Editör: Ufuk Akçi¤it, Elif Özcan-Tok
Yay›nevi: Türkiye Bilimler Akademisi Yay›nlar›, Ankara Bas›m y›l›: 2020
Sayfa say›s›: 105 Dili: Türkçe
ISBN: 978-605-2249-56-7
T
T
ürkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) taraf›ndanyay›m-lanan Türkiye Bilim Raporu, Chicago Üniversite-si’nden Prof. Dr. Ufuk Akçi¤it ve Dr. Elif Özcan-Tok taraf›ndan yürütülen araflt›rman›n sonuçlar›n›n ortaya kondu¤u bir rapor olma niteli¤ine sahiptir. Rapor temelde iki bölümden oluflmaktad›r. ‹lk bölüm yazarlar›n analizlerini içermektedir. ‹kinci bölümde ise konunun yetkin isimleri aras›nda say›labile-cek ve daha önsay›labile-ceki y›llarda rektörlük görevinde bulunan Millî E¤itim Bakan Yard›mc›s› Prof. Dr. Mahmut Özer’in, Yüksekö¤-retim Kalite Kurulu Baflkan› Prof. Dr. Muzaffer Elmas’›n ve An-kara Sosyal Bilimler Üniversitesi Ö¤retim Üyesi Prof. Dr. Ömer Demir’in rapor içeri¤i üzerine elefltirileri/de¤erlendirmeleri yer almaktad›r. Raporun ikinci bölümünün son k›sm›nda tekrar ra-porun yazarlar›na yer verilmektedir. Rara-porun yazarlar›, ismi ge-çen bilim insanlar›n›n de¤erlendirmelerine yönelik cevaplar ile kapan›fl yapmaktad›rlar. Bu ihtivas› gere¤i rapor diyalektik bir yöntemle ilerleyerek ülkemiz bilimsel literatüründe özgün bir kaynak olarak karfl›m›za ç›k›yor. Özgünlü¤ün yan›nda yazar ve de¤erlendiricilerin karfl›l›kl› bilgi ve veri paylafl›m›na yer veril-mesi de raporun kalitesini art›ran bir yöntem olmufltur.
Türkiye Bilim Raporu’nun Prof. Dr. Ufuk Akçi¤it ve Dr. Elif Özcan-Tok taraf›ndan haz›rlanan k›sm›n›n girifl bölümünde raporun amac› anlat›lm›fl ve genel bilgiler verilmifltir. ‹kinci bö-lümde ise raporun konu ald›¤› bilimsel çal›flmalar›n önemi vur-gulanarak kullan›lan veri setlerinin üzerinde durulmufltur. Rapo-run üçüncü bölümü üniversitelere, dördüncü bölümü ise araflt›r-mac›lara ayr›lm›flt›r. Beflinci bölümde teflvik programlar› ve yasa-lar gibi hukuki düzenlemelerin üzerinde durulmufltur. Son ola-rak alt›nc› bölümde sonuç ve tart›flmalar yer almaktad›r. Raporun de¤erlendirmelerinin yer ald›¤› ikinci k›s›mda ise alan›nda yetkin isimlerin raporla ilgili de¤erlendirmelerine ve de¤erlendirmelere yönelik yazarlar›n cevap ve yorumlar›na yer verilmifltir.
Türkiye Bilim Raporu, bütüncül bak›fl aç›s›yla haz›rlanm›fl bir eser olarak ele al›nabilir. TÜBA Baflkan› Prof. Dr.
