Etlik Piliç Üretiminde Yeni Besleme Uygulamaları ve Geleceği

Sgş Etlik Piliç Üretiminde Yeni Besleme Uygulamalar] ve Geleceği

Hasan Rüştü KUTLul, ±dine ÇELİKl ve Ahmet TEKELİ2

\ Çukuova Üniv. Ziraat Fak. Zootekni Böl. Adana

2 Yüzüncü Yıl Ünıv. Ziraat Fak. Zootekni Böl. Van

Oet

Sonyıllardahayvansalüretimdeürünmiktarıyanında,hayvansağlığı,yaşamagücü,sindirım

sıstemi ve kas gelişimi ile birlikte ürün kalitesinin de önem kazanması nedeniyle bilinen

Hasık besleme uygulamaları yanında modem besleme olarak nitelendirilen yeni besleme

u` gulamalan da önem kazanmaya başlamıştır. Bu kapsamda yapılan çalışmalann bir kısmı

patentli olarak uygulamaya aktanlırken, bir kısmı ise henüz aıaştıma saflıasındadır. Bu

çalışmalar çiftlik hayvanlannın fizyolojik yapılan ve beslenme özellikleri dikkate alınarak

3 kısımda incelenmektedir. Kuluçka faaliyeti sırasında yumurta içi besleme olarak da

bılınen in ovo; embrıyonik dönem besleme uygulamalan, kuluçka çıkışını takip eden ilk

bir haftalık dönemde uygulanan erken dönem besleme uygulamalan ile civciv döneminde

tağırsakgelişimininiteşvikiveyemdenyaralanmanıniyileştirilmesineyönelikvillibesleme

ıı` ç!ulamalan özel ilgi gömeye başlamıştır. Mevcut çalışmada yeni besleme uygulamalan

tnşlığı altında in ovoyumurta içi besleme, erken dönem besleme ve villi besleme

u` s!ulamalan konusundaki gelişmeler incelenmiş ve bu besleme yöntemlerinin geleceği

tanışıımıştır.

l-Giriş

Sı`nyıllardahayvansalüretimdeürünmiktanyanında,hayvansağlığı,yaşamagücü,sindirim

sıslemi ve kas gelişimi ile birlikte ürtm kalitesinin de önem kazanması nedeniyle bilinen

[lasık besleme uygulamalan yanında modem sayılabilecek besleme uygulamalan da önem

kanmayabaşlamıştır.Bukapsamdayapılançalışmalambirkısmıuygulamayaaktarılırken,

h kısmı ise henüz araştıma saflıasındadır. Bu çalışmalar çiftlik hayvanlarının fizyolojik

}apılan ve beslenme özellikleri dikkate alınarak 3 kısımda incelenmektedir. Kuluçka

halıyeti sırasında yumurta içi besleme olarak da bilinen in ovo; embriyonik dönem besleme

u` gulamalan, kuluçka çıkışını takip eden ilk bir haftalık dönemde uygulanan erken dönem

besleme uygulamalan ile civciv döneminde bağırsak gelişiminini teşviki edici, villi besleme

`ılarak da tanımlanan özel besleme uygulamalan ciddi anlamda ilgi çekmeye başlamıştır.

Bılındiği gibi civcivin embriyonik gelişimi sırasında yumurta sarısı tek enerji kaynağıdır.

`-ıımurta sansı lipit içeriği, bu dönemde lipoprotein partikülleri olarak yumurta san

±inden embriyonik dolaşıma transfer olmaktadır. Kuluçkadan çıkıştan önce yumurta

m kesesinde lipit ve protein metabolize edilmekte ve glukoz, glukoneojenez yoluyla

ıı`ığa çıkmaktadır. Kuluçkadan çıkışa yakın, arta kalan yumurta sansı abdominal boşluğa

Çriılmekte ve kuluçkadan çıkışta ise bağırsak, orijini yumurta sarısı olan san-yeşil vizkos

•m materyal içemektedir (1). Kuluçkanın son günlerinde ve/veya kuluçka çıkışını takiben

mbriyoya/civcive özel besin madde tedariğinın bağırsak gelişimini, büyüme performansını

sistemini olumlu etkilediği bilinmektedir (2).

içlerin büyüme hızında sahip oldukları genetik potansiyellerinin ortaya

ında beslemenin çok büyük önem taşıdığı herkesce kabul gömüş bir gerçektir. Bu

mbriyonik besleme, çıkışı takiben erken dönem besleme ve besin maddelerinden

Layı artımaya yönelik villi besleme konulan son yıllarda araştırma ve uygulama

an büyük dikkat çekmiş ve bu alanda kayda değer ilerlemeler sağlanmıştır. Bu

apsamındaetlikpiliçlerdemodembeslemeuygulamalanolarakbilinenembriyonik

erken dönem besleme ve villi besleme konulanndaki gelişmeler özetlenmeye

tır.

yonik (in ovo = yumurta içi) Besleme

rda sindinm sistemi gelişim bakımından kuluçka çıkışı itibarıyla yetersızdir.

[ip eden ilk 72 saatte sindirim sisteminde çok hızlı morfolojik, biyokimyasal ve

değişim ve gelişim başlar. Tüm bu değişimin ortak amacı ağız yoluyla tüketilen

ecek besin maddelerinden daha iyi yararlanmaktır. Bu dönemde civcıve sağlanan

ıddelerinin miktar ve niteliğine bağlı olarak sindirim sistemi ve bağışıklık

ınin gelişimi de etkilenebilmektedir (3-7). Yüksek verım için sindirım sisteminin

)ürede geliştirılmesi ve buna imkan sağlayacak yem ve yemleme yöntemlerinin

ıyaaktanlmasıönemlidir.Butipbeslemekuluçkaçıkışınıtakibenilk72saatiçinde

ği gibi, çıkıştan önce de doğrudan yumuıta içine (in ovo) besin madde enjeksiyonu

}latılabilir ve böylece civciv yumurtadan çıkmadan besleme sürecine alınmış olu.

ıbriyo gelişiminin son döneminde yumurta içindeki embrıyo amnion sıvısını ağız

iketmektevebağırsaklarişlerhalegelmekte,alınansıvıilekaslardavekaraciğerde

•ezervisağlamakta,akciğersolunumubaşlamakta,yumurtasansıkesesikanniçine

te, son gün kabuk içerden kınlmaya çalışılarak çıkış gerçekleşmektedir (8). Çıkış

nbriyonalgelişimintamamlanmasıvebaşanlıbirçıkışiçinembrıyonalbeslenmenin

ıemtaşıdığıanlaşılmaktadu.Bunedenlekanatlıhayvanlardainovobeslemeyöntemi

rda üzerınde önemle durulan araştırma ve uygulama alanlanndan birı olmuş ve

ımiştir(9).Bubeslemenintemelinde,çıkıştanöncecivcivinyumurtaiçindekiamnion

ağız yoluyla tükettiği bilgisi (10) vardır. Bu sıvının dışandan zenginleştinlmesi,

döneminde bağırsaklara ekstra besin verilmesi anlamı taşımaktadır.

vo Besleme-Enerj i Gereksinmesi

ıesleme uygulamalarmın temelinde embriyonun yumurtadan çıkış öncesi aminion

sıtasıyla eneı] i gereksinmesini karşılanması vardır. Uzun yıllardır embrıyonun çıkış

}ksinim duyduğu enerji için glikojen rezervlerıni tükettiği bilinmektedir (11-13).

3 tavuklarda kuluçka randımanı (9), ördeklerde çıkış ağırlığı (14) ile embriyonun

r glikojen düzeyi arasında pozitif ilişki varlığı tespit edilmiş, bu koşullarda çıkış

mbrıyoya dışandan besin maddesi temini ile çıkış gücünde artma yanında çıkışı

civcivin pek çok fizyolojik fonksiyonunda da iyileşme olabileceği düşünülmüştür.

yon dönemindeki kanatlı embrıyolannın keselerine karbonhidrat, amino asit ve

rotein içerıklerine sahip sıvı solüsyonlann enjeksiyonu esasına dayanan bu yöntem

mayıp, teknolojik uygulama gerektirir. İnkübasyonun değişik günlerınde yumurta

ruk büyüme homonu enjeksiyonunun vücut gelişimi ve göğüs eti oranını artırdığı

ııştır (15). 2000'li yıllarda in ovo besleme üzerine yoğunlaşan araştımalarda farklı

ıaddeleri test edilmiştir. Özellikle organik asitlerin (bütirık asit) yumurta içiTe

'onu ile civcivlerin sindirim sistemlerinde istenen bakteri kolonizasyonunun civcıv

F±__

1ı-=

ılllllllF

r-=_-_

=_-ı

=--1

_:r( . D

-=,ı.d

r==

++

=<=_

-.

_ı----"

-t

==

nı,

=

==}

-

=-==_=

r=

Jİ-t-

_E=

_ ı

-Li[-++`

±ri

_biB

uİI

L ,ı`l`

daha yumurtadan çıkmadan sağlanabileceği (16) ve sindirim sistemi uzunluğunun olumlu

#t,ı:snee,c:ğ:,:i72aiaapb#,:kşt:;ai*,üsbaa;,yaomn#:::nsem¥ğTn¥ğ::sı¥,:nd:kesi|?,n::ns#:#

erken dönemde hastalıklann ve ölüm oranının azalması, enterik antijenlere karşı bağışıklık

gücününü artması, iskelet gelişim bozukluklannın önüne geçilmesi, kas gelişiminin ve göğüs

eıi miktannın artması sayılabilir ( 18). Aynca alınan sonuçlar doğrultusunda bu teknik kanatlı

hayvanlam gelişim dönemi içinde belki de en önemli sürecin embriyonal dönem olduğu

gerçeğini ortaya koymaktadır.

