• Sonuç bulunamadı

Başlık: İleri Derecede işitme Özürü Olan 4-5 Yaş Grubu Çocuklarının Dil Gelişimi Eğitimlerinde, "Dudaktan Okuma" ve "Cued Speech" Tekniklerinin KarşılaştırılmasıYazar(lar):BİLİR, ŞuleCilt: 1 Sayı: 2 DOI: 10.1501/Ozlegt_0000000120 Yayın Tarihi: 1992 PDF

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Başlık: İleri Derecede işitme Özürü Olan 4-5 Yaş Grubu Çocuklarının Dil Gelişimi Eğitimlerinde, "Dudaktan Okuma" ve "Cued Speech" Tekniklerinin KarşılaştırılmasıYazar(lar):BİLİR, ŞuleCilt: 1 Sayı: 2 DOI: 10.1501/Ozlegt_0000000120 Yayın Tarihi: 1992 PDF"

Copied!
9
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

ÖZEL EĞİTİM DERGİSİ. 1992112i. 13 - 21

İleri Derecede işitme Özürü Olan 4 - 5 Yaş Grubu

Çocuklarının Dil Gelişimi Eğitimlerinde,

"Dudaktan Okuma" ve "Cued Speech"

Tekniklerinin Karşılaştırılması

- i - şıtme ozurlu çocukların eğitimlerinde I kullanılan ' Sözel İletişim Yöntemi", H "İşaret Yöntemi" ve "Total iletişim Yöntemi" olmak üzere uç ayrı yöntem vardır

Sözel iletişim yöntemi, işitsel eğilimi ve dudaktan okuma eğitimini içermektedir İşitsel eğitim, çocuğun işitme kalıntısını en ıyı şekilde kullanabilir duruma gelmesini sağla­ mak amacı ile yapılan etkinlikleri içermekte­ dir İşitsel eğitim, dudaktan okuma eğitimi de birlikte yürütüldüğü zaman "Sözel İletişim Yöntemi ile eğitim gerçekleşebilmektedir Dudaktan okuma, görme duyusuna gelen uya­ rıcıların birey tarafından konuşma olarak algı­ lanma becerisidir işitme ozurlu çocuklar, gör­ sel bilgiyi kullanarak, konuşan kışının söylediklerim anlamaya çalışmaktadırlar (Ene, 1975, Özsoy, 1982, Weston. 1972, Hatlahan 1978. Streng, 1958)

İşaret yönteminde iletişim, beden devi­ nimlerine dayanan görsel uyaranlarla gerçek­ leştirilmektedir İşaretler, düşünce ve nesnele­ re benzetilmeye çalışılmakta (işaret dili) veya bir dilin konuşma seslen el işaretleri ile belir­ tilerek iletişim sağlanmaktadır Her ses birimi için özel bir işaret kullanılmaktadır (parmakla heceleme) (Llyod, 1976,0 Netli. 1961. Silverman, 1970, Courlo, 1664)

Total iletişim yöntemi, sözel iletişim ve işaret yöntemlerinin yararlı yönlerini alarak, ı-şıtme ozurlu bireyin bulunduğu toplulukta ge­ çerli olan turn iletişim yollarından yararlanma­ sını amaçlayan bir yöntemdir (Hal lalı an 1978,

ProT Dr. Şule BİLİR Dr Servet BAL

Doç. Dr Nurder ERTURAN

Llyod, 1976, Couno, 1964) Washington Fallandet Koleji Öğretim Üyelerinden Onn Cornell 1966 yılında sözel iletişim ve işaret yöntemlerinin yararlı yönlerini bağdaştıracak ve zararlı yönlerini elimine edecek şekilde "Cued Speech" tekniğini hazırlamıştır

Cued speech tekniği sekiz el işareti ve uç farklı el konumu ile dudaktan okumaya yar­ dımcı ipuçları vermekledir El işaretlen unsuz ses birimlerini, el konumları ise unlu ses bi­ rimlerini içermektedir Bir el ibareti en çok uç unsuz ses birimini gösterebilmektedir

Cued speech tekniği ile konuşan kışının sağ veya sol eh ağıza yakın durumda olmalı, fakat dudak hareketlerim engellememelıdır Konuşan kışının dudak hareketlen ve el işa­ retlen birlikle gözlenebil ine I ıdır Dudak hare­ ketlen olmadan el işaretlerinin hiçbir anlamı yoktur Kışı el hareketini, tam sesi çıkardığı onda yapmaya dikkat etmelidir

"Cued speech' tekniği dudaktan okumayı hızlandırmakta ve dudak hareketleri yönünden benzerlik gösteren seslenn (örneğin, baba) ayırdedılebılmesınde kolaylık sağlamaktadır İleri ve çok ilen derecede işitme o zum olan çocuğun eğitimcide ikinci yılın sonuna kadar işitsel - sözel eğitime ağırlık verilmelidir "Cued Speech" tekniği ile eğitim ikinci yılın sonlarına doğru başlatılmalıdır Eğitimin bu şekilde düzenlenmesi çocuğun yaşamının ilk döneminden başlayarak işitsel uyarıcılara yönlenmesini sağlayacaktır Bu işitme temeli üzerine "Cued Speech tekniği çocuğa

