Yeni Symposium • www.yenisymposium.com 7 Eylül 2020 • Cilt: 58 • Sayı: 3
Udvalg Kliniske Undersøgelser Yan Etki Değerlendirme Ölçeği’nin
(UKU-SERS) Kronik Şizofreni Tanılı Hastalarda Türkçe Güvenilirlik ve Faktör
Analizi
Haluk USTA,1 Gülnihal Gökçe ÜNAL,2 ŞakirGICA3
1Uzm. Dr., Türkiye Sağlık Bilimleri Üniversitesi,
İstanbul Erenköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Birimi, İstanbul, Türkiye
2Uzm. Dr., Ankara Atatürk Göğüs Hastalıkları
ve Göğüs Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Ankara, Türkiye
3Dr. Öğr. Üyesi, Necmettin Erbakan
Üniversitesi, Meram Tıp Fakültesi, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Konya, Türkiye
Yazışma Adresi: Şakir GICA, Necmettin
Erbakan Üniversitesi, Meram Tıp Fakültesi, Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı, Konya, Türkiye
Telefon: + 90 505 380 5481
E-mail: sakirgica@hotmail.com Geliş tarihi: 21 Haziran 2020 Kabul tarihi: 12 Ağustos 2020
ÖZ
Amaç: Udvalg for Kliniske Undersøgelser Yan Etki Değerlendirme Ölçeği (UKU-YEDÖ),
klinisyen dereceli yarı yapılandırılmış bir görüşme ölçeğidir. Psikofarmakolojik ilaçların yan etkilerini değerlendirmek için geliştirilmiştir. Tüm dünyada yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada, kronik şizofreni hastalarında UKU-YEDÖ’nün Türkçe versiyonunun psikometrik özelliklerini incelemeyi amaçladık.
Yöntem: Hasta örneklemi sürdürüm tedavisi altındaki 205 (82 kadın, 123 erkek) şizofreni
hastasından oluşmaktaydı. Ölçeğin iç tutarlılığını ve alt ölçeklerini incelemek için düzeltilmiş madde-toplam korelasyonları incelenerek Cronbach alfa katsayıları ve iç tutarlılık üzerine etkisi belirlenmiştir. Faktöriyel yapı Temel Bileşen Analizi kullanılarak araştırıldı.
Bulgular: İç tutarlılık katsayıları (Cronbach’ın alfa) kadın için 0,76 ve erkek için 0,82 idi.
Maddelerin tek tek toplam puanlarla korelasyonları 0,17-0,71 arasında idi. Açımlayıcı faktör analizi ve varimax rotasyon sonuçları ölçeğin dört faktörlü bir yapı sağladığını göstermiştir. Ayrıca, toplam varyansın % 63,1-55,4’ünü açıklayan dört faktörlü bir yapı belirleyerek faktörlerin geçerliliğini doğrulanmıştır.
Sonuçlar: UKU-YEDÖ için iç tutarlılık, madde-toplam korelasyonu ve faktöryel yapıya ilişkin
bulgular, ölçeğin Türkiye’de şizofreni hastaları üzerinde geçerlik ve güvenilirlik açısından kabul edilebilir olduğunu göstermektedir.
Anahtar Sözcükler: şizofreni, yan etkiler, güvenilirlik ABSTRACT
Turkish Validity Reliability of Udvalg for Kliniske Undersøgelser Side Effect Rating Scale in Patients with Chronic Schizophrenia
Objective: Udvalg for Kliniske Undersøgelser Side Effect Rating Scale (UKU-SERS) is a
clinician-rated semi-structured interview scale. It was developed for assessing the side effects of psychopharmacological medications. It is widely used all over the world. In the study, we aim to examined the psychometric properties of the Turkish version of the UKU-SERS in patients with chronic schizophrenia.
Methods: The patient sample consisted of 205 (82 female, 123 male) patients with schizophrenia
under maintenance treatment. To investigate the internal consistency of the scale and its subscales, corrected item-total correlations were examined to establish the effect on the Cronbach coefficients and internal consistency. Factorial structure was investigated using the Principal Component Analysis.
Results: The internal consistency coefficients (Cronbach’s alpha) were 0.76 for female and
0.82 for male. Correlations of the items individually with the total scores were between 0.17-0.71. Exploratory factorial analysis and varimax rotation results showed that the scale provided a four-factor structure. Additionally, we confirmed the factorial validity by identifying a four-factor structure that explained 63.1-55.4% of the total variance.
