gökyüzünde buz kris-tallerine dönüşmesiyle oluşur. 3. Aşağıdaki görsel ve cümleleri uygun biçimde eşleştirelim ve adlarını yazalım. Yukarıdan Aşağıya 1. Dünya’nın günlük dönüşüyle sürekli devam eden hava olayıdır. 2. Hortumların en küçüğüne denir. 4. Havadaki nemin yeryüzünün hemen üzerinde yoğuşmasıyla oluşan minik su damlacıklarıdır. 7. Havadaki nemin yeryüzünde doğrudan katı hâle geçmesiyle oluşur. 1 L 4 L 2 L 7 L 3L 6L 10L 8L 5L 9L ... ... ... ... ... ... ... ... ... ... 4. Değişkenleri Belirliyorum. Pencereleri ve kapısı kapalı bir oda içerisinde, gaz lambası üzerine kâğıt şeridi şekildeki gibi tutup bir süre gaz lambasını yakarak; “Havadaki sıcaklık değişimi rüzgâr oluşumunun nedenidir.” hipotezini doğrulamak istersek; yaptığımız etkinlikteki değişkenler nasıl olur? C yağmur Yatay yönde oluşan hava hareketidir. A Nemin buz kris-tallerine dönüşüp birleşmesidir. B Bulutlardaki minik su damlacıklarının birleşip yeryüzüne düşmesidir. C Sıcak havanın soğuk hava ile aniden yer değiştirmesidir. D Yağmur damlalarının soğuk hava ile kar-şılaşıp buz toplarına dönüşmesidir. E6. Aşağıdaki açık uçlu mantığına dayalı olarak hazırlanmış soru ve etkinlikleri yapalım. 1.
Aşağıda verilen araçlardan hava olaylarını be-lirlemede kullanılabilecek olanları işaretleye-lim. Nemölçer Barometre Pay ölçer Termometre Kronometre Dinamometre 2. Atmosferdeki hava içerisinde bulunan madde-lerden hangisi hava olaylarının gerçekleşme-sinde en önemli rolü oynar? Nedeniyle birlikte açıklayalım. ... ... ... ... ... ... ...
3. Aşağıdaki kavram haritasında bırakılan boş-lukları uygun biçimde tamamlayalım. Su damlacık-larıdır. Buz toplarıdır. ... ... Kar ... arttıkça oranı artar. ... yakın yerde yoğuşuyorsa ... yakın yerde yoğuşuyorsa Yüzeydeki su damlacıkları-dır. Yüzeyin he- men üstünde- ki su damla-cıklarıdır. Yüzeydeki buz kristalle-ridir ... ... ... ... ...
4. Yanda resmi verilen hava olayı nasıl gerçekleşir? Hızlarına göre çeşitleri ne-lerdir? Yazalım. ... ... ... ... ... ... ... ... ... 5. Aşağıdaki görselde denizlerin karalardan daha
geç ısınması nedeniyle oluşan rüzgâr görülmekte-dir. L N M K Görselde harflerle ifade edilen olayları aşağı-daki kutucuklarda bularak eşleştirelim. Bu bölgede hava ısınıp yük-selir. Hava basıncı düşer. • • L Bu bölgede hava tanecikleri daha sıkışıktır. Basıncı yük-sektir. • N •
Yükselen hava seyrelir ve alçak basınç oluşumuna ne-den olur.
• • K
Yüksek basınç bölgesinden alçak basınç bölgesine doğ-ru hava akımı sonucu rüzgar oluşur.
8. SINIF AKILLI FEN BİLİMLERİ ATÖLYEM ARTIK FEN BİLİMLERİNDE USTALAŞMA ZAMANI
14
1. Aşağıdaki fotoğrafta rüzgârgüllerinden oluşan bir enerji santrali verilmiştir.
Güneyden kuzeye doğru esen rüzgar sebebi ile rüzgârgüllerinin dönüş yönü saat yönüne doğru olduğuna göre;
I. Rüzgârgüllerinin güneyindeki bölgede yüksek basınç alanı bulunur.
II. Basınç farkı ne kadar az olursa rüzgârgülünün dönüş hızı o kadar fazla olur.
III. Rüzgârgüllerinin kuzeyindeki bölgelerde hava sıcaklığı daha yüksektir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III 2. Aşağıdaki görselde karadan denize doğru oluşan bir esinti görülmektedir.
Görselde gerçekleşen olayla ilgili aşağıdaki-lerden hangisi yanlıştır?
A) Esintinin oluşmasının sebebi denizlerin kara-lardan daha geç soğumasıdır.
B) Denizin üzerindeki hava tanecikleri karadaki hava taneciklerine göre daha seyrektir. C) Bu esinti gece meydana geldiği için gece mel-temi olarak bilinir. D) Karada hava daha soğuk olduğu için kara üze-rinde alçak basınç alanı oluşur. 3. Aşağıda K, L, M ve N bölgelerinin basınç değerle-rini gösteren bir tablo verilmiştir. Bölge K L M N
Basınç 1 atm 2 atm 1 atm 2,5 atm
Bu bölgeler arasında meydana gelebilecek rüz-gârın yönü hangi seçenekte doğru verilmiştir? A) K L B) L M C) L N D) N M 4. Aşağıda bazı hava olaylarına ait bilgiler şekillerle ifade edilmiştir.
▲ Soğuk hava etkisiyle nemli havanın yeryüzü üzerinde buz kristallerine dönüşmesidir.
● Atmosferdeki nemli havanın su damlacıkları şeklinde yeryüzüne düşmesidir.
■ Atmosferdeki nemli havanın buz topları halinde yeryüzüne inmesidir.
▲, ● ve ■ olayları aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?
A)
▲ ● ■
Dolu Yağmur Kar
Kar Yağmur Dolu
Çiy Yağmur Dolu
Kırağı Yağmur Dolu
B) C) D) 5. Aşağıda bir hava olayının gerçekleşmesini göste-ren bir görsel verilmiştir. Görseldeki hava olayı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi doğrudur? A) Tropikal okyanuslar üzerinde sıcak hava ile so-ğuk havanın aniden yer değiştirmesi ile oluşur. B) Hızı 118 km/h’den daha küçük olan bir rüzgâr çeşididir. C) Girdap şeklinde dönen rüzgârların en küçüğü-dür.
D) Okyanuslar üzerinde oluşabildiği gibi karalar üzerinde de oluşabilir.
Beceri Temelli MEB Tadında Sorular - 2 testini çözebi-lirsiniz. Sayfa 23 – 24
2. Aşağıdaki kelimeleri cümlelerdeki boşluklara uygun şekilde yerleştirelim.
İklim - Meteoroloji - Kısa - Klimatolog - Hava olayları - Sera - Küresel iklim değişikliği - Meteorolog - Klimatoloji ● ... belirli bir bölgede ...
sürede oluşur.
● İklimlerin yapısında meydana gelen geniş çaptaki değişimlere ... denir.
● İklimleri araştıran bilim dalına ... denir.
● İklimleri araştıran bilim insanına ... denir.
● Güneş ışınlarının tekrar uzaya yansımasını engelleyen gazlara ... gazları denir.
● ... geniş bölgelerde uzun zaman içinde aynı kalan hava şartlarıdır. ● Hava olaylarını araştıran bilim dalına ... denir. ● Hava olaylarını araştıran bilim insanına ... denir. ( ) Karbondioksit ve metan gibi gazların fazla salınması
atmosfer sıcaklığının artmasına neden olur. ( ) Fosil yakıt kullanımının artması küresel iklim değişikliklerinin sebeplerindendir. ( ) Hava olayları yeryüzü şekillerinin oluşumu
ve değişiminde etkilidir.