(2)

lanıtıl-ÖZEL EĞMU DERGİSİ

malıdır (Cömert 1980, Cornell, 1980. Corned, 1981) Bu şekilde "Cued Speech" tekniği ile işitsel eğitimin kaynaşması konuşma dilinin çocuğa net olarak aktarılmasına ve hızlı bu şekilde gelişimine yol açabilecektir Dolayısıyla, işitsel uyarıcıların algılanma ge­ lişimine "Cued Speech" tekniği engel olma­ makta, zenginleştirmektedir Çocuğun eğitimi suresince "Coed Speech" tekniği ile işitsel eği­ tim birlikte sürdürülmelidir işitme ozurlu ço­ cuk dili anlayabıltr ve kullanabilir duruma gel­ diğinde gereksinme duymuyorsa 'Cued Speech" tekniğini kullanmayabilir

Bu araştırma ilen derecede işitme ozuru olan 4 - 5 yaş grubu çocuklarının dil gelişimi eğitimlerinde kullanılan "Dudaktan Okuma ve Cued Speech' tekniklerinin karşılaştırıl ması amacı ile planlanmış deneysel bir çalış madır

Bilişsel etkinliklerle bağdaştırılarak alı cı dili ve ifade edici dili geliştirmek için uy­ gun programın hazırlanması ve bu eğitim programının bir grup çocuğun eğiliminde ' Dudaktan Okuma', diğer bir grup çocuğun eğitiminde ise "Cued Speech tekniği kulamla rak teknik denemesinin yapılması araştırma­ nın amacını oluşturmuştur

Alıcı dilin gelişimi için seslen dudaktan okuyabilme, dudak hareketlerini nesne adlan ya da anlamlan ile bağdaştırabilirle ve konu­ şulanı anlayabilme, ifade edici dilin gelişimi için seslen çıkarabilirle, benzer seslen ayırde-debılıııe ve iletişimde sözel ifade kullanabilme yeteneklerinin desteklenmesi amaçlanmıştır

Araştırma Yöntemi ve Araçları Ornektem:

Hacettepe Üniversitesi Hastanesi Odyolojı Bölümüne gelen 4 - 5 yaş grubunda­ ki ileri derecede işitme ozuru olan, Ankara ılı­ nın il merkezi, ilçe ve köylerinde oturan altı kız ve altı erkek olmak üzere onıkı çocuk bu araştırmanın örnekle mim oluşturmuştur

Araştırma ontest - eğitim sontest düze nuid" sürdürülmüştür

Örnekle m Grubunun Oluşturulma­ sında İzlenen Yol:

Hacettepe Üniversitesi Hastanesi Odyolojı Bölümüne gelen ailelerle görüşme yapılıp anket tekniği ile çocuk ve aile hakkın­ da bilgiler alınmıştır

Anket formundaki bilgilere dayanarak 4 -5 yaş grubunda bulunan, bıleteral ilen derece de, sensorı noral işitme ozuru olan başka ozu­ ru olmayan, işitme aleti kullanmayan (işitme aleti kullanan çocuk sayısı çok az olduğu için), anne ve babası (veya çocuğun eğitimi ile sü­ rekli ilgilenebilecek bınsı) en az okur - yazar olan, anne ve babası sağ. oz ve evli durumda olan çocuklar 22 ocak 8 şubat 1982 tarihleri arasında on teste alınmışlardır

Bilişsel gelişim düzeylerini belirlemek amacı ile, Seattle Performans Bilişsel Gelişim Değerlendirme Ölçeği, dil gelişim duzeylennı belirlemek amacı ile Seattle Performans Dil Gelişim değerlendirme ölçeği, alıcı dil geli­ şim düzeylerini belirlemek amacı ile Peabody Resim - Kelime Testi bu çocuklara bireysel olarak (yanında bir aile bireyi ile birlikte) uy­ gulanmıştır Ayrıca çocukların iletişimde kul­ la ndıkl an sözel ifadeler de belirlenmiştir (Turn çocuklar tek sozcuk aşamasında değildi­ ler ve çocukların sozcuk dağarcıklarındakı sozcuk sayısı 0 - 2 arasında değişmekteydi)

Seattle Performans Bilişsel Gelişim Değerlendirme Ölçeği, kavram formasyonu, etkileşim ve kuçuk kasların motor gelişimi ile ilgili maddeleri içermektedir Seattle Per­ formans Dil Gelişim Değerlendirme Ölçeği, a-ğız kaslarının motor gelişimi, işitme duyusu­ nun gelişimi, kavram formasyonu ve etkile­ şim ile ilgili maddeleri içermektedir.