2.2.İn Ovo Besleme-Besin Miktarı

ln ovo beslemede kullanılan besin maddelerinin besleyici özellikleri yanında miktarlarının

da in ovo beslemede başanyı etkilediği saptanmıştır. Farklı karbonhidrat (glukoz, fiuktoz,

sukroz, maltoz veya dekstrin) kaynaklannın çıkış gücüne olumlu etkileri ile enjeksiyon

miktan arasında yakın ilişki olduğu, fiuktoz ve sukrozun en fazla 0.4 ml, glukuz, maltoz

`e sukrozu en fazla 0.7 ml enjekte edilmesi gerektiği görülmüştür (19). İnkübasyonun

17.5 gününde yumurta içine 100, 200, 300 veya 400 g/L maltoz enjeksiyonu,100-300 g/L

gruplannda çıkış ağırlığmı %2.9-6.4 arasında artımış, 400 g/L maltoz enjeksiyonuun çıkış

gücünü düşürdüğü, ölüm oranını artırdığı, öte yandan özellikle 200 g/L maltoz grubunun

bağırsak gelişimini, sırasıyla villus yüksekliği, genişliği ve bağırsak yüzey genişliğini %17,

35 ve 57 oranında artırdığı saptanmıştır (20). In ovo glukoz ile beslemenin uygulandığı bir

başka çalışmada da; civcivlerin kuluçka çıkış ağırlığının arttığı, bu civcivlerle yürütülen besi

çalışmasında da in ovo glukoz almayanlara oranla 42. gün yaştaki besi sonu canlı ağırlık,

Larkas ağırlığı ve göğüs eti miktannı olumlu etkilediği; bacak, kanat, boyun, karaciğer, kalp

` e taşlık ağırlığı üzerine ise etkisi olmadığı saptanmıştır (21,22).

2J. İn Ovo Besleme-Çıkış Ağırlığı

ln ovo besleme kanatlılarda erken çıkış sağladığı gibi çıkış ağırlığının yükselmesine de imkan

sağlamaktadır. In ovo leptin uygulanması ile bıldırcınlarda kontrol grubua göre daha önce

`edahayüksekağırlıktayumurtadançıkışsağlandığıgörülmüştür(23).Inovosodyumklorit,

c`nko-metionin (24) veya karbonhidrat so`usyon (25) uygulamaları ile de bağırsak gelişimi

•-lmlısi}.onlannın iyileştiği saptanmıştır. In-ovo çalışmalarda 4-hydroxy-P-methyl-butyrate

|DIB ). aı]inin ve yumuıta akı proteininin yumurta içine enjeksiyonu ile hindi palazlannda

±±±m çıkış ağırlığınm ve g]ikojen rezervjnin arwığ] (26,27), bağırsak gelişiminin ise

]]EFi.a (28) saptanmıştır. Ayrıca, karbonhidrat solüsyonlarının in ovo enjeksiyonunun

l:rin glukoj6n rezervlerini artırdığı, canlı ağırlık kazancı ve göğüs eti miktan üzerine

hlu ;tkile-r yaptığı gözlenmiş (29,30), canlı ağırlık kazancı yanında yem tüketimi

]pden yararlanmayı iyıleştiridiği görülmüştür (31). Benzer bulgular bıldırcınlarda da

iŞ: farklı miktarlarda L-arjininin kuluçka başında in ovo enjeksiyonu ile kuluçka

ı. çıkış ağır]ığı ve 42. gün besi sonu canlı ağırlığı, yemden yarar]anma katsayısı,

ııındımanı,-göğüs eti miktarı üzerine olumlu etkileri saptanmıştır (32). Muskovi

üzerinde amino asit karışımları ile yürütülen in ovo uygulamalarda da çıkış ağırlığı,

performansı ve bağışıklık üzerine olumlu etkiler saptanmıştır (3 3 ).

İı 0+o Besleme-Kuluçka Yaşı

yoBesleme-DamızlıkYaşı-KuluçkaSıcaklığı

;;§;en£¥ea;=uç;jı;a:k::ğj§:ı§|§|mğk£j§;§ek:§jaş;;¥l:l:{vZ;§;§;ı;;{:g:Zj¥:::¥ç3;e;:;;;§;:;;§:;±ğ;

ile önlenebileceği saptanmıştır (40).

"uel olara

p £ulama ya]

.`. [rken Dö

:l.erı dönem `

riem taşıma

-.-icut g,ikoj,

•.€tersizıiği _ı-Jllan,mınıı

l;uluçkadan

üzanmaya

Feğ:so*ık:;

İün) bağırs

_¥:;:sfaı,ı

çıkış Ve SO

ol£unlaşm

briaç kat

'J5). Çık,ş

takım,nd€

dcsteklenı

t,ir geçik,

\-iılus baş

gobıet hü

ae kadar

t€sin ma

sahip oıd

riski aza

patojenlt

aksama ı

neden o

hassas o

} aşta ek

\em Su

_-oıumıu

süreçte

kesim :

oıuşma

=anuel olarak in ovo besleme amaçLı ekipmanlar olduğu gibi, saatte 70 bin yumu

=} gulama yapabilen yüksek kapasiteli ekipmanLar da sahada kuLLanılmaktadır.

3. Erken Dönem Besleme

İleri dönem verim miktan ve kalitesi için kanatLı hayvanların erken dönem beslenmesi bt

önemtaşımaktadLr.KuluçkadançıkışöncesigözlenenenönemlifizyolojikdeğişikLik,çıkış

`iicut gLikojen rezervlerinin kullanımıdLr. KonuyLa ilgili araştımalar, gLikojen rezervleı

}eıersizliği nedeniyle kas proteinlerinin yıkılarak gLikoneojenesiz yoluyla eneJ]i an

hı][anımının civcivLerin çıkış sonrası gelişimini olumsuz etkilediğini göstemiştir (41.

Kuluçkadan çıkış sonrası civcivler aldıklan ilk yemle daha önce kaybettikleri glikojeni

kızanmaya çalışmaktadırlar (8). Çıkışı takiben gerçekleşen diğer büyük fizyolojik değ

tağırsaklarda yaşanmaktadır. İnkübasyonun son döneminde başlayan morfolojik, hücı

` e moleküler değişim, çıkışı takiben devaın etmektedir. Kuluçkanın son günlerinde

gün} bağırsak ağırlığının vücut ağırlığına oranı %l.4'den, çıkışta %3.4'e çıkmaktadır (

BağLrsaklarda fırçamsı kenarlarda disakkaritLeridaz (sukroz-izomaltoz-), aminopepetida

t2Şı}ıcılar (sodyum-glukoz taşıyıcılan ve ATpaz) kuluçkanın son günlerinde artmakta, bu

`ıkış ve sonrası devam etmektedir (43,44). Çıkış yapan civcivlerin incebağırsak mukc

olgunlaşmamış durumdadır, çıkışı takiben kript bölgesi oluşmakta, villiLerin boyu ve €

tlrkaç katına çıkmakta, enterosit ve goblet hücrelerinin olgunlaşması gerçekleşmekı

•J5 ). ÇLkışı takibenden ilk saatler; tüketilen yemlerin sindirimi, besin maddelerinini emi

E`alıımından bağırsaklann morfolojik gelişimi için son derece önemlidir. Bu gelişj

dcsıeklenmesi için cİvcivlerin yeme erken ulaşımlannın sağLanması gerekir. 36-48 saj

tm geçikme bağır§ak gelişimini olumsuz etkilemekte, enterosit sayLsı, kript büyükLı

`ıllus başına düşen kript sayLsı, knpt yeniLenme oranı, viLlus alanL, enterosit çoğaLım oı

şbleı hücre büyüklüğü ve müsin dinamiği düşmektedir (46,47). Bu nedenle civciv y

- kadar erken kavuşturulursa, sindirim sisitemi o hızla fonksiyonellik kazanır, o r

bcsin maddeLerinden yararlanma artar, enerji gereksinimi karşLlanır. Böylece genetik olı

ahp olduğu büyüme potansiyeli ve bağışLklık gücü etkin kuLlanılabilir, metabolik hası

ı.±i azalır (2). Kuluçka çıkışı civcivler yem ve suya ne kadar geç ulaşırlarsa o or:

pojenlere karşı hassasiyet kazanırlar (48), ağırlık kaybederler (49), organ gelişimler

lsama olur (50,5 1 ). Tüm bu olumsuzluklar kas oluşumunda kayba, büyümede gerilen

-aden olu. Özelikle büyüme hızı yüksek hibritlerin bu tür olumsuzluklara karşı çok (

l-ssas oldukları bilinmektedir. Aynca 7. gün yaşta elde edilecek her bir ekstra gram, 49

pşta ekstra 5 grama karşılık gelmektedir (52). Yumurtadan çıkışı takiben ilk bir saat iç

.`tm sunumu, 24 saat sonra yem sunumuna oran]a büyümeyi desteklemekte, perfomı

hJu etkiLemektedir. Özellikle ilk günlerde bağırsak gelişiminin desteklenmesi, son

üeçıe büyüme ve yemden yararlanma üzerine olum]u etkilere sahjp olmakta, İlk haft;

t- ağırlığı itibanyla özel ön-başJatma yemı' aJanJarJa aJmayanJar arasında cı.ddj farl

-mdır.

