• Sonuç bulunamadı

Mahmut Yesari

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Mahmut Yesari"

Copied!
12
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

A T O M B O M B A S I

/ \ T O M bom bası keşfinin y e r ­

y ü z ü n d e bir çok d eğişiklik­ ler y a p a c a ğ ı n a ş ü p h e y o k ­ tu r. Bu b o m b aların t a h rib a tı o k e r te b ü y ü k o l m a k ta d ır ki y a k ı n ­ da co ğ ra fy a bilimT o r t a d a n k a l k a ­ c a k , ço c u k la rım ız da y er adı ez- t b e r le m e k te n k u rtu la c a k la rd ır.

S a k ın m a , k o r u n m a , sığınma g i ­ bi te d b irle re de a r tık gerek lik kal- m ıy a c a k tı r Y a r a l a n m a , cançekiş me, c a n v erm e gibi k ü lfe tle r de o r ­ ta d a n k a l k a c a k , y erlerine “ b u ğ u ­ laşm an denilen o lay geçecektir.

A t o m b o m basının keşfi d e y im ­ lerim ize dek e tk i y a p a c a k t ı r . Me­ selâ bir yiğiti Övmek için ona “a s ­ lan gibi, adam ,, dem ek hiçbir şey a n la t m ı y a c a k t ır . B unun y e r in e “a- to m bom bası gibi adam,, diyeceğiz.

Birine inkisar etm ek istediğim iz zam an dilerim A l l a h ’tan , “ başına t a ş y ağ sın işallah,, yerine “ b aşın a a t o m bom bası insin !„ diyeceğiz ve bir insan için y apa bile ceğim iz en k ö t ü dilek te “canın çıksın, ö l ,g e ­ ber, kıkırda,, değil, “a to m b o m b a ­ sıyla buğu ol„ dem ek o la c a k tır.

A t o m b o m basının keşfiyle o r ­ t a y a çık an b ü yük te h lik e bu sırrın filan, falan devletin malı k alm ası d e ğ i l , g ü n ü n birinde “ c e m iy e ­ ti beşeriye islâhatçısı„ bir delinin eline geçmesidir. Ç ü n k ü bu sefer y a ln ız bir ü lke değil, b ü tü n y e r ­ y ü z ü t o p t a n b u ğ u la şa c a k tır.

B u ndan so n ra y ü ry ü z ü n d e t o p ­ r a k t a n ve sudan b a ş k a hiçbir şey k a lm ıy aca ğ ın d a n , y eni bitki, h a y ­ van ve insan türleri v aro lu n c ıy a d e k m ily o n larca yıl geçecektir. A n ­ c a k Y eni  dem ile o n u n eğeke* iniğinden yeni H a v v a y a r a t ı ld ı k ­ t a n so n ra Habil ile K abil o y u n u yeni b a ş ta n o y n a n m ıy a b a ş l a n a ­ c a k tır .

Bize bu g ü n le ri gösterd iğ i için şü k ro ls u n M ev lâ’y a !

(2)

MAHMUT YESARi

Y A Z A N ; I S M A Y I L H A K K I B A L T A C I O Ğ L U

K I S A T E T K İ K L E R

VE T E N K İ D L E R

M

A H M U T Y e s a r i ’nin resm ini Ü s k ü d a r ’da v a p u r iskelesinde, b e r ­ ber d ü k k â n ın d a , m a sa n ın ü s tü n d e d u ra n bir g a z e t e n i n ilk s a y ­ fasında g ö rd ü ğ ü m za m a n yüreğim a ğ z ım a geldi. B ir an için ­ de a k lım d a n geçenler ş u n l a r oldu : “m e m u r değil ki terfi etsin, d i p l o ­ m a t değil ki d e m eç te b u l u n s u n ,d e ğ e r t a n ı r a y d ın la r d iy a rın d a değil ki Övülsün 1 ö y l e y s e bu klişenin m ü n a se b e ti ?„ Biraz d ü ş ü u d iik te n s o n ­ ra birden bire içim sızladı: “ y a v r u c a k ö lm ü ş olacak,, dedim ve ölüm e, k a d e re in a n a n insan t e v e k k ü liy le g a z eten in yazdığını o k u m ıy a başladım .

Y a v r u c a k ö lm ü ştü . V e re m d e n , h a s ta n e köşesinde, belki de k i m s e ­ sizce, ö lm ü ştü . S u s i n e k l e r i y a z a rı M a h m u t Y esari, k a le m s a h i b i , d ü ­ şü n ce sahibi, halkçı, m ü sav atç ı, sana tç ı M a h m u t Y e sa ri ö l m ü ş tü .

Bir a n içinde yin e düşü n d ü m : onun gözle görü leb ilir sa a d e ti y o k ­ tu ; a c a b a en b ü y ü k fe lâ k eti ne idi ? G enç sayılabilecek bir y a ş t a öl­ mesi mi ? H a y ır ; a n la şıla m a m a sı, an la şılm a d a n , ta n ı n m a d a n , d e ğ e r ­ lendirilm eden ölm esi. İnsanı asıl ö ld ü ren ce m iy e tin işte bu n a n k ö r lü ­ ğ ü d ü r. M a h m u t Y e s a r i ’yi bu m e m le k e t ta n ım a m ış mıdır? T a n ım ıştır ; a n c a k , A h m e t M ith at Efendiler, H üseyin R a h m iie r, Ö m e r S e y f e tt i n ’ ler k a d a r ve h e p bir a v a m ro m anc ısı,bir o k u tu c u , ve eğlendirici o la ­ r a k ! Ne y a z ık !

A y d ın ların k a fasındaki bu değer anarşisinin te k sebebi v a r : o n l a ­ rın ölçüleri b o z u k t u r .A y d ı u l a r ı n ro m a n d a n , piyesten a n la d ığ ı,ro m a n d a ro m a n olan , p iy e ste piyes olan değil, üslûp, yazış, fa n ta ziy e, haya l o y u n ları, olay zenginliğidir 1 B unların hangisi-tornan san a tin in piyes san a tin in kendisidir.

M a h m u t Y e s a r i ’nin ro m a n la rın ı, piyeslerini d o ğ r u c a ve iyice an- lıyabilm ek için ay d ın ların bu yanlış ölçülerini eld en b ıra k m a k , bunlar y e r in e doğrularını ele a l m a k g e re k ti. M ahm ut Y e sa ri dildeki, ş e k ild e ­ ki, ü s lû p ta k i b ü tü n g e v şe k lik le r in e ra ğ m e n ro m a n la rı iç ta ş ıy a n bir i n ­ sandır. O n l a r d a T ü r k insan dolay isiyle insanı, gelişi güzel d u y a n , d ü ­ şünen insanı değil, bir ve bü tü n , kişilik o l u m u n d a san a t ve insanı bü tü n a n a to m isi, fizyolojisi, p sik o lo ji ve sosyolojisi ile y a ş a r k e n , o l u ş u r ­ ken b u lm a k , y a k a la m a k , in cele m e k , d ü şü n m e k , ö ğ r e n m e k ve t e k r a r y a ş a m a k olurlu bir iştir.

P iy e s le rin e gelince ; öy le d ü ş ü n ü y o ru m ki M ahm ut Y esari, İb n ir­ refik A h m e t N u ri gibi, p i y e s sana tinin bir e d e b iy a t s a n a ti değil, b e l­ ki, h ita b e t s a n a tı gibi, bir a k siy o n s a n a ti o ld u ğ u n u sez ip işliyen s a y ı­ lı insanların b aşlıc a la rın d a n biridir. K endinin olsun, y abancı dillerden çevirm esi o lsun, p iyeslerinde hiçbir e d e b iy a t çalımı y o k t u r ; a n c a k İbnirrefik A h m e t N u r i ’nin ese rlerinde de g ö rü ld ü ğ ü üzre b ü t ü n s a h n e eserleri sahne değeri ta ş ım a k ta d ır. İbnirrefik gibi Y e s a r i ’nin piyesleri de o k a d a r y a p m ac ık sız , o k a d a r k endi kendisidir ki insan bu k e r te ta b iî o lan eserleri d eğ e rlen d irm ey i bile düşünm ez. Meselâ T ü r k l ü ğ ü n şaheserleri o la u m asalların ö v ü ld ü ğ ü g ö rü lm ü ş m ü d ü r ?

M a h m u t Y e sa ri A h m e t M ithat Efendı’den beri gelen halkçılık z in ­ cirinin en son, en y ak ın halkasıdır. O n u n bu o n u ru taşım ası bir t e ­ sadüfün eseri olam azdı. Bu “ realite ş u u ru , g e r ç e k şuuru,, diye a y r ı bir ş u u ru n v a r o ld u ğ u n a i n a n ı y o r u m da “s a n a t ş u u ru » diye ay rı t ü r ­ den ve ürd e n bir ş u u r u n v a r o ld u ğ u n a i n a n m ıy o ru m ; inansam da p ek güçlü k le inanabilirim . R ealite d u y g u su , re a lite bilgisi ta şım ıy a n bir

in-( A r k a s ı İ V i n c i s a y f a d a ) . BU D A BİR T İ P ! 0 a y o t u r m u ş y azı h a z ı r l ı y o r d u . S a a t l e r c e d ü ş ü n d ü ğ ü h a l d e , i s ­ t e d i ğ i m evzzu b ir t ü r l ü b u l a m ı y o r d u . K a l k ı p k ü ­ t ü p h a n e y i k a r ı ş t ı r m a y a b a ş l a d ı . B ü t ü n telif e s e r ­ l e r e ş ö y l e c e b i r göz a t t ı . Bu a r a d a , r a s t l a d ı ğ ı b i r yazı y ü z ü n ü g ü l d ü r ­ d ü . M evzu « F i k i r ve S a ­ n a t h ı r s ı z l ı ğ ıa n a a itti . Y a ­ z ı d a : bu t i p t e k i i n s a n l a ­ r a ş i d d e t l e h ü c u m e d i l ­ m e k t e . ve bu g i b il e r in cez a g ö r m e s i i s t e n m e k