( ) İklim bilimciler bir gün içerisinde sabah, öğle ve akşam saatlerinde gerçekleşecek hava olaylarını tahmin eder.
( ) Hava olaylarını inceleyen bilim dalına meteorolog
denir. ( ) Gün içinde gerçekleşen hava olayları ile ilgili meterolojiden alınan bilgiler kesinlik bildirir. ( ) Bir bölgenin iklimiyle ilgili yorum yapmak için
çok uzun sürelerde gerçekleşen hava olayları incelenmelidir.
( ) Bir bölgedeki günlük hava olaylarını tahmin etmek için o bölgenin iklimini bilmek yeterlidir.
1. Doğru mu? Yanlış mı?
İklim ve Hava Hareketleri - 2
ATÖLYE BİLGİSİ
İklim ve Hava Olayları Arasındaki Farklar Hava Olayları ● Belirli bir yerde kısa süre içerisinde etkili olan hava şartlarıdır. ● Kısa sürede oluşur. (gün, hafta, saat) ● Tahminidir.● Hava olaylarını araştıran bilim dalına meteoroloji, bilim insanına meteorolog denir.
İklim ● Geniş bölgelerde çok uzun zaman içinde aynı ka-lan hava şartlarıdır. ● Uzun sürede oluşan hava olaylarının ortalamasıdır. (30 – 35 yıl) ● Kesinlik bildirir. ● İklimleri araştıran bilim dalına klimatoloji (iklim bili-mi), bilim insanına klimatolog (iklim bilimci) denir.
Hava Tahminlerinin Günlük Yaşantımızdaki Önemi ● Hava tahminleri deniz, hava ve kara ulaşımının planlanmasını sağlar. ● Sel, dolu, yoğun kar yağışı gibi durumlara önlem alınmasını sağlar. ● Tarım çalışanlarının işlerini planlamasını sağlar. ● Kalp ve tansiyon hastalarının aşırı sıcaklığa karşı önlem almalarını sağ-lar. Küresel İklim Değişiklikleri ● İklimlerin yapısında meydana gelen küresel çaptaki değişimlere küresel iklim değişikliği denir. Atmosferde birikip Güneş ışınlarının tekrar uzaya yansımasını engelleyen karbondi-oksit, metan, azot dioksit gibi gazlara sera gazları denir. Bu gazların atmosferdeki sıcaklığı artırmasına sera etkisi denir. Sera etkisi de küresel ısınmaya, dolayısıyla iklim değişikliğine neden olur.
Hava Olaylarının Yeryüzü Şekillerine Etkisi
● Rüzgâr ve su etkisiyle peri bacalarının oluşumu gerçekleşir.
● Gece gündüz arası sıcaklık farkları nedeniyle kayaçların parçalanmasıyla kum oluşur.
16 8. SINIF AKILLI FEN BİLİMLERİ ATÖLYEM ARTIK FEN BİLİMLERİNDE USTALAŞMA ZAMANI
Öğreneceğimiz Kazanım
● İklim ve hava olayları arasındaki farkı açıklar. 4. Değişkenleri Belirliyorum. İçerisinde çiçek toprağı bulunan bir saksının, toprağı da gö-rünecek şekilde fotoğrafı çekiliyor. Daha sonra bu saksı bir vantilatörün tam önüne getirilip vantilatör çalıştırılıyor ve bir yandan da saksıdaki toprağa, biraz yüksekten olacak şekil- de su damlatılıyor. Bu işlem bittikten sonra saksının fotoğ-rafı aynı açı ile çekiliyor ve bu iki fotoğraf kıyaslanıyor. Bu etkinlik ile doğruluğu ispatlanmak istenen hipotezi aşağıda verilen boşluğa yazalım. ... 5. Soruları cevaplayarak bulmacayı tamamlayalım. L1 2 L 1L 2L 3L 3. Aşağıdaki görsel ve cümleleri uygun biçimde eşleştirelim. Soldan Sağa 1. İklimleri araştıran bilim insanına denir. 2. Hava olaylarını araştıran bilim insanına de-nir. 3. Geniş bölgelerde uzun zaman içinde aynı kalan hava şartlarıdır. Yukarıdan Aşağıya 1. İklimleri araştıran bilim dalına denir. 2. Hava olaylarını araştıran bilim dalına denir. Geniş bölgelerde uzun zamanda gerçekleşen hava şartlarıdır. İ Kısa sürede oluşur. ... Kesinlik bildirir. ... Meteorolojinin çalışma alanıdır. ... Klimatolojinin çalışma alanıdır. ... Tahminidir. ...Belirli bir bölgede kısa süre etkili olan hava şartlarıdır. ... En az 30 – 35 yıllık hava olayları-nın ortalamasıdır. ... İklim İ Hava Olayları H
6. Aşağıdaki açık uçlu mantığına dayalı olarak hazırlanmış soru ve etkinlikleri yapalım. 1. “Ankara’da yaz ayları sıcak ve kuraktır.” şeklinde bir cümle kuran bilim insanı hangi bilim dalı ile ilgilenmektedir? Nedeniyle birlikte açıklayalım. ... ... ... ... ... 2. Aşağıdaki ifadelerden iklimle ilgili olanlarını
işaretleyelim. Karadeniz bölgesinde yazlar sıcak ve ya-ğışlıdır. Uzun zamandaki hava olaylarının ortala-masıdır. Bugün akşam saatlerinde kar yağışı gö-rülecek.
Ülkemizde en çok yağış alan ilimiz Ri-ze’dir. Yarın Kocaeli’de havanın yağışlı olması bekleniyor. Bugün öğle saatlerinde sıcaklık çok yük-sek olacak. Bolu’da rüzgâr güneyden 18 km/h hızla esiyor.
Çöllerde günlük sıcaklık farkı 50°C’yi bulur.
Kısa süreli hava şartlarıdır.
3. Küresel ısınma nedeniyle iklim-lerin yapısında meydana gelen değişimden tüm canlılar etkile-nir.
Küresel ısınmanın önlenebil-mesi için neler yapılabilir? Yazalım. ... ... ... ... 4. Aşağıdaki fotoğrafta etil alkolle kanatları yıkanan bir uçak görülmektedir. İklim ve Hava Hareketleri konusunu anlatırken etkileşimli tahtada yukarıdaki fotoğrafı açan öğretmenin, öğrencilerinden beklediği yorum nasıl olabilir? Açıklayalım. ... ... ... ... ... ... 5. Aşağıda verilen resimlerden, hava olaylarının yeryüzü şekillerine etkisini açıklamak için kul-lanılabilecek olanlarını işaretleyelim. 6. Geçmişten günümüze iklimlerin yapısında meyda- na gelen değişimlere küresel iklim değişikliği de-nir. Küresel iklim değişikliğinin nedenleri nelerdir? Yazalım. ... ... ... ... ... ...
8. SINIF AKILLI FEN BİLİMLERİ ATÖLYEM ARTIK FEN BİLİMLERİNDE USTALAŞMA ZAMANI
18
1. Dünya üzerinde yıl boyunca kara, hava ve suda meydana gelen sıcaklık artışına küresel ısınma denir. Küresel ısınma nedeniyle iklimlerin yapısın-da çeşitli değişimler meydana gelir.