Conclusions: Findings with respect to internal consistency, item-total correlation, and factorial
structure for the UKU-SERS show that the scale is acceptable in terms of validity and reliability for the patients with schizophrenia in Turkey.
Keywords: schizoprenia, side effects, reliability
DOI: 10.5455/NYS.20200621093100
Yeni Symposium • www.yenisymposium.com 8 Eylül 2020 • Cilt: 58 • Sayı: 3
GİRİŞ
Şizofreni kronik seyirli ve ciddi yeti yitimi yaratan bir psikiyatrik bozukluktur.1 Mevcut tedavilerin tüm boyutlardaki etkinliğinin tartışılır
olmasına rağmen psikiyatrik yakınmalar için anlamlı düzeyde etkin oldukları kabul görmektedir. Bununla birlikte şizofreni hastalarında yüksek oranda tedaviye uyumsuzluk sorunu bildirilmektedir.2 İlaç
uyumundaki sorunlar, yeti yitiminde ve hastalığın yönetiminde önemli bir sorundur. Düşük uyum düzeyi ayrıca kötüleşmiş seyir ve sonlanım oranlarıyla kısır döngü yaratmaya katkıda bulunur.3
Şizofreni tedavisinde temel olarak iki grup ilaç tercihi ve her iki gruba özgü yan etki profili bulunmaktadır: yüksek potensli antipsikotikler, daha belirgin olarak lokomotor sistem üzerine istemsiz hareket yapma ve düşük potensli antipsikotikler, daha belirgin olarak metabolik yan etkiler yaratma şeklinde de özetlenebilir.4 Şizofrenide
yan etki kökenli uyumsuzluğun ana nedenleri, antikolinerjik, ekstrapiramidal, endokrin, kardiyovasküler ve hematolojik yan etkilerdir.5
Şizofrenide yan etkileri değerlendirmede en yaygın kullanılan ölçekler arasında Udvalg for Kliniske Undersøgelser Yan Etki Değerlendirme Ölçeği (UKU-YEDÖ) bulunmaktadır. Bu ölçek İskandinav Psikofarmakoloji Derneği tarafından geliştirilmiştir.6
Ölçek yan etkileri geniş bir yelpazede değerlendirmektedir. Yan etkiler psikolojik, nörolojik, otonomik ve diğer başlığı ile dört başlık altında toplanmıştır. Bu değerlendirme, deneyimli araştırmacıların varlığına ve değerlendirilmesi için yaklaşık 30-60 dakikanın gibi bir süre gerektirmektedir. Bu nedenlerden dolayı, bu derecelendirme ölçeğinin rutin klinik uygulamalarda kullanımı zordur.
Kronisite kazanmış şizofreni tanılı bireylerde hastalıkların farklı bir profil sergileyebileceği bildirilmekle birlikte ileri yaş ve kronik dönemde olan bireylere özgü bir yan etki değerlendirme ölçeği bulunmamaktadır.7 Atipik antipsikotik kullanımı, hatta uzun etkili
formların kullanımı yıllar içinde gittikçe artmaktadır. Artık uzun yıllar atipik antipsikotik kullanan bireylerden de bahsedilebilinir. Ayrıca, şizofrenide genel tıbbi sorunların beraber görülmesi, yaşla birlikte artan ilaç kullanım sayısının artması ilaç yan etkilerinin ölçüm becerilerinin yeniden değerlendirilmesinde gereklilik oluşturabilir. İlaç yan etkilerinin kronik süreçte de farklılaşıp farklılaşmadığı net değildir. Bu çalışmada kronik şizofreni tanılı bireylerde yan etkileri değerlendirmede UKU-YEDÖ’nin psikometrik özelliklerine bakılması amaçlanmaktadır.
YÖNTEM Örneklem
Çalışma ayaktan ve yatarak tedavi görmekte olan kronisite kazanmış DSM-5’e göre şizofreni tanısı konmuş 205 bireyle yürütüldü. SBU Erenköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim Araştırma Hastanesi psikotik bozukluklar ve şizofreni dal polikliniğinde düzenli takipte olan ve son altı ay içinde ilaç değişikliği olmayan ardı sıra hastalar alındı. Klinik ile fark edilir düzeyde bilişsel ve zeka geriliğine sahip olma, ağır seyirli nörolojik ve metabolik hastalığa sahip olma dışlama ölçütü olarak alındı. Kronik şizofreni hastalarının UKU-YEDÖ değerlendirmeleri klinisyen tarafından yapılmıştır.
Araştırma ile ilgili gerekli onaylar ve izinler SBU Erenköy Ruh ve Sinir Hastalıkları Eğitim Araştırma Hastanesi Klinik Araştırmalar
Etik Kurulu’ndan alınmıştır (Etik kurul tarih/sayı: 29.01.2018/01).
