14 T e m m u z 1ÍKJ2
r*p
<£■/, , ,
LT.I. Nedir, Ne yapmalıdır ?
Yazan: Lûtfi AY
K ıs a c a I.T.E. ( I n t e r n a t i o n a l T h e a t r e I n s t i t u t e ) d i y e a n ı l a n M i l le t l e r a r a s ı T i y a t r o E n s t i t ü s ü , V n e s ç o ’ n u n a m a ç l a r ı n ı t i y a t r o a l a n ı n d a g e r ç e k l e ş t i r m e k , t i y a t r o n u n b ü y ü k h a l k t o p l u l u k l a r ı ü z e r i n d e k i e t k i l e r i n d e n f a y d a l a n a r a k m i l l e t l e r a r a s ı n d a d a h a iy i b i r a n l a ş m a z ih n i y e t i y a r a t m a k , d a h a g e n iş b i r i ş b ir liğ i o r t a m ı s a ğ l a m a k iç in k u r u l m u ş b i r t e ş e k k ü l d ü r . M e r k e z i P a ı i s t e o l a n I.T.I., U n e s c o ’y a d a h il ü y e m e m l e k e t l e r i n M illi M e r k e z l e r i n d e n m e y d a n a g e l m e k t e , çalış- j m a l a r ı d a 9 k iş ilik b i r İ c r a K o m i t e s iy le , o n u n a d ın a h a r e k e t e d e n , b i r G e n e l S e k r e t e r l i k t a r a f ı n d a n y ü r ü t ü l m e k t e d i r . M illî M e r k e z l e r t e m s i l c i l e r i a r a s ı n d a n s e ç ilen İ c r a K o m ite s i, k o n g r e l e r d e k a b u l e d il e n p r o g r a m l a n g e r ç e k l e ş t i r m e k l e gö r e v li d i r . M e m le k e t i m i z M i l l e t l e r a r a s ı Ti y a t r o F n s t i t ö s ü ’ne 1953 te, M illi E ğ it i m B a k a n l ı ğ ı n ı n ( T ü r k i y e M illi M e r k e z H e y e t i k u r u c u l a r ı n ı d a t â y in e d e n ) b i r k a r a r n a m e s i y l e d a h il o l m u ş t u r . M illî E ğ i t i m B a k a n lığ ı. T ü r k i y e Millî M e r k e z i n in E n s t i t ü m e r k e z i n e ö d e m e s i g e r e k e n y ıll ı k ö d e n ti y i v e r d iğ i gibi M illi M e r k e z ç a l ı ş ı m d a n için y ı l d a 15.000 l i r a l ı k b i r ö d e n e k v e r m e ğ i de k a b u l e t m iş ti r . Bu ş a r t l a r a l t ı n d a , 1953 te. M illi E ğ it i m B a k a n l ı ğ ı n ı n t â y i n e tt i ğ i 13 ktşvîik k u r u c u h e y e t l e işe b a ş l ı y a n I.T.I. T ü r k i y e M illi M e r k e z i , so n r a d a n , ü y e say ısın ı 24 e ç ık a r m ı ş , b ü t ü n ü y e l e r i n gizli o yla, y e n id e n s e ç im l e r i n i d e s a ğ l a m ı ş t ı r . Ç a lış m a l a r a g e l i n c e : P a l e r m o , D u b r o v nik. Y e n i - D e l h i, H e l s i n k i, A t i n a ve V i y a n a k o n g r e v e k o n f e r a n s l a r ı n a d e l e g e l e r g ö n d e r il m iş , m e m l e k e ti m iz e a y r ı l a n bazı i n c e l e m e ve a r a ş t ı r m a b u r s l a r ı n d a n b ir, iki sa n a tç ı m ı z f a y l a n d ı r ı l m ı ş , son y ı l l a r d a A v i g n o n F e s t i v a l i n e genç sa n a t ç ı l a r g ö n d e r il m iş , E r d e k F e s t i v a lin i k u r m u ş ve b a ş a r ı y l a d e v a m e t t i r m i ş o l a n G e n ç O y u n c u l a r to p l u l u ğ u n a m a d d i y 'a r d ı m l a r d a b u l u n u l m u ş , n i h a y e t g e ç e n le r d e , ilk d e fa k u t l a n a n D ü n y a T i y a t r o Gii n ü n e m e m l e k e t i m i z i n g e n iş ö lçp d e k a t ı l m a s ı s a ğ l a n m ı ş t ır . M illi M e r k e z ç a l ı ş m a l a r ı n ı n h e n ü z s e k izin ci y ı l ı m d