Çp takıben bağırsakLar vücudun diğer bölümLerine oranla daha hızlı ağırlık kazanm

-L b]zlı gelişim 6-10. günlerde en üst düzeye uLaşmaktadır (4). İlk haftada canlı ağı

l.L afıarken, sindirim sistemi ağLrlığı en az on kat artmaktadır. İncebağırsak mukozası

-loj ik ölçümleri, villus yüksekLiği ve alanınLn kuluçkadan çıkıştan sonm hızla yükseld

e ile ağırlLk kazancL arasLnda yakın ilişki olduğu bilinmektedir. Kuluçkadan çıkL

tse }ıımuıta san kesesi 5 ve 6 günlük yaşa kadar eneıji kaynağı oLarak kullanılmak

IEL+'2İ]an çıkarken karın boşluğuna alınan yumurta sarı kesesi 0.6-2.5 g arasında 1

ı-=i=ıe ve bunun da 120 mg'ını trigliseridler oluştumaktadır (53,54). Bu miktarc

)id kuluçkadan yeni çıkmış bir civciv için yaklaşık 9 kcal'lik ME kaynağı oluştumaktadır

5). Yumurta sarı kesesi, yağ ve protein bakımından zengin, karbonhidratlarca fakir

duğudan uzun süreli açlık durumunda ketosise neden olabilmektedir. Pratik koşullarda

ıluçka sonrası civciv yaklaşık 36-48 saatte yeme kavuşmakta ve bu süreçte aç kalan

vcivler enerji ve su gereksinimlerıni vücut yağlannı yakarak karşılamakta, ağırlık kaybı

ışanmakta ve ketosiz olgusu gelişebilmekte, özellikle tiroid homon seviyeleri düşmektedir

6). Bunun devamında sindirim sisteminin gelişimi ve kas oluşumu zarar görmektedir. Bu

r olumsuzluklann önlenmesine yönelik olarak kuluçka çıkış aşamasında özel besin madde

mşımlan (glukoz, nişsatag protein, yağ) ile zoraki besleme yapılmış tekrar çıkış bölümüne

)yulmuş, çıkış sonrası büyüme perfomansı yüksek bulunmuş, yine benzer bir besleme

) perfomas artınlmaya çalışılmıştır (57,58). Pratik olmayan bu sistemler yerine daha

)lay uygulanabilirliği olan çıkışı takiben uyguLanabilir olan sürekli yemLeme sistemleri

}Liştirılmiştir. Bu sistemLer içinde civcive sürekli besin maddesi ve su tedank edecek özel

;mler ve/veya sindirilebilirliği yüksek özel ön-başlatma (pre-starter) yemlerın kullanımı

/gulamaya aktarılmaya çalışılmıştır. Uygulamada erken dönem beslemede iki ayn stratej ik

)ntem kullanılmaktadır. İlki kuluçka çıkışını takiben taşıma kartonları içine yerleştirilen

vcivlerin taşıma süresince sürekli yararlanabileceği formda yoğun besin maddelerı ve

ı içeren jelimsi yemlerdir. İkinci stratejik yöntem, civcivin hızla kümese ulaştınlmasını

kiben kümes içinde yemliklerde civcivlere verilen sindirilebilirliği yüksek besin madde

leşimi özel dizayn edilmiş ön-başlatma yemleri ile ilk bir hafta beslemedir.

Kuluçkahanede ve Taşıma Süresince Bes]eme

uluçkadan erken çıkan civcivler diğer civcivler de çıkana kadar beklemekte, çıkışı

kiben tüm civcivler kümese ulaştınlıncaya kadar geçen sürede açlık ve susuzluğun yol

;tığı olumsuzluklarla karşı karşıya kalmaktadır (59). Kuluçkahanede civcivler üzerinde

ıpılan cinsiyet ayırma, sınıflama, gaga kesimi, aşılama vb. ekstra işlemler bekleme süresini

zatmakta, dolayısıyla açlık daha uzun süreli yaşanabilmektedir. 24 saat açlık civcivde

gram ağırlık kaybına neden olmakta; bu kayıp su, yumurta sansı kesesi, göğüs etinden

ırşılanmaktadır (1,60-62). Bu tür olumsuzlukların önlenmesi amacıyla geliştirılen özel

}mler erken dönem yemleme katkısı (early feding supplement) adı altında ticari olarak

ıtılmaktadır.Kuluçkaçıkışınıtakibentaşımakutulannabellimiktaı.dasepilenkurufomdaki

ıtüryemkatkılarınınkullanımıcivcivlerinbüyümeperfomansını,göğüsetimiktannı(63),

ığışıklıksistemini(64)vebağırsakgelişimini(60)desteklemektedir."Earlybird"adıverilen

carıerkendönemyemkatkısıilebeslemesonucu21.ve42.günlerdebuyemialmayanalara

ranla alanlann %2.7 daha yüksek canlı ağırlık kazandıklan (65), "Oasis" kullanımı ile ilk

8saattteoluşancanlıağırlıkkaybınınönlendiği,21.ve39.günyaştadahayüksekgöğüseti

lde edildiği bildirilmiştir (57,66).

. Ön-Başlatma Yemi ile Besleme

)ivcivlerinkümeseyerleştirılmesinitakibenetlikcivcivbaşlatmayemiöncesiözelkatkılarla

ındirilebilirliği veya besleyici değeri iyileştirilmiş ön-başlatma yemlerınin kullanımı bir

iğer erken besleme uygulaması olarak düşünülmüştür. Bu tip yemleri karboııhidrat veya

ropiyonik asit gibi glukojenik maddelerle zenginleştimek ketosis riskini düşümekte ve

rken yaşlarda hızlı bir vücut gelişimine olanak sağlamaktadır (42). Konuyla ilgili literatür

ıilgileri, kuluçkadan çıkış sonrası civcivlere verilen karbonhidratın kaynağm@ bağlı olarak

ıayvan sağlığını olumlu yönde etkilendiğini göstemektedir. İçme suyuna veya yeme laktoz

`ursakta bir fermentasyon substratı olarak görev yaparak sindirım sisteminde pH'nın

üüşmesine neden olduğu ve böylece patojen bakterilerin çoğalmasına engel oluşturduğu

tHldirilmektedir (69). Ote yandan, kuluçka sonrası civcivlerde sindirim sistemi ve vücut

g=lLşimi, yemlerin besin madde içeriği ve sindirim enzimlerinin aktivitesi ile de yakından

ilbkjlidir (70). Civcivlerde tripsin, amilaz ve lipaz sekresyonunun sindirim sisteminin

gelışimi ve civcivin yaşıyla birlikte arttığı; ancak söz konusu aktivitenin yem tüketiminden

cıkilenmediği saptanmıştır (71). Özellikle kuluçka çıkışını takiben ilk 10 günlük besleme

süırınde yeme süt tozu, propiyonik asit veya lesitin katkısının perforınans üzerinde olumlu

ctk]>e sahip olduğu, ilk 3 haftalık süreçte perfomansı yükselttiği; ancak 42 günlük besi

süresi sonunda bu farklılığın önemini yitirdiği saptanmıştır (4). Saki (72), kuluçka çıkışını

tıhbcn 24 saat süreyle başlatma yemiyle beslemeye alınan civcivlerin 12 veya 24 saat

sihı?} Ie aç kalanlara oranla 42. gün itibanyla daha yüksek perfomansa sahip olduklannı

`ldımiştir. Kuluçka çıkışını takiben ilk 48 saat süreyle kullanılan başlatma yemine ilave

adılen özel bitkisel ekstrak karışımının ileri dönem vücut gelişimi ve yemden yararlanma

}mında bağışıklık sistemine, bağırsak gelişimine olumlu etkileri olduğu bildirilmiştir (73).

i;ııluçka çıkışını takiben beslenme ve temoregulasyon arasındaki ilişkiyi araştıran Van

ıicn Brand ve ark. (74), ön-başlatma yemi alan civcivlerin daha hızlı geliştiğini, daha

*sek perfomansa sahip olduklannı ve soğuk stresine karşı daha dayanıklı olduklannı

ıipmışlardır. Kuluçka çıkışı yeme ulaşmaları geçiktirılmiş, ilk üç gün süreyle haşlanmış

murta sarısı ve/veya yumurta akının destekleyici besin maddesi olarak kullanıldığı ön-

-ı. daha iyi yemden yararlanma sergilemişler, bağırsak gelişimi- üzerine pozitif etki

a yemı ile beslenen etlik civcivler 40. gün kesiınde daha yüksek canlı a-ğırlık

emiş; ancak açlığın neden olduğu bağışıklık kaybı, ön-başlatma yeminden olumlu

iştir (75). De Silva ve ark. (76), kuluçkayı takiben 24 saat ve 48 saat aç kalan veya

takiben özel hazırlanmış karbonhidrat/protein yemi alan farklı ağırlık g-ruplanndrii

lerin sonraki dönem vücut gelişimi ve göğüs eti verimi üzerıne etkisini araştımışlardır.

a sonunda başlangıç ağırlığının 21. gün yaş perfomansı üzerıne etkili olduğu;-ancak

ılığın 42. gün yaşta gözlenmediği, çıkışı takiben 10 gram karbohidrat/20 gram protein

•ı` civlerin göğüs eti verımlermin daha yüksek olduğu saptanmıştır.

Si.dirim Sistemi ve VilJİ Besleme

nsal organizmada sindirim sistemi, yemlerin sindirildiği ve besin maddeLerinin

ğı hayati öneme sahip yapıdır. Son yıllarda yapılan çalışmalar; sindirim sisteminin

sindirim ve emilim dgğil, bağışıklık hücrelerinin varlığı açısından da

u göstemiştir. Omeğin insanlarda vücudun sahip olduğu bağışıklık hücrelerınih

büyük öneme sahip

-dcn fazlasının sindirim sisteminde bulunduğunu b-ilinmektedir.--Son derece aktif

ı bu sistem, oransal olarak çok büyük yüzey alanına sahip olup (insanlarda yaklaşık

m-)` vücuda alınan eneıji ve proteinin %15-20'sini (kendi aktivitesi için) ;indirim

kendi varlığı için tüketmektedir. İncebağırsaklar emilim olaylarını sağlamak için

aya giren besin maddelerinden sağlanan eneı]inin ve tüketilen o-ksijenin en

kullanıldığı bölgedir. Organizamaya alınan oksijenin %25'ten fazlası -sindirim

tarafından tüketilmektedir. Bunun da %75'inden fazlası incebağırsak hücrelerince

dır (77). Sindirim sistemi ayrıca iyi bir mikroroganizma yatağıdTr. Nomal bağırsak

Tasında 400 türden fazla mikroorganizma bulunmaktadır Je bağırsaklard; 1014

mikroorganizmaya ev sahiptiği yapmaktadır. Kanatlılarda bağırsak-mikroflorasının

mı laktik asit üreten bakteriler (laktobacilluslar) ile ftısobacterium türleri oluşturur.

t ka:lzın °y(o\0'urıuı ise E.coli, Enterocccus, Clostidium, Staphylococcus, Blostoriyces,

'§cz4c7oma7ic}§ ve P7o/ews türü mikroorganizmalar meydana getirir (7 8). Sağlıklı hayvanlam

ağırsak kanaLında mikroorganizmalar denge içinde bulunur. Besin maddeLerinin sindirim ve

miLimine yardım ederek, bulaşıcL hastalıklara karşı vücudun direncini artırırlar. Ancak stres

e hastaLık durumlannda mikrobiyel denge bozuLmaktadır. Besin maddesi yetersizlikleri

e dengesizlikleri, susuzluk, olumsuz çevresel etmenler (düşük veya yüksek sıcaklık, nem,

monyak fazlalığı, birim aLanda fazla hayvan buLunması gibi) gerekLi temizlik şartlannLn

ığlanamaması, taşLma, hastaLıklar, antibiyotik tedavileri, aşılamalar, kanatLılar için başlıca

res fktörLeridir. Stres altLnda buLunan hayvanLarda sindirim hareketleri düzensiz hale

elir ve sindirim kanalındaki salgLlar azaLır. Stres etkisiyle kortikosteroid homon artışına

ağlL olarak müsin (gikoprotein) salgılanması da önemli ölçüde düşer. Bu durumda nomal

oşullarda hayvanda hastalık oluştuma yeteneği olmayan potansiyel hastalık yapıcı

ıikroorganizmalar (E. co/z., S/apA)//ococ/cı% cop/nobcıc/erı.#m/ar vs. gibi) ile nomal bağırsak

ıikroflorası arasındaki denge bozulur. Bu olumsuzluk hayvan sağlığında beraberinde

ağırsak gelişimi ve fonksiyonunu ile büyüme perfomansında ciddi sorunlar oluşturur.