Zeynep bu değişimlerden etkilenen meslekleri, Elif ise bu değişimleri önlemek için yapılması gerekenleri belirttiğine göre, Elif ve Zeynep aşağıdaki cümlelerden hangisini kurmuş ola-bilir?
A) Zeynep: Doktorlar, hemşireler ve manavlar bu değişimlerden etkilenirler.
B) Elif: Balıkçı, çiftçi ve pilotlar bu değişimler-den etkilenirler.
C) Zeynep: Yenilenebilir enerji kaynakları kulla-nılmalıdır.
D) Elif: Fosil yakıtların kullanımı azaltılmalıdır.
2. I. Anamur’da kış ayları serin ve yağışlı geçer. II. Malatya’da yaz ayları kurak ve sıcaktır.
III. Yarın sabah Zonguldak’ta havanın yağışlı ol-ması bekleniyor.
IV. İstanbul’da öğleden sonra sağanak yağış bek-leniyor.
Yukarıdaki olayları inceleyen bilim insanla-rı aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak gruplandırılmıştır? A) İklim Bilimci Meteorolog I - II III - IV III - IV I - II I - III II - IV II - IV I - III B) C) D) 3. Klimatoloji •
• Hava olaylarını araştı- ran bilim dalına denir.
• Hava olaylarını araştı- ran bilim insanına denir.
• İklimleri araştıran bilim insanına denir. • Klimatolog • Meteoroloji • Meteorolog Yukarıda verilen kavramlar ile tanımları eşleşti-rildiğinde aşağıdakilerden hangisi açıkta kalır? A) Klimatoloji B) Klimatolog C) Meteoroloji D) Meteorolog 4. İklim ve hava olayları, birbiri ile ilişkili ancak farkla-rı olan kavramlardır. İklim, geniş bir bölgede uzun yıllar devam eden atmosfer olaylarının ortalama-sıdır. Hava olayları ise dar bir alanda ve kısa süre içinde görülen atmosfer olaylarıdır. Bir şehirde sabah belli bir saatte gölge bir yerde havanın sıcaklığı ölçülerek gökyüzünde gerçekle-şen hava olayları aşağıdaki tabloya kaydedilmiştir. Hava Gözlem Tablosu
Günler Gökyüzü Sıcaklık (°C)
Cumartesi 6 Pazar 8 Pazartesi 11 Salı 11 Çarşamba 5 Buna göre hava gözlem tablosu ile ilgili aşağı-dakilerden hangisi söylenebilir? A) Her gün farklı hava olayları yaşanmıştır. B) Her gün bölgenin sıcaklığı farklı ölçülmüştür. C) Bu tablodaki hava olayları yalnızca kış mevsi-minde gözlenir.
D) Dar bir alanda kısa sürede gerçekleşen at-mosferik olaylar gözlenmiştir.
Beceri Temelli MEB Tadında Sorular - 3 testini çöze-bilirsiniz. Sayfa 25 – 26
Ünite Online Değerlendirme Testi
Fenito Yarışıyor Online Oyunu
Ünite Kavram Haritası
1. Meliha Öğretmen, Dünya üzerindeki bir bölge ile ilgili aşağıdaki bilgileri veriyor.
● 21 Haziran tarihinden itibaren birim yüzeye dü-şen enerji miktarı azalmaya başlar.
● 21 Aralık tarihinden itibaren güneş ışınlarının geliş açıları büyümeye başlar. Meliha Öğretmen, öğrencilerinden bilgilerini ver- diği bölgede 23 Eylül tarihinden itibaren yaşan- maya başlanan mevsime ait resimler çizerek sı-nıfa getirmelerini istiyor. Meliha Öğretmen’in verdiği ev ödevi için yapı-lan aşağıdaki çizimlerden hangisi doğrudur? A) B) C) D) 2.
Güçlendiren Soru
Güneş’in farklı konumları sırasında aynı yerde bulunan özdeş cisimler eşit süre Güneş ışığına bırakılıp sıcaklık değişimleri ölçülüyor. 1 2 3 4 5 Bu cisimlerin sıcaklık değişimleri arasındaki ilişki hangi grafikte doğru gösterilmiştir? A) Sıcaklık Değişimi 1 2 3 4 5 Konum B) 1 2 3 4 5 Sıcaklık Değişimi Konum C) Sıcaklık Değişimi 1 2 3 4 5 Konum D) Sıcaklık Değişimi 1 2 3 4 5 Konum 3.
Güçlendiren Soru
Alman Bild gazetesi, İtalyan Ulusal Meteoroloji Araştırma Merkezi Başkanı Giampiero Maracc- hi’ye dayanarak verdiği haberde, iklimsel ekvato- run yaklaşık 2600 kilometre kuzeye kaydığını, Al-manya’daki aşırı sıcakların buna bağlı olduğunu yazdı. Haberde, gelecekte tropik kuşağın İspan-ya ve İtalya’yazdı. Haberde, gelecekte tropik kuşağın İspan-ya kadar uzanacağı, Almanya’nın ise bir Akdeniz ülkesi kadar sıcak olacağı, Akde-niz’deki su sıcaklığının da artacağı kaydedildi. Yukarıda verilen gazete haberinde, iklimsel ekvatorun kayması nedeniyle Almanya’da aşırı sıcaklıklar görülmesinin nedenini, aşağı-dakilerden hangisi en iyi açıklar?
A) Ekvatorda kış ya da yaz ayları yaşanmaz. B) Tropikal kuşakta gece ve gündüz arasındaki
sıcaklık farkı azdır.
C) Güneş ışınları ekvatora bütün yıl boyunca dike yakın açıyla düşer.
D) Tropikal kuşakta yağışlar düzenli ve sıktır. 4. Aşağıdaki resimde Dünya’nın Güneş etrafında
dolanma hareketi yaparken sahip olduğu bir ko-num verilmiştir.
Türkiye Kuzey Yarım Küre’de olduğuna göre, Dünya resimdeki konumdayken Türkiye’de aşağıdaki mevsimlerden hangisi yaşanır? A) İlkbahar B) Yaz C) Sonbahar D) Kış 5. I. Dünya’nın dönme ekseninin yörünge düzlemi-ne dik olması halinde II. Dünya’nın dönme ekseninin yörünge düzlemi-ne eğik olması halinde III. Güneş ışınlarının ekvatora dik gelmesi halin-de Yukarıdaki durumların hangilerinde hem Ku-zey Yarım Küre hem de Güney Yarım Küre, güneş ışınlarını eşit miktarda alabilir?
A) Yalnız I B) Yalnız III C) I ve III D) II ve III
8. SINIF AKILLI FEN BİLİMLERİ ATÖLYEM ARTIK FEN BİLİMLERİNDE USTALAŞMA ZAMANI 20 6. Yandaki el feneri ve Dünya mo- deli ile mevsimlerin nasıl oluş- tuğunu açıklamak isteyen Mus-tafa Öğretmen, el fenerini farklı konumlarda tutarak farklı mev-simleri modellemiştir. Türkiye Kuzey Yarım Küre’de olduğuna göre; Mustafa Öğretmen, el fenerini aşağıdakiler-den hangisindeki gibi tuttuğunda Türkiye’de yaz mevsimi yaşanır? A) B) C) D) 7. Kuzey Yarım Küre’de bulunan ülkemizde havalar soğumaya başladığında, göçmen kuşlar güneye doğru göç ederler.
