PREMATÜRE BEBEĞİ OLAN AİLELERE SERVİSTE UYGULANAN PLANLI EĞİTİMİN
ANNE VE BEBEK ÜZERİNE OLAN ETKİLERİNİN İNCELENMESİ *
Türkan Mutlu TURAN**, Bahire BOLIŞIK***
* I. Ulusal Evde Bakım Kongresinde Poster Bildiri Olarak Sunulmuştur. (1998 İstanbul) ** Öğr. Gör. Denizli Sağlık Yüksekokulu, Denizli
*** Yrd. Doç. Dr. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, İzmir ÖZET
Bu araştırma prematüre bebeğe sahip olan annelere serviste yapılan planlı eğitimin; bebek üzerine etkilerini incelemek amacıyla yapılmıştır. Araştırma kapsamına; 50 deney; 50 kontrol grubunda olmak üzere 100 anne alınmıştır. Deney ve kontrol gruplarının oluşturulmasında "olasılıksız örneklem tekniği" kullanılmıştır. Kontrol grubuna bebeğin taburcu olması sırasında servis hemşireleri tarafından eğitim uygulanırken, deney grubundaki annelere yatıştan taburculuğa kadar planlı eğitim uygulanmıştır.
Değerlendirme sonuçlarına göre: Deney grubundaki annelerin posttest puan ortalaması X = 30.36, kontrol grubu annelerinki ise X = 21.43 bulunmuştur. Bu fark istatistiksel olarak anlamlıdır (t= 13.28, p < 0.05).
Kontrole gelme aşamasında pişik, ağızda pamukçuk ve konak gibi sağlık sorunları görülmesi yönünden ise iki grup arasında deney grubu lehine önemli bir farklılığın olduğu (p < 0.05) konjektivit, deride döküntü ve göbekte akıntı gibi sorunlar yönünden ise iki grup arasında önemli bir farklılığın olmadığı belirlenmiştir (p > 0.05).
Deney ve kontrol grubundaki bebekler kontrolde kilo alma yönünden karşılaştırılmış ve kontrol grubunu destekleyen bir fark bulunmuştur (X2 = 4.70; p < 0.05).
Deney ve kontrol grubundaki bebekler kontrol aşamasında boy, baş çevresi ve baş-göğüs çevresi oranları yönlerinden karşılaştırılmış, aralarındaki fark istatistiksel olarak anlamsız bulunmuştur (p>0.05)
Araştırma bulguları deney ve kontrol grubu annelerin bebekleri de belirgin bir farklılığı ortaya koymamasına karşın, anne eğitimlerinin, anksiyeteli olabilecekleri de dikkate alınarak, bebek klinikte kaldığı süre içinde belirli aralıklarla gerçekleştirilmesinin daha uygun olacağı söylenebilir
Anahtar Sözcükler: Prematüre bebek, aile,
planlı eğitim, taburculuk planı
SUMMARY
An Investigation of the Effects of Planned Education Given in Clinic on Mothers and the Premature Babies
The aim of the study is to investigate the effects of the scheduled education on health and growth of baby which was carried on in newborn department to the mothers having preterm babies. Total number of participants of this research was 100; 50 in the experimental group and 50 in the control group. In order to determine the experimental and control groups, "sampling technique without probability" method was used.
The experiment group was given a scheduled education from the time of admittance until the discharge and the control group was given an education by the nurses of the department.
According to the results the average post-test score of the mothers in the control group was X = 21.43 while the average post-test score of the mothers in the exp. group was X= 30.36. This is a statistically significant difference (t= 13.23; p < 0.05).
At the control stage, it was seen that the health problems like diaper rash, oral thrush and dermatit of scalp (seboreic dermatit) were more common in the control group (p < 0.05). For conjunctivitis, skin lesions and umblical discharge, there was no marked difference between the groups (p > 0.05).
All the babies of both groups were compared regarding weight gain and consequently a statistically significant difference supporting the control group was found (x2= 4.70, p < 0.05). But there was no significant
difference between two groups at height, circumference of head and chest of babies ( p > 0.05).