Muzaf-fer fieker’in takdim bölümünde vurgulad›¤› flekilde raporun ana amac› mevcut durumun detayl› bir analizini ortaya koya-rak akademi, bilim ve e¤itim alan›ndaki sorunlara yönelik do¤ru yol haritas›n›n tespitini sa¤lamak ve gerekli çözüm önerileri gelifltirmek olarak özetlenebilir. TÜBA’n›n Cum-hurbaflkanl›¤› Kararnamesi ile belirlenen görevleri, bu tür ra-porlama çal›flmalar›n›n TÜBA’n›n kurulufl amaçlar›yla örtüfl-tü¤ünü gösteriyor. Dolay›s› ile raporun, Türkiye’deki bilim camias›ndaki yans›malar›n› bu minvalde okumak mümkün-dür. Raporun Türkiye’nin özerk ve millî bilimler akademisi taraf›ndan yay›mlanmas›, raporda yap›lan analizlerin ve sunu-lan çözümlerin bir nevi politika belirleyicisi olmay› haiz içe-rikte oldu¤u görülmektedir. Ayr›ca Türkiye Bilim Raporu, muhakkak TÜBA’n›n akademi, bilim ve e¤itim dünyas› ile il-gili yay›mlanm›fl tek raporu de¤ildir. Prof. Dr. Muzaffer fie-ker’in daha önceki y›llarda Prof. Dr. ‹lhan Tekeli gibi akade-mi üyelerinin yapm›fl oldu¤u tematik çal›flmalar›n, Türkiye Bilim Raporu’ndan sonra devam edece¤ini bildirmesi, konu-nun daha derinlemesine ve farkl› aç›lar›yla TÜBA taraf›ndan gündemde tutulaca¤›n› göstermektedir. TÜBA’n›n Türkiye Bilim Raporu da dahil olmak üzere bilimsel araflt›rma, kitap ve raporlamalar›n› aç›k kaynak politikas›na ba¤l› olarak herke-sin istifadeherke-sine TÜBA internet sitesi (www.tuba.gov.tr) üze-rinden sunmas› da takdire flayand›r. Bu sayede TÜBA yay›n-lar› daha fazla ilgiliye kolayl›kla ulaflabilmektedir.
Rapora iliflkin olarak köfle yazarlar› ve akademisyenlerce gazete, internet ve haber bültenleri vas›tas›yla kamuoyuna yö-nelik bilgilendirme ve de¤erlendirme çal›flmalar› yap›ld›¤› gö-ze çarpmaktad›r. Bu raporun etki ve analizlerinin sadece e¤i-tim dünyas› ile s›n›rl› kalmad›¤›n› ve raporun kapsam›ndan ötürü herkesi ilgilendirdi¤ini de göstermektedir.
Ülkelerin kalk›nmas› ve geliflmesinin en temel destekleyici-lerinden birisi yetiflmifl nitelikli insan gücüdür. Sermaye, tekno-loji gibi maddî varl›klara yap›lan yat›r›m›n sonuçlar› ve etkileri
Kitap De¤erlendirmesi
/ Book Review
Yüksekö¤retim Dergisi / Journal of Higher Education (Turkey), Çevrimiçi Erken Bask› / Online Preprint Issue. © 2021 Deomed Gelifl tarihi / Received: Aral›k / December 23, 2020; Kabul tarihi / Accepted: Ocak / January 3, 2021
doi:10.2399/yod.20.845783
Yüksekö¤retim Dergisi | Journal of Higher Education (Turkey)
Cem Korkut
2
k›sa sürede görülebilir. Oysa insana yap›lan yat›r›m, daha sab›r-l› olmay› gerektiren uzun vadeli sonuçlara sahiptir. Fakat insa-na yap›lan yat›r›m›n etkileri ve sonuçlar› daha kal›c›d›r. Bu se-beple ülkelerin nitelikli insan gücü (beflerî sermaye kalitesi) ve ekonomik kalk›nmas› aras›ndaki iliflkiyi inceleyen birçok ampi-rik çal›flma yap›lm›flt›r. Bu çal›flmalar›n ulaflt›¤› neticeler, eko-nomik kalk›nma ve nitelikli insan gücü aras›nda ayn› yönlü ilifl-kiyi göstermektedir. Nitelikli insan gücünü art›rmak ise do¤ru e¤itim politikalar› izlemek ve bilim insanlar›n›n uygulamaya yö-nelik etki ve etkinli¤inin gelifltirilmesi ile mümkündür.