-Ba y y a zıy ı a y n e n tem ize ç e k t i k t e n s o n r a b ir d a h a d i k k a t l e o k u d u . A l t ı n a isim ve s o y a d ı n ı a t t ı k t a n s o n r a , b ir z a r ­ fa k o y a r a k p o s t a y a v e r d i . Y. B. A Ğ A O Ğ L U . İ N A N Ç *¥“ ü r k y o l u g a z e t e s i n d e « B a y k u ş T ü r k ■ â d e t i n d e u ğ u r s u z m a h l û k s a y ı l ı r . » d iy e b a ş l ıy a n b i r y a zı g ö z ü m e ç a r p t ı . S ö y le y e c e ğ im ş e y l e r i n y a zıy la ilgisi y o k . Y aln ız ş ö y le c e d ü ş ü n d ü m : b a y k u ş g e r ­ ç e k t e n u ğ u r s u z mudur':' Biz T ü r k l e r d e b i r söz d a h a v a r d ı r : « H e r şeyi h a y r a y o r » d e r . B u n u n gibi b a y k u ş u n d a u ğ u r s u z b i r h a y v a n o lu p o lm a d ığ ı d a s a d e c e b i r i n a n ç m e s e l e s i d i r . B ir k ısım i n s a n b a y ­ k u ş u n u ğ u r s u z o l d u ğ u n a , b i r k ısım in sa n d a u ğ u r l u o l d u ğ u n a i n a n ı r , b ir kısm ı da b u n u hiç d ü ş ü n m e m i ş t i r b i le . B ir in s a n ö lm iy e ce ğ in e i n a n ı r s a bazı z a m a n en a ğ ır h a s t a l ı k l a r ı y e n m e k b a ş a rı s ın ı bile g ö s ­ t e r i r . Bu ç e ş it i n s a n l a r k u v v e tl i b ir i r a ­ d e y e s a h i p t i r . Bir şe y in u ğ u r s u z l u ğ u n a h a y ır s ız l ığ ı n a i n a n m a k k ö t ü b i r ş e y d i r . E k s e r i y a i r a d e s i z a y ı f o la n h a s t a t i p l e r ­ de bu çeş it batıl i t i k a t l a r fa zla o l u r . S a ğ ­ lam i r a d e li ve n o r m a l b i r in s a n h e r ş e y i h a y r a y o r m a s ın ı b ile n , h e r ş e y i m e t a n e t ­ le k a r ş ı l ı y a b i l e n i n s a n d ı r . S a ğ la m i r a d e ­ l il e r i n a n ç l a r ı n ı k ö t ü ş e y l e r e d e ğ il, iyj ş e y l e r e y ö n e l t e b i l e n l e r d i r . T u n a B A L T A C I O Ğ L U . BE Y İN S İZ E Ş E K 1

A

slan m a ğ a r a y a g i r i p t a h t ı n a o t u r a r a k m a iy e t e r k â n ı n d a n til k i y e e m r e t t i : — Ç a b u k , b a n a s em iz b i r av b u l ! T ilk i m a ğ a r a d a n ç ık a r ç ık m a z k a r ş ı ­ d a k i ç a y ı r l ı k t a o t la y a n b i r eşe k g ö r d ü . Y a n ın a s o k u l d u : te id i.

2

(3)

— U l a n e ş e k ! S e n ne a p t a l s ı n b e , şu i n s a n l a r a g e c e g ü n d ü z h iz m e t e d e r s i n , o u y u ş u k l a r b ü t ü n e b ü t ü n s e n i n s ı r t ı n d a n g e ç i n i r l e r de b u n a k a r ş ı l ı k r a h a t ç a b i r k a r n ı n ı bile d o y u r m a z l a r . B u n u h a n g i k a n u n , h a n g i v i c d a n k a b u l e d e r i H a d i gel b e n i m l e , şu m a ğ a r a d a p a d iş a h ı m ız v a r , h a lin i o n a a n l a t ! D i y e r e k eşe ği m a ğ a r a y a g ö t ü r ü r ve içeri g i r m e l e r i y le A s l a n ’ın t a h t t a n s ı ç r ı - y a r a k eşeğ i p a r ç a l a m a s ı b i r o l u r . Bu a r a d a til k i h e m e n e ş e ğ in k a f a s ı n ı k a p a r a k i ç i n d e k i b e y n i y e r . A y n i z a ­ m a n d a b e y n i çok s e v e n ve onu a r a y a n a s l a n k a f a y ı b u l u p da için d e b e y in o l ­ m a d ığ ın ı g ö r ü n c e til k i y e ç ı k ı ş ı r : — N e r d e b u n u n b e y n i! Ne yaptın'.-'.. T ilk i ala y lı ala y lı g ü l e r e k c e v a p v e ­ r i r : — H a ş m e t m e a p ! E ğ e r b e y n i o l s a y d ı , şu z a m a n d a h a k ve a d a l e t , v i c d a n a r a ­ y ı p t a b u r a y a g e l i r m iy d i ! V e li Y A Z A R . N A Z IR IN T E H D İ D İ

M

e d e n i h a k l a r ı n d a n m a h r u m e d i l e n n a ­ z ır ın b i r i y a r g ı ç l a r a d ö n e r e k : ’ — V e r d i ğ in i z k a r a r b i n le r c e in sa n ın h a y a t ı n a m al o l a c a k t ı r ! d e d i . Bu t e h d i t ü z e r i n e onu t e v k i f e t t i l e r ve b i r k a ç g ü n s o n r a d a s e b e b in i s o r d u ­ l a r : — B u n d a n t a b i î ne o l a b i l i r , d e d i , d e v ­ let k a p ı s ı n d a iş a la m ıy a c a ğ ı m a g ö r e e s a s m es le ğ im o lan d o k t o r l u k t a n b a ş k a b i r ş e y y a p a b i l i r m iy im ? Ç e v : E . G. K A D R İ K IY M E T BİLMEK M E S E L E S İ

Yeni S a bah, İstanbul:

O

t o b ü s l e y o lu m d ü ş t ü ğ ü z a m a n Ç e ş m e - m e y d n n ı ’ n d a , « h a k k u r a n k a f e s i a n e d ö n e n V a l d e S e b î l i ’ ni g ö r m e m e k için o t a r a f a b a k m a m . V a k t iy l e b u n a d a i r b i r iki y a zı y a z m ı ş ve «sebili n bir an evvel y ık tı r ı lm a s ı n ı» r i c a e t m i ş t i m . Ç ü n k i i b ir v a k i t l e r g e le n e g e çe n e «âbı h a y a t » içiren s e b i ld e n ş im d i gö zle z e h i r içmiye y ü r e - im t a h a m m ü l e t m i y o r d u . U L U N A Y . BİZ D E V E F İ L İ S T İ N ’ DE D . D . T . VE Ü N İ V E R S İ T E L E R A k ş a m , İstanbul :

G

a z e te l e r i n h a b e r v e r d iğ i n e g ö r e , F i ­ lis tin ü n i v e r s i t e s i ö n a y a k o lm u ş ; A k d e n i z ’in b ir k ı y ıs ın d a Y a h u d i l e r D . 'D . T . y a p ı y o r m u ş . Bizde ise D . D . T . nın y a p ı l m ı y a c a - ğı y ü z b in lir a s a r f e d i l d i k t e n s o n r a m e y ­ d a n a ç ık t ı -B a r i ü n i v e r s it e m i z bu gibi a h v a l d e : — Bu b iz d e y a p ı l a m a z . Y ü z b i n l i r a ­ larım ız ı h e b a e tm iy elim d e m e k s u r e t iy l e f a y d a l ı o ls a -Bu k a d a r ı bile m ü s p e t b i r h izm e t s a - y ı l ı r .

E

G

E

P

A N D İ O N ’un oğlu, A t i n a k ı r a ­ lı E ge, k endisini t a b t t a n i n ­ d irm ey e u ğ r a ş a n yeğ e n le ri P a i l a n t i t ’lerle h a r b e b a şla r ve G i ­ rit a d a s ın d a o t u r a n d ü şm a n la rın a m ağ lû p olur. Y e ğ e n le ri E g e ’yi v er­ gi o l a r a k G i r i t ’te k i m ü th iş dev M i n o t a u r e ’a k u r b a n için A t i n a ’nın yedi g e n ç kızını ve yedi d elikanlı­ sını y o lla m ıy a m ecb u r t u ta rla r .

H e r c u l e ’ün a r k a d a ş ı olan E g e ’ nin o ğ lu T h é s é e ’de k u rb a n la rın a- rasına k a tılm a k ister. T h é s é e ço k k u v v e tlid ir ; b abasının m u azz am bir ta şın altın a sakladığı kılıcını on altı y a ş ı n d a y k e n taşı kald ırıp a lm ıştır.

H a zırlıkla ra başlar, lab re n tle re girince y o lu n u k a y b e tm e m e k için ipler alır ve m e m lek etin d en a y r ı­ lırken E g e ’ye şun ları söyler :

— H ü k ü m d a r ım , g ö rd ü ğ ü n g i ­ bi k a r a y elk en çek iy o ru m . E ğer M i n o t a u r e ’u ö ldürürsem d ö n ü şte b ey a z ta k a c a ğ ım . Y o k ben ölürsem adam larım a yni yelkenle geri d ö ­ necekler.

T h é sé e bir çok m a c e ra la rd a n

M i n o t a u r e ’u n g a l i b i T h é s é e .

s o n r a g alib iy e tin i ilân e d e r, lâkin s e v in ç te n y e lk e n in i d e ğ iş tirm e y i u n u t u r . S ah ild e bekliy en Ege u f u k ­ ta g em iyi siyah yelkenli g ö rü n c e o ğ lu n u öldü z a n n e d ip k e n d in i de­ nize atar.

İşte b u n d a n so n ra A d a la r d e ­ nizine Ege adı verilm iş denir. A s ­ lında o k ıyıla ra yerleşen k a b ile le ­ rin re islerine “ büyük,, m ânasına “Ege„ dendiği için deniz de bu is­ mi alm ıştır. Ç . A L T A N .

B İ R f V K U R U N T U S U

M

O D E R N y a ş a y ış d e y in c e z ü p p e le r in h a tır ın a k i m b i l ir n e ­ l e r g e l i r . B a k ı n b e n im h a tır ım a g e le n le r e : 1) E v ; ta ş ta n y a h u t b e to n d a n , iç i d ış ı, d ö ş e m e s i, d i v a n , t a v a n la r ı te r k o s ile h o r tu m u t u t u p y ı k a n a b i l i r b ir e v . B ir k a r ı k o c a iç in ü ç o d a sı o la c a k v e h e r y a n ı b ir y e r d e n ı s ı tı l a c a k . 2 ) B a h ç e : e v h a l k ı n ı n iş- liy e b ile c e ğ i, b a ş a r a b ile c e ğ i b ü y ü k l ü k t e , 1 0 0 0 - 2 0 0 0 m e tr e . B u r a ­ d a o i k l i m d e k o la y c a v e bo l y e m i ş v e r e n a ğ a ç la r la , s e b z e b a h ç e ­ s i v e k ü m e s b u l u n a c a k t ı r . K ü m e s t e k i t a v u k l a r ı n s a y ıs ı e v d e k i i n ­ s a n la r ın s a y ıs ın ın i k i , ü ç k a tın d a n d a h a ç o k o l m ı y a c a k k i , m u t ­ f a k s ü p r ü n t ü le r i y l e b e s l e n s i n l e r de h e r g ü n y u m u r t l ı y a b i l s in l e r . 3 ) Y e m e k : b ir t ü r l ü o la c a k , ç o k ö z e n l e p i ş i r i l e c e k . B ir m is a l : iç in d e e t, p a ta te s , h a v u ç , t a z e f a s u l y a , t a z e b ib e r , p i r i n ç , d o m a ­ te s b u lu n a n s e b z e ç o r b a s ı, s ü t l ü , y e ş il s a l a t a , m a r u l, h a v u ç v e y a la h n a s a la ta s ı. S a b a h la r ı te r e y a ğ ı. B ü tü n bu iş l e r g ü n ü n a n c a k y a r ım s a a tim a lır . 4 ) H a fta d a b ir k e r e y ü r ü y e r e k d a ğ la r a ç ı k m a k , te r l e m e k , y o r u l m a k , y a n m a k v e o g e c e d o y a d o y a s e k i z s a a t d e ­ l i k s i z b ir u y k u u y u m a k . 5 ) E ğ le n c e le r : g a z e t e , d e r g i, k i t a p , r a d ­ y o d a ç o k a r a n ıp b u lu n a b ile n m ü z i k p a r ç a la r ı, s i z i a n lıy a n v e s i ­ z i n iç in k e n d i n i v e r e b ile n ö z d o s tla r . B u s a y d ığ ım b e ş ş e y d e n y a l n ı z b ir ta n e s i e ld e e d i l e b i l i r s e y i n e de b ü y ü k ş e y d ir .