Veri Toplama Araçları
Sosyodemografik Veri Toplama Formu:
Araştırmacılar tarafından çalışma için oluşturulmuş hastaların yaş, cinsiyet ve eğitim seviyelerinin sorgulandığı formdur.
Udvalg for Kliniske Undersøgelser Yan Etki Değerlendirme Ölçeği (UKU-YEDÖ):
Psikotrop ilaç kullanımına bağlı ortaya çıkan yan etkileri nedensel ilişki kurarak değerlendiren 48 maddeli bir ölçektir. Her sorunun karşısında 0-3 puan arasında yan etki şiddeti işaretlenme şeklinde puanlanır. Genel olarak, 0: hiç ya da çok nadir,1:var ya da hafif derecede, 2:orta derecede, 3: ciddi derecede fazla şeklinde değerlendirir. Ayrıca nedensel ilişki için de puanlama yapılır. Yönergesi bulunmamaktadır. Burada ve şimdi fenomeni göz önüne alınır, fakat bazı maddelerde hastanın son gününe göre puan verilir. Menstural fonksiyon, kilo değişiklikleri, nöbet ve madde bağımlılığını değerlendirilirken daha uzun süre göz önünde bulundurulabilir. Puanlar çoğu zaman hasta gözlemlenerek verilir. Bunun yanında yakınlarının gözlemi, hastanın ifadesi gibi diğer kaynaklar da kullanılabilir. Diğer kaynaklarda çelişkilerin olması halinde, doktorun kendi gözlemi hasta ve yakınlarının ifadesinden daha değerlidir. Ölçek dört grup altında yan etkileri gruplandırmaktadır: 10 soru psikolojik; 8 soru nörolojik; 11 soru otonomik ve 19 soru diğer yan etkiler başlığı altında yer almaktadır. Uygulama yaklaşık 30 dakika sürmektedir. Kesme puanı bulunmamakta ve yüksek puanlar daha fazla yan etkiyi göstermektedir. Tarama açısından yan etkileri ayrıntılı inceleme şansı vermektedir. Çeviri olarak yaygın kullanılmakta olup Türkçe güvenirlik ve geçerlik çalışması yapılmamıştır.8
İstatistiksel Analiz
Elde edilen verilerin istatistiksel analizi için SPSS version 16 paket programı kullanıldı. Verilerin tanımlayıcı istatistiklerinde ortalama, standart sapma, frekans ve yüzdelik oran değerleri kullanıldı. Örnekleme yeterliliğini ölçmek için Kaiser-Meier-Olkin ölçümü ve Bartlett testi kullanılmıştır. . Güvenirlik analizi için item-total korelasyonu ve iç tutarlılık için Cronbach alfa katsayılarına bakıldı. Geçerlik analizi olarak açıklayıcı faktör analizi yapıldı. Varimax rotasyonu ile temel bileşen analizi olarak açıklayıcı faktör analizi yapılmış ve özdeğeri 1’den büyük faktörler ve faktör yükleri 0,35’ten yüksek olan faktörler dikkate alınmıştır
BULGULAR
Şizofreni tanılı 20-57 yaş arasındaki iki yüz beş hasta (119 erkek, ortalama yaş: 35,8±9,4, ortalama eğitim süresi: 9,3±3,3 ve 86 kadın, ortalama yaş: 40,84±9,7, ortalama eğitim süresi:8,0±3,7) çalışmaya katılmıştır. Tanımlayıcı analiz sonuçları 205 katılımcının 86’sının (%41,4) kadın olduğunu ve katılımcıların yaş ortalaması 37,90±9,80) idi. Çalışmaya dahil edilen hastalarla ilgili tanımlayıcı bilgiler Tablo 1’de gösterilmiştir.
İç Tutarlılık
İç tutarlılık katsayıları (Cronbach alfa) kadın için 0,76 ve erkek için 0,82’dir. Maddelerin bireysel olarak toplam puanlarla korelasyonları 0,17-0,71 arasında idi.