Türkiye Bilim Raporu ve benzer nitelikte YÖK taraf›ndan yay›mlanan YÖK Araflt›rma ve Aday Araflt›rma Üniversitele-rinin Performanslar› ile TÜB‹TAK’›n yapm›fl oldu¤u Giri-flimci ve Yenilikçi Üniversite Endeksi, yine ÖSYM De¤erlen-dirme Raporlar› gibi raporlama çal›flmalar›, Türkiye’nin aka-deminin mevcut performans›n›n foto¤raf›n› çeken ve birbirle-rini tamamlayan çal›flmalard›r. Yap›lan raporlamalar›n birlik-te ve bütüncül olarak ele al›nmas›, akademi, bilim ve e¤itim-de Türkiye’e¤itim-de aksayan noktalar› göstermesi, iyilefltirilmesi gereken alanlar›n tespitini yapmas› ve sorunlar›n birbirleri ile iliflkilerinin anlafl›lmas› anlam›nda önemlidir. Sorunlar›n bü-tüncül flekilde ele al›nmas› izlenecek politikalar›n ve çözüm önerilerinin de çok yönlü olmas›n› sa¤layacakt›r. Bu bilinç ile at›lacak ad›mlar; bilim insan›, araflt›rmac›, mezun ve en niha-yetinde insan gücünün kalitesi ve verimlili¤ini art›racakt›r. Ayr›ca do¤ru bilim ve e¤itim politikas› sadece akademinin ka-litesini ve etkinli¤ini yükseltmeyecek, ülkenin topyekûn kal-k›nmas›na da katk› sunacakt›r.
Tüm bu de¤erlendirmeler ›fl›¤›nda Türkiye Bilimler Ra-poru, Scopus ve Microsoft Academic Graph (MAG) olmak üzere temel iki veri seti üzerinden Türkiye’deki tüm disiplin-lere ait bas›l› makaleler, kitaplar, kitap serileri ve tebli¤ler gi-bi tüm gi-bilimsel çal›flmalar›n gi-bibliyografik analizini yapm›flt›r. Rapor, kamuya aç›k verilerin derlenmesi ile haz›rlanm›fl ve yazarlar›n herhangi bir destek almadan, özkaynaklar› ile yü-rütmüfl olduklar› araflt›rman›n sonuçlar›n› göstermektedir.
Raporda dikkat çeken bir husus, 2000 sonras›nda Türki-ye’nin bilimsel yay›n üretiminde yakalad›¤› ivmenin 2006 y›-l›nda yaflanan k›r›lma ile yavafllamas›d›r. Rapor, baflka ülkeler
ile Türkiye’nin mukayesesini içeren bafll›klar ile ülkemizin küresel anlamda akademik ve bilimsel yerinin anlafl›lmas›n› da sa¤lamaktad›r. Rapor, özellikle bilim ve teknoloji üretmede öncü kabul edilen ülkeler ile k›yasland›¤›nda Türkiye’nin kendini daha fazla gelifltirmesi gereken bir noktada oldu¤unu göstermekte ve geliflime muhtaç alanlar›n›n belirlenmesi için üniversiteler, araflt›rmac›lar ve yay›nlar gibi üç ana bafll›kta analizler yapmaktad›r.