. İncebağırsakl@r

u organ; karbonhidrat, protein ve yağLarın sindirimLerinin gerçekleştirildiği son nokta

lup, yoğun emilim bölgesidir. Sindirilen ve biLeşenlerine ayrılan besin maddeleri villiler

racılığıyla epitelden emilir ve bunların genel doLaşıma (kan ve lenf) geçişi sağlanır

/ağLar lenf yoLuyla genel doLaşıma geçerken, şekerler, amino asitler, mineraL ve vitaminler

oğrudan genel dolaşıma geçerler ve kullanılacaklan hücrelere taşınır). İncebağırsaklar

esin maddelerini dolaşım sistemine geçirirken yeme buLaşık patojenLere karşı konakçıyı

oruyan bir bariyer görevi üstlenmişlerdir. Bu organ aynca bağışıklık sistemini destekler.

)ağırsaklar en önemli lymphoid organlardan biri olup özeLlikle ileum mukozasında bulunan

eyer's Patches (Peyer's Plakları, Peyer's Yamaları) epitel dokusunda M (mikrofold)

ücrelerine sahiptir. Bu hücreLer mukoza ile iLişkili lenfoid dokımun özeLleşmiş, epitelyum

ücrelerıdir. M hücrelerinin en belirgin özellikleri; lumenden aLdıkLan antijenleri dar olan

ltoplazmalanndan geçirdikten sonra altlannda bulunan lenfoid hücrelere sunarak bir immün

anıt veya tolerans başlatmak, böylece mukosal bağışıklığa destek olmaktır. Bu hücreler

omşusu olan diğer enterosit hücrelerinden farklL olarak salgı (mukus, sindirim enzimi)

örevi yoktur. Bu hücreler villi taşımaz, enterositlere oranla sayıca çok daha fazladır,

ıcebağırsak hücreleri lümeninden endositoz veya fagositoz yoluyla antij en alırlar ve bunlan

entritik (antijen presenting cell) ve T hücrelerine (lymphocytes) transfer ederler (79,80).

izetle,. genelde sindirim sisteıni, özelde incebağırsaklar hayvan sağhğı ve perf;ormansının

orunması bakıınından çok özel öneme sahiptiı.. Sindirim siteminde yemlerin sindirimi

gnucu açığa çıka:rılan besin maddelerinin genel olarak emildiği incebağırsakların gelişimi ,

illilerin oluşumu ve fionksiyonelliği tüketilen besin maddeleri veya beslemeyi engelleyici

ıaddelerle yakmda:n ilişkilidir.

. Vini Besleme

)ış ortamdan alınan besin maddelerinin organizmaya geçiş bölgesi olan incebağırsaklarda

milme viLliler aracılığıyLa olmaktadLr. Villilerin gelişimi besin madde alımma, besin

ıaddelerinin emilimi ise villilerin işlevsel kapasitesine bağlıdır. Bilindiği gibi kriptler,

piteL hücre çoğalmasının meydana geldiği böLgeLerdir. Krıpt gelişimi, viLlus geLişimini

e dolayısıyla bağırsak emilim yüzeyini doğrudan etkiLemektedir. KriptLerin ortasında

ulunan stem hücrelerinden epitel hücreler oluşur. Daha sonra bu epitel hücreler, kriptlerden

L-_ü] Te işLevsel) olu ve entrosit, enteroendokrin, goblet ve peneth hücreleri olarak

-ıı-mdırilen dört farklı epitel hücre grubu meydana gelir. Peneth hücreleri kript tabanına

±. Enterosit, enteroendokrin ve gobLet hücreleri ise viLlus üzerinde dağıLırlar. Epitel

-lenn %80'ini oluşturan entorositler, besin maddelerinin emiliminden sorumludurlar.

hğırsak membranını kaplayan glikoprotein yapıdaki mukus tabakası, epitel hücreleri

- patojen mikroorganizmaLara karşı korur ve sindirim iLe emilim arasLndaki dengeyi

ı_lTO).

iksnüy::i:ient:s#at:k:İ:lil:iı£:ı::=r¥İıe°uftm=#ıdnö;kaüig+eE&°€°n7ı{£°:;anm=ko°ti:

[=EtTe:::nm::ukşLım;n;:ş%;İLeıı#maı¥:ı:.aBmuı::fisLtı;:ğ#sEaAkAAm,L±:zb=:nnııLnyveen#::neıs¥

- tsansiyel olmayan ve esansiyel oLan amino asitlere (EAA) gereksinim oLduğunu

jıjBıı]ekedir. GobLet hücrelerce üretilen musinin ise esansiyel olmayan aminoasitler

-ri içerdiği bilinmektedir. Alanin, gLutamik asit, aspartık asit, gLisin, serin ve prolin

- mukozasınm yenilenmesi için gerekli olan amino asitlerdir (77). Bu anlamda

-el olmayan aminoa asitLerin de incebağırsağın işlevsel aktivitesi için gerekli unsurlar

-¥ıLmr. Esansiyel amino asitlerin büyüme ve karkas biLeşenleri üzerine etkili en önemli

L |)addeleri olduğu uzun yılLardır bilinmekte; ancak artan düzeyde kullanLmlannın kimi

_=L|=ııs parametreleri üzerine oLumlu etkilerini artırdığı rapor edilmektedir. Murakami

-L (81 ) etlik civciv başlatma yemlerinde, özeLlikle ilk hafta, artan miktarda aı]inin

--- ıHııın incebağırsak ağırlığı ve uzunluğu üzerine olumlu etkiye sahip olduğunu, aynca

±_=perfomansınıdaartırdığınıbildirmişlerdir.

±fiırsakJardanbesinmaddelerininemiLiminietkiLeyenbirdiğerönemLiunsur;bağırsaklam

- }iiffi \te bunu etkileyen unsurlardır. Prebiyotik, probiyotik, organik asit ve enzimlerin

=ı;EF`;imikroTganizmayüküvemorfolojisiüzerineetkileriönemlidir(öm.82).Bukapsamda

j-=lı]araştımalarda;hindipaLazLanndayemkatkısıolarakkulLanılan(%0.048)soya

-tTı `illi :kript oranLnı artırarak bağırsak gelişimini olumlu etkiLediği (83), benzer olarak

-E.nin de bağırsak mukozasında gelişimi teşvik ettiği (84), somatostatin engelleyici

- aiıminin tavuklarda bağırsaklann mukozaL bağışıkLığLnı desteklediği (85), broiler

.ıı=EİB[E ° o t düzeyinde ilave edilen glutaminin performans, bağırsak geLişimi ve humoral

=ı=j:Tğı desteklediği (86), antimikrobiyal peptidlerin de bağırsak geLişimi ve mukozal

=E±:.ğ aııırdığL (87,88) saptanmıştır. OLadele ve ark. (89), antimikrobiyaL özelliğe sahip

-Uinen sanmsak ekstresinin 1 .25 g/kg düzeyinde etlik civciv yemlerinde kullanımının

-fElişimini olumlu etkilediği, vilLi uzunluğu, genişLiği ve knpt derinLiğini artırdLğınL

ir. Boguslawska-Tryk ve ark. (90) etlik civciv yemlerine ilave edilen

prebiyotik-ın sindirim sisteminde enzim aktivitesini artırarak yağ ve proteinlerin sindirim ve

i olumlu etkileyerek ince ve kalınbağırsakLarda gelişimi hızlandLrdığınL, bağırsak

a[tırdığını, jejenum mukozosında villi uzunluğunu artırdığını, vilLi yüksekliği/

iği oTanLnı iyileştirdiğini bildimişlerdir. KULuçka çıkışını takiben yeme kavuşma

uzamasına bağlı olarak olumsuz etkilenen bağırsak epitelinde dejenerasyonun ve

bdaki olumsuzluğun yeme organik asit kanşımı (sorbic acid; 0.3%, fomic acid;

ric acid; 6.7%, lactic acid; 0.5%, propionic acid; 11%, ammonium fomate; 17%,

acid: < 0.1%, citnc acid; 0.4%, l,2-propanediol; 0.2%, silicon dioxide; 31.9%)

± aLzaltılabileceği saptanmıştır (91). Benzer olarak yeme bütirik asit katkısının (2.5

tli uzıınluğunu artırdığı bildirilmiştir (92).

bilinmektedir. Inchaoren ve ark. (93), kurutulmuş femente zencefil katkılı (5, 10, 20 gncg)

yemlerlebeslenenetlikcivcvilerdebağırsaklardavilliuzmluklannın,villialanlannın,hücre

alanı ve hücre oluşum oranının arttığını bunun doğal sonucu olarak da büyüme perfomansı

ve yemden yararlanmanın iyileştiğini bildimişlerdir. Etlik civciv yemlerine 100 ppm

bitkisel ekstrakt karışımı (5 ppm carvacrol + 3 ppm cinnamaldehyde + 2 ppm capsaicin)

ilavesinini incebağırsak mukazası üzerine olumlu etkilere sahip olduğu, villi uzunluğunu

artırdığı; ancak kript derınliği ile villiffipt oranı üzerine etkili olmadığı (94); ancak mısır

esaslırasyonlaracarvacrol,thymol,l,8-cineole,p-cymene,1imoneneaktifmaddelerınesahip

bitkı esans yağ kanşımı ilavesinin (48 ppm) jejenum villi yüksekliğini artırdığı saptanmıştır

(95) Yem iz mineral içeriği ile bağırsak morfolojisi a]asında ilişkiye işaret eden çalışmalar

da bulunmaktadır. Civciv ka[ma yemlerine krom ilavesinin (0.25mgflcg krom klorit) yüksek

sıcaklık altında ileum villi uzunluğunu artırdığı bildirilmiştir (96). Wang ve ark. (97), yeme

ammoniummetavanadatfomundailaveedilen(5,15,30,45,60mgftg)vanadiumdozlanna

bağlıolarakvilliyüksekliği,knptderinliğivevilliyüksekliğmptderinliğioranınınolumsuz

etkilediğini bildirmişler; yemde 30 mgftg'ın üzerinde vanadium bulunmasının bağırsak

histomorfolojisiniveincebağırsakgelişiminiolumsuzetkileyeceğisonucunavamışlardır.