Ön testler sonucunda belirlenen, benzer gelişim özelliği gösteren onıkı kişilik örnek­ le m grubu once kız denekler ve erkek denekler olmak üzere altışar kişilik ıkı gruba ayrılmış­ tır Daha sonra tesadüfi örnekleme yöntemi ile kız denekler kendi aralarında eşit ıkı gruba, erkek denekler de kendi aralarında eşit ıkı gru­ ba ayrılmıştır Kız deneklerin bir grubu ile er­ kek deneklerin bir grubu birleştirilerek "A"

(3)

grubu, diğer ıkı farklı cinsiyet grubu birleştiri­ lerek de "B" grubu oluşturulınustur. "A" gru­ buna "Dudaktan Okuma" tekniği, "B" gıubuna ise "Cued Speech" tekniği ile eğitim verilmesi planlanmıştır Tablo I'de uygulanan tekniklere gore deneklerin yaş ve cinsiyetleri belirtilmiş­ tir.

Çalışma Planı:

"Cued Speech" tekniği ile eğilime alına­ cak gruptaki çocukların aileleri (anne - baba

Bu konular, çevrede somut karşılığı o-lan. çocuklara ilginç ve anlamlı gelen, çocuk­ ların gunluk yaşamlarında sıklıkla karşılaşa­ bilecekleri nesne ve durumları, aynca okula hazırlayıcı temel kavramları içermesi nedeni ile seçilmiştir. Eğitim programında bu konu­ larla ilgili olarak, algı ve motor davranışlara dayanan, bilişsel le dil gelişimi ile ilgili "te­ mci kavramlar", fonemlerin kazanılmasındaki gelişimsel sıra goz o nunc alınarak seçilen söz­ cükler \c işitsel algının gelişimi amacı ile

be-Tabhl Orrıetlem Grubıı/ııın A ve B Gıııplarına Goıe Dağılımj Gruplar

A G r u b u

B G r u b u

Yöntemler

"Dudaktan okuma" tekniği İle eğilime alı­ nan 4 - 5 yaş grubu

"Cued Speech" tekniği ile eğilime alınan 4 • S

ya$grubu Denek No Aı A2 Ai A4 A5 A6 Bı 02 B4 Bs lif. Cinsiyet E K E K E K E K E K E K Y a ş 3 Yaş 10 ay 3 Yaş 10 ay 3 Yaş 11 ay 4 Yaş 2 ay 4 Yaş 7 ay 5 Yaş 6 ay 3 Yaş 7 ay 4 Yaş 2 ay 4 Yaş 5 ay 4 Yaş 8 ay 4 Yaş 9 ay •5 Yas 1 ay

ve çocuklarla sürekli birlikte olan kişiler) ile goruşnıe yapılarak ' Cued Speech" tekniği la n itil m ıştır İleri derecede işitme ozurlu çocuk lamı dil gelişimi eğitimlerinde tekniğin kulla­ nılma amaçları, yararları, çocuktan gelebile­ cek olumsuz tepkiler hakkında ayrıntılı bilgi­ ler verilerek, aileler bu konuda aydınlatılmış "lardır Ayrıca ailelere "Cued Speech" telcnığı m açıklayıcı yazılı kaynak verilmiştir Ancak araştırmacının bilgisi olmadan bu teknikle ço­ cuklarla hiçbir şekilde iletişimde bulunmama­ ları ailelere hatırlatılmıştır.

Ontestler sonucunda çocukların gelişini düzeylerine uygun eğilim programı hazırlan mıştır Eğitim programı "hayvanlar", 'muzık aletleri", "kendini tanıma", "aile ve ev" konu larını içermektedir.

Iırlenen sesler yer almaktadır.

Eğitimde "temci kavramlar", "sözcükler" ve "işitsel sesler" kullanılarak çocukların bi­ lişsel - dil gelişimi ile ilgili süreçlere (tanıya-bılme, ayırdedebılıne, eşleş t ire bilme, sınıflan­ dır abı İme, sıralayabılme, uygulayabilme, iftkMr.irffj^hjJmü, <a»jmJ.ay*fe'Jroft., ^at^ypL %*•

nelleyebılme, problem çözebilme) ulaşabilme­ leri hedef alınmıştır (Clarke ve Lıng, 1976, Kraızman, 1981, Moores ve ark , 1978)

Eğitim uygulamaları 19 Şubat - 19 Temmuz 1982 tarihleri arasında, haftada ıkı gun olmak üzere Hacettepe Üniversitesi Ev Ekonomisi Yüksek Okulu Çocuk Sağlığı ve Eğitimi Bolumu, Destekleyici Gelişim ve Eğitim Laboratuvarında beş ay sure ile yapıl­ mıştır

(4)

16 ÖZEL EĞMU DERGİSİ

Tablo 2: Grup ve Bireysel Çalışma Planı

Eğitim Şekli Grup Eğitimi Grup Eğitimi Bireysel ve Aile Eğilimi Zamanın Planlanması 900-1000 1030-1130 13 00-13 00 13 40 1410 14 20 - 14 50 (5 00 15 30 15 40-1610 1620-16 50 I. Gun II. Gün (Denekler) (Denekler) Al Bı A: Bî A3 Bî A4 B4 Aî Bs A6 B6 Bı Aı B2 Al Bl A3 B* A4 Bs A5 Bs A6

Eğitim, grup eğitimi, bireysel ve aile eği­ timi şeklinde sürdürülmüştür. Tablo 2'de gıup ve bireysel çalışma planı verilmiştir.