Ülkemizde havalar soğuduğunda, göçmen kuşların güneye doğru göç etmelerinin nede-ni aşağıdakilerden hangisidir?
A) Ülkemizde kış mevsimi yaşanırken, Güney Yarım Küre’de yaz mevsimi yaşanır.
B) Ülkemizde gece yaşanırken, Güney Yarım Küre’de gündüz yaşanır.
C) Güney Yarım Küre’de hava her zaman sıcak-tır.
D) Güney Yarım Küre’de hava her zaman soğuk-tur.
8. Güneş ışınlarının Dünya üzerine farklı açılarla düşmesi nedeniyle birim yüzeye düşen enerji miktarı sürekli değişir.
IV
I
II III
Buna göre Dünya resimdeki konumlardan hangisine geldiğinde, Güney Yarım Küre’de birim yüzeye düşen enerji miktarı en fazla olur? A) I B) II C) III D) IV 9. Arda ve Elif sınıfa getirdikleri Dünya modeli üze- rine, 1 ve 2 konumlarından görseldeki gibi el fe-neri ile ışık ışınları yollamışlardır. Dünya üzerine işaretledikleri K ve L şehirleri hakkında ise aşağı-daki bilgileri vermişlerdir. 1 2
• K şehrinin temmuz ayındaki gündüz süresi gece süresinden uzun iken L şehrinin gündüz süresi gece süresinden daha kısadır.
• L şehrinin ocak ayındaki gece süresi gündüz süresinden kısa iken K şehrinin gece süresi gündüz süresinden daha uzundur.
Buna göre verilen bilgilerden ve yapılan et-kinlikten yararlanarak K ve L şehirleri ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir? A) Arda, el fenerini 1 numaralı konumdan tutarsa L şehrinde kış mevsimi yaşanır. B) Elif, el fenerini 2 numaralı konumdan tutarsa K şehrinde kış mevsimi yaşanır. C) Arda, el fenerini 2 numaralı konumdan tutarsa K şehri, güneş ışınlarını L şehrinden daha dik açı ile alır. D) Elif, el fenerini 1 numaralı konumdan tutarsa L şehri, güneş ışınlarını K şehrinden daha eğik açı ile alır. 10.
Güçlendiren Soru
Aşağıdaki fotoğrafta Ahmet sokak lambasına doğru yürümektedir.
Ahmet’in sokak lambasına doğru hareketi ile mevsimlerin oluşumu arasında, ışığın geliş açısına göre bir ilişki kurulacak olursa Ah-met’in hareketi ile ilgili;
I. Ahmet’in bulunduğu yer Kuzey Yarım Küre ise, lambanın altı Güney Yarım Küre’dir. II. Lambanın altı Güney Yarım Küre ise, Ahmet’in
bulunduğu yer ekvatordur.
III. Ahmet’in bulunduğu yer Kuzey Yarım Küre ise, lambanın altı ekvatordur.
ifadelerinden hangileri doğru olabilir? A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) I, II ve III
1.
Güçlendiren Soru
Aşağıdaki görselde A, B ve C bölgelerinde görü- len hava olaylarını gösteren bir harita görülmek-tedir. A B C Sadece haritadan yararlanılarak; I. A bölgesi alçak basınç alanıdır. II. B bölgesindeki yağmur durduktan sonra A böl-gesine doğru rüzgâr oluşabilir. III. C bölgesinin sıcaklığı A bölgesinden yüksektir. bilgilerinden hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III 2. Nesrin boş bardağı sıcak suyla doldurup kapağı-nı kapatıyor. Kapağın üzerine bir miktar buz küpü koyan Nesrin, bir süre sonra kapağın alt kısmın-da su zerrecikleri oluştuğunu ve bardağın içine su damlaları döküldüğünü gözlemliyor.Deneyde gerçekleşen olaylarla ilgili yorum yapan Nesrin’in yaptığı yorumlardan hangisi yanlıştır?
A) Sıcak sudan buharlaşan su soğuk kapağa çarparak yoğuşmuş ve su zerreciklerini oluş-turmuştur. B) Kapaktaki su zerrecikleri birleşerek su damla- ları haline gelmiş ve bardağa dökülmeye baş-lamıştır. C) Kapağın altında biriken su damlacıkları çiye, bardağa damlayan damlalar yağmura benze-tilebilir. D) Kapaktaki zerreciklerin tamamı birleşip barda-ğa damladığında, su seviyesi başlangıçtakiyle aynı olur. 3.
Güçlendiren Soru
Yakup Öğretmen, öğrencileri ile birlikte yandaki şişelerden birini su ile doldurarak içerisine kibrit çöp-leri atıyor.
Diğer pet şişenin ağız kısmını yanda yer alan fotoğraftaki gibi boş şişe- nin ağız kısmı ile bir ara-ya getiriyor ve şişelerin ağız kısmını sağlam bir bantla birleştiriyor. Daha sonra şişeleri ters çevire- rek yaptığı sallama hare-keti sonrasında, üstteki şişedeki kibrit çöplerinin hareketini gözlemliyor. Dersin girişinde yukarıdaki etkinliği yapan Yakup Öğretmen’in anlatmak istediği olayı tahmin eden öğrencilerden hangisi, bu olayın tanımını doğru yapmıştır?
A) Havadaki nemin yoğuşmasıyla oluşan mi-nik su damlacıklarının yeryüzüne dönmesine yağmur denir.
B) Havadaki nemin yeryüzünün hemen üzerinde yoğuşmasıyla oluşan minik su damlacıklarına sis denir.
C) Havadaki nemin toprak, araba vb. üzerinde yoğuşmasıyla oluşan su damlacıklarına çiy denir.
D) Sıcak hava ile soğuk havanın aniden yer değiş-tirmesiyle oluşan dönel rüzgâra hortum denir. 4. Suyun devamlı olarak sıvı hâlden gaz hâle ve
gaz hâlden sıvı hâle dönüşmesi olayına su dön-güsü denir. Su döngüsünü gösteren yukarıdaki görselde oluşması muhtemel rüzgârın yönü aşağıdaki-lerden hangisinde doğru olarak verilmiştir? A) B) C) D)
2
8. SINIF AKILLI FEN BİLİMLERİ ATÖLYEM ARTIK FEN BİLİMLERİNDE USTALAŞMA ZAMANI
22
5.
Güçlendiren Soru
Rüzgâr, sıcaklık, nem, basınç ve yağış gibi et-kenler hava olaylarını belirler. Aşağıdaki tabloda bazı illerimize ait sıcaklık, nem, yağış ve basınç değerleri verilmiştir.
Şehir Sıcaklık Hadise Yağış Nem Basınç Ankara 12, 3°C Az bulutlu 0, 2 mm %61 900 hPa Kocaeli 8, 6°C Hafif sağanak 4 mm %100 993,3 hPa İstanbul 4, 4°C Sağanak yağmur 16 mm %100 998,9 hPa Tekirdağ 3, 8°C Hafif yağmur 10,5 mm %100 1005,1 hPa Sadece bu tablodan yola çıkılarak aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) Nem oranı % 100 ‘e ulaştığında yağmur olu-şur. B) Sıcaklık arttıkça basınç değeri azalır.
C) Denize sahili olmayan bölgelerde nem oranı az olur.
D) Yağmur yağışı havadaki nem oranını düşürür.
6.
Güçlendiren Soru
Aşağıda Rize ilinin aylara göre nem oranını ve yağış yoğunluğunu gösteren grafikler verilmiştir.