Yem kaynaklannın bağırsak gelişimi üzerine etkilerinin incelendiği çalışmalarda ise

antinutnsyenel fmörlerce zengin yem kaynaklannın vücut ve bağırsak gelişimi üzerine

olumsuz etkileri saptanmıştır. Soyanm işlenme teknolojsine bağlı olarak bağırsak villi

uzmluğununun etkilendiği, özellikle proteaz, tiripsin inhibitör, kimotnpsin intibitör, lektin

düzeylerininvilliuzunluğuüzerıneolumsuzetkileresahipolduğubilinmektedir(98).Kh@jeh

veark.(99),etlikcivcivyemlerınde%20veya25oranlarındaarpakullanımınınperfomansı

olumsuz etkilediği, vili yüksekliği ve genişliğini düşürdüğü; ancak knpt derinliği ve

goblet hücre sayısı üzerine olumsuz etkiye sahip olmadığını bildiımişlerdir. Buğday esaslı

rasyonlarla beslenen etlik piliçlerde ince ve kalınbağırsak ağırlıklannın arttığı görülmüştür

(95).

7. Sonuç

Etlik piliç yetiştiriciliğinde performansın en önemli unsurlamdan biri olan besleme

günümüzdeçokdetayaraştımalarakonuolmuş,embriyonikdönemdencivcivinyaşamında

vebüyümeperfomansındaanaetkenlerdenbiriolmuştur.Embriyonikdönemdedahilolmak

üzere çıkış sorırası kuluçkahanede, kümeslere taşınma aşamasında ve yaklaşık 42 günlük

besi süresince temel hedefin bağırsak gelişimi ve yemden yararlanmanın en üst seviyelere

taşınması olmuştur. Bu çalışma kapsamında irdelenen modem besleme uygulamalan ve

üzerınde halen yürütülen araştırmalann ortak noktası bağırsak gelişiminin hızlandınlması

ve sindirim sisteminden beklenen fonksiyonelliğin en üst düzeye çıkanlması olmuştır. In

ovo besleme, uygulama ve sonuçları itibanyla öncelikle civcivlerın sindirım sisteminin

hızlageliştirilmesindeciddikatkılarsağl.ayacaksonuçlarvemiştir.Buuygulamadayumurta

içine enjekte edilen besin maddelerıninı cinsi, miktan ve enjeksiyonun yapıldığı dönemin

önemli olduğu görülmüştür. Erken dönem besleme uygulamalan, kuluçka çıkışını takip

edendönemdecivcivlerinyemekavuşmalannakadargeçensüreninuzunluğunabağlıolarak

kayıp edilen canlı ağırlık ve özellikle sindirim sistemi gelişimindeki kayıbın azaltılmasına

yönelik olumlu sonuçlar vermiş, kümeste besleme dönemininin ilk günlerinde uygulanacak

ön-başlatma yemiyle de yine sindirim sisteminin hızlı bir şekilde yeni besleme sürecine

adaptasyonu ve perfomans artışı esas alınmıştır. Villi besleme tamamen bağırsaklann

işlevsel özelliklerinin en üst düzeye çıkanlmasını hedeflemekte, bu dönemde yem bileşimi

yanında yem bileşiminde kullanılan hammaddelere uygulanan teknolojik işlemler, yemin

:esın madde bileşimi, yeme ilave edilen prebiyotikler, organik asitler, bitkisel ekstraktlar vı

tıııki esans yağ ilavesinini önem taşıdığı görülmüştür.

h,ııaklar

I `oy, Y. and sklan, D.: Yolk utılızation ın the newly hatched poultry. Bntısh poultry scıence.,1998; 39:44(

J5'.

1 \-oy,Y. and unı, Z.. Early nutntıonal strategies. World`s Poultry scıence Joumal, 2010; 66

3_ l'ni, Z. and Ferket, R.P : Methods for early nutmion and theırpotentıal. World poultry science Joumal., 200{

60: ı 0 ı - 1 ı ı .

Jl t.nsal, 1.: Erken Dönem Besleme Uygulamalannın Etlik Cıvcivlem Gelışımine Etkılen. Doktora Te2 Çukurova Ünıv. Fen Bıl. Enst. Zooteknı A.B.D. Adana., 2004.

5. Ferkeı, P.R.: Incubation and in ovo nutntıon affects neonatal development. 33rd Annual Carolina Poulü `utrition Conference. NC. September 26., 2006

• Gökçeyrek. D. ve Tüzün, C.G. 2007. Kanatlılarda bağışıklık sistemı gelişimınde erken beslemenin önemi. I` l'lusal Hayvan Besleme Kongresi, Uludağ, Bursa. 24 - 28 Hazm 2007; 266-269.

- Ferket, P.R.: Pennatal Nutrıtion of Turkeys Presentatıon given at the 2009 Mıdwest Poultry Federati( Convention, held in St. Paul, Minnesota, USA (18-19 March), 2009

1 }loran, E.T.:Nutrnion ofthe developing embryo and hatcmng. Polutry scıence.,2007; 86: 1043-1049. •_ lni, Z. andFerket, P.R : Enhancement ofdevelopment ofovıparous specıes by ın ovo feeding. Us patent, Jul

15.` 2003; 6:592-878.

10. Romanoff, A.L.: The avıaıı embryo. Macmıllan, New York, NY ,1960;

lL Freeman, B.M.: The ımportance of glycogen at the temınation of the embryonıc exıstence of Gall mmesticus, Comp. Biochem. Physiol., 1965; 14:217-222.

11 Freeman, B.M...The mobılızatıon ofhepatıc glycogen ın the Gallus Domestıcus at the end ofincubation, Com

Bİochem. Physıol., 1969; 28(3): 1169-1176.

13. Freeman, B.M. and Mamıng, A.C.: Glycogenolysıs and lipolysıs in Gallus domestıcus dumg the perınaı

perıod, Comp. Gen. Phamacol. 1971 ; 2(6)..198-204.

lJ._ Chen,W., Xu,J„ Tangara, M. and Peng, J.: Effects of in ovo injectıng disacchandes and alanyl-glutamı dıpeptıde on the energy status m duck embıyos and neonates. Aniıml Reproductıon Scıence., :2010; 12

=9-35.

15 Kocamis,H., Yenı,Y.N., Kırkpatrick-Keller,D.C. and Kıllefer,J.: Postnatal growth ofbroilers in response to

o` o administratıon of chıcken growth homone. Poultry Scıeı]ce„ 1999; 78: 1219-1226.

16 Gonzales, E., 01ıveıra, A. S. C.. Cruz, C. P., Leandro, N. S. M.ı Stmghını, J. H., Brıto, A. 8.: 1n o

admınistration of butync acid to broıler embryos. In: European Symposı`ım on Poultry Nutntıon, 2003, Os `oruega.Proceedıngsofthe14thEuropeanSymposiumonPoultryNumtıon.Oslo:WPSA.,2003;14.97-` 1- Salahı, A., Mousavbs.N., Foroudı,F., Khabısı,M.M. and Norozı,M.: Effects of in ovo ınjectıon ofbutyric at

ın bToiler breeder eggs on hatching parameters, chick quality and perfomance. Global Veterınana., 2011

( 5 ): 468-477.

18_ l.ni, Z.: Methods for early nutrition and their potential.14n Eur. Symp. Poultry. Aug. Noıway., 2003; 19 Zhaı ,W , Rowe,D.E. and Peebles,E.D.: Effects of coınmercial ın ovo injection of carbohydrates on broı

embryogenesis. Poultry Science„ 2011, 90: 1295-1301.

J} Jıa.C L„ Wei,Z.H„Yu,M„Wang,X.Q. and Yu,F.: Effect of ın "o feedıng mltose on the embryo growth €

ıntestıne development of broiler chıcken.The lndıan Joumal ofAnımal Sciences., 2011

:1 Salmaıtzadeh, M.. Ebrahımnezhad, Y., Shahryar H.A., Gorbanı,A. and Oskueı,H.R.:.The effects of in c €lucose administration on hatchmg resulıs and subsequent blood glucose concentration in newly-lıatcl ;hicks Joumal ofApplied Biological Sciences., 20lla; 5 (2):21-22.

= Salmanzadeh,M., Nezhad,Y.E., Shahryar,H.A.. Ashrafi. A.S., Moghaddam,P.P. and Lotfi,A.: The effects ol o` o adminıstration of glucose on carcass characterızes of broıler chickens. Global Veterıııria., 201 lb; 6 (

129432

Z3. Lamosova,D D, Macajova,M M, Zemanı M M, Mozes.S S, Jezova D D..Effect of m ovo leptin adminıstıaı on the development ofjapanese quail. Physiol Res„ 2003; 52(2):201 -9

.1. Tako, E„ Ferket, P.R. and Unı, Z.: -Changes ın chicken mtestınal zinc exporter (zntl) mRNA expressıon . small intestiı`e fimctionality followıng an intra amnıotic zinc-methionme (zmmet) admınistration. Jouma

Nutntional Biochemistiy., 2005; 16(6): 339-346.