o l d u r m a k t a o l d u ğ u d ü ş ü n ü l ü r s e , f a a l i y e t , k e n di ö l ç ü l e r i m iz e g ö re , e l b e t t e k ü ç ü m s e n e m e z . A n c a k , M illî M e r k ezin , taş ıd ığ ı m i l l e t l e r a r a s ı k a r a k t e r i ve s a h ip o l d u ğ u i m k â n l a r ı göz ö n ü n d e t u t a r a k , t i y a t r o m u z a m il l e t l e r a r a s ı a l a n d a n e gibi h i z m e t l e r d e b u l u n a b i l e c e ğ i n i d ü ş ü n m e s i n in v e ç a l ı ş m a l a r ı n a o h i z m e t l e r e g ö r e b i r y ö n v e r m e s i n i n z a m a n ı gel diği k a n ıs ın d a y ı z . T ü r k T i y a t r o s u b u g ü n , h e r b a k ı m d a n . b ü y ü k b i r g e liş m e h a l i n d e d ir . Ö d e n e k l i , ö d e n ek s iz ve a m a t ö r s a h n e l e r i y l e , b u s a h n e l e r d e ye- ■tişen > değftvM - s a n a tç U a r if i l e . b u s a h n e l e r e e ş e r v e r e n y e n i t i y a t r o v a z a r l a r i y l e . n i h a y e t y u r t ö l ç ü s ü n d ek i t a k d i r e d e ğ e r lca lk ın m as iy le y a b a n c ı s a n a t d ü n y a s ı n a i f t i h a r l a t a n ı t ı l a c a k b i r d u r u m a y ü k s e l m i ş tir . Ö y l e i k e n y a b a n c ı s a n a t d ü n yası T ü r k T i y a t r o s u n u n g e r ç e k l e ş t ir d iğ i g e l i ş m e l e r d e n , h e m e n h e m en , h a b e r s i z d i r . B r e g e n z F e s t i v a lin d e . d e r e c e a l a r a k . B ı ı r g t h e a t e r S a n a tç ıla r ı t a r a f ı n d a n o y n a n m ı ş o la n « G ü z el H e l e n a » <nın, D e v l e t T i y a t r o s u n u n P a r i s ve A t i n a ' d a v e r d iğ i t e m s i l l e r i n u y a n d ı r d ı ğ ı s ü r p r i z b u n u a ç ık ç a g ö s t e r m i ş t i r . O h a l d e n e y a p m a l ı y ı z ? I.T.I. m i l l e t l e r a r a s ı b i r t e ş e k k ü l o ld u ğ u n a , T ü r k i y e M illî M e r k e z i niıı ( t ü z ü ğ ü n d e y a z ı l ı) a m a c ı da « t iy a t r o a la n ı n d a m i l l e t l e r a r a s ı h e r çeşit m ü b a d e l e y i t e ş v i k e t m e k s u r e t i y l e s a h n e s a n a t l a r ı n ı n geli ş m e ş in e h i z m e t e tm e k » ş e k l i n d e te s b it e d il m iş b u l u n d u ğ u n a g ö r e T i y a t r o m u z u B atı s a n a t m e r k e z l e r i n e t a n ı t m a y a b ü y ü k ö l ç ü d e ' - n e m v e r m e li y i z . B u t a n ı t m a işi n a s ıl o l m a l ı d ı r ? H e r ş e y d e n önce P a r i s ' t e I.T.I. m e r k e z i n i n , b i r k a ç d ild e , y a y ı n l a m a k t a o l d u ğ u « C re atio n s M o n i ı -ales» e, s a h n e le r im i z d e .„ o y n a n a n b ü t ü n y e r l i o y u n l a r ı n ö z e tle r i v e Ba s ı n d a n a l d ı k l a r ı n o t, g ü n ü g ü n ü ne, g ö n d e r i l m e l i d i r . ( Ş i m d i y e k a d a r sözü g e çe n d e r g i n i n a n c a k so n g e le n h a z i r a n s a y ı s ı n d a ü ç y e t li o y u n u m u z u n özeti n e ş r e d i l e b i l - ı m is ti r . ) B u n u n y a n ls ır a , g e n e Pa - | ri s 't e I.T.I. m e r k e z i n i n a y d a b i r ı y a y ın l a d ı ğ ı « W o rld P r e m i e r e s M o n S dial es» d e t g i s i n e T i y a t r o m u z u n | b e ll i b a ş lı s o r u n l a r ı v e g e l i ş m e l e r i y l e ilg ili y a z ı l