67
Oca Nem, %
Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara 69 68 67 66 67 71 73 73 67 66 65 79 67 91 69 56 32 23 15 68 76 84 61 Oca Yağış yoğunluğu, mm
Şub Mar Nis May Haz Tem Ağu Eyl Eki Kas Ara Buna göre; I. Nem oranı ile yağış yoğunluğu doğru orantılı olarak değişir. II. Yağış yoğunluğunun en fazla olduğu aylarda nem oranı en düşüktür. III. Yaz aylarında sıcaklığın artması ve yağışların azalması nem oranının artmasına neden olur. yorumlarından hangileri yanlıştır? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III
7. Aşağıda resimleri verilen hava olaylarından hangisi bir yönüyle diğerlerinden farklıdır? A) Çiy oluşumu B) Kırağı oluşumu C) Sis oluşumu D) Kar yağması 8. Bölgeler arasında sıcaklık etkisiyle oluşan
ba-sınç farkı, havanın yatay ve dikey yönde hareket etmesine neden olur. Aşağıda K ve L bölgelerindeki havanın dikey ve yatay yönlü hareketi gösterilmiştir. rüzgâr K L Buna göre söz konusu bölgelerin sıcaklık du-rumları ve hava hareketleri ile ilgili, I. K bölgesinin sıcaklığı L bölgesine göre daha yüksektir. II. Tüm gün havanın hareket yönü kesinlikle de-ğişmeyecektir. III. L bölgesi alçak basınç etkisi altındadır. yargılarından hangilerine ulaşılabilir? A) Yalnız I B) I ve II C) II ve III D) I, II ve III 9. ●Havadaki nemin yoğuşmasıyla oluşan minik su damlacıklarının birleşip yeryüzüne düşmesidir. ● Sıcak hava ile soğuk havanın aniden yer de-ğiştirmesiyle oluşan dönel rüzgârdır. ● Havadaki nemin soğuk hava etkisiyle oluştur- duğu buz kristallerinin birleşip yeryüzüne düş-mesidir. Yukarıda tanımları verilen hava olayları aşağı- daki görsellerle eşleştirildiğinde hangi seçe-nekteki görsel açıkta kalır? A) Yağmur B) Hortum C) Dolu D) Kar
1. Ali, Mert, Aylin ve Gamze, iklim ve hava olayları ile ilgili aşağıdaki bilgileri vermiştir.
Ali: Ülkemizde en düşük sıcaklık Doğu Ana-dolu bölgesinde görülür.
Mert: Penguenler soğuğu sevdikleri için Gü-ney Kutbu’nda yaşarlar.
Aylin: Rize ve çevresi her mevsim ılık ve ya- ğışlı olduğundan zengin bir bitki örtüsü-ne sahiptir.
Gamze: Kocaeli’de beklenen yoğun kar yağışı nedeniyle sürücülere dikkatli olmaları uyarısı yapılmıştır. Ali, Mert, Aylin ve Gamze’nin verdikleri bilgi- ler özelliklerine göre sınıflandırıldığında, han-gi öğrencinin verdiği bilgi dışarıda kalır? A) Ali B) Mert C) Aylin D) Gamze 2.
Güçlendiren Soru
Aşağıdaki paragrafta küresel iklim değişikliği ile ilgili bir gazete haberi verilmiştir. Şeytan sıcakları günlük hayatın bir parçası olacak! Uzmanlar, 40 dereceyi aşan “şeytan sı-caklarının” sera gazlarının atmosfere salınımının devam etmesi halinde 2050 itibariyle Avrupa’nın güneyinde normal bir duruma dönüşebileceği uyarısında bulundu. 2017 yılı Ağustos ayında Avru-pa’da büyük orman yangınlarına neden olan ve tarım ürünlerine zarar veren sıcaklar Türkiye’yi de etkilemişti. 2003 yılında etkili olan anormal hava sıcakları nedeniyle Avrupa’da 35 bin, 2010 yılındakinde ise Rusya’da onbinlerce kişi hayatı-nı kaybetmişti. Şeytan sıcaklarının etkili olduğu günlerde, İtalya’da acil servis kayıtlarının yüzde 15 arttığı bildirilmişti. (“Şeytan Sıcaklıkları Gün- lük Hayatın Bir Parçası Olacak”, Hürriyet, 27 Ey-lül 2017) Sadece gazete haberinden yola çıkarak aşa-ğıdaki bilgilerden hangisine ulaşılamaz? A) Küresel iklim değişikliği tarım ürünlerinin zarar görmesine neden olur. B) Küresel iklim değişikliği çeşitli sağlık problem-leri yaşanmasına neden olur. C) Ormanlık alanların artırılması küresel iklim de-ğişikliğini yavaşlatır. D) Sera gazları atmosfer sıcaklığının artmasına neden olur.3. Ahmet, Aslı ve Zeynep, öğretmenlerinin verdiği ödevin sunumu için aşağıda görülen fotoğrafları tahtaya yapıştırmıştır.
Ahmet’in fotoğrafı Aslı’nın fotoğrafı
Zeynep’in fotoğrafı
Buna göre;
I. Ahmet tahtaya yapıştırdığı fotoğraf ile hava olaylarının yeryüzü şekillerine etkisine dikkat çekmek istemiştir.
II. Aslı’nın fotoğrafı hava tahminlerinin günlük yaşantıdaki önemini açıklar.
III. Zeynep’in fotoğrafı küresel ısınmanın iklim değişikliğine etkisini gösterir.
yorumlarından hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I B) I ve II
C) I ve III D) II ve III
4. İklim ve hava hareketleri konusu ile ilgili sunum yapan Volkan, sunumunun bir bölümünde hata yapmıştır.
İklim geniş bölgelerde uzun zaman içinde aynı kalan hava şartlarıdır. Hava olayı sabah, öğle ve akşam saatlerinde farklılık gösterirken, iklim bir hafta boyunca aynı kalabilir.
Volkan aşağıdaki değişikliklerden hangisini yaparsa hatasız bir sunum yapmış olur? A) İklim ve hava olayı ifadelerinin yerini değiştirir-se B) İklimin dar bölgelerdeki hava şartları olduğunu söylerse C) İklimin bir hafta değil, uzun yıllar aynı kaldığını söylerse D) İklim ve hava olayının birbirinden farklı olma-dığını belirtirse
3
8. SINIF AKILLI FEN BİLİMLERİ ATÖLYEM ARTIK FEN BİLİMLERİNDE USTALAŞMA ZAMANI
24
5.
Güçlendiren Soru
Aşağıda meteorolojik olaylarla ilgili bir haber ve-rilmiştir.