B A L T A C I O Ğ L U .

(4)

O L A N L A R ,

Y A Z A N : S U P H İ

B İ T E N L E R

» N U R İ İ L E R İ

Açlık

Ö ğle y e m e ğ in d e k a rn ım ı doyur* d u k t a n so n ra s o k a ğ a çıkıp işi­ m e g itm iy e k o y u l d u m . A k lım d a h e p o s a b a h o k u d u ğ u m g a z e t e h a ­ v a disleri vardı. Bir k adın a ç lık tan y eni d o ğ u rd u ğ u y a v r u s u n u öldür* m üş, biri de yine a ç lı k t a n cami k a p ıs ın d a ö lü b u lu n m u ş ...

G idec eğim y e re v a r m a d a n bir a z Önce d a r, pis b ir s o k a ğ ın b ir y a n m a bırak ılm ış iki ta n e s ü p r ü n ­ t ü te n e k e s i g ö rd ü m . H e r v a k i t bu s ü p r ü n t ü l e r e k e d i ve k ö p e k l e r y a ­ n aşır ve k a v g a ede ede yiy ece k birşeyler a r a r l a r . Bu sefer k ediler, k ö p e k l e r b ira z u z a k t a d u r u y o r l a r ­ dı. T e n e k e le rin b a şın d a yirm i beş y a ş ın d a bir delikanlı iğilerek elle- rile s ü p r ü n t ü l e r i n içinden bir ş e y ­ ler a rıy o r, b u l u y o r ve yiyordu.

D u rm a d ım , i s te m iy e re lr y a v a ş ladım , g ö z ü m ü n ö n ü n d e k i çirkin ta b l o y a d ik k a tle b a k m a k t a n ken dim i a lam a dım . T a m o a ra lık i s t i ­ fini b o z m a d a n o genç başını ç e v ir ­ di, b a n a b a k tı ve yine y i y e c e k a r a m ı y a koy u ld u . O bak ışı a n l a t a m ıyacağtm G ö z le rin d e u t a n m a v e k o r k u vardı. G üzelce b ir esm erdi. U z u n bir p a lto b ü t ü n v ü c u d u n u s a rıy o rd u , a y a k k a p l a r ı fe n a değ il­ di. O d u r m a d a n ağ z ın a te n e k e d e n bir şeyler b u lu p s o k u y o rd u . B irdenbire ken d im d en u ta n d ım ve hızlı y ü rü y e re k o ra d a n u z a k ­ laştım. F a k a t o m a n z a r a yine g ö ­ zü m ü n ö n ü n d e idi ; h a t t â işte ş im ­ di bile g ö r ü y o r gibiyim.

C eb im d e iki liram vardı, hiç o lm azsa birini o gence v erebilir­ dim, o n u n la k o n u ş u p belki k e n d i ­ sine bir iş bulm ası için faydalı o- labilirdim. H a y ır ; b en d e k i ilk d u y ­ g u o ra d a n ve on d an k a ç m a k oldu.

F a k a t işte utanm ıştım . K e n d i m ­ den, o n d a n , cem iyeit«|i, h a y a t t a n uta n m ıştım , k o r k m u ş tu m .

Mahmut Yesari

g u m eslek d a şın bazı h ik â y e le ri­ ni o k u m u ş vc b e ğ e n m e m iş ­

tim , f a k a t h e r g a z e te vç derg id e h ik â y e ve ro m a n l a r ı n a sık sık rast* ladığım için h er hald e bir ede b1 değeri o l d u ğ u n a ş ü p h e e tm iy o rd u m '

Bir g ü n N i z a m e ttin N a z if’in çı k a rd ığ ı İ s t i k l â l g a z e te sin e yazım ı

g ö tü rd ü ğ ü m v a k i t beni M a b m u t Y e sa ri ile tan ışd ırd ıla r . O r a d a k endisi ile ilk ve son defa o la ra k k o n u ş tu m ve o n a acıdım . Ç ü n k ü y azılarını s a t a r a k y a ş a m ıy a m e c ­ bur o la n bu ro m a n c ın ın halinden p arasız, y o rg u n ve ü m itsiz olduğu y a n i h a y a t t t a n m e m n u n olm adığı belli o l u y o rd u .

M em leketim izde y az ı ile p a r a k a z a n m a k , aile b eslem ek, m u tlu bir h a y a t y a ş a m a k p ek de kolay değildir. Zaten h ep im izce bilinen bu h a k ik a tin işte en canlı misali h a y a li k a r şım d a d u ra n M a h m u t Y e ­ sari değil m iydi ? T a b ii, b a n a y a ­ zılarından iyi p a r a k a z a n m a d ığ ın ı a n la ttı ve :

— A r t ı k s a n a t için değil, ek m ek için y a z ıy o r u m , n etice m alûm dedi.

K e n d isin e h a k verdiğim i, yani, yü zlerce yazısı içinden an c a k bir k a ç ta nesinin k a la c a ğ ın ı söyledim. K ızm ad ı, darılm adı, f a k a t ü m itsiz ­ liğini bildirm ek için :

— N e yazsam b o ş ! Dedi. M erh u m u n İ s t i k l â l için g e t i r ­ diği yazıyı elinden aldım , b aktım . M ü re k k e p li kalem le yazılm ış, g ü ­ zel, tem iz y a p r a k l a r , hiç ta s h ih fi­ lan da y o k .

— B öyle mi yazarsınız ? diye so rd u m .

— H a y ır ; önce y a z a r ve tas hih ede rim , on d an so n ra tèm ize ç e k e rim , diye c e v a p verdi.

M erhum un h ik â y e ve r o m a n a kabiliyeti ç o k tu , cem iyeti, i n s a n la ­ rı, o layları p e k iyi g ö r ü r ve g ö r ­ düklerini de y ine p e k iyi yazardı. Y a lnız h e r g ü n k ü e k m e k derdi sa­ n a t a h asr e d e c e k v a k i t ve keyif b ıra k m ıy o rd u .

Paul Valéry

|ZTransa’nın en b ü y ü k edibi o l­ d u ğ u n d a h erkesin birleştiği P a u l V a lé r y ’nin ö lü m ü b ü tü n d ü n ­ y anın e d e b iy a t çe v relerin d e p e k b ü y ü k bir teessür doğurdu. Fen ve riy a z iy e adam ı, dilci, şair, m u h a r ­ rir, a k a d e m i üyesi, professör.zeki, sevimli, hasılı p e k y ü k s e k bir şah sih y e ti o lan p e k b ü y ü k ç a p ta bir adam !

M e rh u m u n ed e b iy a tın d a n , şii­ rinden b a h se d e c e k k a d a r ik tid a ­ rım yok. Zaten seksen defa oku m a d a n o n u n şiirlerini a n l a y a m a ­ d ım .O n u n y az ıla rını Öyle her F r a n ­ sız da k o lay lık la o k u y u p anlıya- m az ve ze v k in e v a ra m a z . Edebî k ü l t ü r ü y ü k s e k o la n la r için a r is ­ t o k r a t bir şair ; y o k s a harcıâlem değil.

B u ndan o n beş yıl ö n c e P a r i s ’ te ç ık a n M a tin g a z e te s i bir an- g k e t a ç a r a k P a u l V a l é r y ’yi kaç k i ­ şinin o k u y u p anladığını s o rm u ş tu . G e le n c e v a p la ra g ö re 20,000 kişi­ nin ü sta d ı o k u y u p anladığını ve b e ­ ğ e n i p t a k d i r ettiğini öğre n d ik ti.

P a u l V a lé ry ta r i h i sevm ez ve o k u l l a r d a o k u tu lm a sın ı hiç iste­ mezdi. H a tt â , ta rih in istikbali emin değildir, derdi.

Değil yalnız Fransızlar, h a ttâ b ü tü n m edenî milletlerin edipleri P. V a lé r y ’nin ö lü m ü n d e n m ü te e s ­ s ird irle r ve onun< d ü n y a ça pında birinci sınıf bir edebî v arlık o l d u ­ ğ u n d a m u ta b ık tır la r. Eğer Fransız- ca n ın b u g ü n k ü m ükem m elliği o l­ m asaydı P . V a lé ry akıl ile hissi, ze k â ile hey e can ı te v a z ü n e t t i r e ­ m ezdi d iyenler p e k haklıdırlar.H iç d u rm a d a n yeni y e n i d ü şü n ü ş ile r­ leyiş v e g ü zellik m etodları ve ş e ­ killeri a r a y a n ü s t a t bu vazifenin ihm âl edilm esini k ab u l edem ezdi diyorlar.

P a u l V a l é r y ’nin d ü şü n ü ş tarz ı p e k h ü r idi. O hep h a k ik a ti a r ı ­ y o rd u . F a k a t bu h ü r r iy e t ve h a ­ k i k a t a şk ı herkesin h o ş u n a g it­ mez. işte ü s ta t her şeyi hırssız ve k o r k u s u z g ö r ü y o r d u . A . S ie gfried’ e g ö re , h a y a tı böyle g ö rm e k te bir ebedîlik vardır. ( A r k a s ı İ V i n c i s a y a f d a ) . *

4

(5)

İ C

S

*

O

S

Y

E

T

E

İstanbul çeşmele­

rine dair

T a n in , İstan b u l : g u y ı ı n g ü rü l gü rü l g en iş o l u k l a r ­ d an aktığı, ö n ü n d e yayıldığı t e k İstanbul çeşmesi o l a r a k , B e y ­ ko z çarşısındaki G ü m rü k ç ü İshak A ğ a çeşmesini h a tırlıy o r, y a ln ız bu çeşm ede suyu akışile ve bollu- ğile bediî bir u n su r o la ra k g ö r ü ­ y o ru m .