a r , h a b e r l e r , r e s i m l e r d e v a m ı o a r a k g ö n d e r i l m e l i , .y ay ım la n m a lairı d a s a ğ l a n m a l ı d ı r . Y a y ı n k o n u s u n d a M illî M e r k e ze d ü ş e n ç o k ö n e m l i b a ş k a ö d e v l e r de v a r d ı r . B u n l a r ı n b a ş ı n d a T ü r k T i y a t r o s u n u y a b a n c ı s a n a t d ü n y a s ı n a e n iy i ş e k i l d e t a n ı t a c a k , y a b a n c ı d i ld e b i r d e r g in i n çı k a r ı l m a s ı g e li r . M illi M ecli s b u n u d ü ş ü n m e m i ş d e ğ il d i r . A m a h e n ü z i l k b a zılık - l a n y a p ı l a n b u d e r g i, t a s a r l a n d ı ğ ı gibi, b i r f o r m a d a n i b a r e t o l a r a k y ı ld a b i r kaç d e fa ç ı k a r ı l m a k l a a m a c a v a r ı l a m ı y a c a ğ r k a n ı s ı n d a yız. T ü r k t i y a t r o s u ü z e r i n e b u k ü ç ü k d e r g i d e y a y ı m l a n m a s ı d ü ş ü n ü len y a z ı l a n B a tı l ı s a n a t a d a m l a r ı n a o k u t m a k k o l a y d e ğ il d i r . B u d e r gi beş, a l t ı f o r m a içinde, b ü t ü n b i r m e v s im ç a l ı ş m a l a r ı n ı t o p l u c a v e r e n iyi se ç ilm iş r e s i m l e r d e n m e y d a n a g e t i r i l m i ş b i r y ı ll ı k h a l in d e ç ık a r s a , h e m d a h a k o l a y g e r ç e k l e ş t i r i l e b i l i r , h e m d a h a f a y d a lı o l u r , h e m d a h a ç o k ilgi ç e k e r ( H o l l a n d a M illî M e r k e z i n in y a p t ı ğı gibi). B ö y l e b i r y ı ll ı ğ ın y a n ıs ır a m u t l a k a e le a l ı n m a s ı g e r e k e n ö n e m li b i r k o n u d a y e r l i e s e r l e r i m i z i n en b a ş a r ı l ı o l a n l a r ı n ı n y a b a n c ı d i ll e re ç e v r i l e r e k k i t a p h a l i n d e y a y ı m l a n m a l a r ı ve B a tı s a n a t ç e v r e l e r i ne s u n u l m a l a r ı d ı r . T e m a s e tt i ğ i m iz b i r ç o k y a b a n c ı t i y a t r o a d a m l a r ı b i z d e n o y n a n a b i l e c e k o y u n l a r ı m ı z o l u p o l m a d ı ğ ın ı s o r m a k t a d ı r l a r . D ilim iz d ü n y a ö l ç ü s ü n d e y a y ı l m ı ş b i r d il o l m a d ı ğ ın a g ö r e b u k i m s e l e r e y e r l i o y u n l a r ı m ı z ı n T ü r k ç e m e t i n l e r i n i v e r m e k hiç b i r f a y d a s a ğ la m a z . O n u n için M illî M e r k e z , y e r l i o y u n l a r ı m ı z d a n h e r y ıl hiç o l m a z s a b i r i n i ( B a tı s a n a t d ü n y a s ı n a s u n u l a b i l e c e k v a s ı f l a r da o l a n l a r d a n s e ç e r e k ) y a b a n c ı dil l e r d e n b i r in e ç e v i r t i p y a y m l a m a - pı ön p l â n d a e le a l m a l ı d ı r . T ü r k t i y a t r o s u n u y a y ı n y o l u y l a t a n ı t m a işi ne p a r a l e l o l a r a k , s a n a t t i y a t r o l a r ı m ı z ı y a b a n c ı m e m l e k e t l e r e , o r a l a r d a h e r y ı l d ü z e n l e n e n m i l l e t l e r a r a s ı f e s t i v a l l e r e gön d e r m e k i m k â n l a r ı da a r a n m a l ı d ı r . M illi M e r k e z b ö y le b i r t e ş e b b ü s ü n a ğ ı r m ali k ü l f e t l e r i n i e l b e t t e y ü k len e m ez . A m a t e ş e b b ü s ü n g e r ç e k l e ş m e y o l u n a g i r m e s i n e b ü t ü n olo r i te s i y l e , m â n e v i g ü c ü y l e y a r