Bireysel ve aile eğitimi sırasında teknik­ ler konusunda ailelere ayrıntılı bilgi verilmiş ve demanstrasyon çalışması yapılmıştır.

Uygulanan Eğitim Programının İçeriği Eğitim; evcilik, hastane, bakkal, kukla gi­ bi oyun köşelerinde bu köşelerdeki materyal­ lerle oyun, ve oyku, drama, muzık, resim yap­ ma, cımnastık gibi teknikler kullanılarak gerçekleştirilmiştir Çocuklara kazandırılmak istenen sözcükler, çocuklarla iletişim sırasın­ da 2 - 3 sozcuklu cümleler içinde kullanılmış­ tır. Örneğin evcilik oynarken "baba gel" ifade­ sinde "baba" sözcüğünün kazandırılması amaçlanmıştır. B grubuna eğitim verilirken, bu sözcükler "Cued Speech" tekniği ile veril­ miştir. Her ıkı grubun eğitiminde uç boyutlu ve ıkı boyutlu eğitsel materyaller kullanılmış­ tır.

5 ay eğitim suresinin sonunda, ontestte kullanılan ölçekler kullanılarak çocuklar son teste alınmışlardır Bu şekilde, ileri derecede işitme ozuru olan 4 - 5 yaş grubu çocuklarının eğitim öncesi ve eğitim sonrası bilişsel, dil ve alıcı dil gelişim düzeyleri belirlenerek, 5 ay sure ile uygulanan eğitim programının bu ço­

cukların bilişsel - dil gelişimlerinde olup olmadığı incelenmiştir

etkili

Sesleri dudaktan okuyabilme, benzer ses­ len ayırdedebılme ve seslen çıkarabılme yete­ neklerinin on test ve son test değerlendirmele­ rinde eğitim uygulamalarında kullanılan uç boyutlu ve ıkı boyutlu eğitsel materyaller kul­ lanılmıştır

Veri Toplama Yöntemi

Bilişsel gelişim düzeyim belirlemek için verilen testte; deneğin doğru yanıt verdiği maddelerde, değerlendirme formuna "+" işare­ ti kaydedilmiştir Her "+" işareti 1 puan ola­ rak kabul edilmiştir. Sonuçta puanlar toplana­ rak de»eğe ait bilişsel gelişim puanı elde edilmiştir. Eğitim öncesinde elde edilen biliş­ sel gelişim ontest puanı, eğitim sonrasında el­ de edilen bilişsel gelişim sontest puanından çıkarılarak deneğe ait bilişsel gelişim ontest -sontest için verilen puan farkı belirlenmiştir. Dil gelişim düzeyim belirlemek için verilen testte de aynı işlemler yapılmıştır. Peabody Resim - Kelime testinde ise aynı yol izlenerek ontest puanı ve sontest puanı elde edildikten sonra puan cetveline bakılarak, deneğin alıcı dil yaşı belirlenmiştir (ontest, sontest alıcı dil yaşı ve alıcı dil yaş farkı).

(5)

düzen-lenmış sozcuklerdekı seslen dudaktan okuya­ bilme yeteneğinin değerlendirilmesinde (Tablo 4) deneğin dudaktan okuyabildiği heı sözcüğe bir puan verilmiştir Örneğin eğitim progra-mnıda yer alan 34 sözcükten içinde "a" ses bi­ nini olan sözcükler ıçtn şu şekilde bir değer­ lendirme yapılmıştır

Ses Unlu

birimi ses

No birimi

Türkçe'de yer alan turn unlu ses birimleri ve bazı unsuz ses birimleri (b, p, m, t, d, n, f, v, h) için aynı şekilde değerlendirme yapıl­ mıştır Bu unsuz ses birimleri dudaktan okun­ ması daha kolay olan ses birimleri oldukları ı-çın, onların yer aldığı sözcüklerin seçimine dikkat edilmiştir Turn "+" puanlar toplanarak ontest ve sontest puanları elde edilmiştir