Smimov, A.. Tako, E„ Frket, P.R. and Uni. Z.`. Mucin gene expression and mucm content in the chicken intestınal goblet cells are affected by in ovo feeding of carbohydrates. Poultry Science„ 2006; 85: 669-673. Foye, O.T., Uni,Z. and Ferket,P.R:.. Effect of in ovo feeding egg White protein, P-hidroxy-P-methylbutyrate. and carbonhydrates on glycogen status and neonaıal growth of turkeys.Poultry Scıence„ 2006a;,

85:1185-ıl92.

Foye, O.T., Uniz , MCMuıtry,J.P. and Ferker,P.R.:. The effects of amniotic nutnent administratıon, "ın ovo feeding" of argınine and/or P-hydroxy- P-methyl butyrate (hmb) on ınsulin-like growth factors,energ} metabolism and growth ın turkey poults.lntenational Joumal of Poultry Science„ 2006b; 5 (4):309-317. Foye, O.T„ Ferket, P.R. and Unıt, Z. : The effects of in ovo feeding arginine, P-hıdroxy-P-methyl-butyrate, and protein on je]ual digestıve and adsoıptive activity ın embryonıc and neonatal turkey poults. Poult Science..

2007: 86: 2343-2349.

Wilkonson,S.J. and Scott,T.A.: Prelimimry results of ın ovo strategies to increase breast meat yıeld in broileT chickens.Congree Book,.2006; 206

Komasio,R., Halevy,0„ Kedar,O. and Unirz.:Effect of ın ovo feeding and ıts interactıon with timing of firs` feed on glycogen reserves, muscle growth, and body weight. Poultry Science., 2011 ; 90: 1467-1477. Salmaıızadeh, M. : The effects of in-ovo ınje€tion of glucose on hatchabılity, hatching weight and subsequenı perfomance of newly-hatched chicks. Brazilian Joumal of Poultıy Science. 2012; 14:71-158.

Al-Daraji. H.J., Al-Mashadanı, A.A., Al-Hayani, W.K.. Al-Hassaniı A.S. and Mirza,H.A.: Effect of in o`'o injection with L-argınine on productıve and physiological traıts of japanese quail.South African Joumal of

Animal Science., 2012; 42

Gaafar, K.M„ Selim, S.A„ El-bellal, S.S.: Effect of in-ovo administratıon with two levels of amino acids mixture on theperfomance ofMuscovy ducks. Emir. J. Food Agnc., 2013; 25: 58-65.

Shi, K.,Wu, L, Tan, R.: Effects of in ovo feding L-arginine and L-omithin on the early growth and development of broıler. Agricultural Science Research Paper.,2006a

Shı, K.,Wu, L, Tan, R.;Effects of in ovo fedıng glutamine on the early growth and develoı)ment of broiler. Agncultural Science Research Paper. , 2006b

Bhanja,S.K., Mandal,A.B., Agarwal,S.K., Majumdar,S. and Bhattacharyya A.: Effect of in ovo mjection of vitamıns on the chick weight and post-hatch growth perfomance in broıler chickens.16th European Symposium on Poultry Nutrition France. 2007

MCGıuder, B.M., Zhai,W., Keralapurath,M.M., Gerard,P.D. and Peebles E.D.:Effects of ın ovo injection of theophylline and electrolyte solutions on hatchability and growth of broilers fiom day 0 to day 10 post-hatch. Intemational Joumal of poultry Science., 2011 ; 10 ( 12):927-932.

Salmanzadeh, M., Ebrahimnezhad, Y„ Shahryar H.A.:.Effect§ of in ovo administration of L-camitine on hatchability, subsequent performance, carcass traits and blood cholesterol of turkey poults. Revue Med. Vet.. 2012;163,448453.

Chamanı,M., Tasharrofi,Sh., Forudi, F., Sadeghi, A.A.and Aminafshar, M.:. Evaluation the effects of in ovo

injection of different nutnents on hatch percentage, perfomance and carcass parameters of broilers. Annals of

Biological Research., 2012; 3 (7):3771-3776.

Shafey, T.M., Alodan,M.A., Al-Ruqaie, I.M. and Abouheif,M.A.:.In ovo feeding of carbohydrates and incubatedatahighincubationtemperat`meonhatchabilityandglycogenstatusofchicks.SouthAfiıcanSocieü for Animal Scıence„ 2012;42

Vieira, S.L. and Moran, E.T.: Effect of egg ongin and chıck post hatch nutritıon on broiler lıve perfomance and meat yields. World's Poultry Scıence Joumal.,1999a; 56: 125-142.

Vıeira,S.L. and Moran, E.T. :-Effect of delayed placement and used litter on broiler yields. Joumal of Applied

Poultry Research.,1999b; 8: 75-81.

Uni, Z„ Tako,E., Gal-Garber, 0. and Sklan,D.: Morphological, molecular , and fiınctional chmges in the chicken small intestine ofthe late-tem embryo. Poultry Science., 2003; 82: 1747-1754.

Gilbert. E.R., Li, H., Emmerson,D.A., Webb Jr, K.E. and Wong, E.A.: Developmental regulatıon of nutnent transporter and enzyme MRNA abıındance in the small intestine of broılers. Poultry Scıence., 2007; 86(8):

ı 739-53.

Uni, Z.:Early development of small intestınal fiınction, im G.C.PERRY (Ed.)Avian Gut Function in Health and Dısease,. 2006; 2942

Geyra,A., Uni,Z. and Sklan,D.: Enterocyte dynamics and mucosal development in the post-hatch chick.

-- _rL Z..Smimov,A. and sklan,D.: Pre-and post-hatch development ofgoblet cells in the broiler small intestine: :=-¢:.. of dclayed access to feed. Poultry Science., 2002; 82: 320-327.

i- fl-. J.J., Kıtchell. M.L., Atwell, C.A., Downs,A.C. and lvey, F.J.: The effect of dietary ingredients and age +T -1-micr'oscopic s'tructure of the gastrointestiml tract in poultry. Joumal Applied Poultry Research.,1996;

± ıoL77.

`+ `.. and Sklan, D.: Different types of early feedıng and performance in chicks and poults. Journal of

Ahhicd Poultıy Research„ 1999a; 8: 16-24.

nlb?. 0., Gyra, A., Barak, M., Uni, Z. and Sklan, D. : Early post-hatch starvation decreases satellite cell

-i£mıion and skeletal muscle growth in chıcks. Joumal ofNutntion., 2000; 130: 858-864.

1- D.T., Ferket,P.R. and Mozdzıak,P.E.:The effect of early nutntıon on satellite cell Dynamics in the -g uıılcey. Poultry Sciencc., 2005; 84: 748-756.

1-S. aııd Summers,J.D.; Scott's nutntion of the chicken. University Books, Guelph, Ontario Canada.,

~'

1-S T„ Nestor, K. E. and Lılbum, M. S.: The concentration of dıfferent lıpid classes durıng late embryonic

-ıt"ent in a randombred turkey population and a subline selected for increased body weight at sixteen -5 of age. Poultry Science„ 1995; 74:374-382.

1-S T. and Lılbım, M. S.: Characterızation of changes m yolk sac and lıver lıpıds durıng embryonıc and

•-¢' p"haıch development of turkey poults. Poultry Science., 1996; 75 :478483.

lji- M.S.: Practical aspects of early nutntion for poultry. Jo`ımal ofApplied Poultry Research., 1998;

ı-=4_

-±d. M.: Effect of early feedıng programs on broiler perfomance. Intemational Journal of Poultry

.=-i- -_ _ =006 ; 5 : ı ı 40- ı ı 43 .

+ `-` and Sklan, D.:Pos-hatch development in Poultry, Joumal of Applied Poulüy Research., 1997; 6:

344-rT

11±`.Y.andNoy,Y.:Comparisonofpost-hatchholdingtimeandsubsequentearlyperformanceofbroiler

-ds .nd turk€y poults. Brıtish Poultry Science., 1993; 34: 111 -120.

l-d S. :ll`e hatch window. Cobb-Vantress Technical Focus. Siloam Spnngs, AR., 2005; 2

llıh} 0.. Nadel, Y., Barak. M., Rozenbeim,1. and Sklan, D.: Early post-hatch feding sıimulates satellite cell -£m.ion and skeletal muscle growth in turkey poults. Joumal of Nutntıon., 2003; 133: 1376-1382.

lııı- XI.. Bamelıs, 8., DE Kettelaere, V., Bnıggeman, V„ Moraes, B.M., Buyse, J., Onagbesan, 0. and

+ ı , f±,. E ...- Effects of egg storage time on spread of hatch, chick quality and chick juvenile growth.

mce., 2003; 82: 736-741.

-ıL C.. Tona, K., Onagbesan, 0., Buyse, J., Decuypere, E. and Bnıggeman, V.: (2005) The effects of the

-ıııl of haıch aııd interaction wıth delayed feed acces§ after hatch on broiler perfomance until seven days of

-hlır} Science., 2005; 84: 1314-1320.

L

`-_ ıri Sklan, D.: Energy utılization in newly hatched chicks. Poultı)/ Science.,1999; 78: 1750-1756.

E=:i.,.T#T:,mcri3ı,ef,is?eh:ııi.nT;:;,ai,twpoelıı,,;..fö,mD:,wAn;;,f..dcio#vRe:;eF±.;.Egjğ;f7e:efin5g43T6:

-±S.N.,Vıcente,J.L.,Pixley,C.M.,Hargis,B.M.andTellez,G.:Effectofanearlynutritıonalsupplement

rLlı pcTformance.Intematıonal Joıımal of Poultıır Science., 2008; 45: 211-214.

-.U. and Parsons, C.M... Effect of fasting versus feeding oasis after hatching on nutrient utilızatıon in •iıh Pmlü} Science., 2002; 81 : 853-859.

- .lD.` Corner, E„ Noman, 0„ Beler, C.R„ DeLoach, R.J.: Biologıcal control of salmonella

= .um in young chickens. Avian Dıseases.,1990; 34:626-633.

-D.E.. Hargls, 8., Hinton, A., Lindsey, D., Caldwell, D., Manning, J., DeLoach, J.R.: Effect ofanaerobic -ııııl ı-ora and dıetaıy lactose on colonization resistance of layer chıcks to invasive salmonella ententi§.

