Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi

cUMHURİYET DöNEMİTÜRKEDEBlYATINDA RUHA! Yrd.Doç.Dr.CevatYERDELEN·

Türk edebiyatında, başlangıçtanberi "bend" w "beyit" olmak 1u.ere iki çeşit "namn birimi" kullanılmıştır. Nazım şekilleri de sahip olduklan nazun birimlerinegöre "beyit1erlektmılu olanlar" , "bcndlerle

kuruluolanlar"diyeikignıbs aynlmıştır.

TOrk şürinin tarihi gelişimini inceledi~mizrle " bendIerin"

(dörtııık) • en eski Türk şiirindenberi nazımbirimi olarakkul1amldığını

görOrOz. Mani , koşma , ttırlct) , destan vs. nazım şekillerinin hepsi dörtiOklerden oluşmaktadır. BuDlardan maniwn diAer nazım şeldl1erinden WJdı olarak: , tek bir dOrt1Okten ib&ıet olma gibi bir ö:relliğidevardır.

BiUfuı Türk nazım şekillerinde dörtlüğim nazım birimi olarak kulJamlması , biE TOrk şairlerinin , duygu ve dtıştııx:eleri , anlatmak

içindört<.tiı.I'Yi yeterli buld~ veya duygu vedOşOncelerin anlatılması

için dört diıaıin gerekli olduAu düşündüklerini gösıenndctedir. Bu kommwı bizim düşünd~ gibi değil de ,tamamen bir görgQ , alışkanlık meselesi olduAu da dt\şQn'01ebilir. Yalnız bazı divan

şairlerimizin,nazımbirimi beyit olduAuhalde,dQşünce ve duygulannı bir beyit

i9ine

sıAdJ.ramayarak "merhun-beyitler" kullamldıAu-dikkat edilirse,dQş1bıcelerln anlatılması için !IdörtJ:Q~lhı"ideal birölyn

OJdUAU

sonucu ortayaçıkanlabilir.

Ortaasya'danberidortltık lL821ID.birimini kullanan Tork şairleri, Divan Edebiyatı nazım şekli olan "rubei" yi. de kolayal beninısemişlerdir.Çünkü dörtlükle şiir yamıa alışkanlıAma

sahiptiler.Hatta gerçekliAi tartışılabilir de olsa "rubei" nazım şeklinin

Tork kökenli birnazım şekli olduAunu ileri sQrenler de olmuştur.Bu göıi1şe göre nıbei. kafi)'e 0rgQSt\ ve tek dörtltUcten oluşma Ö2»llip sahip"mani" dendoğmuştur.Bugörüş, doğnılayacak delilolmadıAı için

bir iddia olmaktan ileri geçememiştir.As1ında,Arap ve Fars edebiyatlarından alınan naımı şekillerini kııJJanan Tork şair1erinin "tuyuA"diye bir nazım şeklibulupedebiyatayerleştirmelerino bekılırsa "mbai" nindeTürk kökenli oldujunu kabuletmekpek zor olmaz.

Kendinehasanız kalıptan bulunan,beJirJibirkafiyeteniş d02aıi olan "mbai" nin çokonmıılibirÖ2»ll.iAideoıjinalfelsefi

Aini

JIOSYolojik

YOAUn dfiŞÜDCeLeri anlatmalarıdır. Şairler bOtan insanlaıdan daha çok

~ seven beııimseyen insanlar olduktan için 1Inıb&i" yi bu

ihtiyaçlarım gidermek için çok yaygın bir biçimde benimsemişleıdir. YaptıAumzkQçQk bir araştıım&da nıbU yazanbirçok şair tespit ettik.

Aıak bunlardan çOAUnUn çalışması bir deıımnD gOrOnOlDODdeydi. Başan1ı "rubeiLI y&2Jlbilmek

i9in

şairin çok geni, bir kOltare sahip

olması gerekir. Herkesi tatmin edecek. dilştmcelcıri ileri s1\rrneDin bir

başka yolu olmasa gerek. Bu yODüyle "roboi" en zor yaza1a bilen bir

namıı şekliÖ2»lliAitaşımaktadır. BöyleokhJAu·içindirkialtı asırdevam

eden DivanEdebiyatı 'nda "nıbeill ileya1nndanilgilenen şairlerin sayısı çok azdır. Azmi78de Haleti ve Kara Mustafa kadar nıb&i yımm Divan Edebiyatı şairi bulmak zordur. Bunlaırlan Azmiıade Haleti Ttltk edebiyatımnenbaşarılı IInıhai" şairiolarak

on

yapmıştır.