İstanbul Teknik Üniversitesi Uçak ve Uzay Bilimleri Fakültesi, Meteoroloji Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mikdat Ka- dıoğlu, ülkece her şiddetli hava olayının ar- dından değişik komplo teorileri ile uğraşıldı-ğını ifade ederek meteorolojik okuryazarlığın çevre, sağlık ve ekonomi açısından ülkelere katkı sağladığını belirtti. Son yıllarda gündelik konuşmalarda küresel iklim değişikliği bahsi-nin sıklıkla geçtiği, ancak gündelik yaşamda bu kavramları doğru kullanmakta ve konu hakkındaki haberleri anlamakta problem ya-şandığını söyledi. Farklı ülkelerdeki insan-ların meteorolojiye verdiği önemi örneklerle açıklayan Mikdat Kadıoğlu “ABD’de 24 saat sadece hava durumu veren TV istasyonları ve radyo kanalları var. Ülkede tarım, ener-ji, turizm, inşaat gibi sektörler altı aylık ik-lim tahminlerine göre hareket ediyor ” dedi. (“Meteorolojik Okumanın Önemi: Sağlığınızı ve Ekonominizi Koruyor”, İndigo Dergisi, 28 Mart 2017)
Sadece yukarıdaki haberden yola çıkarak aşağıdaki yorumlardan hangisi yapılamaz? A) Meteorolojik olayları önceden bilmek
hayatı-mızı kolaylaştırır. B) Turizm, inşaat ve tarım sektörü hava olaylarını yakından takip etmelidir. C) Günlük yaşantımızı meteorolojik olaylara göre planlamak sağlığımızı ve ekonomimizi korur. D) Küresel iklim değişikliği nedeniyle son yıllarda hava olayları daha şiddetli yaşanmaktadır. 6. Aşağıdaki iklim ve hava olayları ile ilgili ifade- lerden hangisi klimatologlar tarafından kurul-muş bir ifade olabilir? A) Brezilya’da en çok yağış güneş ışınlarının dik olarak geldiği yaz döneminde görülür.
B) Kuvvetli rüzgâr ve yağış uyarısının yapıldığı yurtta sıcaklıklar mevsim normalleri seviyesi-ne düşüyor.
C) Tüm yurdu etkisi altına alan sağanak yağışlar bazı bölgelerde vatandaşlara zor anlar yaşat-tı.
D) Akşam saatlerinden sonra başlayacak buz- lanma ve don olaylarına karşı dikkatli ve ted-birli olunması gerekmektedir. 7. Zeynep Öğretmen, öğrencilerinden Mevsimler ve İklim ünitesinde seçtikleri bir konu ile ilgili resim yapmalarını istemiştir. Zeynep Öğretmen’in verdiği ödev için yuka- rıdaki resmi yapan Gamze, sunumunu yapar-ken aşağıdaki cümlelerden hangisini kurmuş olamaz?
A) Atmosferde biriken bazı gazlar yeryüzünden uzaya yansıyan ışınları tutar.
B) Yenilenebilir enerji santrallerinin üretimi ve kullanılması sırasında, posterdeki gazların hiçbiri atmosfere salınmaz.
C) Sanayi tesislerinin artması ve ormanlık alanla-rın azalması zararlı gazların artmasına neden olur.
D) Atmosferde biriken zararlı gazların artması küresel iklim değişikliğine neden olur.
8. İklim, geniş bir alanda uzun süre gözlenen sıcak-lık, nem, hava basıncı, rüzgâr ve yağış gibi hava olaylarının ortalamasıdır. Hava durumu ise, daha dar bir alanda, kısa süre içinde görülen hava olaylarıdır. Fen Bilimleri dersinde iklim ve hava durumu kavramlarını pekiştirmek isteyen öğret- men, Selim’den iklime, Özge’den hava durumu-na birer örnek vermelerini istemiştir. Öğrencilerin örnekleri aşağıdaki gibidir: ◆ Doğu Karadeniz Bölgesinin tamamında yarın sağanak yağmur etkili olacak. ■ Antalya’da kışlar ılıman geçer. ● Sivas’ta kuvvetli kar yağışı etkili oluyor. ▲ Rize’de en fazla yağış Ocak ayında görülür. Buna göre Selim ve Özge’nin örnekleri aşağı-dakilerden hangisinde doğru verilmiştir? A) Selim Özge ◆ - ■ ● - ▲ ◆ - ▲ ■ - ● ■ - ● ◆ - ▲ ■ - ▲ ◆ - ● B) C) D)
1.
Güçlendiren Soru
Ahmet, hava olaylarını tahmin etmek için günün farklı saatlerinde çeşitli ölçümler yapıyor. ? Zaman ? Zaman Ölçümleri sonucunda elde ettiği verilerle, yu-karıdaki grafikleri oluşturan Ahmet, ölçüm yaparken aşağıdaki araçlardan hangisinden yararlanmış olabilir? A) Nemölçer - Termometre B) Barometre - Anemometre C) Barometre - Termometre D) Rüzgârgülü - Termometre 2.Güçlendiren Soru
Güneş Enerjisi Santralleri’nde (GES), birim yü-zeye düşen ışık enerjisi miktarı fazla olduğunda üretilen elektrik enerjisi miktarı da fazla olur.
Aşağıdaki tabloda bazı ülkeler ve bu ülkelerin bulunduğu yarım küreler gösterilmiştir. Ülke Bulunduğu Yarım Küre Arjantin Güney Yarım Küre Türkiye Kuzey Yarım Küre Madagaskar Güney Yarım Küre Belarus Kuzey Yarım Küre
Tablodaki bilgilere göre aşağıdaki seçenek-lerden hangisinde özdeş GES’lerle üretilen elektrik enerjisi miktarı en fazla olur? A) Aralık ayında Arjantin’de B) Nisan ayında Türkiye’de C) Şubat ayında Belarus’ta D) Temmuz ayında Madagaskar’da 3. Özlem, iklim ve hava olayları arasındaki farkları anlatmak için aşağıdaki tabloyu hazırlamıştır. İklim Hava Olayları
Geniş bölgelerde çok uzun zaman aynı ka-lan hava şartıdır.
Belli bir yerde kısa süre etkili olan hava şartıdır.
Uzun sürede gerçek-leşen hava olaylarının ortalamasıdır.
Günlük ya da haftalık olabilir. Tahminidir. Kesinlik bildirir. Klimatologların çalış-ma alanıdır. Meteorologların çalış-ma alanıdır.
Özlem’in hazırladığı tablodan yola çıkarak, Özlem’in konu bilgisi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir? A) Özlem iklim ve hava olayları konusunu eksik-siz olarak öğrenmiştir. B) Özlem iklim ve hava olaylarını birbirine karış-tırmıştır. C) Özlem konuyu öğrenmiş, ancak bilim insanla-rının çalışma alanlarını birbirine karıştırmıştır. D) Özlem konuyu öğrenmiş, ancak iklim ve hava olaylarının kesin olma durumunu birbirine ka-rıştırmıştır. 4.
Güçlendiren Soru
Mert Çağan ve ablası Aylin, bardak ve tenis topu ile bir oyun hazırlıyorlar. Tenis topunu bardağın içine atarak bardağın içine hızla üfleyip, tenis to-punun dışarı çıkmasını sağlıyorlar. Tenis topunu tek üflemede bardaktan çıkaran kişi oyunu kaza-nıyor. Aylin ve Mert Çağan’ın oyunu ile ilgili; I. Bardağa üflendiğinde bardak içerisindeki ha-vanın yoğunluğu azalır.II. Bardağa üflendiğinde bardak içinde yüksek basınçlı bir ortam oluşur. III. Bardağa üflendiğinde aşağıdan yukarı doğru bir hava akımı oluşur. yorumlarından hangileri doğrudur? A) Yalnız III B) I ve III C) II ve III D) I ve II
4
8. SINIF AKILLI FEN BİLİMLERİ ATÖLYEM ARTIK FEN BİLİMLERİNDE USTALAŞMA ZAMANI
26
5. Uygar Öğretmen, kongre
için Ankara Esenboğa Ha-vaalanı’ndan Londra’ya seyahati sırasında uçağın kanatlarının alkolle yıkan-dığını fark etmiştir. Uçuş öncesi uçağın kanatlarının alkolle yı-kanmasından yola çıkarak, hava olayları ile ilgili öncelikle aşağıdaki sonuçlardan hangi-sine ulaşılabilir? A) Hava olaylarının etkisi kısa sürelidir. B) Hava olayları farklı bölgelerde farklılık göste-rebilir. C) Hava tahminleri ulaşımın planlanmasını sağ-lar. D) Hava olayları günün farklı saatlerinde farklılık gösterebilir. 6. 21 Aralık’ta F, E ve N şehirlerinde yaşanan gece ve gündüz sürelerini gösteren sütun grafiği aşa-ğıda verilmiştir. Şehirler Saat F 24 18 12 6 0 E N Gece Gündüz Bu grafiğe göre F, E ve N şehirlerinin Dünya üzerindeki konumları aşağıdakilerin hangi-sinde doğru verilmiştir?