•ıiı ±.,1991; 35:337-343.

=ıll E.T.. Caldwell, D.J.. Crouch, M.C.. Byrd, J.Aı, Corrler, D.E., Hargls, B.M.:. Effect of lacto§e

±-mn in drinking water prıor to and during feed wıthdrawal on salmonella recovery from broiler ı--d ceca. Poultıy Science, 1999; 78:211-214.

=LL=.:%ğşıöfi;şzk.ı:.E:n;t:::aaı#İ#2S;%:İ;n47t2ı,:t3ELn;ngeıişimıvebesıemeııesındinmsıstmınjn

-1 Z. `b}. Y. and Sklan, D.: Post hatch changes in moıphology and fiınction ofthe small intestines in heavy -[EL smin chıcks. Poultry Science.,1995; 74: 1622-1629.

Nutritional Biochemıstry„ 2005; 16(6): 339-346.

25. Smımov, A., Tako, E., Frket, P.R. and Unı. Z.: Mucin gene expression and mucin content ın the chıckcİ ıntestinal goblet cells are affected by ın ovo feeding of carbohydrates. Poultry Scıence., 2006; 85: 669-673 26. Foye, O.T., Unı,Z. and Ferket,P.R .... Effect of ın ovo feeding egg White protein, P-hıdroxy-D-methylbutyTa`e`

and carbonlıydrates on glycogen status and neonatal growth of turkeys.Poultry Science., 2006a;,

85:1185-ı 85:1185-ı 92 .

27. Foye, 0.T., Uni,Z., MCMuftry,J.P. and Ferker,P.R.:. Tlıe effects of amnıotic nııtnent admınıstratıonı ..r ovo feeding" of arginıne and/or P-hydroxy- P-methyl butyrate (hmb) on ınsulın-like growth factors,eners} metabolısm and growth in turkey poults.lntenatıonal Joumal of poultry Science., 2006b; 5 (4):309-317. 28. Foye, O.T„ Ferket, P.R. and Unıt, Z ` The effects of ın ovo feedıı`g arginıne, P-hıdroxy-P-methyl-butyrate, am

protein on jejunal digestıve and adsorptwe activıty m embryonıc and neonatal nırkey poults. Poult Science_

2007; 86: 2343-2349.

29. Wilkonson,S.J. and Scott,T.A.: Preliminary ıesults of ın ovo strategies to ıncrease breast meat yield in broılc= chickens.Congree Book..2006; 206

30. Komasio,R., Halevy,O., Kedar,O. and Uni,Z.:Effect of ın ovo feedıng and its ınteractıon wıth tımıng of firs feed on glycogen reserves, muscle growth, and body weight. Poultıy Scıence., 2011 ; 90: 1467-1477.

31. Salmanzadeh, M.: Tlıe effects of in-ovo ınjection of glucose on hatchability, hatching weight and subsequen[ performanceofnewly-hatchedchicks.BrazilıanJoumalofPoultryScience.2012;14..71-158.

32 Al-Daraji, H.J., A1-Mashadanı, A.A., Al-Hayani, W.K., Al-Hassani, A.S. and MirzaıH.A.: Effect of in o``` injection with L-argınine on productıve and physiological traıts of japanese quaıl.South African Joumal c.ı-Animal Science., 2012; 42

33. Gaafar, K.M., Selim. S.A., El-bellal, S.S.: Effect of in-ovo administration wıth two levels of amıno acıds mixture on theperformance of Muscovy ducks. Emir. J. Food Agnc., 2013; 25: 58-65.

34. Shı, K.,Wu, L, Tan, R... Effects ofin ovo feding L-arginine and L-omithin on the early growth and developmen: of broiler. Agricultural Science Research Papcr.,2006a

35. Shi, K.,Wu, L, Tan, R.;Effects of in ovo feding glutamine on the early growtb and development of broıleT Agricultural Science Research Pap€r., 2006b

36. Bhanja,S.K., Mandal,A.B., Agarwalıs.K., Majumdarıs. and Bhattacharyya A.. Effect of ın ovo injecııcın of vitamins on the chıck weight and post-hatch growth performance ın broiler chickens 16th Euopean Symposium on Poultry Nutntion France. 2007

37. MCGnıder, B.M., Zhai,W., Keralapurath,M.M.ı Gerard.P.D. and Peebles E.D.:Effects of in ovo injection oı' theophyllıne and electrolyte solutıons on hatchability and growth of broilers ftom day 0 to day 10 post-hatch_ Intemational Joumal of poultry Science., 2011 ; 10 (12):927-932.

38. Salmanzadeh, M., Ebrahimnezhad, Y.. Shahryar H.A.:.Effects of in ovo administration of L-camıtine on hatchabilıty, subsequent performance, carcass traıts and blood cholesterol of turkey poults. Revue Med. VeL 2012;163,448453.

39. Chamani,M„ Tasharrofi,Sh., Forudi, F., Sadeghi, A.A.and Ammafshar, M.:. Evaluation the effects of ın o`-o ınjectıonofdifferentnutrıentsonhatchpercentage,perfomanceandcarcassparametersofbroılers.Annalsot

Biological Research., 2012; 3 (7):3771-3776.

40. Shafey. T.M., Alodan,M.A., Al-Ruqaıe, I.M. and AbouheifıM.A.:.ln ovo feeding of carbolıydrates anĞ incubatedatahighincubationtemperat`ıreonhatchabilityandglycogenstatusofchıcks.SouthAfiıcanSocieı} for Animal Science„ 2012;42

41. Vıem, S.L. and Moran, E.T.: Effect of egg orıgm and chıck post hatch nutntıon on broıler lıve performaneE and meat yields. World`s Poultry Science Journal., 1999a; 56: 125-142.

42. Vieira,S.L. and Moran, E.T.:-Effect of delayed placement and used lıtter on broıler yıelds. Joumal ofApplıec Poultry Research.,1999b; 8: 75-81.

43. Uni, Z.. Tako,E., Gal-Garber, 0. and Sklan,D.: Morphological, molecular , and fimctional changes in the chicken small ıııtestine ofthe late-term embryo. Poultry Science., 2003; 82: 1747-1754.

44. GilberL E.R.. Li, H., Emmerson,D.A., Webb Jr, K.E. and Wong, E.A.: Developmental ı.egulation of nutrıeıı: transporter and enzyme MRNA ab`ındance in the small intestine of broilers. Poultry Scıence., 2007, 86(8)

1739-53.

45. Unı, Z.:Early development of small ıntestinal fiınctıon, ın: G.C.PERRY (Ed.)Avıan Gut Functıon in Healıh and Disease,. 2006; 2942

46. Geyra,A., Uni,Z. and Sklan,D.: Enterocyte dynamıcs and mucosal develoı)ment m the post-hatch chıck. Poultry Science. 2001 ; 80: 776-782.

-- l`ni` Z.,Smimov,A. and sklan,D.: Pre-and post-hatch development ofgoblet cells in the broıler small ıntestıne: :ffect of delayed access to feed. Poultry Science., 2002; 82: 320-327.

-` Dibner, J.J., Kitchell, M.L., Atwell, C.A., Downs,A.C. and lvey, F.J.: The effect ofdietary ıngredıents and age ı`n the microscopic structurc of the gastrointestinal tract in poultry. Joumal AppLied Poultry Research.. 1996;

S-_ ı0-ıı .

JL \o}'` Y. and Sklan. D.: Different types of early feeding and performance in chicks and poults. Joumal of `ı)plied Poulm/ Research.,1999a; 8: 16-24.

5.; Halevy, 0„ Gyra, A., Barak, M., Unı, Z. and SkJan, D. : Early post-hatch starvation decreases satellite cell Fmliferation and skeletal muscle growth in chicks. Joumal of Nutrıtion.. 2000; 130: 858-864.

ş `loore, D.T., Ferket,P.R. and Mozdzıak,P.E.:The effect of early nutntıon on satellıte cell Dynamics in the } omg turkey. Poultı)r Science., 2005; 84: 748-756.

5= Leeson, S. aııd Summers,J.D.: Scott's nutntıon of the chıcken. Universıty Books, Guelph, Ontano Canada„

='"ı

=: Ding, S. T., Nestor, K. E. and Lilbum, M. S.: The concentration ofdifferent lipid classes during late embryonic de\ elopment ın a randombred turkey populatıon and a subline selected for ıncreased body weight at sixteen

weıiks of age. Poultry Science.,1995; 74:374-382.

5. Ding, S. T. and Lilbum, M. S.: Characterization of changes in yolk sac and liver lipıds during embryonic and İarly posthatch development of t`ırkey poults. PoultTy Science., 1996; 75:478483.

ş5 Lılbum, M.S.: Practical aspects of early nutntion for poultıy. Joumal ofApplied Poultıy Research.. 1998;

-:J20424.

5r Hcx)shmand, M.: Effect of early feeding programs on broiler perfomance. International Joumal of poultry

Scıence„ 2006; 5: 1140-1143.

>~ \.oy, Y. and Sklan, D.:Pos-hatch development in Poultry. Joumal ofApplied Poultry Research.,1997; 6:

344-_: _<J

:ı` Pinchasov, Y. and Noy, Y.: Companson ofpost-hatch holding time and subsequent early performance ofbroiler

chıcks and turkey poults. British Poultry Science.,1993; 34: 111-120.

+ Tı`eed, S. :The hatch window. Cobb-Vantress Technical Focus. Siloam springs, AR., 2005; 2

ı. Halevy, O., Nadel, Y., Barak. M.. Rozenbeim, T, and sklan. D.: Early post-hatch feding stimulates satellite cell pTofileTation and skeletal muscle growth in tukey poults. Joumal of Nutntion., 2003; 133: 1376-1382.

? Tona, K.F„ Barııelis, 8., DE Kettelaere, V., Bruggeman. V., Moraes. B.M„ Buyse, J., Onagbesan, 0. and Decuypere, E.: - Effects of egg storage tıme on spread of hatch, chıck quality and chick juvenile growth.

Poulıry Science., 2003; 82: 736-741.