Although there was no significant difference between the both groups, taking care of mother anxiety, this program must continnue with specific periods while babies stay in the clinic.
Key Words:Preterm baby, parents, parental
education, discharge plannig
GİRİŞ
Toplumun sağlık koşulları ve hizmetleri açısından önemli bir gösterge olarak kabul edilen, yenidoğan dönemindeki ölümlerin yaklaşık üçte ikisini bebek mortalitesi oluşturmaktadır. Prematürite perinatal,
neonatal ve postneonatal dönemlerde önemli bir mortalite nedeni olmasının yanısıra, prematüre bebeğin oldukça güç ve masraflı olan bakım ve tedavisi nedeniyle bir çok merkezde üzerinde önemle durulan ve araştırmaları yapılan bir konudur. Geçmişte prematüre bebeklerin çoğu kaybedilmekteydi. Son zamanlardaki klinik ve teknolojik ilerlemeler prematüre bebeklerin yaşam oranlarını arttırmaktadır. 37. gestasyon haftasından erken doğan bebek prematüre veya preterm yenidoğan olarak adlandırılır .Tüm dünyada 10 gebelikten biri erken doğumla sonuçlanmaktadır. Prematüre bebeklerin ölüm nedenleri arasında; Respiratuar Distres Sendromu, İntraventriküler Hemoraji, Nekrotizan Enterokolit, Neonatal Asfiksi gibi durumlar sayılabilir (Avery 1994, Çay 1989, Whaley 1987).
Psikolojik açıdan erken doğuma hazır olmayan anne ve ailenin diğer üyeleri bebeğin doğumu ile birlikte yüksek oranda anksiyete yaşarlar ve kendi bireysel çözüm ve deneyimlerini kullanarak bu durumla baş etmeye çalışırlar. Özellikle annenin korku ve anksiyetesi yüksek düzeydedir. Bebek, annesi onu tam olarak ya da hiç göremeden alınıp gidilirse, annenin bebeğinin sağlığı ve görünümü hakkındaki korkuları normal durumla orantısız biçimde artabilir (Brazy, et al 2000, Miles, Davis 1999). Davis ve ark. (1983), suçluluk duyguları doğuma eşlik ettiğinde, bebekten ayrılmanın cezalandırma olarak algılanabileceğine işaret etmiştir .
Ailenin, özellikle annenin kaygıları bebeğin doğduğu ilk günlerde ve taburculuk aşamalarında artmaktadır (Gennore 1990). Anne bebeğe zarar verebileceği korkusuyla ona dokunmaktan bile kaçınabilir. Bebek bakımına katılması ise oldukça zor ve kaygı yaratıcıdır. Eğer anne bebeğe dokunamıyorsa, hemşire anneye önce çocuğun el ve ayaklarına parmaklarıyla dokunarak oynamasını önermeli, 3-5 dakika sonra el, kol ve bacaklara uçlardan merkeze doğru dokunması ve çocuğun gözlerine bakmasını öğretmelidir. Prematüre yeni doğanın durumu kuvözden çıkmasına uygunsa anneye bebeğe zarar vermeden kucağına alacağı öğretilmeli ve bir süre anne bebekle bırakılmalıdır. Aynı fırsat mümkünse babaya da sağlanmalıdır (Huckabay 1987). Bebeğin üniteye kabulünden başlayarak aileye ünitede çalışan tüm personel tarafından gerekli bilgi ve açıklamaların yapılması ve ailenin desteklenmesi gerekir.
Prematüre bebeği olan anneye yapılan eğitimde hemşire nelere dikkat etmelidir;
- Doğumdan hemen sonra ilk fırsatta anneyi bebeği tutması için teşvik etmelidir, bebek hakkında bilgi vererek annenin sorularını cevaplandırmalıdır.
- Annenin her gün veya istediği zaman (hastane kuralları izin verdiği sürece) bebeğini görebilmesi ve ona verilen bakımı izleyebilmesi sağlanmalıdır.