Benzer seslen ayırdedebilme yeteneğinin değerlendirilmem inde (Tablo 5) deneğin ayır-dedebıldığı her sozcuk çiftine 1 puan verilmiş­ tir Örneğin ıkı dudak arası ünsüzlerinde "m" ve "b" ses birimlerinin yer aldığı ıkı seslemlı sözcüklerin (bebek, meme) değerlendirilmesin­ de, çocuk her ıkı nesne ile aynı anda karşılaş­ tığı zaman nesneleri doğru olarak isimlendirdi­ ği ya da nesneler isimlendirildiği zaman, onları ayırdedebıldığı durumda bu sozcuk çifti

için 1 puan almıştır

Ünsüzlerin "Çıkış Yerlerine", "Ses Bandlarını Titreştirme Durumuna' ve "Çıkış Yerlerine" Gore seslen çıkarabılme yeteneği ile ilgili olarak değerlendirme yapılan durum­ lar şunlardır

1 İki ses bınmını içeren tek seslemlı sözcüklerde unlu ve unsuz birleşimlerim çıka­ rabılme yeteneği,

2- Ikı ses birimim içeren tek seslemlı sözcüklerde unsuz ve unlu birleşimlerini çıka­ rabılme yeteneği,

3 Uç ses bınmını içeren tek seslemlı sözcüklerin başında yer alan unsuz ve unlu birleşimlerini çıkarabılme yeteneği,

4 Uç ses birimim içeren tek seslemlı sözcüklerin sonunda yer alan unlu ve unsuz birleşimlerini çıkarabdme yeteneği,

5- Uç ses birimini içeren tek seslemlı sözcüklerin ortasında, aynı ünsüzler arasında yer alan unlu ses bınmını çıkarabılme yetene-ğ>.

6- Uç ses bınmını içeren tek seslemlı sözcüklerin ortasında, farklı ünsüzler arasında yer alan unlu ses bınmını çıkarabılme

yetene-7- Uç ses bınmını ve dört ses bınmını içeren ıkı seslemlı sözcüklerin başında yer a-lan unlu ve unsuz birleşimlerim çıkarabılme yeteneği,

8- Uç ses bınmını ve dört ses bınmını içeren ıkı seslemlı sözcüklerin başında yer a-lan unsuz ve unlu birleşimlerini çıkarabılme yeteneği,

9- Uç ses bınmını ve dört ses bınmını içeren ıkı seslemlı sözcüklerin sonunda yer a-lan unsuz ve unlu birleşimlerini çıkarabılme yeteneği değerlendin İm iş tır (Delıncan, 1979, Gencan, 1979, Dall, 1976)

Bulgular kısmında örnek olarak (Tablo

Unlu

ses

duzejıL

a-

-a-Unlu ses düzenine Değerlendirme

gore sözcükler Q

n

Test

at (fiil)

bab (araba sesi)

hav (köpek sesi)

pam (davul sesi)

pat (top sesi)

Son

Test

+

+

+

+

+

1

(6)

ÖZEL EĞtTlM DERGİSİ

6) verilmiştir. Seslen çıkarabılme yeteneğinin değerlendirilmesinde deneğin çıkarabildiği her ses birimine 1 puan verilmiştir. Dıyelımkı dört ses birimini içeren ıkı seslemlı sözcüklerin ba­ şında yer alan unsuz ve unlu birleşimlerim çı­ karabılme yeteneğinin değerlendirilmesinde, orneğm mavi sozcuğundekı "ma" seslemini çı­ karabilen her deneğe 2 puan verilmiştir.

Bu sınıflandırmaya giren diğer sözcükler için de aynı işlem yapılmıştır. Sonuçta puan­ lar toplanarak deneğin, dört ses birimini içeren ıkı seslemlı sözcüklerin başında yer alan un­ suz ve unlu birleşimlerim çıkarabılme yetene­ ği ile ilgili toplam puanı elde edilmiştir.

Verilerin Analizi

Toplanan verilerin istatistiksel analizin­ de, "Ikı Eş Arasındaki Farkın Önemlilik Tesiı", "Wilcoxon Eşleştirilmiş Ikı Örnek Testi", "Mantı - Whitney U Testi" teknikleri kullanılmıştır (Sumbuloğlu, 1978; Rohıf, Sohal. 1969)

Bulgular ve Tartışma

Turn deneklerin, Seattle Performans Bilişsel Değerlendirme ölçeğı'nden aldıkları

ontest puanları ile sonlesi puanları arasında or­ talama 10.50 ± 0.657 puanlık anlamlı bir artış gözlenmiştir. Bu artış, yapılan istatistiksel teste gore de anlamlı bulunmuştur (P<0.01).

Seattle Performans Dil Gelişim Değer­ lendirme Ölçeğı'nden turn deneklerin aldıkları on test puan Un ile sontest pan lan arasında or­ talama 9.75 ± 0.552 puanlık anlamlı bir farklı­ lık bulunmuştur (P<0.01).

PRKTnde ise, turn deneklerin ontest alı­ cı dil yaşları arasında ortalama 1.15 ± 0.175 puanlık bir artış gözlenmiştir. Bu artış, yapı­ lan istatistiksel teste gore de anlamlı bulun­ muştur (P<0.01).