İstan b u l çeşm elerinin baz ıla rın ­ dak i s a n a t değerini aslâ k ü ç ü m s e ­ m em ek şartile, suyu t e ş h ire lâyık bir u n su r o la ra k k ab u l etm em iş b u lu n d u k la rın ı teslim e tm e k m e c ­ b u riyetindeyiz. H a tt â , bu İshak A ğ a h a y r a t ı da dahil, İs t a n b u l ’un hiç bir çeşm esinde suyun k ö p ü r ü ­ şü, dalga haline girişi, ş a h l a n m a ­ sı, atılm ası, k ö p ü k le n m e s i, sesler çıkarm ası vaki değildir. V e d ik k a t çeşm enin taşların d a , o y m a la rın d a , y azılarında, sa ç a k la rın d a bırakılır: S u a n c a k içilecek, y a h u t , testiye k o n u lu p g ö tü rü le c e k tir .

Bü halin sebebini de, İsta n b u l’ un denizlerle k u şatılm ış o lm a k ta n gelen bir alışkanlık ve bir g u r u r içinde, n ih a y e t bir çeşmenin t a ş ­ ları a rasın d a g ö r ü n ü p gidecek bir suya fazla d e ğ e r v e rm e m iş o l m a ­ sına atfedebiliriz. N . S ı r r ı Ö R İ K . Y E N İ A D A M . — N a h id S ır r ı Ö r i k ’in g ö r ü ş ü n ü d o ğ ru b u lu y o ­ r u z . İ s t a n b u l ç e ş m e le r in d e su y a l n ı z b ir f a y d a u n s u r u d u r , s ü s u n s u r u d e ğ il. İ s h a k A ğ a ç e ş m e ­ s i iç in d e b ö y le . B u n u n s e b e b i h iç ş ü p h e y o k su ö z l e y i ş i n i n de- n i y l e d o y u r u lm u ş o lm a s ıd ır . S u ­ y u n h a y a l o k ş ıy a n b ir u n s u r o lu ­ m u n a g i r m e s i s u y u ö z le y iş te n i- l e r i g e l i y o r ç ö l, s te p , dağ e v le ­ r in d e g ö r ü ld ü ğ ü g ib i. «

Köy evleri na­

sıl olmalıdır ?

Balıkesir Postası :

^ f a k t i l e ekseri köylerim izde kesik ta b ir ettikleri, ikişer üçer d ö ­ n ü m lü k e tra f çakıl veya a v lu ile çevrilmiş bağ, bahç e ve m eyvelik­ ler vardı. Z a m a n la k ö y lerin k a l a ­

balık laşm ası ve c e h aletin k a r a g ö m le ğ i ve n i h a y e t b u n la rı k o r u ­ m a k t a k i güçlü k n etice sinde bu y e r ­ lerden istifade im k ân ın ı g ü ç l e ş t i r ­ diği için b u n la rın yerine k ö y lü le r h u b u b a t e k m e ğ e başlam ışlardır.

işte biz y e n id e n b u nların i h y a ­ sını u y g u n g ö rm e k te y iz . Bu k e ­ sikler d ü n ü n ih tiy a ç la rın a g ö re d e ­ ğil b ü g ü n ü n y a şa y ışın a g ö re t e k ra r tan zim edilebilir. Bir k ö y evi y a p ılırk e n en az iki d ö n ü m l ü k a- razi üzerine k u ru lm ası lâzım dır Bu da p a r a y a d a y a n m a z , bu n u b u l­ m a k ta güç değildir. Bu im k â n k ö y lü n ü n her zam an e l i n d e d i r .Ç e v ­ resi 250 m e t r e olan bu t o p r a k ü- zerinde 500 m etre k a re sin i bina- y a a y ırm a k ve g e ri kalan . 1500 m etre k a re sin i de üçe tak sim e d e ­ rek bağ, y o n c a lık , sebze bahçesi o la ra k a y ırm a k m u v a fık olur. A . K O C A B I Y I K O Ğ L U . Y E N İ A D A M . — K ö y e v le r i ş u u r u a h l â k î b ir ş u u r o la r a k v a r d ı r ; a n c a k t e k n i k v e m e d e ­ n î b ir ş u u r o l a r a k h e n ü z y o k ­ tu r . E ğ e r b ö y le b ir ş u u r k u v v e t ­ l i c e v a r o ls a y d ı, ş i m d i y e d e k d e v ­ l e t ir a d e s i n i s a r s m ı ş o la c a k tı. Y u k a r ı k i y a z ı y ı d i k k a t e d e ğ e r b u ld u k . B iz d e k ö y e v l e r i c e m i­ y e tç e ç ö z ü m l e n e c e k b ir p r o b l e m ­ d ir . ö n c e b ir k ö y e v i t i p i s e ç m e ­ l i y i z . S o n r a b u n u s ta n d a r la ş tır - m a l ı y ı z . S o n r a b u n u d ö k m e d ö ­ k e r g i b i b ir d e n d ö k m e l i y i z . B iz b ö y le d ü ş ü n e b i l i y o r u z .

Yıldızeli’nde

y ı l d ı z e l i ’nden bildirildiğine g ö re o r a y a gelen a k t ö r Ziya G ü n eşi ve kızı ile Yıldızeli gençleri I. H. B a lta c ıo ğ lu ’n u n A n d a v a l P a ­

la s adlı piyesini başarı ile o y n a ­

mışlardır.

K Ö Y L E R

jçierin d e öyleleri vardı ki, tren d e n a tla m a k , o r a la rd a k a lm a k a rzu su n u d u y d u m . Y e rleşm iş o ld u k la rı ve y u ş a m a k az m inde b u lu n d u k ları belli idi Bir vadiye sok u lm u şla rd ı, k o r u n m u ş bir du- | ru m la rı vardı. B inaları sağlam g ö r ü n ü y o r d u . K ü ç ü k m in a re le rin ­ den, bir eksikleri olm adığı anlaşılıy o rd u . Y ü k s e k ve k o y u ve sık ağa çlarla b ezenm işlerdi. O r t a la r ı n d a n bir k ü ç ü k su geçiyordu. Ç eşm eleri, değirm enleri, h a m a m la r ı o ld u ğ u n a inanılabilirdi.

B u n a karşı ö yleleri vardı ki yine bir k ü ç ü k su k e n a rın d a idiler; çırılçıplaktılar. D üz damlı, t o p r a k t a n y ap ılm ış, aralık lı, basık k i r ­ li evleri v ardı. Bir t e k a ğ a ç l a r ı 'y o k t u . T e r k e d i l m i ş e b e n z i y o r l a r ­ dı. T a b ia t b a k ım ın d an e v v e lk ile r k a d a r verim lidirler : suları v a r ­ dı, bir v adiye sığınmışlardı, civ ard ak i t a r la la rı d ü zg ü n d ü , o k a d a r d ü z gündü ki, biı tarla la rı iştiyen kim selerin o ev lerd e o t u r a n i n ­ san lar o lduğuna in an ılam azdı. Birincilerin yerleşm iş hali k a r ş ıs ı n ­ da bunların g öçebe d u r u m u n u n asıl izah etm eli ?

Y alnız, çıplak ve aç insan, kendini bir d ağ y a m a c ı n d a k o ­ r u n m u ş hissetti. G ö k le rin ihsanını to p l a m a k h u susunda d ü zlü k ten d a h a geniş i m k â n la ra malik g ö r ü n e n dağ, o n u birik tirm e k , belli bir y ere se v k e tm e k ve adil bir su re tte d a ğ ıtm ak im kânına da m a ­ likti. A y n i za m a n d a , girinti çıkıntıları a r a s ı n a s o k u la n la ra , g ö k ­ lerin gazebine k arşı k a n a t germ iş gibiydi.

Beğendiğim iz yere değil, f â k a t ta b ia tın zo rla rın a u y g u n y e ­ re k u ru lm a d ık ç a , ve d ü n y a y a k a z ık k a k a c a k gibi h a r e k e t e t m e ­ dikçe, bir t o p lu lu k için y a ş a m a im kânı y o k tu r. B ü tü n ıstırabımız, göçebeliğithizden g e liy o r.

* E s a t K a m i l E R T U R .

(6)

Y A Z İ

E

D

E

Radyo programı

2 2 . A ğ u s t o s 1945 ta rih li A k ş a m da “A n k a r a ra d y o s u n u n m ü zik y a y ım ı ve r a d y o dergisi» başlıklı bir yazı o k u d u k . Y a z a n : F ik r i Ç iç e k o ğ lu . Y a z a r, A n k a r a r a d y o s u n u n p r o g r a m m eselesine d o k u n u y o r . İkinci d ü n y a harb in den ö n c e y a y ın la n a n y a b a n c ı r a d ­ y o derg ile rin d en b a h s e tt i k t e n s o n ­ ra d iy o r ki : “ Bizim de bir ra d y o d ergim iz v ar. D ö rd ü n c ü cildin 43’ ü n c ü sayısını da nefis bir b a s k ı y ­ la o k u y u c u l a r ı n a sunan d e r g i , a d ı n ­ dan da an la şıla c a ğ ı gibi, r a d y o y a ­ y ın ın d a n ve ra d y o t e k n iğ in d e n ba h se d e r. O k u y u c u la r ı n a h e r ay dış k a p a ğ ın ın iç kısm ında yaln ız bir h a fta lık bir (k a lıp -p r o g ra m )v e - rir. Bu p r o g r a m ın baş ta ra fın d a derginin şu yazısı v a r d ır : “ Mec­ m u a m ız şim dilik a y d a bir ç ı k tığ ın ­ dan, a n c a k bir h aftalığını v e r e b i­ leceğim iz m ufassal p ro g r a m ın y a ­ y ım ında b ü y ü k bir fayda g ö r m e ­ dik. B u n u n için a ş a ğ ıd a k i gibi, a- yın h er h afta sın d a a y n ı yayını i h ­ t i v a eden bir k a lıp - p r o g r a m v e r­ m eği d a h a u y g u n bulduk.» Y a z a r kendisin in bu fikirde o l­ m adığını ve d a h a m ufassal m a lû ­ m at a r a m a k i h tiy a c ın ın d u y u l a c a ­ ğını b e lirte r e k b ir g e c e d e k i h er çeşit y a y ın d a n ö r n e k le r a lıyor.