- Hemşire, bebek hastaneden taburcu olmadan önce anneyi mutlaka üniteye alarak bebeğe vereceği bakımı (banyo, besleme vb.) denetlemesi gerekmektedir. Hemşire annenin bebeğine bakım verdikçe korkularının azaldığını, bu bakımın diğer çocukların bakımından çok farklı olmadığını annenin evde bakım korkusunun azaldığını görecek, aynı zamanda annenin yeteneği hakkında bilgi sahibi olacaktır.
- Mümkünse, bebek hastaneden taburcu olmadan önce halk sağlığı hemşiresi ev ziyareti yaparak bebek için gerekli fızik çevre ve malzemenin sağlanmasında aileye yardımcı olmalıdır. Bebek eve geldikten sonrada bu ziyaretler düzenli olarak devam etmelidir. Prematüre bebeği olan anneler ve aileler yalnız bırakılmamalıdırlar (Kavaklı 1995).
Anneye bebeğin evde bakımı ile ilgili bilgi vermek ve uygulama yaptırmak da çok önemlidir. Örneğin, bebeği beslerken, banyo ve diğer bakımları uygularken yapılanları anneye gösterilmeli, onun soru sorması teşvik edilmeli, bebeğin bakımının bir sır veya korkulacak bir şey olmadığını, aksine çok zevkli bir uğraş olduğu, bu bebeğin bakımının da diğer bebeklerden farklı olmadığı anlatılmaya çalışılmalıdır. Bazı anneler çocuğuna karşı ilgisizdir. Hemşire bu anneler için zaman ayırarak onun annelik duygusunu geliştirmeye çalışmalıdır (Davis ve ark. 1983). Prematüre bebek sahibi olmak kriz potansiyeli olan bir olaydır. Ebeveynlerin bilgi ve becerilerinin geliştirilmesi mevcut stresler ile baş etmelerinde önemlidir ve kriz riskini azaltır.
Anne veya aileye eğitim değişik biçimlerde yapılır. Bu bireysel olabildiği gibi küçük gruplar biçiminde de olabilir. Bazı anneler sorunlarını grupta tartışmaktan hoşlanmazlar ve hemşire ile bireysel ilişki kurmak isterler. Hemşire bu annelere zaman ayırmalıdır. Bazı annelerde grupta bulunan annelerin de aynı sorunu paylaştığını görerek daha rahatlarlar. Bu nedenle hemşire aile eğitimini nerede, ne zaman ve nasıl yapacağını iyi planlamalıdır. Hangi durumda olursa olsun hemşire bu aileleri aydınlatma ve bilgi vermek için zaman yaratmalıdır (Kavaklı, 1995)
AMAÇ
Bu araştırma; prematüre bebeği olan annelere bebek hastanede kaldığı süre boyunca bebeğin gereksinimleri yönünde verilen planlı eğitimin, annenin bebek bakımına ilişkin bilgisine, bebeğine verdiği fiziksel bakıma ve bebeğin fiziksel büyümesine olan etkisini incelemek amacıyla yapılmıştır.
GEREÇ VE YÖNTEM
Araştırma prematüre bebeğe sahip annelere uygulanan planlı eğitimin etkilerini belirlemek amacıyla yapılmış yarı deneysel bir çalışmadır. Ege Üniversitesi Yoğun Bakım Ünitesinde yürütülmüştür. Araştırma örnekleminin seçiminde “olasılıksız örnekleme yöntemi” kullanılarak amaca uygun örnekleme yaklaşımı ile örnek oluşturulmuştur.
Veri Toplama Araçları
Veri Toplama Formu I : Bebek ve aileye
(anne, baba) ilişkin değişkenleri içeren tanıtıcı verileri belirlemek için kullanılmıştır.
Veri Toplama Formu II: Bu form eğitimin
bebek bakımına yansımasında kriter olarak düşünülen değişkenler (pişik, konjektivit, pamukçuk, deride döküntü, konak, göbek akıntısı) ve bebeğin fiziksel gelişimine ilişkin değişkenler ( vücut ağırlığı, boy uzunluğu, baş çevresi, baş çevresi- göğüs çevresi oranı) ile ilgili veri toplamak için kullanılmıştır.