ı: C`areghi, C., Tona, K., Onagbesan, 0., Buyse, J., Decuypere, E. and Bruggeman, V.: (2005) The effects of the spread of hatch and interaction with delayed feed access after hatch on broiler perforımnce until seven days of age. Poulp Science„ 2005; 84: 1314-1320.

-_: `-oy, Y. and Sklan, D.: Energy utilization in newly hatched chicks. Poultıy Science.,1999; 78: 1750-1756. * Dibner, J.J., Kııight, C.D., Kitchell, M.L., Atwell, C.A., Downs, A.C. and lvey, F.J.: Early feeding and

de\.elopment of the ımmune system in neonatal poultry. Joumal Applied Poultry Research, 1998; 7: 425436. ?5 Henderson, S.N., Vicente,J.L.,Pixley,C.M., Hargis,B.M. andTellez,G.: Effectofanearlyı`utritıonal §upplement

ıın bToıler perfomance.Intematıonal Joumal of Poultry Science., 2008; 45: 211-214.

ı. Batal. A.B. and Parsons, C.M.: Effect of fasting versus feeding oasis after hatching on nutrient utilizatıon in

chicks. Poultry Science., 2002; 81 : 853-859.

?- Hınton, A.D., Comer, E., Noman, 0., Beler, C.R., DeLoach, RJ.: Biological control of salmonella pT)himunum in young chickens. Avim Diseases.,1990; 34:626-63 3.

ı. CorTier, D.E., Hargls, B„ Hınton,A., Lindsey, D., Caldwell, D., Mannıng, J., DeLoach, J.R.: Effect ofanaerobıc ``ecal microflora and dietary lactose on colonization resistance of layeT chicks to invasive salmonella enterıtis.

_``ian Diseases.,1991 ; 35:337-343.

+ Bamhart, E.T„ Caldwell, D.J„ Crouch, M.C„ Byrd, J.A„ Corrler, D.E., Hargls, B.M.:. Effect of lactose administratıon in dnnkıng water prior to and dunng feed withdrawa] on salmonella recovery from broiler

crops and ceca. Poultry Science, ] 999; 78:211 -214.

- ŞeeılıişiL|.avmesfnçdk8ıöıi:şzk.ı:. #an#:aaıyüv::tlı#2S6%%r#(2i)S:t:¥# gelişımi ve besıeme iıe sindırim sistemhin

• Uni, Z„ Noy, Y. and sklan, D.: Post hatch changes in morphology and fiınction ofthe small intestınes in heavy

md light strain chicks. Poultry Science.,1995; 74: 1622-1629.

ri, A.A.: Effect of post-hatch feeding on broiler perfomance.Inter"tıonal Joumal of Poultry Science .

ı5; 4: 4-6.

1am, AıS., Nikam. M.G., Patodkar. V.R., Muglikar, D.M., Lonkar, V.D.ı Yüdav, GIB., Maini, S.. /ikant,K. and Meshram,M.D.: Influence of herbal early chick nutritional supplement on the growth fomence, serum bıochemicals and ımmune response of broiler chıcken. Intenational Joumal of Polultr}

ence., 2009; 8: 349-354.

L den Brand,H., Molenaar,R„ Vm der Star,I. and Meijerhof,R.: -Early feeding affects resıstance againsı

] exposure in young broiler chıckens. Poultry Science.,2010; 89: 716-720.

Rammouz, R„ Said,S., Abboud,M., Yammine,S. and Jammal,B.: Effect of post-hatch early feeding es starter sTpplemented with egg yolk and white of boıled chicken eggs (rhod ısland ı€d ) on growth romance, vıscera development, and immune responce ın broiler chickens. Australian Joumal of Basic and

)Iied Sciences„ 2011 ;5: 660-671.

Silva, C.C. Gomes, G.A., Araujo„ L.F., Ganbaldi Simon Barbosa, L.C„ De Sılva Araujo, C.S., De Barros •oli, N... Evaulation of placement time and the administration of post-hutch supplements in broiler chıcks

11 Latin American Poultıır Congress., 2011

ran, E.T.:. Feeding the villi. Book ofAbstracts of the XXIII World Polutry's Poultry Congress, 30 JuneJ J,2008, Brisbane, Australia, World Poultry Science Jorunal., 2008; 64 (supp): 150.

ıov, I.E... A balacing act-optimising the gut microflora. Poultry lntematıonal, Jue, 2003; 42: 33-37. ıtra, M. R., Nicholas, J, M. and Kraehenbuhl, J.R.: Collaboratıon of epithelıal cells with organized mucosal

phoıd tıssues. Natune lmmunology., 2001 ; 2: 1004-1009.

az, F.: M hücreler]: membranöz epitelyum hücrelerı. Ercıyes Üniv. Vet. Fak. Dergisi, 2004; 1 :133-138.

ııkami, A.E., Femanades, J.[m:, Hemanades, L. and Santos, T„ Effects of starter diet supplementation ı arginine on broiler production perfomansce and on smal intestıne morphometry. Pesq. Vet. Bras., 2012:

!59-266.

ıd,W.A.,Ghareeb,K.,Nitsch,S.,Pasteiner,S.,Abdel-Raheern,S.AndBahm,J.:Effectsofdietaıyınclusion

ırebiotic, probiotic and synbıotic on the ıntestinal glucose absorption of broiler chcikens. InteıTıatıonal nalofpoultry. Science., 2008; 7: 125-129.

na, Y.O„ Classen, H.L., Garlıch, J.D., Black, B.L„ Ferket, P.R„ Uni, Z. and Olkowskı, A.A.: Response oı. (ey Poults to Soybean Lectin Levels Typically Encountered ın Commercial Diets. 2. Effect on lntestina! elopment and Lymphoid Organs. Poultry Scıence„ 2006; 85:870-877.

akamı, A.E„ Sakamoto, M.I., Natalı, M.R.M„ Souza,L.M.G. and Franco, J.R.G.:. Supplementation or 'amine and Vıtamin E on the Morphometry of the lntestinal Mucosa in Broıler Chickens. Poultry Science.. 7; 86:488495.

g, Q., Lian G. and Gong X.: Enhancement of Mucosal lmmune Responses in Chickens by Oral

ıinistratıon of cysteamine. Poulüy Scıence..2007; 86: 1323-1328.

ell, S.M. and Batal, A.B. : The Effect of suı)plemenml Glutamıne on Growth Performance, Development ot-3astrointestinal Tract and Humoral lmmune Response of Broilers. Poultıy Science. , 2007;86 : 1940-1947

T., She, R , Wang, K.. Bao, H., Zhang, Y.. Luo, D., Ilu, Y., Ding, Y.. Wang, D. and Peng, K.: Effects oı-bit Sacculus Rotundus Antimicrobial Peptides on the lntestinal Mucosal lmmunity ın Chıckens. Poultr}

nce., 2008;87:250-254.

. H., She, R., Lıu, T.. Zhang, Y., Peng, K.S., Luo. D.. Yue, Z., Ding„ Y., Hu, Y., Liu, W. and Zhai, L.:. cts ofpıg antibacterıal peptides on growth perfomance and intestıne mucosal immune of broiler chickens.

tıy Science., 2009; 88:291-297.

lele, 0.A., Emike, 8.0. and Bakare, H. : Effcets ofdieatıy garlic (All ium sativum Lınn. ) upplementation op. r weight and gut morphometry of commercial broılers. Int. J. Morphol„ 2012;30: 238-240.

Lıslawska-Tryk. M.. Piotrowska, A. and Burlikowska, K.: -Dıetary fiıctans and theır potential beneficial ence on health and perfomance parameters in broiler chickens. Joumal of central Euopean Agrıculture.

!;ı 13:272-291.

3iz, 0., Köksal, B.H., Tatlı, 0., Sevım, 0., Avci, H., Epıkmen. T., Beyaz, D.. Büyükyörtlk, S , Boyacıoğlu Üner, A. and Onol, A.G.: Influence of dieatr)/ organiz cid blend supplementation and interaction wıü /ed feed Access after hatch on broiler gowth perfomance and intestınal health. Vet. Med„

2012;57:515-3hani,N. and Jahanjan,R:Interactive impacts of dıetaı)/ organic acids and cTude protein levels on )rmance and gut morphology of broiler chickens. WPC-Salvador-Bahaia-Brazil 5-9 August., 2012

_<. 'i .

>., th ry lst ng /th nd 'OS ks. =-4 saı dıetarydrıedfementedginger.JoumalofAnımalPhysiologyandAnımalNutrtıon,2010,94:e130-el37. ıi_ Petrom. T.G., Albino, L.F.. Rostagno. H.S., Gomes, P.C Tavemaıi. F. and Balbino, E.M.:). Herbal extrcat

diets for broilers. R. Bras. Zootech., 2012;41 : 1683-1690.

J5. Bozkurt, M. Küçükyılmaz, K., Çatlı. A.U., Özyıldız, Z., Çınar, M., Çabukı M. And Çöven, F.: Influences an essantial oıl mixture supplementation to corn versus wheat-based practical diets on growth, organ si ıntestinal morhology and immune response of male and female broılers, Italıan Joumal of Animal Scıenc

2012; 11 :290-297.

06 Makanjuola, B.A. andAdebıyı, O.A.:. Effcet ofınorganiz chromıum supplementation on the intestinal muc( development ofheat stressed broılers. Global J. Sci. Front. Res. Chem.,2012; 12: 57-60.

9- Wang, K., Cui. H., Peng, X., Zuo, Z., Fang, J., Deng, J., Deng, Y., Cuı, W., Wu, B. :Effect ofdıeatry vanadıı

on small intestinal morphology ın bı.oilers. Health„2012 ;4:667-674.

iB. Sakı, A.Aı, Abbasinezhad, A.. Ghazi, Sh Tabatabai. M.M. Ammadı, A., Zaboli, Kh.: Intestinal chaıecterısti alkalinephosphataseandbroılersperformancemresponsetoexcractedandmechanıcalsoybeanmealrepla(

by mish meal. J. Agr. Sc. Tech., 2012,14:105-114.

9P Khajeh, S., Pourreza, J., Khendi, F AndNamıo,A.R.:. Effectofsubstıtutıngbarley maltforcom on perfomaı