Biz y a z a rı ço k hak lı bulduk. Ismayıl H a k k ı B a lta c ıo ğ lu İs­ t a n b u l ’a geldiği z a m a n b ir ra d y o piyesi o lu p olm adığını m e ra k la s o rd u k . B a lta c ıo ğ lu ra d y o piyesi y az m a sın ı bilen ; yan i, ra d y o pi yesinin ta b ia tın ı t a n ı y a n t e k ya- zarım ızdır. B u n u n için o n u n p i ­ yeslerini t a k i p e tm e k is te riz .H o c a , bir piyes v e rdiğini ve b unun bel­ ki o y n a n a c a ğ ın ı söyledi. F a k a t g ü ­ nü belli değildir. Bu piyesi d in le ­ m eğe niyet eden k im sen in ra d y o b aşından k a lk m a m a s ı lâzım d ır.G er çi ra d y o idaresi h e rg ü n g a z e t e l e r ­ de p ro g r a m n e ş r e d e r am a bu p r o ­ g r a m o l m a k t a n çok u za k tır. R a d ­ y o idaresi üç a y d a n üç ay a bir plan y a p a r g az eteler bu p la n ı

neş-6

41

I

A N :

O L U Ş L

E R İ Ş

A R

rederler. P la n a b a k a rsın ız “temsil» diye ya z a r; fa k a t, ne tem silidir, k i ­ min p iyesidir bilinm ez. R a d y o ida­ resi m ufassal p r o g r a m ın ı a y d a n a y a tanzim e d e m iy o r sa a y d a bir çıkan kendi dergisinde b u n u neş- r e d e m e m e k t e h ak lıd ır. F a k a t g ü n ­ lük gaz etelerin m ufassal p r o g r a mini y a y m a sın ı tem in e tm elidir. A n c a k bu suretle dinleyici ra d y o düğm esini bir ta k ım m eçhullerden k u r t u l a r a k çevirebilir. Bizce R a d ­ y o idaresinin pek külfetsiz b a ş a ­ ra c a ğ ı en b ü y ü k eksiği p ro g ra m - sizliğidir.

Kitap tenkidleri

0 i r ç o k dergilerde “Bize gelen k ita p la r» başlığı a lt ı n d a h a f ­ ta n ın y a h u t 15 g ü n ü n içinde ç ı ­ kan k i t a p la rd a n bahsedilir. G a y e ­ si olsa olsa o k u y u c u y a y a y ın la n a n k i t a p l a r ı h a b e r v e r m e k ve t a n ı t ­ m ak. F a k a t bu sü tu n la rd a bir me dih salgını bakim dir.

B unun sebebini b u la m ıy o r d e ­ ğiliz. B u g ü n ü n y a y ın b o lluğu k a r ­ şısında çıkan b ü tü n k ita p la rı o k u ­ m ak , in c e le m e k ve g erçek bir ten- kid y o lu n a s a p m a k im kânsızdır. Z a te n bu işin g aye sine v a r m a k için y etk ili kim seler eline bırakıldığını da s a n m ıy o ru z . Zaten h a fta nın y a ­ y ınını k o v a l a y ı p b uau, zaviyesi belli bir te n k id ad e sesinden geçi­ re b ile cek k aç kişimiz vardır ki...

B öyle y a p ıla m a y ın c a m e t h e t ­ m ek bir ta k ım k u s u rla r b u lm a k ta n d a h a k olay b u lu n u y o r ve o s ü t u n ­ lard a aşırı bir m edih h ak im o l u ­ y o r . H a lb u k i g a y e bu o la m a z .D e r­ gi ve g a z e te le r y u k a r ıd a söyledi­ ğim iz gibi gerçek bir te n k id y o ­ lu n a gidem edikçe y a p a c a k la r ı en m a k u l iş, haftanın y a h u t on beş g ü ­ nün yayınını liste h alinde v e r m e k ­ tir. A y rıc a re klâ m istiyenlere reklam yapılsın. F a k a t o s ü tu n la r da aşırı bir m ed ih daim a yersiz o lu y o r. H a ftan ın y a h u t on beş g ü ­ nün yayınını sadece bir liste h a ­ linde verm ek, k ita b ı t a n ı t m a k işi­ ni y a p a m a z s a da ; bu şekilde b e y ­

lik sözlerle m edih ¿ e hiç bir şeyi ta n ı t m a z . ^

F ır s a t b u lm uşken şunu da söy- liyeyim ki böyle bir liste verm e k a d e tin i her g a z e t e ve dergi e d in ­ m elidir. Bir h a f ta içinde neler ç ık ­ tığını o k u y u c u n u n bulm ası çok zo rd u r. O k u y u c u a n c a k ç e v resin ­ deki y a y ın d a n h a b e rli olabilir. İs­ ta n b u l ve A n k a r a gibi ço k kita- bevi olan şeh irlerd e bu bile i m k â n ­ sızdır. G e riy e A n k a r a caddesi ca- m e k ân la rile g a z e t e sa y f a la rın d a k i reklâm sü tu n ları kalıyor. Y a z ı işi­ ni kendine m eslek edinm iş o lanlar bile tam bir listeye s a h ip olam ıy o r lar. BunUn için dergiler ve gaze te l e r yaln ız ken d ilerin e gelen k i ­ t a p l a r l a k alm am alı nöbetçi d o k t o r ­ ları, ra d y o p ı a g r a m ı gibi m u a y ­ y e n bir m ü d d e t içindeki yayını v e ­ rebilm ek için de g a y r e te tîn e lid ir . Ben 1944 yılı başında 1943 içinde çıkan k ita p la rı Y e n i A d a m o k u ­ y u c u la rın a liste o la ra k v e r m e k ve o k u d u k la rım d a n k ısaca bah se tm e k istem iştim . Bir yıl içindeki k ita p listesini te m in edem edim . Bu çok b ü y ü k bir eksiğim izdir.

Fikret Âdil

0 i r y a z ım d a F ik r e t  dil’de k u v ­ vetli bulduğum bir misalini a l ­ m ıştım . U lu n a y bunu F ik r e t  dil’e k a r ş ı g ü v e n e m iy o r m u ş . B an a v er­ diği bir c e v a p ta bir s ü tu n d a n f a z ­ la F ik r e t  dil’den b a hse diyordu. O y s a k i benim en anlam a d ığ ım y a ­ za r F ik r e t  d il’dir. C u m h u r iy e t* te re sm e , resim sergilerine dair y a p tığ ı tenkidler g e n e n ey se ; f a ­ k a t T a n in ’de çıkan yazılarını bü­ y ü k bir güvensizlik içinde o k u r u m . N itekim sık sık da bu g ü v e n s iz li­ ğimi h a k lı çık aran sebeplerle k a r ­ şılaşırım.

19 A ğ u sto s 945 tarihli T a n in *- deki yazısını o k u y o ru m . D a h a ile- riki sü tu n la rd a g ö z ü m e Y e n i A -

d a m ’lı bir söz ilişti. A t l a y a r a k o

sü tu n u o k u m ıy a başladım . S ay ın y a z a r 555’inci sayının k a p a ğ ın d a ­ ki “Şiir ve şair üzerine söz» adlı

(7)

yaz ıy ı ele alm ış. B u yazıda sayı­ lan 6 m ad d e y i te k r a r l ı y a r a k diy o r ki :

Y e n i A d a m şairi b öyle g ö r ü ­

y o r. M üsaadesile ben onun bu a l ­ t ı m addelik g ö r ü ş ü n e bir yedinci ilâv e ed e ceğ im :

7 — Ş air, kendisi h a k k ın d a b öyle d ü ş ü n e n le r o ld u ğ u n u bildiği halde o n ları ne yen i ne de eski, bir ad a m y erin e k o y a r a k şiirini y a ­ zan insandır.

F ik r e t Adil h a s ta mıdır, ateşi mi v a rd ır anlam a dım ? Bu ne a n ­ layış ? A y o l o yazı Şaka idi ! ş a ­ ka ! A c a b a F ik r e t Adil de mi ş a ­ k a y a p ı y o r diye düşündüm . F a k a t değil. A n la y ışın d a n o k e r te em in ki bu anlayışını bir s o n ra k i y az ı­ sında da t e k ra rla m ış. H a y r e t ! Y e ­

n i A d a m * m k a p a k yazıları bir yıl

v a r k i h e p ş a k a t a b ia ti taşır. Ve b ilhassa bu “Şiir ve şair ü ze rin e söz,, başlıklı yazının ş a k a o ld u ğ u ­ nu a n la m a k için o silsileyi de t a ­ kip etm e ğ e lüzum y o k tu r.

Bu s ü t u n u n talihi ; z a h ir !

Yine mise en page

Q e ç e n h afta M is e e n p a g e ’dan b a h se tm iştim . Bu gün de h a ­ tırım a gelen bir n o k t a y a işare t e t ­ m ek istiyorum .

A ş i y a n ’ın bir m üze haline k o ­ n u l a r a k açıldığı gün T a n in g a z e ­ tesi bir a n k e t n eşretti. Ş üp h esiz em e k li bir iş ve güzel bir h a t ı r l a ­ yış. A n k e t b undan yirm i sene ö n ­ c e y a p ıla n an k e tle rle k ıy aslam ak için y ap ılm ış. B an a da so ru lm u ş ben de ce v a p verm iştim . Ertesi gün m e ra k e d e re k g a z e te d e aradım. Ç o k z o r buldum . Ç ü n k ü a n k e t k ır­ p ın tı s ay faların d an birisine y e rle ş­ tirilm iş. Şim di düşünelim . A şiy an m ü ze o la ra k açılıyor. Ö nem veril­ miş bir hadisedir bu. Bu m ü n a se ­ b etle F ik r e t için bir a n k e t y a p a cağız. B a lta c ıo ğ lu ’ya, N iza m e ttin N a z if’e, N u ru llah A t a ç ’a ve bir ta k ım g en ç le re soracağız. B unun c e v ab ı kırpıntı say fasın a k o n u r mu ? G a z e te böyle bir a n k e te ö- nem v erm iy o rsa ne diye a n k e t y a ­ pıp da âlemi z a h m e t e so k tu ?

N iz a m e ttin Nazif Tepedelenli bu a n k e t için bir yazı yaz m ış,d a ha bu lu p o k u y am ad ım . F a k a t s ö y ­

lendiğine g ö r e çık a n c e v a b ın d a k i y a n lışla rd a n b ahsetm iş. B u a r a d a a n k e ti n k ı r p ı n t ı sa y fa la rın d a çık ı­ şın a d o k u n m u ş m u bilm iy o ru m . F a k a t h e r hald e d o k u n m a lıy d ı. Ç ü n k ü : ö n c e , N iza m e ttin N azif ze v k in e in andığım ız bir i n sa n ,so n ­ ra da bu t e r t i p h atasının h e r h a n ­ gi dizgi h a t a s ı n d a n d a h a m ühim o ld u ğ u n u bilecek bir y az ard ır.