d ı m e d e b i l ir , b u k o n u d a çeş it li v a r d ı m l a r m s a ğ l a n m a s ı n d a b i r i n c i d e r e c e d e ro l o y n ı y a b i l i r . P a r i s t e k i M i l l e t l e r T i y a t r o s u n d a , h e r y ıl d e ğ ils e b i le iki. üç y ı l d a bir, b i r T ü r k t i y a t r o t o p l u l u ğ u n u n y e r a l m a s ı, r e s m i v e özel t i y a t r o l a r ı m ı zın m i l l e t l e r a r a s ı f e s t i v a l l e r e k a t ı l m a l a r ı t i y a t r o m u z u t a n ı t m a y o l u n d a g i r iş il e c e k e n k e s t ir m e , en m ü s p e t h a r e k e t l e r d e n b iri o l a c a k tır. C iddi b i r ş e k i ld e e le a l ı n ı r s a b u t e ş e b b ü s e d e v l e t i n de b ü t ü n i m k â n l a r i y l e y a r d ı m c ı o l a c a ğ ı n d a n ş ü p h e e d il e m e z . Y e t e r ki b u çlğıı b i r k e r e açılsın,.. D a h a y a p ı l a c a k ne i ş l e r v i t .. T i y a t r o m u z u n b ü t ü n çalışmaları», n ı ( s a h n e l e r i m i z d e o y n a n a n b ü t ü n o y u n l a r ı n i l k tem s i l t a r i h l e r i , y e r li ve y a b a n c ı a d l a r ı , y a z a r l a r ı , ' r o l d a ğ ı t ı m l a r ı , r e j i s ö r ve d e k o r a t ö r l e r i y l e ) t e s b i t e d e r e k h e r m e v s im so n u y a y ı m l a n a c a k y ı l l ı k b i r «Ti y a t r o K r o n o lo jis i» y a r ı n ı n t i y a t r o t a r i h ç i l e r i n e , a r a ş t ı r ı c ı l a r ı n a çok d e ğ e r l i b i r k ı la v u z o l u r . I.T.I. P a ris m e r k e z i n i n o r g a n ı o lan «W orld P r e m i e r e s M o n d ia le s» de y e t k i l i s a n a t a d a m l a r ı n ı n k a l e m i n d e n ç ık m ış d e e ğ r l i i n c e l e m e y a z ı l a r ı n ın d ili m iz e ç e v r i l e r e k t i y a t r o l a r ı m ı zın d e r g i l e r i n d e y a y ı n l a n m a s ı ; ti y a t r o s a n a tı , ta r i h i ü z e r i n d e y a z ıl m ış e s e r l e r in t e r c ü m e l e r i y l e , ç o k f a k i r o la n t i y a t r o m e s le k li t e r a t ü r ü m ü z ü n z e n g i n l e ş t i r il m e s i, d ü ş ü n ü l m e s i g e r e k e n en f a y d a l ı h i z m e t l e r a r a s ı n d a y e r a la b ilir . B ü t ü n b u n l a r e l b e t t e M illi M e r k e z in 15.000 l i r a l ı k b ü t ç e s i y l e , b i r h a m l e d e g e r ç e k le ş t i r il e m e z . A m a b u y o l d a cid d i ç a l ı ş m a l a r a g iriş i l i r , i l k o l u m l u s o n u ç l a r da o r t a y a ç ı k a r ı l ı r s a M illî M e r k e z g e li r i n i a r t t ı r m a k s a n ıld ığ ı k a d a r güç ol m az. M e se lâ b ü t ü n t i y a t r o l a r ı m ı z , k e n d i l e r i n e b u ş e k i ld e h i z m e t e- d e n b i r k u r u m a , y ı l d a b i r e r t e m si l a y ı r m a k s u r e t i y l e , g e r e k l i m a li y a r d ı m l a r ı p e k â l â s a ğ l ıy a b i li r - ler. M illi E ğ it i m B a k a n l ı ğ ı da ö- d e n eğ i a r t t ı r a b i l i r . B u g ü n İ s t a n b u l ' d a o l a ğ a n ü s t ü b i r t o p l a n t ı y a h a z ı r l a n a n I. T.I. T ü r k i y e " M i l l i M e r k e z H e y e t i n i n b ü t ü n b u m e s e l e l e r ü z e r i n e l â y ı k o l d u ğ u ö n e m l e e ğ ile ce ğ in i li m it ed eriz.Kişisel Arşivlerde Ista . Belleği Taha Toros Arşivi