Veri Toplama Formu (III): Yapılan planlı
eğitimin annelerin bilgilerini nasıl etkilediğini belirlemek için kullanılmıştır. Pretest ve posttest amacıyla kullanılan bu formda bebekler ve yoğun bakım ünitesi ile ilgili genel sorular (1-5 nolu), bebeğin beslenmesi ile ilgili (6-16 nolu), hijyen ile ilgili (17, 25 nolu), çevre ile ilgili (26 nolu), giysileri ile ilgili (27-29 nolu) ve enfeksiyondan koruma ile ilgili (30-34) nolu sorular yer almaktadır. (Maksimum 34 puan, minumum o puan)
Verilerin Toplanması
Veri Toplama Formu I, II ve III deney ve kontrol grubundaki, çalışmaya katılmayı kabul eden tüm annelere, bebeğin yatışının ilk üç günü içinde araştırmacı tarafından serviste uygulanmıştır. Görüşme, servisin anne-bebek odasında anne ile teke-tek yapılmış ve annelerin yanıtları soru kağıdına aynen kaydedilmiştir. Veri Toplama Formu I' deki bebeği tanıtıcı bilgiler ve bebek bakımı düzeyini belirlemede kriter olarak düşünülen değişkenlere ilişkin veriler, araştırmacı tarafından bebek taburcu olacağı gün toplanmıştır.
Araştırmada, servis hemşiresi tarafından her gün en az bir kez görülme olasılığı olan kontrol grubundaki annelere serviste uygulanan rutin taburcu eğitiminden başka herhangi bir eğitim uygulanmamıştır. Bebekleri ünitede kaldığı sürece, araştırmacı tarafından 08-16 saatleri arasında görüşülen deney grubundaki annelere ise araştırmacı tarafından planlı taburculuk eğitimi uygulanmıştır.
Bu eğitimde;
-Anne sütü ile beslenme, anne sütünün boşaltılması (el pompası ve mekanik süt pompası), bebek mamasının hazırlanması, bebeğin biberonla beslenmesi, bebeğin banyosu, alt temizliği konularında uygulamalı olarak eğitimin verilmiş ve annelerin uygulama düzeylerinin değerlendirilmesi amacıyla kontrol listeleri hazırlanmıştır. Tam puan alana kadar annelere uygulamalar tekrarlatılmış ve taburculuk zamanına kadar bu konularda istenilen düzeye gelmeleri sağlanmıştır.
-Uygulama süresi, günlük her aile için ortalama 15-30 dk olmuş, bazen eğitim bir kaç aile bir aradayken, grup halinde yapılmıştır.
-Eğitim, informal konuşma, soru cevap, resim gösterme, demonstrasyon yöntemleri kullanılarak yapılmıştır.
-Aileye üniteyi, personeli, bebeğe uygulanan tedaviler ve teknik cihazlar, yaşanabilecek sorunlar ve baş etme yöntemleri, ziyaret koşulları, taburculuk sonrası izlem konularına yönelik bilgilerin yer aldığı “Prematüre Bebeğiniz ve Siz” isimli, araştırmacı tarafından hazırlanan kitapçık verilmiştir.
Veri Toplama Formu II ve III deney ve kontrol gruplarının her ikisine de bebek taburcu olduktan sonra,10-15 gün içinde yapılan bebeğin rutin takip kontrolleri sırasında uygulanmıştır. Bu uygulama, poliklinikte, anne- bebek ve araştırmacının bulunduğu muayene odasında teke tek görüşme yapılarak gerçekleştirilmiştir. Annelere, prematüre bebek bakımına ilişkin bilgi düzeylerine yönelik post test uygulanmıştır. Ayrıca daha önce belirtilen bebek bakımına ilişkin değişkenler yönünden de veri toplanmıştır. Araştırmanın uygulanmasına bağlı olarak kontrol grubu yönünden ortaya çıkan etik sorun için son testi uygulandıktan sonra kontrol grubundaki ailelere gereksinim duydukları bilgiler araştırmacı tarafından verilmiştir.