Rapor her ne kadar analizler ile akademik anlamda Türki-ye’nin bir foto¤raf›n› çekiyor olsa da analizlerde ortaya ç›kan sonuçlar›n olas› sebeplerini de¤erlendirmesi aç›s›ndan özgün bir boyuta sahiptir. Devlet üniversiteleri ve vak›f üniversiteleri, kad›n araflt›rmac›lar ve erkek araflt›rmac›lar, yeni kurulan üni-versiteler ve köklü üniüni-versiteler gibi s›n›fland›rmalar, raporun analizlerini zenginlefltirmifl ve rapora yorum çeflitlili¤i sa¤lam›fl-t›r. Araflt›rmac›n›n yafl›, üniversiteler aras› transferleri, uluslara-ras› bilimsel toplant›lara kat›l›m›, uluslarauluslara-ras› ifl birlikleri kapsa-m›nda ortak yazarl›klar›, akademik yay›n kalitesi gibi bafll›klar da raporda masaya yat›r›lan hususlar aras›nda yer almaktad›r.
Sonuç olarak Prof. Dr. Ufuk Akçi¤it ve Dr. Elif Özcan-Tok taraf›ndan yap›lan araflt›rma neticesinde rapor haline ge-len ve TÜBA taraf›ndan yay›mlanan Türkiye Bilim Raporu, konunun paydafl› olarak nitelendirilebilecek üniversiteler ve araflt›rmac›lar›n yay›n performanslar› üzerine kapsaml› bir analiz ortaya koymaktad›r. Akademik ürünlerde teknolojik ve ekonomik geliflmeye ba¤l› olarak nicel anlamda yaflanan art›-fl›n nitelik boyutuna taart›-fl›nabilmesi için sorunun tespit edilme-sini kolaylaflt›ran bu tür çal›flmalara ihtiyaç bulunmaktad›r.
YÖK, TÜBA, TÜB‹TAK ve ÖSYM gibi kurumlar›n aka-demi, bilim dünyas› ve e¤itime yönelik raporlamalar›n›n karar al›c›lar taraf›ndan bütüncül yaklafl›mla, adeta birbirlerini ta-mamlayan raporlar fleklinde de¤erlendirilmesi sorunlar›n et-kin ve etkili çözümünde rol oynayacakt›r.
Doç. Dr. Cem Korkut
Ankara Y›ld›r›m Beyaz›t Üniversitesi,
Siyasal Bilgiler Fakültesi, ‹ktisat Bölümü, Ankara
ckorkut@ybu.edu.tr
ORCID ID: C. Korkut 0000-0002-1104-5330
İD
Bu makale Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 4.0 Unported (CC BY-NC-ND 4.0) Lisans› standartlar›nda; kaynak olarak gösterilmesi kofluluyla, ticari kullan›m amac› ve içerik de¤iflikli¤i d›fl›nda kalan tüm kullan›m (çevrimiçi ba¤lant› verme, kopyalama, bask› alma, herhangi bir fiziksel ortamda ço¤altma ve da¤›tma vb.) haklar›yla aç›k eriflim olarak yay›mlanmaktad›r. / This is an open access article distributed under the terms of the Creative Commons
Attribution-NonCommercial-NoDerivs 4.0 Unported (CC BY-NC-ND 4.0) License, which permits non-commercial reuse, distribution and reproduction in any medium, without any chang-ing, provided the original work is properly cited.
Yay›nc› Notu: Yay›nc› kurulufl olarak Deomed bu makalede ortaya konan görüfllere kat›lmak zorunda de¤ildir; olas› ticari ürün, marka ya da kurulufllarla ilgili ifadelerin içerikte bulunmas› yay›nc›n›n onaylad›¤› ve güvence verdi¤i anlam›na gelmez. Yay›n›n bilimsel ve yasal sorumluluklar› yazar(lar)›na aittir. Deomed, yay›nlanan haritalar ve kurumsal ba¤lant›lardaki yarg› yetkisine iliflkin iddialar konusunda tarafs›zd›r. / Publisher’s Note: The content of this publication does not necessarily reflect the views or policies of the publisher, nor does any mention of trade names, commercial
prod-ucts, or organizations imply endorsement by Deomed. Scientific and legal responsibilities of published manuscript belong to their author(s). Deomed remains neutral with regard to jurisdictional claims in pub-lished maps and institutional affiliations.