A)
F Şehri E Şehri N Şehri Kuzey Yarım Küre Güney Yarım Küre Ekvator Kuzey Yarım Küre Ekvator Güney Yarım Küre Güney Yarım Küre Ekvator Kuzey Yarım Küre Ekvator Kuzey Yarım Küre Güney Yarım Küre B)
C) D)
7. Aşağıda hava olayları ile ilgili bir gazete haberi verilmiştir.
Taksim Meydanı’nda saat 14.35 sıralarında gözlenen yağış heyecan yarattı. Bir buçuk dakika süren yağış sırasında yağmur damla-larının arasında kar tanelerini andıran taneler görüldü. Yağış daha sonra yerini tamamen yağmura çevirdi. Kar heyecanına neden olan yağışın hemen ardından Taksim’de güneş açtı. Kısa süre sonra yaşanan hava olayı Taksim Meydanı’ndaki vatandaşları şaşkına çevirdi. DHA’nın meteoroloji yetkililerinden aldığı bilgiye göre sıcaklığın 22 derece civa-rında ölçüldüğü bugün, kar yağışının olması kesin olarak mümkün değil. Ancak yetkililer kar taneciklerini andıran bu tanelerin dolunun hızla eriyip yumuşamış hali olabileceğini söy-lüyor. (“31 Mayıs’ta Taksim Meydanı’nda Kar Heyecanı Yaşandı”, Milliyet, 31 Mayıs 2012) Gazete haberi hava olaylarının hangi özelliği-ni kanıtlar niteliktedir? A) Küresel iklim değişikliği hava olaylarını etkiler. B) Hava olayları günün farklı saatlerinde değişe-bilir. C) Hava olayları tahminini meteorologlar yapar. D) Belirli bir bölgede farklı yağış tipleri görülebilir. 8. Feride Öğretmen, mevsimlerin oluşumunu anla-tırken aşağıdaki resmi tahtaya çizerek I, II, III ve IV numaralı kısımlarda yaşadığımız mevsimleri soruyor.
II
III IV
Mevsimlerin Oluşumu I
Buna göre aşağıdaki öğrencilerden hangisi numaralı kısımlarda yaşanan mevsimleri doğ-ru olarak söylemiştir? (Ülkemiz KYK’de bulu-nur.)
A) Ali KışI İlkbaharII YazIII SonbaharIV
Oya İlkbahar Yaz Sonbahar Kış
Can Sonbahar Kış İlkbahar Yaz
Ece Yaz Sonbahar Kış İlkbahar B)
C) D)
9. Aşağıda Dünya ve Güneş’in birbirlerine göre ko-numları verilmiştir.
Dünya, Güneş etrafında dolanma hareketi ya- parken Dünya ekseninin şekildeki gibi olma-sı sonucunda, aşağıdaki olaylardan hangisi gerçekleşmez? A) Işınlar yıl boyunca ekvatora dik olarak gelir. B) Dünya üzerindeki her yer güneş ışınlarını aynı açı ile alır. C) Mevsimler oluşmaz. D) Dünya üzerindeki bir nokta güneş ışınlarını yıl boyunca aynı açıyla alır. 10.
Güçlendiren Soru
Mustafa iki elmayı saplarından bir iple bağlaya-rak Şekil I’deki gibi sabit olarak tutuyor. Şekil I Şekil II Gamze, Mustafa’nın sabit olarak tuttuğu iki elma-nın arasına üflediğinde elmaların Şekil II’deki gibi birbirine yaklaştığını fark ediyor. Gamze ve Mustafa’nın yaptığı etkinlikle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? A) Elmaların arasına üflendiğinde iki elmaara-sındaki hava hareketlenir.
B) Elmaların arasındaki havanın hareketlenmesi ile iki elma arasında alçak basınç alanı oluşur. C) Elmaların arasına üflenmesi elmalar
arasın-daki havanın yoğunluğunu artırır. D) Yüksek basınç alanından alçak basınç alanı- na doğru oluşan hava hareketi elmaları birbiri-ne yaklaştırır. 11. Dünya’nın dönme ekseninin eğik olmasından dolayı farklı yarım kürelerde birim yüzeye düşen enerji miktarları farklı olur. Örneğin 21 Haziran tarihinde Kuzey Yarım Küre’de bulunan Yengeç Dönencesinde birim yüzeye düşen enerji miktarı en fazladır. 21 Aralık tarihinde ise tam tersi durum gerçekleşir. Bir öğrenci, Dünya üzerinde bulunan K, L, M ve N noktalarının belirli tarihlerdeki birim yüzeye düşen enerji miktarlarını gösteren görseller hazırlamıştır. 21 Haziran için hazırlanan görsel aşağıdaki gibidir. Birim yüzeye düşen enerji Noktalar K L M N 21 Mart 21 Aralık 23 Eylül Kuzey 21 Haziran N K L M Ekvator Buna göre 21 Aralık tarihi için hazırlanan görselde K, L, M ve N noktalarının birim yüzeye düşen enerji miktarlarını gösteren grafik aşağıdakilerden hangisi olabilir? A) Birim yüzeye düşen enerji Noktalar K L M N B) Birim yüzeye düşen enerji Noktalar K L M N C) Birim yüzeye düşen enerji Noktalar K L M N D) Birim yüzeye düşen enerji Noktalar K L M N