Pretest ve posttest amacıyla kullanılan formun değerlendirilmesinde, annelerle bire bir görüşme yapılmış ve annelerin sorulara verdikleri cevaplar, aynen kaydedilmiştir. Değerlendirmede, soruya doğru cevap verildiğinde 1 puan, yanlış cevap verildiğinde de 0 puan verilmiş, annelerin Toplam Bilgi Puanları hesaplanmıştır.
Bebekler, taburcu olurken ve ilk kontrole geldiklerinden gözlenen bebek bakımına ilişkin kriterlerden; sağlık sorunlarının (her biri için ayrı ayrı) gözlenmemesi durumunda (istendik özellik) 1 puan, gözlenmesi durumunda (istenmedik özellik) ise 0 puan verilmiştir.
Vücut ağırlıklarında, beklendik kazancı gösteren bebeklere 1 puan, göstermeyenlere 0 puan verilerek sayısal değerlendirme yapılmıştır.
BULGULAR
Tablo 1'de araştırma kapsamına alınan annelere ilişkin bazı tanıtıcı özellikler verilmiştir. Annelerin % 32'si 25-29 yaş grubunda, % 11'i de 35 yaş ve ↑ yaş grubunda yer almaktadır. Annelerin % 52'si ortaokul-lise mezunudur. Araştırma kapsamına alınan annelerin % 42'si çalışan annelerdir.
Tablo 1. Araştırma Kapsamına Alınan Deney ve Kontrol Grubu Annelerin Tanıtıcı Özellikleri
TANITICI ÖZELLİKLER DENEY GRUBU
(n= 50)
KONTROL GRUBU (n=50)
TOPLAM
Sayı % Sayı % Sayı % Yaş Grubu 15-19 20-24 25-29 30-34 35 ↑ 4 13 15 11 7 8.00 26.00 30.00 22.00 14.00 7 14 17 8 4 14.00 28.00 34.00 16.00 8.00 11 27 32 19 11 11.00 27.00 32.00 19.00 11.00 Eğitim Durumu İlkokul Ortaokul- Lise Yüksekokul 16 25 9 32.00 50.00 16.00 7 27 16 14.00 54.00 32.00 23 52 25 23.00 52.00 25.00 Mesleği Ev Hanımı Çalışıyor 31 19 62.00 38.00 27 23 54.00 46.00 58 42 58.00 42.00 TOPLAM 50 100.00 50 100.00 100 100.00
Tablo 2. Araştırma Kapsamına Alınan Bebeklerin Özellikleri
BEBEKLERİN ÖZELLİKLERİ DENEY GRUBU KONTROL GRUBU TOPLAM
Sayı % Sayı % Sayı % Cinsiyet Kız Erkek 22 28 44.00 56.00 17 33 34.00 66.00 39 61 39.00 61.00 Gestasyon Yaşı 35 Hafta ve ↓ 36 - 37 Hft. 30 20 60.00 40.00 39 11 78.00 22.00 69 31 69.00 31.00 Doğum Şekli
Normal vajinal doğum Sezeryan Aletli Doğum 21 29 0 42.00 58.00 0.00 21 29 0 42.00 58.00 0.00 42 58 0 42.00 58.00 0.00 TOPLAM 50 100.00 50 100.00 100 100.00
Araştırma kapsamına giren bebeklerin % 39'u kız, % 61'i erkek bebeklerdir. % 69'unun gestasyon yaşı 35 hafta ve ↓, % 31'inin ise 36-37 haftadır. Doğum şekillerine bakıldığında % 42'si normal vajinal doğum ve % 58'i sezeryan doğumdur.
Deney ve kontrol grubu arasında yapılan x2
testinde annelerin yaş, eğitim düzeyi, meslek ve sosyal güvence, halen yaşayan çocuk sayısı, prematüre bebek doğurma öyküsü, sosyo-ekonomik düzey yönlerinden iki grup arasında fark olmadığı (p>0.05), fakat bakıma yardımcı kişi olması açısından farklılık olduğu bulunmuştur (p<0.05).