İki devir arasın­

da kalanlar

Q r h a n Seyfi O r h o n T a svir* de -bu başlık a ltın d a yazdığı bir e d e b iy a t yazısını şu sa tırla r la baş­ lıyordu :

“E deb iy a tta en talihsiz o lanlar iki d e v ir a ra sın d a k a la n la rd ır. Bij- t a rz , usaresini k ay b e d ip , h e n ü z y e ­ nisi de k u ru lm a d a n y etişen ler d e ­ ğ e rle rin i g ö ste re m e d e n silinir g i­ der. S a n a tin bu b u h ra n devri, a n ­ c a k b ü y ü k şah siy etlerin yaşıyabi- leceği bir iklim dir. Ö te k ile r o ld u ­ ğ u n d a n çok d a h a b o d u r k a lır ve y a h u t ç a rç a b u k u n u t u l u r . O n la r için eskilik gibi yenilik de bir k u ­ surdur.,,

Bu fikir bizi üze rin d e d ü ş ü n ­ dürdü. T a r ih in b ü y ü k s a n a t k â r di­ ye audığı insanlar h ep bu iki de­ vir arasında k alan la rd ır. D a h a d o ğ ­ ru su o n la r eskiyi yıkıp yeni bir sistem buldukları için iki devir a- ra sın d a g ö z ü k ü y o r la r. Y o k s a o n lar bir gelen e ğ i y ıkm ışlar ve y erin e kendi işlerinden gelen bir sistem k u rm u şla rd ır. Yâni a r a d a değil yenidedirler. Bu sistem ilerki ııe ■illerin elinde yeni bir anane ha line geliyor, ve yeniyi b aşlata n şa h ısla r iki devir a ra sın d a gibi g ö z ü k ü y o r

Eskiyi y ık ıp yeni bir sistem ku rm a g ü cü taşım ıy a n lar ise bu b u h ra n devirlerinde, bir gelenek içinde o l m a k ta n ço k daha bodur, kalırlar.

Celâleddin 'Ezine’

nin bir yazısı

"J"evfık F ik r e t ’in ölüm ü n ü n otu zuncu yılına rastlıyan A şiy a n ’ ın m üze o la ra k açılışı müııasebe tile bir çok y az arlarım ız F ik re t için d ü şündüklerini yazdılar. Bu a ­

r a d a C elâled d in E z in e ’nin de 21 A ğ u s t o s tarih li C u m h u r i y e t l e bir y azısını o k u d u k . Bizde, bir yazı, ö b ü r y a z a r l a r d a da sezdiğimiz g i ­ bi, zorla yazılm ış, m e t h e t m e k için k ı v r a n ı l m ı ş hissini verdi. T e k r a r o k u y o r ve d ü ş ü n ü y o ru z , y a z a r di­ y o r ki :

T e v f ik F i k r e t ’in « A şiy a n „ ı m ü ­ ze h aline g etirild ik te n so n ra açılış t ö r e n i şairin ö lü m ü n ü n o t u z u n c u yılm a ve a ltı sen e lik bir sa v a şta n s o n r a in sanların sulh g ü v e rc in le ri­ ni â z ad e ttik le ri k u tlu bir ta rih e isabet e tti. B arışın ve insanlığın m üm in kulu F i k r e t ’e ne m utlu 1

A k ıl, m a n tık , m u h a k e m e y i bir ta ra fa b ıra k ıp b öyle tesa d ü fle rd e n pay mı çık araca ğ ız.

Y a z a r d iy o r ki: « F ik r e t ’in T ü r k şiirindeki yeniliğ in i, saf tü rk çe n in h ü k ü m sü rd ü ğ ü b u g ü n , y ani “R ü ­ babı Ş ik e ste „ n in n eşrin d e n k ırk şu k a d a r sene s o n r a d a h a iyi a n ­ lıyoruz.»

Dilde sadeleşm ek şiirde yenilik d em ek midir. K aldı ki F i k r e t ’in dili­ nin sadeliği ve sağlığı da su g ö ­ tü rü r.

Y azar d iy o r ki : O , D ivan ve T a n z im a t e d e b iy a tla rın ın nazım ii- saıııie z a m a n ım ızın öz şiir dilinin m u v a sa la sı oldu.»

D iv an ve T a n z i m a t e d e b iy a tı­ nın nazım lisanını anladık. F a k a t z a m a n ım ızın öz şiir dili ne dem ek?

Y a z a r diy o r ki : “T erk ib le rin - de m aziye h a s r e t, ta rz ın d a a l a f r a n ­ galığın, “E deb iy a tı Cedide» den m ev ru s ahengi sezilm ekle beraber; şidirm izde, bilhassa H a s ta ç o c u k ve B a l ı k ç ı l a r gibi m a n z u m e le rin ­ de İstanbul lehçesini p ü rü z s ü z k u l ­ lanan ve şekilde mısraı k ıran in­ kılâpçı san a tk â rd ır.»

Şiirde mısraı kıran insana inki- lapçı s a n a tk â r diyen y a z a r ’şiirden mısraı kaldıran nesle niçin la k a y t. Birincisini in a n m a d a n s ö y lü y o r i- kincisine mi ih m alk âr?

Y a zar diyor ki : “B u g ü n ü m ü z ü hazırladığı için, F ik r e t şiirimizin b ü y ü k yapıcılarından biri o la ra k kalacak.»

İki s ü t u n l u k yazının içinde hiç bir y e re istin a t e ttirilm e y e n b o ş ­ lu k t a s allan a n bir söz.

( A r k a s ı İ T i n c i sayfada).

(8)

C3

b

M

L IE R

Y A Z A N : E N V E R N A C İ G Ö K Ş E N

Güzel koku düşkünlüğü

^ s y a ’nın ze vk ve safasm a düşk ü n valileri en güzel k o k u la rla do lu bir a tm o s fe r içinde y a ş ı y o r l a r ­ dı. M uhteşem s a r a y l a r ı n ı a y d ı n l a ­ t a n m eşale le rd e g ü z e l k o k u lu ş e y ­ ler de y a k ılıy o rd u . S a r a y möble- leri k o k u l u a ğ a ç la rd a n yapılırdı. Y iy e c e k ve içeceklere h er tü r l ü n e ­ fis k o k u l a r katılırdı. S a ra y la rın d a k o k u l u su lar saçan fiskiyeler, çeş­ m eler y a p tırırla rd ı. Ü z e rle r in e u z a ­ nılan y u m u ş a k h a lıla ra bile k o k u ­

l a r sü re rlerd i.

O r t a ç a ğ ı n yüksek s o s y e te sin d e y em e k le rd e n so n ra g ü lsu y u ile el ve ağız y ı k a m a k â d e tti. Ç o k z e n ­ gin olan lar, ziy a fe t s a lo n u n u p a r ­ füm le d o ld u rm a k için, güzel k o k u ­ lu sular n eşred en fiskiyeler y a p tırırlardı.

Eski A tin a ve K o re n tlile r ş a ­ ra p la r ı n a m e n e k ş e , gül vesair k o ­ k u lu çiçekler a ta r la rd ı. Sakız,Ö da­ ğ acı, ta rç ın k o y a r a k da hafif bir acılık verdirirlerdi.

G üzel k o k u m era kı en fazla R o m a ’da gelişti : a tla r a , k ö p e k l e ­ re, m o b lelere , d u v a r la r a bile s ü ­ rerlerdi. Bir za m a n geldi ki k o k u israfı k o rk u n ç bir hal aldı. M a b e t­ lerde y a k ıla c a k , k u lla n ıla c a k k a ­ darı dahi b u lu n m a z o ldu, bunun ü z e rin e Lincinus C r a s s u s ’un emri- le itidali sağlıyan bir k a n u n ç ı k a ­ rıldı.

15’inci Lui devrinin s a r a y k a ­ dınları h e r gün b a şk a bir k o k u Bürünürlerdi. S a r a y salonları h er gün bir çe şit k o k u y l a dolardı.

Eski A s y a ve A v r u p a m ille tle ­ rinin çoğu ölülerini y a k a r l a r , k ü l ­ leri ni saklarlardı. Ö lü n ü n ailesi o- dun yığınını güzel k o k u la rla ö r t ­ m eği bir izzeti nefis meselesi te lâk k i eder, k o n u la n k o k u la rın f a z ­ lalığıyla Öğünürdü.

A g a m e m n o n ve H i p p o l y t e ’in m eza rları etrafında tam üç a y k o ­ k u la r, ıtırla r yakılm ıştır.

B ü y ü k İsk e n d e r’in cenaze me rasim inde b ü tü n H indistan ve A ra

-b is ta n d a k i m a ğ a z a la r ın k o k u lu r e ­ çineleri yakılm ıştır.

N e ro n , karısı P o p p e e ’nin c e n a ­ ze m era sim in d e A r a b i s t a n ’da bir y ıld a elde edilen tarçın, k a r a n f i l gibi b a h a r a t ı y a k tırd ı.

A n tu 'v a n , ken d isin i bekliy en K l e o p a t r a ’ya k a v u ş m a k üzre İs­ k e n d e r i y e ’ye g irerk en y a k ıla n k o ­ k u lu ş ey lerin d u m a n la r ın d a n g ö k ­ y ü z ü g ö rü lm ü y o rd u . Ş a rlm a n , zafer d ö n ü ş le rin d e s a ­ ra y ın d a kıym etli k o k u l a r y a k t ı r a ­ r a k dinlenirdi.

Şehir tiyatrosu

yazarları

-47

satırlık bir cüm le o k u d u m . — N e rk isi’den mi ? — H a y ır ! İbrahim D elideniz’ den. 8 A ğ u s to s ta rih li T a s v i r g a ­ zetesinde, “S a h n e s a n a tk â r l a r ı m ı z ve A n k a r a k o n se r v a tu a rı,, adlı m a ­ kalesinde. B öyle o k k a lı cüm leleri­ ne a r a sıra ra stlıy o ru m .

— F a k a t azizim, m a t b u a t s a h ­ nesi Ş ehir tiy a tro s u sahnesine hiç ben zemez ! O k u y u c u , rejisörden d a h a sert ve am an sız d ır. “ H addim Oİmıyarak„ sü tu n u m u h a rr ir i Vas- fi R iza Zobu bile bu te v a z u u n d a n vaz g eç e re k kendini y a ln ız Ş e h ir T i y a t r o s u sa h n e sin e v erdi.

— Sırası g e lm işk e n sana s o r a ­ yım : İsta n b u l Ş eh ir T i y a t r o s u t i ­ y a t r o m u d u r,g a z e te c ilik o k u l u m u ­ dur, bir tü rlü an lıy a m a d ım I R e ji­ sö rü n d e n çöm ez lerin e k a d a r ( k a ­ dınlar m ü stesn a) h em en hepsi y a ­ zı ya z a r.

— F e n a mı ? Ş ehir T i y a t r o s u ­ na dil u z a ta n la ra zehirli m ü r e k k e ­ be batırılm ış “kızılcık kalem i,, k u l ­ lanm asını bilir a k t ö r y e t i ş t ir m e k a y ı p mı ?