Yirminci YQZYıLa geldiAiJniz :zaman , Türk şiirinin gelişimini

"serbest nazımll tarzında sOrdOrdOAQntl görmekteyiz. Yalnız amda b&za

şairlerimizin eski nazmı şekillerini belki de DOStaı; mınbyla hılJaıxhkJanna ; gaı.el ,kaside .rubai gibi tarzlarda kalemlerini

deDediklerine şahit olmalctayız. Bu YQZYıLın şairleri tomOyle topluma yOne1ik bir sanat anlayışını benimsedikleri için şiirlerinde dil olarak

konuşma dilini

bO.YOk

bir bBşanyla r.ıUanmışlaıdır. BOylece eski

şiiri.mizin bize göre enr.oemli eksikllAini gidermiş1erdir ,şiiri .dilinden dolayı anlaşılmaz olmaktançılcarmışlardır. Cumhuriyet dönemi şairleri

.eski şiirimize merak duyanlan doyuracak çok gOzel örnekler

vermişlerdir. Serbest namn taraftarl.anna bile eski şiiri.mizin kQç~birsanatakımı olduAuııukabulettiımişlerdir.

Cumhuriyet dönemi şairlerinin "rubei" yi kullamnnnda iki

deAişiktutumgörmekteyiz. DerlediAimiz Ornekrubeileıde de gOr01eceAi

~Yahya Kemal .ArifNihat Asya

Jlekir

Sıtkı

ErdOAan

,Omit Yaşar

QAU2ran

.Fuat

BayramoAlu ,Tahsin BanguoAlu ,Cemal Yeşil

.Nevin

Emgen ,Memduh Cumhur ,Seyfettin Başcıllar .Talat S. Halman

,Muhyittin Raif Yengin ,Rtıstem Akınsu

.Ahmet

Metin şahin .Rıfiıt

Necdet EVl'imcr .YusfDumm_.Mclm:ıct Tuıan YIII8I' .Hamıa Tanyaş

Jvtcbmet

ÇavuşoAlu .Beşir Ayvazoğlu

.1bmhim

~U .Aımi

GQleır "rubei"yiklasikkurallarınauygunbirtarzdakullandıkları halde , Bedri

00rS0Y

.Hilmi

Yavuz .Atilla

1lhan •

TurgutUyar.ıı cengizAlpsy .NamnHikmı.rt Ranve orhan VeliKaoık gibibi.rçok şair "robli" yi , sadece birdQşQnce şiiri olmasıözelliAinedikkatederekkullammşlatdır.

Çağımız şairlerinin ,eski şiir geleneğini yeni dil anlayışı

i9inde

S\1rdQmelerinin TOdc lctıltQıi) ~an sevindirici olduAumı düşOnmekte,bucinsçahıı1annteşvikedi.lmesigcrektijineinanmalctayız. YaptıAumzbu kOçQk çalışma gün~ insanına ,.alu asır SQren eski

CUMHURİYETDÖNEM!ŞA1RLERlNDEN ROOM

öRNEKLER!

tksiri

içenlere:relisigatdan •

Mest-imelimetle~erserden.

Bir kerre "Ene'l-Hak"diyenerbA1rıdile.

Hallik-ıavilimgOıünOrheryerden.

YAHYA K1Th1AL BEYA'ILI BEYAZ ÇIOLIKLAR

Hepböylebumartılar,tedirgin,serseri • Hesbelliyalcnılarda betıkillkeleri...

HergOntararenginleri hinbirçığlık,

Yorgunbir avuç köpl1k döner sonrageri.

BEKİRSITKI ERJ)()(jAN Ey yolcu.al ,istediklerinişte,diye • sa1lam,uzatırkendini daldan,ye ,diye. Yatmış bakanın asmayaben,yavrusunu.