Deney ve kontrol grubundaki bebekler cinsiyet, gestasyon yaşı, doğum şekli vücut ağırlığı, boy uzunluğu, baş çevresi ve baş- göğüs çevresi oranlarının uyumu yönünden karşılaştırılmış ve aralarında anlamlı bir fark bulunmamıştır ( p>0.05'tır).
Verilen Planlı Eğitimin Annelerin Bilgi Puanları Üzerine Etkisinin Değerlendirilmesi
Deney ve kontrol grubu annelerin pretest bilgi puan ortalamaları yönünden iki grup arasındaki farka bakılmış, aralarında istatistiksel olarak önemli bir fark olmadığı belirlenmiştir.(t=0.27; p>0.05)
Tablo 3.Deney ve Kontrol Grubu Annelerin Toplam Bilgi Puanları Ortalamaları (Pretest-Posttest)
Toplam Bilgi Puanı DENEY GRUBU KONTROL GRUBU
Pretest Toplam Bilgi Puanı Posttest Toplam Bilgi Puanı
X=17.28 X=30.36
X=17.56 t=0.27 p>0.05 X=21.43 t=13.28 p<0.05
Deney ve kontrol grubu annelerin posttest bilgi puan ortalamaları arasındaki farka bakıldığında istatistiksel olarak deney grubunun lehine önemli bir fark bulunmuştur.(t=13.28; p<0.05) İki grup arasında oluşan bu toplam bilgi puan farkının deney grubuna
verilen planlı eğitime bağlı olarak ortaya çıktığı söylenebilir.
Kontrol grubu annelerin posttest puanlarında da bir yükselme olduğu saptanmıştır. Bu yükselme, hemşirelerin taburculuk öncesi yaptıkları bilgilendirme toplantılarının kısmen etkisi olabilir.
Verilen Planlı Eğitimin Annelerin Bebeklerine Verdikleri Bakıma Etkisinin Değerlendirilmesi
Tablo 4. Kontrol Aşamasında Deney ve Kontrol Gruplarındaki Bebeklerde Görülen Sağlık Sorunlarının Dağılımı.
Sağlık Sorunları DENEY GRUBU KONTROL GRUBU
Sayı % Sayı % Pişik Bulunan Bulunmayan 12 35 25.53 74.47 20 27 42.55 57.45 X2=3.90 p<0.05 Konjoktivit Bulunan Bulunmayan 2 45 4.26 95.74 4 43 8.51 91.49 X2=3.02 p>0.05 Deride Döküntü Bulunan Bulunmayan 3 44 6.39 93.61 2 45 4.26 95.74 X2=1.31 p>0.05 Pamukçuk Bulunan Bulunmayan 5 42 10.64 89.36 12 35 25.53 74.47 X2=12.26 p<0.05 Konak Bulunan Bulunmayan 1 46 2.13 97.87 6 41 12.77 87.23 X2=3.85 p<0.05 Göbekte Akıntı Bulunan Bulunmayan 1 46 2.13 97.87 3 44 6.39 93.66 X2=1.76 p>0.05 Kontrole gelme aşamasında deney grubu bebeklerde
pişik, pamukçuk, konak gibi sağlık sorunları daha az görülmüş ve deney ve kontrol grupları arasındaki bu fark istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p<0.05).
Konjoktivit, deride döküntü, göbekte akıntı gibi sağlık sorunlarının görülmesi yönünden iki grup arasında anlamlı bir fark bulunamamıştır (p>0.05).
Tablo 5. Bebeklerin Kontrol Aşamasında Kilo Alma Yönünden Karşılaştırılması
KİLO DENEY GRUBU KONTROL GRUBU
Sayı % Sayı %
ALAN 30 63.83 36 76.60 X2=4.70
ALMAYAN 17 36.17 11 21.28 p<0.05
Tablo 5'de görüldüğü gibi kontrolde kilo alma yönünden deney ve kontrol grubu bebekler arasında
kontrol grubu destekleyen istatistiksel olarak önemli bir farklılık olduğu belirlenmiştir (X2=4.70; p<0.05).