— P e k i, a m a T i y a t r o n u n reji s ö rü a k t ö r olm ıyan y a z a rla rın t i ­ y a t r o k o n u lu yazıları için “ iki k a r ­ p u z bir k o ltu ğ a sığmaz» der, du ru r. A r t i s t - yaz arların y azdıkları şeyler kendi m esleklerine a it te olsa yazıcılık a p a y rı, b a m b a ş k a bir m eslektir. Ş e h ir T i y a t r o s u n u n

he-z a r fen artistleri hevesle yahe-zı y a he-z ­ m a ğ a b a ş l a y ı p b aşlay ıp so n ra bı­ ra k m a l a r ı y l a galiba rejisörlerini t e k z i p e t m e k is te m iy o rla r !

Halkevlerine ilgisizlik

Q ü n g eç tik ç e “ H alkevi» d â v a sın a genç ve aydın kim selerin g ö n ­ lün dilediği ilgiyi g ö s t e r m e d i k l e r i ­ ni g ö re re k ü zü lü y o ru z . A n a d o l u ’da Ş e h ir k u lü p lerin e g ö sterilen y a k ı n ­ lığın h a lk ev le rin e g ö sterilm ediğini g ö re b ilm e k bir te sa d ü f meselesi d e ­ ğildir. M em leketin k ü l t ü r se v iy e si­ nin y ü k s e lm e s i için h alk e v le rin d e n çok şeyler b e k liy o ru z . G e n ç ve o- k u m u ş kim selerin h alk ev i çatısına a n c a k sadece eğlence v a s ı t a l a r ın ­ dan fa y d a la n m a k üze re s o k u l d u k ­ larını da g ö r m e k t e y iz . H a lb u k i o n la rd a n d a h a ciddî ve g e n iş m e v ­ zu larda istifade e tm e k , fazlasile y a r a r l a n m a k ta m ü m k ü n d ü r.

H a lk e v le rin in bütü n kolları a- ra sın d a 'e n ço k ra ğ b e t g ö r e n te m ­ sil k o lları o lu y o r. F aydalı ile e ğ ­ lenceliyi k en d in d e to p l a m ış olan tem silin a ley h in d e b u lu n m a k be- l a h a t olur. F a k a t diğer k o lla r n e ­ den a y n i ilgiyi t o p l a y a m ı y o r ? T em sild ek i k u d r e t n edir ? D iğ er kolların katılığı nered en g e lm e k ­ tedir

B u ra d a gerçeği gözd e n ırak t u t m a m a k g e r e k tir. B unca yıllık d enem eler g ö sterm iştir ki b ü tü n kolların ay n i de re c e d e başarılı o* lam ay ışı sadece gay retsiz lik eseri değildir. Y alnız tem sil kolların a il­ gi g ö ste re n , d iğerle rine kayıtsız kalan la rı i k a z a çalışırken bir t a ­ ra fta n da ilgi gö rm iy en kolların bünyeleri çalışm a sistem leri ve p r o g r a m la r ı üzerinde d u rm a k , y e ­ niden incelem ek g e rektiği a n la ş ı­ lıy o r.

Tenkid

| y | akalelerinin arasına, u y d u rm a s ­ yon bir m ü n aseb e t d ü şürüp h ik ây e, fık ra a n l a t a n bir y az arlar

( A r k a s ı IV in c i s a y fa d a .)

(9)

T

O

R

Bu günün evi

Y u r t , İstanbul :

Y a P Ise ferbe rliğine m u h ta c ız . M em ­ le k etim izd e b u h ra n d a h a faz­ la sürem ez, h a r p so n u n d a bize u- cu z e v le r k u rm a y ı t a a h h ü t ed e n ecnebi ş irk etlerin teklifleriIe k a r ­ şılaşıy o ru z. K e n d i m e m le k e tim iz ­ de yerli evler inşa e tm e k m i ,y o k ­ sa A m e r i k a ’nın İngilteVe’nin k e n ­ di a n l a y ış la r ın a ve a n a n e le rin e g ö ­ re te rtip le d iğ i e v leri k a b u lle n m e k mi d a h a k o la y d ır ?... \

Bu b ü y ü k m e m le k e t dâvasını b ü tü n çıplaklığıyla m ü ta lâ a bizle- re d ü şe n vazifedi^. T ü r k işçisi y e r ­ li m alzem eyle ve kendi d u y g u s u y ­ la y a p ın ın büny esin e T ü r k e has hususiyetleri k a ta c a k tır. T ü rk e l i n ­ den çıkm ış bir p lâ n d a a ta la rın Öl­ mez h a tıra la rı an a neleri y a ş a r , d u ­ rur. Milleti m illet y a p a n , v a ta n a milliyet k o k u ların ı, h a lk a milli h e ­ y ec an ları v eren millî vicdandır. T ü r k k ü l t ü r ü geçm iş asırlard a a s a ­ letini b ü tü n d ü n y a y a tanıtm ıştı. O n y e d in c i asırda T ü r k evindeki ş a h s iy e t b u g ü n k ü T ü r k evinde v a r mıdır ?...

Y a b a n c ıla rın duydukları, d ile d ik ­ leri gibi y a p t ı k l a r ı plân ları niçin y u v a r la y ı p d u ru y o r u z , “e cnebi ol­ sun da m ü k em m eld ir,, sö zü n ü sarf, g ü n a h tır. M em lek e t harsına, iler­ lem esine k arşı y ap ılan c inaye ttir. Bu g ü n k ü evi geçen asırlard ak i gibi değil, devrin m edeni insanı ih tiy a ç la rın a c e v a p v e r e c e k bir şe kilde h iz m e te k o y ac ağ ız. Y a ln ız evlerim izde o n y e d in c i o n sekizinci asrın T ü r k evin d ek i T ü r k ru h u n u be lirte c e k millî d u y g u y u d a m g a l a ­ yacağız. Y a p ıd a iyiye, g ü z e le ,u c u ­ za d o ğ ru g id e rk e n an a n e y i bir an için olsun elden b ıra k m a d a n bu g ü n ü n evini y a r a t m a ğ a çalışm alı.

Y ü k s e k m im a r N . U Y S A L . Y E N İ A D A M . - B u d o ğ ru d ü ş ü n c e le r e k a t a c a k s ö z ü m ü z y o k t u r . E v s a h ib i o lm a k is tiy e n - l e r i n , b e le d iy e le r in , ş e h ir c ile r in v e devlet, a d a m la r ın ın «.Yeni A - d a m m n m im a r id e t ü r k e d o ğ ru p r e n s i p i n i ç o k i y i a y d ın la ta n bu y a z ı ü z e r i n d e u z u n u z a d ıy a d u ­ r u p d ü ş ü n m e l e r in i d i le r iz . B il- m i y e r e k h iç b ir ş e y y a p ıla m a z . — A h e f e n d i c i ğ i m b a n a g ü c en m ey in iz., g ö n d e r d i ğ i m s e r s e m işi b e c e r m e d e n g e l d i . — S e n i ç o k iyi tem sil e d e b i l e c e ğ i n i s ö y l e m i ş t i n .

Medeniyet

E n S o n D a k i k a , İstanbul:

Ak,!

z e k â te k â m ü l t e c r ü b e ve fen t e r a k k i e ttik ç e insanın en çok iht'ıraatı insanları m a h v e d e c e k o lan h a r p a lâ tm a aittir. Bu a n la tır O insan t a b ’an vahşidir.

— D i k k a t edilirse “ m ed en iy e t te ra k k i e tm iş bir vahşet,, h a k i k a ­

ti anlaşır. *

— H e r h a y v a n bir silâha m a ­ lik k e n insan silâhsız yaradılmıştır.

Bu kim se z a ra r e tm e m e k ve r a ­ h a t h a y a t s ü rm e k içindi. H a lb u k i o ev v e lâ h a y v a n la rı so n ra da k e n ­ di gibi in sanları ö l d ü rm e k için en m ü th iş silâh lar icat etm iştir. İn­ san v a h şid ir,

Y E N İ A D A M .— B u n e b iç im y a z ı ! T ü r k ç e s i y o k , d ü ş ü n c e s i y o k , « İ h t i r a a t , a l â t »; b u n la r n e s ö z ! H e p s i y e tm iy o r m u ş g i b i h e r p a r ç a s ın d a s e n t a k s y a n l ı ş ı v a r . A l l a h a c ıs ın !

K İ T A P L A R A S A N S Ü R !

Y a z ı s a h ib i b ir a r k a d a ş ın ın k i t a p ç ı d ü k k â n ı n d a o t u r u r k e n b ir o r ta m e k t e k t a le b e s i k ı z ç o c u ğ u g e l m i ş v e N a t P i n ­ k e r to n s e r i s i n i n b a z ı n ü s h a la r ın ın m e v c u d u o lu p o lm a d ığ ın ı s o r m u ş , y a z ı s a h ib in in a r k a d a ş la r ın d a n b ir i. «N a s ıl N a t P i n ­ k e r to n b u , k ü ç ü k h a n ım ? » d iy e a la y e t m i ş . K ı z k i t a p l a r ı b u ­ la m a m ı ş , f a k a t y a z ı s a h ib i bu k i t a p l a r ın a d la r ın ı k ı z d a n ö ğ ­ r e n m i ş , «R e z a l e t , r e z a l e t /» d iy o r , « i ş t e , k o n tr o ld e n m a h r u m ç o c u k l a r ı m ı z ı n o k u d u k la r ı k i t a p l a r !» Ş i m d i s o r u y o r u m K i t a p l a r d a s a n s ü r m ü k o y a lım ? Ç o ­ c u k la r ı n p o lis r o m a n ı o k u m a s ı y a s a k t ı r m ı d i y e l i m ? O n iiç , o n d ö r t y a ş ı n d a k i ç o c u k la r ı, ş a h e s e r d iy e E m i l e Z o la ’n ın D o s to y e v s k i ’n in T o ls to y ’u n k i t a p l a r ın ı o k u m ıy a m ı m e c b u r e- d e lim ? Y a z a r i y i b ils in k i te r b iy e d e is tib d a d ın y e r i 'y o k tu r . N a t P i n k e r t o n ’l a n , A r s e n L ü p e n ’l e r i h e p i m i z o k u m a d ık m ı?

B ir in s a n a z o r la şu k i t a p l a r ı o k u m ı y a c a k s m d e n i r m i ? Y in e b ir in s a n a m u h a y y i le y i i ş l e t t i ğ i b a z ı i l im a d a m la r ı t a ­ r a f ı n d a n k a b u l e d ile n p o lis r o m a n la r ın ı o k u m ıy a c a k s m d e ­ n i r m i ?

T e r b iy e b ir i h t is a s i ş i d ir , b ir ç o ğ u m u z b ilm e d e n ‘e z b e r e h ü k ü m l e r v e r iy o r u z .

T u n a B A L T A C I O Ğ L U .