EmziJlJleYt'davranancömertaımediye. ARİF NİHAT ASYA Insanıan sevdemişnemorşitler var , Karey1ememiş ne denseahimıanlar. DOnyiyı getirmişiz yaşanmazhile. Tamım! Bizibizdenyinesengel kurtar.

FUAT BAYRAMOOLU

MİRAS

Zengin

<1cWli

m _{maddeyehırsıın bile hiç ,} Miımetmibkyır ıniJıneti bildim desevinç.

Bendensm,mirAskalacakhAtııalar, ş4irkaleminden dOkOlen sadece hiç.

RIFAT NECDET EVR1MER

MONACAT

RabbimbiziıSLAhet,&btaç~...

İnsin!armerbamettenilaçetme..:

sen

dertleredeımlnıdaverAllah'un , BirkimseyibU'kimseyemuhtAçetme .

HAMZA TANYAŞ Gitmiştigaziyaordu

nm

içre ogQn,

i3eçşehrini sarmıştı !JOrOriçreo gün.

HercenkteMEREöı iylecoşan rohlanmız , ITRlilekalmıştı huıı'iriçreogün

MEMDUH CU1vfi-IUR

Neysesleriilemdesoluklarşimdi, ı:.:Mnuzakyakın konuklarşimdi. Devretmedearşı rOha1\-ffiVLANA'mn,

Temıi'1re

sema ,

etekufuklarşimdi.

B1TMEYENKOŞU

Eydostaşanz

daA1an

aniçresusuz • Herdemsusatıryolcuyu özlemdekituz . Koşmalc.yinekoşmak gerekir sevgiliye •

GiıııIDnbemyolubemyolcusuz . BEŞ1RAyyAZOOLU

Yıllarboyu hepaşkile erimiz • Sevdikçeaıııdan bilegeçtilderimiz. BirgOn

tm

topraklarael1erlcgömer. Eşdostdiye •yiıindiyebildiklerimiz.

İBRAHİM HANEDENoöLU

MOMKON

seksenSCLDeduymakwd'Oş1mmek •birgOn Ölmek ve gOmtl1mekle yokoltııakne için MomkOn

deAÜ

idrikibununvarlıkta• Yoldukta bui:mkinı dQştmmek...mtbııkQn.

TAHStN BANOUOOLU VAN GöLO ' NDEAKŞAM

GökleryenibirMemedalmış soluyor •

BirandaıŞıklargQ1ereLCkayboluyor .

Yıllar yılıtarihtmeserlertaşıyan •

VAN VAN diye • VAN GÖLO ' ndeakşam oluyor .

AZMloüLEÇ

ALEMDEKl

ESRARı:

SER-ENCAM SÖYLER

Memdeki ~ seıeıdm söyler , saıasusarellerdege;zenCAmsöyler .

Hernnsm'ınAdtdenıbAilerle

Söylerse

bQYOk

~

HA

yy

AM

söyler.

OMLT

YAŞAR

OOUZCAN

SEvoILt

Ça~boyuseWAlambaJcinxlieoel , Yalnız aşkın aklıbilirkimdiecel.

Bir tuttumumutsuzluklaoı~

cennet

bana0Aıettiki sevgimiiecel.

TALAT S.HALMAN

GIDEN

Herkesgeridônd1l,soımadınkimdigiden,

Ardın sırabirşaıblımevsimdigiden.

Heryolcuds -şöylebirbektım.ki

-Beııdimo konuk, şindigelen,şimdi giden. SEYFEI 11NBAŞÇIUAR LEYLAedipkendini MECNÜN

ifui.

LEYLA

kesilip1cab.mş ~sedpi.

sarsanana kimsindiye,der

"LEYLA"

~

oeıvekten o

LEYLA

isekimdir

LEYLA

BİR

TOLolBt

Baıım ~sevgiliyarinteni yok, Yalınzbirışıktır sam~boy,eni,yok.

Birtü! gibi sardıkçasaran heryammı, Renklerkokulardır.g01tı yok,gülşeniyok

RÜSTEM AKINSU

lçnEN1Z1

Coşmuş kabanrruhtabiriçdenizi. Durnıaz çağınrtoksesin:ıenme bizi.