8. SINIF AKILLI FEN BİLİMLERİ ATÖLYEM ARTIK FEN BİLİMLERİNDE USTALAŞMA ZAMANI 28 12.
Güçlendiren Soru
Aşağıda bir bölgedeki sıcaklık, basınç, rüzgâr ve nemi ölçen cihazlarla çalışan bir kişiye ait bir fo-toğraf görülmektedir. Aşağıdaki ifadelerden hangisi fotoğraftaki ci- hazlardan aynı gün elde ettiği verileri, bilgisa-yarında analiz ederek çeşitli tahminler yapan kişiye ait olabilir? A) Doğu Karadeniz bölümünde maksimum yağış sonbaharda görülür.B) Akdeniz’de yaz ve kış yağışları arasındaki fark oldukça fazladır. C) Karadeniz’de sabah saatlerinde rüzgâr deniz-den karaya doğru eser. D) Ankara’da ortalama yağış 300 – 540 mm civa-rındadır. 13. Mehmet, mevsimlerin oluşumunu açıklamak için ışık kaynağı ve yer küre modeli ile aşağıda görü-len düzeneği hazırlamış ve yerküre modelini ışık kaynağı etrafında dolandırmıştır. A B C D
C bölgesinin ekvatorda olduğu bilindiğine göre;
I. Işık ışınları B bölgesine dik olarak düştüğün-de, D bölgesinde birim yüzeye düşen enerji miktarı az olur. II. C bölgesi ışık ışınlarını bir tam dolanımda iki kez dik alır. III. Işık ışınları C bölgesine dik olarak düştüğünde B bölgesinde ilkbahar mevsimi yaşanır. ifadelerinden hangileri kesinlikle doğrudur? A) Yalnız I B) Yalnız II C) II ve III D) I ve II
14. Eksen eğikliğine ve Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketine bağlı olarak Ekvator dışındaki yerlerde gece gündüz süresi yıl içerisinde değişiklik gösterir. Örneğin 21 Aralık tarihinde Kuzey Yarım Küre’de bulunan yerler yıl içindeki en kısa gündüzü yaşar, 21 Haziran tarihinde ise bu durumun tam tersi Güney Yarım Küre’de en kısa gündüz yaşanır. Aynı zamanda 21 Aralık tarihinde Dünya üzerindeki herhangi bir noktadan güneye doğru gidildikçe gündüz süresi uzar.
Ekvator
Y
Z
X
Verilen bilgilerden hareketle bu şehirlerin 21 Haziran tarihindeki gündüz sürelerinin sıralanışı hangi seçenekte doğru verilmiştir? A) Y > X > Z B) X > Z > Y C) X > Y > Z D) Y > Z > X16. Yatay yönlü yer değiştiren hava hareketine rüzgâr denir. Rüzgârlar hayvanların salgıladığı koku moleküllerinin bir yerden bir yere taşınmasında etkilidir. Bir kutup ayısı 30 km uzakta yer alan fokun kokusunu kolaylıkla ala-bilmektedir. Aşağıda K bölgesinde yer alan kutup ayısı fokun kokusunu alamazken M bölgesindeki kutup ayısı fokun koku-sunu alabilmektedir. 5 km 15 km K L M Buna göre; I. K bölgesi yüksek basınç alanı M bölgesi alçak basınç alanı olabilir. II. Bölge sıcaklıkları K>L>M şeklindedir. III. M bölgesinde yükseltici hava hareketi gözlenir. ifadelerinden hangileri söylenebilir?
A) Yalnız I. B) I ve II. C) I ve III. D) II ve III.
15. Bir bölgedeki iklim oluşumunda, hava olaylarının yanında, bitki örtüsü, yükseklik ve denize uzaklık gibi etken-ler de rol oynar. Dünya üzerinde her bölgede kendine özgü iklim tipi bulunur. Ülkemizde ise başlıca üç iklim tipi görülür. Bunlar Akdeniz iklimi, Karadeniz iklimi ve karasal iklim olarak adlandırılır. Görselde ülkemizde uzun yıllar gözlenen hava olayları sonucu oluşturulan iklim haritası verilmiştir. Karasal Akdeniz Karadeniz Sinop Mersin Verilen bilgi ve görsele göre iklimler ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez? A) Aynı renk ile gösterilen kısımlarda bulunan bitki örtüleri benzerlik gösterir. B) Mavi ile gösterilen kısımda bir gün içinde gerçekleşen hava olayları farklılık gösterebilir. C) Kıyı kesimlerde yaşanan iklim iç bölgelerden ayrışmaktadır. D) Mersin’de tarım ürünlerinin Sinop’a göre daha hızlı olgunlaşması hava olaylarıyla ilgilidir.
8. SINIF AKILLI FEN BİLİMLERİ ATÖLYEM ARTIK FEN BİLİMLERİNDE USTALAŞMA ZAMANI 30 18. Dünya üzerinde bulunan P, R, S ve T şehirlerine ait bazı grafikler aşağıda verilmiştir. Gece süresi 11 6 Şehir Gündüz süresi Şehir P R S T Buna göre P, R, S ve T şehirleri ile ilgili; I. Grafikler 21 Aralık tarihine ait ise P ve R şehirleri Kuzey Ya-rım Küre'dedir. II. Grafikler 21 Haziran tarihine ait ise S ve T şehirleri Güney Yarım Küre'dedir. III. P ve R şehirleri Güney Yarım Küre'de ise bu grafikler 23 Ey-lül tarihine aittir. ifadelerinden hangileri doğrudur? A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) I ve III. D) II ve III. 17. Dünya’nın Güneş çevresindeki hareketi ve eksen eğikliği nedeniyle Güneş ışınlarının geliş açışı yıl boyunca değişir. Buna bağlı olarak Dünya üzerinde farklı konumlarda bulunan cisimlerin gölge boyları değişir. Ahmet, öğle vakti ışığın geliş açısının cisimlerin gölge boylarındaki değişimine etkisini göstermek için aşağı-daki posteri kullanmıştır. Güneş ışınları Güneş ışınları 23°27 K 23°27 G 45° K 45° G 90° G 90° K Ekvator (0°) 90° K 90° G 45° K 45° G Ekvator (0°) 23°27 K 23°27 G Şekil II Şekil I Buna göre Ahmet posteri incelediğinde; I. Şekil I’deki gölge durumları Güney yarım kürede yaz mevsimi başlangıcı olduğunu gösterir. II. Şekil II, ekinoks tarihlerindeki gölge oluşumunu gösterir. III. Ekvator bölgesine ışık daima dik olarak düşer. yargılarından hangilerine ulaşabilir?
A) Yalnız I. B) Yalnız II. C) I ve II. D) I, II ve III.
TEST NO : 11316 Öğrenci No 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 A B C D A B C D
2. Aşağıdaki kelimeleri cümlelerdeki boşluklara uygun şekilde yerleştirelim. 21 Haziran - 21 Aralık - 21 Mart - 23 Eylül - İlkbahar - Yaz - Sonbahar - Kış - Gün dönümü - Ekinoks - Ekvator - Kutuplar ● ... tarihi Güney Yarım Küre’de yaz mevsimi başlangıcıdır. ● Güneş ışınlarının ekvatora dik olarak ulaştığı tarihlere ... tarihleri denir. ● Mevsimlerin başlangıcına ... adı verilir. ● ... ve ... mevsim farklılıklarının daha az olduğu bölgelerdir.
● Birim yüzeye düşen ışık miktarının en fazla olduğu mevsim ... mevsimidir.
● ...tarihinden sonra Güneş ışınları Kuzey Yarım Küre’ye eğik gelmeye başlar.
( ) Güneş ışınları ekvatora dik olarak ulaştığında ülkemizde yaz mevsimi yaşanır. ( ) Birim yüzeye düşen ışık miktarının en az olduğu dönemde sonbahar mevsimi yaşanır. ( ) Mevsimlerin oluşmasının nedeni Dünya’nın dönme eksenindeki eğikliktir. ( ) Ülkemizde yaz mevsimi yaşanırken Güney Yarım Küre’de kış mevsimi yaşanır.
( ) Dünya Güneş’e yakın olduğunda yaz mevsimi yaşanır.
( ) Mevsimlerin oluşmasının sebebi Dünya’nın yö-rüngesinin elips şeklinde olmasıdır. ( ) Güneş ışınları eğik açı ile ulaştığında birim yüzeye düşen ışık miktarı azalır. ( ) Güneş ışınları ekvatora dik olarak ulaştığında her iki yarım kürede de yaz mevsimi yaşanır. 1. Doğru mu? Yanlış mı?