Kontrol aşamasında deney ve kontrol grubundaki bebeklerin boy, baş çevresi ve baş göğüs çevresi ölçümleri karşılaştırılmış, her üç değişken yönünden iki grup arasında istatistiksel açıdan önemli bir fark bulunamamıştır (p>0.05).
TARTIŞMA VE SONUÇ
Araştırma kapsamına alınan deney ve kontrol gruplarının her ikisi de kendi içinde pretest-posttest arasında toplam bilgi puanı yönünden anlamlı bir artış göstermişlerdir. Deney grubu toplam bilgi puanı pretestte X=17.28'den, posttestte X=30.00'a, kontrol grubu ise X=17.56'dan X=21.45'e yükselmiştir.
Deney ve kontrol grubu annelerin posttest bilgi puan ortalamaları arasındaki farka bakıldığında istatistiksel olarak deney grubunun lehine önemli bir fark bulunmuştur.(t=13.28; p<0.05) İki grup arasında oluşan bu toplam bilgi puan farkının deney grubuna verilen planlı eğitime bağlı olarak ortaya çıktığı söylenebilir. Bu konuda yapılan bir çalışmada (Yavuzarslan 1993) eğitim verilen annelerin, verilmeyen annelere göre bebek bakımı konusundaki bilgi düzeylerinin önemli oranda artış gösterdiği belirlenmiştir (t=14.77;p<0.05).
Kontrole gelme aşamasında pişik, pamukçuk, konak gibi sağlık sorunları görülmesi yönünden deney ve kontrol grupları arasında, deney grubunun lehine anlamlı bir fark görülmüştür (p<0.05). Deney grubunda görülen sağlık sorunlarının önemli ölçüde azaltılması ve sağlıklı olma durumunun da korunması gibi istendik değişimlerin bu gruba verilen planlı eğitime bağlı olduğu düşünülmektedir. Deney grubu bebeklerin %25.5’inde pişik, %10.6’sında pamukçuk, daha düşük oranlarda diğer sorunların görülmesi verilen planlı eğitimin de yeterince etkili olmadığını, eğitimin etkinliğini arttırıcı yaklaşımların gerektiğini düşündürmektedir.
Araştırma kapsamına alınan deney ve kontrol grubu bebekler arasında kontrol aşamasında, kilo alımı yönünden kontrol grubunu destekleyen istatistiksel olarak önemli bir farklılık olduğu belirlenmiştir. Her iki gruptaki bebeklerin de anne sütü ile beslendikleri göz önüne alındığında bu durumun bebeklerin gestasyon süreleri ile ilişkisine bakılmıştır. Kontrol grubunda 35 hft ve altında olan bebek sayısı % 18 oranında daha fazladır. Literatüre göre 27-34 haftalık bebeklerin 36-44 haftalar arasında en fazla büyüme hızının (catch-up growth) görüldüğü dönem olarak belirtilmiştir.
Dolayısıyla kontrol grubundaki bebeklerdeki büyümedeki bu hızlanmanın literatürle uyumlu olduğu söylenebilir.
Araştırma kapsamına alınan deney ve kontrol grubundaki bebeklerin kontroldeki boy, baş çevresi ve baş-göğüs çevresi oranları incelendiğinde iki grup arasında bu değişkenler açısından istatistiksel açıdan önemli bir fark görülmediği saptanmıştır. Bunun nedeni olarak izlem süresinin kısa olması ve her iki gruptaki bebeklerin anne sütüyle besleniyor olmaları düşünülmüştür.