Araştırmaya alınan denekler, bilişsel -dil gelişim düzeylerini belirlemek amacı ile verilen ontestte normal işiten yaşıtlarına gore duşuk puanlar almışlardır. Bu durumun, de­ neklerin önceden özel eğitim almamalarından ilen geldiği söylenebilir. Çunku, iteri derecede işitme ozuru olan çocukların bilişsel - dil geli­ şim düzeyleri, özel eğitimle normal işiten ya­ şıtlarına ulaşabilmektedir.

Bilişsel - dil eğitiminin sonunda, bu eği­ timin yararlı olup olmadığını belirleyebilmek amacı ile denekler sonteste alınmışlardır. Tuın deneklerin sontest puanlannda, ontest pu­ anlarına gore belirgin bir artış gözlenmiştir.

Tablo 3: Tum Deneklerin, Seattle Performans Bilişsel Gehşım Değerlendirme ölçeğı'nden ve Seattle Performans Dû

Gelişim Değerlendirme ölçeğı'nden ve Seattle Peıfonıuııs Dil Gelişim Değerlendirme Ölçeğinden Oıılestte, Sontestle aldık' lan puanların ayaca PRKTnden önleslle ve Sontestle elde edilen alıcı dil yaşlarının 'İki Eş Aıa&ındakı Farkın önemlilik Testi Sonuçlan

Testler

Bilişsel Gelişim Testi Dil Gelişim Testi PRKT

n

12

12

12

Parkların

ortalaması

10.50

9.75

1.15

Farkların

Standart

Sapması

2.270

1.912

0.607

Farkların

Standart

Hatası

0.657

0.552

0.175

t

15.97*

17.65*

6.55*

*P<0.0ı

(7)

Tablo 4; Seslen Dudaktan Okuyabilme Yeteneğinin Değerlendirilmesinde Deneklertn Onlesite Soniesıte Aldıkları Puanların ve Puan farklarının Gruplar Arası Mann Whitney V Testi' Değerlen

On

Test

Son

Test

Puan

Farkı

Gruplar

A Grubu

B Grubu

A Grubu

B Grubu

A Grubu

B Grubu

n

6

6

6

6

6

6

Ortalama

J.33

1.33

38.16

42.66

36.83

41.33

Standart

Sapma

1.030

1.030

20.950

19.530

20.330

19.300

Standart

Hata

0.420

0.420

8.554

7.974

8.301

7.880

U

H

18

19

19

Bu arlısın istatistiksel olarak da anlamlı çık­ ması, verilen eğitimin tum deneklerin bilişsel dil gelişimlerine yararlı olduğu söylenebilir.

Sesleri dudaktan okuyabilme yeteneğinin değerlendin!meşinde, A ve fi grubundaki de­ neklerin ontest puanları karşılaştırılmış ve A grubundaki denekleri» puan ortalamaları 1.33 ± 0.420, B grubundaki deneklerin puan ortala­ maları da 1 33 ± 0.420 olarak bulunmuştur. Bu deneklerin son test puanları karşılaştırıldı­ ğında, A grubundaki deneklerin puanları orta­ lamaları 38.16 ± 8 554, B grubundaki denekle­ rin puan ortalamaları 42 66 ± 7 974 olarak belirlenmiştir. Ontest - sontesl puan farkları karşılaştırıldığında, A grubundaki denklemi puan farkları ortalamaları 36.83 ± 8 301, B grubundaki deneklerin puan farkları ortalama­ ları 4 1 3 3 ± 7 880 olarak bulunmuştur. Yapılan istatistiksel test sonucuna gore, A ve B grubundaki deneklerin tum puan ortalamala­ rı arasında anlamlı bir farklılık bulunamamış­ tır fl><0.05)

Tablo S; Benzer Sesten Ayırdedebılme Yeteneğinin Değerlendirilmesinde, Deneklerin On Tesı Farklarının Gruplar Aı ası Mann Whitney V Tesıı Sonuçları

Deneklerin seslen dudaktan okuyabilme yeteneklerini belirleyebilmek amacı ile verilen Ön testte A ve B grubundaki denekler 0 - 2 arasında farklılık gösteren puanlar almışlar­ dır. Bu sonuca gore eğitimin başlangıcında her ıkı grubun, seslen dudaktan okuyabilme yeteneklennın benzerlik gösterdiği söylenebi­ lir. Dolayısıyla ile her ıkı grubun sontest puan­ larında görülen artışlar bu farkın verilen eği­ limden ilen geldiğim göstermektedir.