Gözgörmedi.duymazkıı)a!ytn anlaşılan...

Hiç aklayalansaymaımŞ1Z ölmemiıi. AHMETMETİN şAHİN

BirtaknıayOrekya~ birtendeatar,

Ay,ay

dediAin

karşı tepeymiş,o kadar.

Sönıno.şS8IIWL~yerdepreniyor,

Artık neayınnekalbiminanlamıvar.

CEMALYEŞ1L

JlerzerredemeknOn uhtıveydi şevkız.

Her türlü~lliye m~ şevkız,. Amcle-i ktı1fet-i rtısfunuz

m,

Biz eh1-i melüctizseripAşevleız.

RIFKI MELOLMERiÇ

Hermevsim açangokçe gQlODlTOrkçe

Yı1dıır.ay&'18Iltekçe yolum T1lrkçe,

sensinbüttmaşlam,şiirimJıer şeyim. Zemzemleyunan pekçadilimTnrkçe.

YUSUF DURSUN Zemzeıııle yılammış dunıseller gibiak, Birsevgidolar~leresendentaşarak. Dinmez birışık: damlasıdırsankiadın, Hersaniye kaplarbeniderya1aşaıU.

MEHMETTIJRANYARAR UyanıyoryenidengQLfiut:ında mısın?

Uyamyonız yeryQzQndokşarbnpumaldann.

sen

biraAaçolmanın Onse7isiyleyeniden

YebengOvdeneyenidenrtızg&roblVlmn ONATKUTLAR RUHA!

otuıdum şöylebOyle saatim solyam~ billyonım şimdibmatlılar kanıyarumkıa beşotuz,altıonbeş.bmnlıkşöyleböyle

şöylebOyledenfazla birşeylerabyorkarnında. TIJRour UYAR

SOZDEAYDıNLAR

Batıiksiriilesarboşuz,.ayıkdeliliz.

Kişiliksiz,e7ikiııSaLan7JIik

deAiLiZ.

Göktenecdit increk~a1mmJ7J. şanlıtarihiyapenmillete,lAyık

deAiLiZ.

BEOR! OORsoy

done dOne sonbaharaulaştı yorgun1uAum

uzaktanolnmonçan1annı duyuyorum gecelerUZBdı sab&hlaro1ıDlk bilmiyor SQmkLial8cabıan1ıkta hanidirnıhum.

A'l1LLA

İLHAN

DUA

YolUDU2da hizmetepirlilciotfeyleRabbim. Vatanımda d02milik didik ltufeyleRabbim. SebeplermlkedersenenbOYQk devlet olur. Bizlere beraberlik-birlik ltmeyleRabbim.

H.eENotz AU'AY

Komşu oleraAıztoprakla

Ve ooun içindelcilerle

Nasıl kişimdi komşuyuz

Bukıpudayan

aAaçlarla.

YUSUF AHlSKALI

Yammıöz4hen_{ginibulmakta~} SÖZQşiir tıpkıressim gibibir bir~ Kelimeşiaelindefikriçin birboyadır, OdabıAdaştırılıDcabulur~Ahenk.

TAL'AT OONENSAY

BAKrYE ROOM

Ey

bakışlar ustası,mnut1ar pehlivam,

sen

anlattınbirgt1ldeanlAtılmaz olanı. Hizbirh1tmebaŞIarbn S8D8 çarakIıkettik, Uçmdupıkuşlanhr şimdi

BAKI

ntv

ANI.

HİLMİYAVUZ

omron

obOYQksımnıgörbirbakda,

Bir tek kökilkalmış

apm

toprakta.

DOnYa

nekadartatlıkibinlerce~

Kolsuz vebAcaksız yaşayıpdurmakta. ORHAN VELI KANIK

Ruhı.mıneondanODOOvaıdı,Di' ondanaynbirsımnkomA1idir, Ruhumonun,odışınıdakiIlcminbendeabedenba)'Alidir.

Veaslındanen uzak veaS1ınBenyakınhayil,

BanaışıAı vuranyirimiııcedijdir...