ÖNERİLER
Elde edilen sonuçlar doğrultusunda aşağıdaki öneriler getirilmiştir;
• Annelerin verilen bilgileri öğrenmelerini kolaylaştırmak amacıyla bebeğin üniteye kabulünden itibaren bakımında ve tedavisinde kullanılan araç ve gereçler, bunların kullanım nedenleri, bebeğe uygulanan işlemler, ünitenin işleyişi, anneye bilgi ve destek vb... konuları içeren açıklamalar yapılarak, bu eğitimin primer hemşirelik anlayışı doğrultusunda, 24 saatlik bakımla birlikte sürdürülmesi,
• Kontroller sırasında deney ve kontrol grubundaki bebeklerde konjüktivit, deride döküntü ve göbekte akıntı gibi sorunlar açısından gruplar arasında fark olmadığı saptanmıştır. Ayrıca deney ve kontrol grubundaki bebeklerin kontroldeki boy, baş çevresi ve baş-göğüs çevresi oranları incelendiğinde iki grup arasında istatistiksel açıdan önemli bir fark görülmediği bulunmuştur. Bu nedenle yapılan eğitimin içerik süre ve eğitim yöntemleri açısından gözden geçirilmesi ve yeniden düzenlenmesi, yeniden yapılandırılan eğitim programının daha geniş örneklem gruplarında tekrar denenmesi, • Prematüre bebeği olan annelerin bebeklerine
verdiği fiziksel bakımı ve bebeğin fiziksel büyümesini etkileyen başka faktörlerin belirlenmesi amacıyla daha geniş örneklem gruplarında ve uzun süreli araştırmaların yapılması önerilir.
KAYNAKLAR
Als H;Gilkerson L (1997) The role of relationship-based
developmentally supportive newborn inten- sive care in strengthening outcome of preterm infants, Seminars in Perinatology, 21(3):178-189
Avery, G (1994) Neonatology, Pathophsycology and
Management of the Newborn, Philadelphia, J.B Lippincott Company. s:1011-1040
Bolışık, B (1992) Prematüre bebeklerde yaşam şansını
etkileyen faktörler. II. Ulusal Hemşirelik Kongresi Kitabı, İzmir, Ege Üniversitesi Basımevi, s: 148-153
Brazy JE., et al (2000) How parents of premature infants
gather information and support. Neonatal Network, 20(2): 41-48
Çay, G (1989) Prematüre Bebeğe Sahip Annelerin Bebek
Bakımı Konusunda Bilgi Gereksinimleri, Yayınlanmamış Bilim Uzmanlığı Tezi, Ankara, Hacettepe Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Programı.
Davis, J.A, Richards MPM, Roberton NR.C (1983) Parent
Baby Attachment in Prematüre İnfants, New York, ST. Martın's Press.s: 26-33, 67-84
Gennora S (1990) Concerns of mothers of low birth weight
infants:Pediatric Nursing, 16 (5): 48-55
Huckabay LMD (1987) The effect on bonding behaviour og
giving a mother her premature baby’s Picture: Scholarly
Inguiry for Nursing Practice:An İnternational Journal, 1(2):115-129
Howell, EM, Vert P (1993) neonatal intensive care and birth
weight. specific perinatal mortality in michigan and lorraine Pediatrics, 91 (2): 464-469.
Kavaklı, A, Pek H, Bahçecik N (1995) Çocuk Hastalıkları
Hemşireliği, İstanbul, Alemdar Ofset. s: 132-140
Mc Gain G (1990) Parenting growing preterm infants:
Pediatric Nursing, 15(5): 56-61
Mc.Grath JM, Conliffe-Torres S (1996) İntegrating family
centered devolopmental assessment and intervention in to routine care in the neonatal intensive care ünit, Nursing-Clinical North America, 31(2):367-386
Miles M.S., Davis DH (1999) Parenting the prematurely born
child: pathways of influence. Seminars in Perinatology, 21 (3): 254-266
Raeside, L (1997) Perceptions of enviromental stressors in
the neonatal unit:British Journal of Nursing, 6(16):914-923
Whaley, LE.; Wong, DL (1987) Nursing Care of İnfants And
Children, St. Louis, The C.V. Mosby Company. s: 1013-1037
Yavuzarslan, F (1993) Prematüre Servisinde Yapılan Planlı
Taburcu Eğitiminin Bakıma Etkisi. Bilim Uzmanlığı Tezi, Ankara, Hacettepe Üniversitesi . Sağlık Bilimleri Enstitüsü Hemşirelik Programı
Zahr, L,Cole J (1991) Assessing maternal competence and
sensıtıvıty to premature ınfants’ cues, Issues in Comprehensive Pediatric Nursing, 14: 231-240