Benzer sesleri ayırdedebılme yeteneğinin değerlendirilmesinde, A grubundaki denekle­ rin puan farkları ortalamaları 5 ± 1.547, B gru­ bundaki deneklerin puan farkları ortalamaları ise 7 ± 1 649 olarak bulunmuştur. Yapılan is­ tatistiksel test sonucu; A ve B grubu arasında on test - son test puan farkı ortalaması yönün­ den anlamlı bir farklılık bulunamamıştır (P>0.05).

ilen derecede işitme ozuru olan

çocukla-Son Tesı Puan

Gruplar

On Test A Grubu

Son Test

Puan Farkı B Grubu

n

6

6

Ortalama

5

7

Standart

Sapma

3.79

4.04

Standart

Hata

1.547

1.949

U

H

24

(8)

ÖZEL EÖtrtM DERGİSİ

dır. Ekip çalışması ile kurumda yapılan eğiti­ min yanısıra, ev ziyaretlerine, çocuk ilkokula başladığı zaman da okul ziyaretlerine ağırlık verilmelidir. Bu şekilde eğitim sadece okulda değil evde ve sosyal çevrede de devam etmiş olacaktır

"Cued Speech" tekniğinin dil gelişimine olduğu kadar sosyal gelişime de yararı vardır. Do I ayısı ile 2 yaştan itibaren, ilkokul döne­ minde de devam etmek üzere entegrasyon ça­ lışmalarına ağırlık verilmelidir. Bu tekniğin sadece çocuğa değil, bu çocukların ailelerine, yakın çevrelerine, çocuğun içinde bulunduğu topluma kazandırılması gerek inektedir Dolayısı ile Basın - yayın kuruluşları ve dev­ letin gerçekleştırıceğı kurslar aracılığı ile "Cued Speech" ya da diğer teknikler topluma kazandırılabilir. İşitme ozurunun derecesine bağlı olarak, her çocuğun eğitiminde kullanıla­ cak olan teknik farklı olabilmektedir. Örneğin hafif ve orta derecede işitme ozuru olan ço cılklara doğal sözel - işitsel yöntemle eğitim vermek uygundur. Ancak işitme aleti olduğu halde konuşma seslerini algılayamayan işitme ozurlu çocukların eğitimlerinde, dili kazanıp kullanabilmeleri için uygun tekniklerin denen­ mesinde yarar vardır.

Td&lp 6- Ih Ses tiırıımnı İçeren Tek Seslenılı So2cüf:lerde Unlu ve Unsuz Birleşimlerini Çıiarabılnıe Yeteneğinin

Değerlendirilmesinde DeneUenn Ön Tesı Son Test Puan Farklarının Mtmn Whitney U Teslı" Sonuçtun

Çıkış Yerlerine Core Ünsüzler

İki Dudak Arası Ünsüzleri UslDış Ali Dudak Arası Unsuzlen Dil Ucu On kesici Dişlen n Arka Kısım Arası Unsuılen Gırtlak Unsuılen On Ünlüler Gruplar A Grubu B Grubu A Grubu B Grubu n 6 6 6 6 Ortalama 100 133 233 266 Standart Sapma 1670 1630 1505 1632 Standart Hata 0 681 0665 0614 1666 UH 20 20 Arka Ünlüler Gruplar AGrubu B Grubu AGrubu B Grubu D 6 6 6 6 Ortalama 066 0 33 166 200 Standart Sapma 1030 0816 0 816 OOOfl Standart Hata 0420 033 0 333 0000 UH 21 21

rın en buyuk dil problemlerinden birisi benzer sesleri ayırdetmede karşılaştıkları güçlükler­ dir. Eğitime alınan deneklerin benzer seslen yırdedebıime yeteneklerini belirleyebilmek a-macı ile venlen on testte A ve B grubundaki turn deneklerin puanları sıfırdır. Dolayısı ile eğitimin başlangıcında her ki grubun benzer sesleri ayırdedebılme yeteneklerinin benzerlik gösterdiği söylenebilir On test - son test puan farkl an n in deneklere gore 1-12 arasında fark­ lılık göstermesi venlen eğitimin yararını gös­ termektedir.

Yapılan istatistiksel test çözümlemesine gore, on unlu (e, ı, o, u) ve ıkı dudak arası un suzu (p, b, m), arka unlu (a, o, u) ve dil ucu -on kesici dişlerin arka kısmı arası unsuzu (t, d. n), arka unlu ve gırtlak unsuzu (h) birleşim lennı çıkarabılme yeteneğinin değerlendiril­ mesinde, A ve B grubundaki deneklerin puan farkları ortalamaları arasında anlamlı bir fark­ lılık bulunamamıştır (P>0.05)

Öneriler

Bu çalışmada kullanılan "Cued Speech" tekniğinin eğitimde daha etkili olabilmesi için tekniğin işitme ozurlu çocuğun eğitiminde 2 yaşın sonlarına doğru başlatılması ve eğiti mm ekip tarafından sürdürülmesi

(9)

gerekmekte-21

KAYNAKLAR

1- Clarke, B.R., Ling, D. (1976). The Effects of Using Cued Speech: A Follow up Study, The Void Revlew:Colombia: University of British.