(10)

H A FTA N IN

D Ü Ş Ü N C E L E R İ

Mahmut Yesari

C u m h u r i y e t , İsta n b u l :

g a r l ı k v e intizam sızlık, m u h it ve c e m iye tin, kad irb ilm em cz lik y ü z ü n d e n o n a y ü k le d iğ i m e c b u r i­ y e t l e r değildi. R u h u n u n h o şla n d ı­ ğı iki haldi. O n u n için eli g e n iş ­ ledikçe ve bu genişlik o n a r a h a t y a ş a m a k im k â n ın ı verdikçe, bu g e ­ nişlik ve ra h a t l ık i m k â n ın d a n s ü ­ ra tl e sıyrılm ak için h e rşe y i y a p a r v e darlığa k a v u ş m a k için âdeta can a t a r d ı . Ç ü n k ü r u h u n u n en de­ rin Özleyişi, ıstırap ç e k m e k , İstıra­ bın h e r çeşidini ve en derin in i t a t ­ m ak, ı s tır a p gözile h e r m a n z a ra y ı g ö r m e k , ıstırap ruhile h e r zevki t a t m a k , ıstırab g ö rü şile herşeyi d e ­ n e m e k , elhasıl ıstırabı k uca klıya - ra k içile dişile y a ş a m a k ve y a ş a t ­ m ak tı. Bu yüzden d arlık ve in ti­ zam sızlık, r u h u n u n en bellibaşlı gıdası idi. F a k a t bu gıd a o n u n r u ­ h u n u beslediği halde m addî v a r lı ­ ğını t a h r i p ediyor, Y e s a r i r u h u n u gıdasından m a h ru m e tm e k te n se , m ev cudiye tini t a h r i b etm e y i t e r ­ cih ed iy o r, ve on u n için a y a k ta d u r a m ıy a c a k d erecede sarsılm ış ol du ğ u halde, çok iyi o l d u ğ u n u s ö y ­ lü y o rd u . Ç ü n k ü ru h u dipdiri idi ve kafası ç e ktiği, y a h u d nefsine çektirdiği ıstırap ların ilham larile dolu idi. Ç ü n k ü h a y a tın yığın y ı­ ğın ıstırapları içinde aşkı den e m iş dostluğu denem iş, fazileti d e n e m iş vefakârlığı denem iş, s a r h o şlu ğ u d e ­ nemiş, ay ıklığı denem iş, b e d b a h t ­ lığı denemiş ve b ü t ü n bu d e n e m e ­ lerin h e r birinden zehir d a m la la rı t o p l a y a r a k r u h u n u beslemişti. Bu yüzd e n uzv iy eti ç ü rü m ü ş o lduğu h a ld e iyi o ld u ğ u n u hissediyor ve ru h u n u n m a d d e y e galebe ç a la c a ğ ı ­ nı sanıyordu. N e yaz ık ki ruh ile beden arasına giren zıddiyet a n c a k bir yıkımla netice le n iy o r ve Yesa ri de bü yüzden p e k vakitsiz ola ra k a r am ızd an ayrılm ış b u lu n u y o r.

Ö. R i z a D O Ğ R U L .

Mahmut Yesari

T a s v i r , İsta n b u l :

M

ahim i t Y esarinin v ü c u d u n u ço k hırp alıy an co şk u n ve nizam ­ sız bir h a y a t tarzını sevm esi,

ru-10

h u n u n yalnız beden denilen m ah- beşe değil, b ü t ü n bir c e m iy e t ve d ü n y a y a p ıs ın a k a rşı yarı ş u u rlu isyanının da neticesidir. Y a r ı ş u ­ urlu, ç ü n k ü tam o lsaydı, bu k ö ­ p ü rü ş, o n u n m izacında ısırgan bir istihza ve ese rinde r o m a n t i k bir m e r h a m e t halinde k a l m ı y a c a k , ya sosyal ideallerin m eşalesi halinde bir h ey e c a n y a h u t o nları b ir fikir ler nizamı halinde sistem leştiren bir t e f e k k ü r bünyesi d o ğ u r a c a k t ı . K e n d i ken d in d en b a şk a y a k a c a k şey bıılam ıyan bu a teş, o c a ğ ın ı y ı ­ k a r a k söndü. H edefini t a y i n d e z o r ­ luk çeken h er ru h isyanının k a ­ deri.

R o m a n an la y ışla rım ız çok a y ­ rı olduğu için g ö rü ş ve iıışa t a r ­ zından ziyade kendisini s a n a tk â r ve insan yapısile sevdiğim M ah ­ m u t Y e s a r i ’nin ölüm ü, T ü r k e d e ­ b iy a tın ı ve gazeteciliğini benzeri az b u lu n u r bir r i k k a t ve fa zilet ö r h e ğ i n d e n m a h r u m b ı r a k t ı . P e y a m i S A F A . a

Mahmut Yesari’nin

ölümü

H a b e r , İstanbul :

M

a h ın u t Y esari bir tü rlü an laşıl­ madı Bu gün de m edih e d i ­ y o r s a k bir ö lü n ü n a r k a s ın d a n b ö y ­ le sözler söylem ek â d e tt i r de o n u n için y a p ıy o ru z . M a h m u t Y e sa ri 50 yıllık ö m ründe, b u n u n yarısını g e ­ çen ro m a n c ılığ ın d a m ü n e v v e r için şu d a m g a d a n k u rtu la m a d ı : K o ­ c a k a rı rom ancısı. M a h m u t Y e s a r i ’ nin ro m an la rı m u a y y e n bir sevi­ yenin elinde kaldı. M ünevve r alıp ciddî bir te t k i k e ve t e n k i d e m e v ­ zu etm edi.

B ir Hüseyin R a h m i G ü rp ın a r kendisine m u k a v e m e t g ö ste re n m ü ­ n ev v e r sınıfın bir gün s a n a t n a m ı­ na ken d isin d en af dilediğini gördü. F a k a t bir M ahm ut Y e sa ri bunu g ö rm e d e u öldü. S ad ri Ertem gibi ro m an ı ezberlenm iş, kalıpların d ı­ şında gören bir k a ç m ü n ev v erin o n u n tiple rinden ve r o m a n a k a t ­ tığı k ö y d en ciddiyetle bahsedişi belki de m e rh u m u en fazla tatm in eden y az ıla rı o lm uştu. R o m a n ın b u g ü n k ü gidişi bizi er geç M ah­

m u t Y e sa ri ü ze rin e g e tire c e k ve onun ro m a n c ı h ü v iy e tin i t a n ı t a ­ c a k tır . A R I . 9

Mahmut Yesari

T a n in , İsta n b u l : " p ü r k ed e b iy a tın d a sefaleti ve ıs­ t ı ra p la r ın ı en b ü y ü k k u d r e t ­ le ca n la n d ırm ış ese r olan T ip i D i n d i 'nin k en d i h a y a tın ın bir t a s ­

vir v e h ik â y e si o l d u ğ u n u sö y led i­ ler. F a k a t üm itsiz aşkı tasv ir e- den W e r t h e r ’i yaz ınc a o üm itsiz a ş k t a n h alâs olan G o e t h e gibi, M a h m u t Y e sa ri engin sefaleti tas vir eden ro m a n la o sefaletten k u r tu la m a d ı, ve bilhassa bizim k a d ir' bilmey işimizden dolayı, h a y a t ı n d a ­ ki tip i a n c a k dün, ö lü m ü n s a y e ­ sinde son buldu. H a lb u k i M ah m u t Y e sa ri d a h a ço k ese r ve belki d a ­ ha g ü z e l ve d a h a k u v v e tli ese r­ ler verebilecek y a ş t a idi. Ö lü m ü T ü r k e d e b iy a tı için h a k i k î bir k a ­ y ıp tır.

N . S ı r r ı Ö R Î K . 9

Heba ettiğimiz Mahmut

Yesari’ye d a ir...

A k ş a m , İstanbul : -

g o h e m l i k , e k s e r s a n a tk â rla rın bal to p la m a s ı kabilindendir.M ev- sim mevsim lâzım gelir. Y ü k s e k ta b a k a n ın yek n e sak lığ ı içinde ö m ü r sürm ek, müellifin ilham m e m b a la ­ rını k u r u t u r . H a t t â ta lih in ihsan e ttiğ i s e r v e t i m k â n la riy le t r a n s a t ­ la n tik le rle k ı t a d a n k ı ta y a s e ğ i r t ­ m ek bile, bir müellife daim a İçti­ m aî t a b a k a l a r içinde ve insan r u ­ h u n d a - derinliğine - geniş ö l ç ü ­ de s e y a h a t e tm e t derecesinden e- debî m alzem e verem ez. Hele T ü r k müellifleri için b u n u n b öyle o l d u ­ ğ u n u , ed ip ler k a d r o m u z ispat e d i ­ y o r : H üsey in R a h m i ’ler, A h m e t R a s i m ’Ier h â lâ şahsiyetlerini m e ­ safe aşırı s e y a h a tle rin d e n ziyade, İçtimaî t a b a k a l a r derinliğine n ü ­ fuzlarına m e d y u n d u rla r. M a h m u t Y e sa ri de, bu b a k ım d a n d erin le­ m esine sey a h a tle r y a p a n bize b i­ zim h ayatım ızın m u h te lif cilvele­ rini en iyi a n la ta n kalem sahiple- rindendir. Y a zıla rı, a y n ı z a m a n d a bir İçtimaî vesika hâzinesi o la ra k devrim izin bir z ih n iy e t m âkesi o lara k e d e b iy a t t a rih in e geçecektir.

Referanslar

Benzer Belgeler

Tarım arazilerinde görülen bu olumsuzlukları ortadan kaldırmak için sulu tarım alanları genişletilmeli, nadas alanları ve ekilmeyen tarım arazileri

TRT Müzik Dairesi para meselesini halledemediği için sanat faaliyetle­ rinde de bir ilerleme kaydedemiyor.. Maddi yönden tatmin olursak sanatımızı da ilerletme

kitabı başarı ödülü kazandı. Deneme-inceleme-araşurma dalında, Mümtaz Idil’in “Ro­. man ve Gerçeklik” kitabı

Gazetelerden: Ankarada, aveılar arasında bir müsabaka yapıldı... Bir meraklı — Yahu Aka, senin atıcılığın

Kestaneciden papaza, keten helvacıdan duvar ustalarına, hamallardan kiracılara kadar geniş tip yelpazesinde, eski deyimle küçük insanın, yerini, ruh halini,

Bölge Araştırma Proje Miidürii Yüksek Ziraat Mühendisi Yaşar Erkenez, Bölge Müdürlüğü holünde bulunan kahve ağaçlarının çiçek açtığını bildirdi..

Ama yalnız Italyan mutfağının değil, bence bütün mutfakların en güzel tatlıla­ rından biri olan Tiramisu çok güzeldi. Kısacası, sıcak, sade ama zevkli

Hülya Eyigör; Tasarım: Erdem Atalay Çetinkaya, Özer Erdem Gür; Denetleme/Danışmanlık: Ömer Tarık Selçuk, Hülya Eyi- gör; Veri Toplama ve/veya İşleme: Erdem Atalay