2- Cornell, R.O., Calışal, S. (1980) Türk Dilinde 'Cued Speech" Dersleri. Washington D.C, Gallaudel College.

3- Cömert, R.O., Çalısal, S.Comelı (I960) Yönteminin Türk Dili ne Uygulanmış Dersleri için Açıklamalar. Washington; D.C, Gallaudel College.

4- Courlo, L.M. (1964) The Deaf. US.A: Englewood Cliffs, N.J. Prentice - Hall, Inc.,

5- DaU. P S . (1976) Language Development Second Edition Structure and Silverman, Function U.S.A. Holt, Rinehart and Winston.

6- Davis, H., Silverman, S.R. (1979). Hearing And Deafness. U.S.A.: Holt. Rinehart, and Winston, Inc.

7- Demircan, Ö. (1979). Türkiye Türkçesİnİn Ses Düzeni Türkiye Türçeslnde Sesler. Ankara: Tilık Dil Kurumu Yayınlan.

8- Ene, M., Çağlar. D., özsoy, Y. (1975) Ö-zel Eğitime Giriş. Ankara: A.Ü. Eğitim Fakültesi Yayınlan No.49.

9- Gencan. T.N. (1979) Dilbilgisi Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınlan

10- Hallahan, D.P.. Kauffman, J.M. (1978). Exceptional Children New Jersey Prentice - Hall, inc.

11- Kraiznian, S. (1981). Teaching Speech to May Hearing Impaired Child Over Summer Vacation. The Volt» Review Michigan.

12- Lloyd, L.L (1976). Comunication Assesment and. Intervention Strategies Baltimore, London, Tokyo, University Park Press.

13- Moores, D.F. Weiss, K.L., Goodwin, M.W. (1978) Eariy Education Programs For Hearing- Impaired Children: Major Findings U.S.A.

Visual Comunication For The Hard of Hearing. U.S.A: Englewood Cliffs, N.J., Prentice Hall, inc.

15- Özsoy, Y. (1982). Konuşma Özürlü Ço­ cuklar ve Eğilimi. Ankara: Eskişehir I.T.l.A. İletişim Bilimleri Fakültesi Yayınlan 2.bs.. No.4.

16- Rohlf, F. Sokal R.R. (1969). Statistical Tables. U.S.A.W.H. Freman and Com.

17- Strerlg. A., Fitch, WX, Hed Gecock, L.r.D., Phillips, J.W., Carrel, J.A. (1958). Hearing Therapy For Children. New York: Grane and Siration Inc.

18- Sümbüloğto. K. (1978) Sağlık Bilimlerinde Araştırma Teknikleri ve İstatistik. Ankara: Çağ Matbaası.

19- Weston, AJ. (1972) Comunkatİve di­ sorders. U.S.A; Natchez Plantation House.

Şekil

Tablo 2: Grup ve Bireysel Çalışma Planı
Tablo 3: Tum Deneklerin, Seattle Performans Bilişsel Gehşım Değerlendirme ölçeğı'nden ve Seattle Performans Dû

Referanslar

Benzer Belgeler

Bunlara göre: 40-42 kuzey enlemleri arasında yer alan Kaçkar dağlarında (3937 m.) daimi kar sınırının ortalama bir değerle 3100-3200 metrelerde oluşu, bu dağların

çapında bir sondaj yerinde (Metinde bu yer alan olarak gösterilmiştir.) 1.60 metre kadar-derinliğe inilmiş. Kırıklarla, şekilsiz par- çalarla, resim, profil koymadan üç

Hüseyin Paşa ve Karayazıcı gibi celâlî şeflerinin etrafında toplanan büyük sekban gurupları şehirlere ve kasaba­ lara da saldırmaya başladıktan sonradır ki',

Haloun, yerlerinin Altın dağlarının batısında olmasını imkânsız görüyor (ZDMG, s. Bizce Çinlilerin Küçük Tüe-çi dedikleri her kavim Yüe-çi neslinden değildir.

Lawrence modern ilim ve endüstrinin gayet amansız bir düşmanı idi, ve her ikisinde de büyük bir kötülük kaynağı olduğuna inanıyordu; çünkü hem ilim ve hem de onun

Bunlar arasında Türkiye türkçesi üzerinde KONONOV'un (137 s) &#34;Türkçede diye kelimesinin bağ olarak kullanılmasına dair&#34;, P. MALOV'un &#34;Yarlıklar ve

Etken madde çözünme hızları etken madde/taşıyıcı oram 1:10 değerine çıkana kadar artma göstermesine rağmen 1:10 etken madde/taşıyıcı oranında hazırlanmış

Birinci sınıf öğrencilerinin %4.8'i, dördüncü sınıf öğrencile­ rinin % 12.0 si fakülteye girmeden önce eczacılık mesleği hakkında bilgilerinin olmadığım, aynı