Faktör Analizleri
UKU-YEDÖ’ nin Türkçe versiyonunun madde toplam korelasyonu ve iç tutarlılığı Tablo 2’de gösterilmiştir. Tüm ölçek için Cronbach’ın alfa katsayısı 0,93 olarak
DOI: 10.5455/NYS.20200621093100
Araştırma Makalesi
Tablo 1. Şizofreni Hastalarının Demografik Dağılımı
Değişkenler N (%) Kadın 86 (41,4%) Eğitim Seviyesi Okur-yazar olmayan 8 (4) Ortaokul Mezunu 89 (49) Lise Mezunu 53 (26,2) Lisans Mezunu 24 (11,9) İlaç Uyumu Kötü 77 (41,4) Orta 44 23,7) İyi 65 (34,9)
Madde Kullanımı Olan 2 (1)
Sigara Kullanımı Olan 136 (67,3) Alkol Kullanımı Olan 53 (26,2)
Yaş 37,90±9,80
Hastalık Başlangıç Yaşı 22,51±4,60 Hastalık Süresi (yıl) 15,11±7,74
Yeni Symposium • www.yenisymposium.com 9 Eylül 2020 • Cilt: 58 • Sayı: 3 bulunmuştur.
Faktör analizi ölçeğinin maddeler arası korelasyon matrisi Kaiser – Me-yer – Olkin Örnekleme Yeterliliği Ölçeği ile değerlendirildi. Örnekleme yeterliliği ölçüsü 0,769 ve Bartlett’s Sphericity Test χ² 1215,44 (p <0,001) olup korelasyon matrisinin faktör analizi için uygun ol-duğunu göstermektedir.
Örnekleme yeterliliğini ölçmek için Kaiser-Meier-Olkin ölçümü ve Bartlett testi kullanılmıştır. Varimax rotasyonu ile temel bileşen analizi olarak açımla-yıcı faktör analizi yapılmış ve özdeğeri 1’den büyük faktörler ve faktör yükleri 0,35’ten yüksek olan faktörler dikkate alınmıştır. Dört faktörlü yapının varyan-sın % 63,11-55,41 açıkladığı saptandı. Faktör analizinden elde edilen sonuçlar Tablo 3’de gösterilmiştir.
TARTIŞMA
Bu çalışma şizofrenide görülen gi-diş ve sonlanımdaki mevcut tedavilerin önemli ölçüde etkin kabul edilmelerine rağmen hastalık progresindeki en önem-li sorunlardan birinin tedaviyi
sürdür-meme olması ve tedaviyi sürdürsürdür-memenin başlıca nedenleri arasında ise ilaç yan etkilerinin olduğu bilgisine dayanarak tasarlandı.2,9,10 Ayrıca
mevcut çalışma bu konuda aynı şekilde klinik uygulamalarda hak et-tiği kadar yaygın kullanılmayan yan etki değerlendirmenin, klinik kul-lanımını arttırmak amacıyla planlandı. UKU-YEDÖ özellikle bilimsel
data üretiminde hastalığın ilk dönem so-nuçları gibi klinik araştırmalarda yaygın kullanılmasına rağmen rutin uygulama-larda, hasta takip programlarında aynı yaygınlığı sağlayamamaktadır. Hastala-rın klinik takiplerinde daha kısa zaman alan, hastalık süresi artması, ek hastalık araya girmesi, ek ilaç kullanımı ve yaş-lanma vs. gibi naturalistik bir çalışmayla klinik gerçekliğe uygun bir değerlendir-me aracı elde edildeğerlendir-mek amacıyla ölçeğin uyarlama çalışması planlanmıştır.
Çalışmamızda UKU-YEDÖ’nin Türkçe versiyonunun güvenirlik analizi ve iç tutarlık skorları anlamlı derecede yakın ilişkili bulundu. Ölçeğin kadın ve erkekler için ayrı şekilde güvenirlik ve faktör analizleri yapıldı. Çalışmamızın sonucu olarak yapılan geçerlilik analiz-lerinde 4 faktörlü bir yapı teyit edildi. Chen ve arkadaşlarının 2017’deki çalış-malarında vurguladıklarına benzer şekil-de bizim çalışmamızda şekil-de psişik, nöro-lojik, otonomik ve diğer alt başlığında dört ana yan etki grubu boyutu ortaya çıkmıştır.11
UKU-YEDÖ psikotrop ajanların yan etkisini değerlendirmek amacıyla dünya genelinde yaygın olarak kul-lanılmaktadır ve birçok dile çevirisi yapılmıştır.12 UKU-YEDÖ’nin klinik
pratik uygulamada klinisyen tarafından uygulanması uzun zaman al-ması nedeniyle hastaların özbildirim şeklinde doldurulal-ması şeklinde kullanımı da gündeme gelmiştir.13 Bazı çalışmalarda klinisyen
tara-fından yapılan değerlendirme ile hastaların özbildirimler skorları karşılaştırılmış ve hastaların özbildirim skorlarının daha yüksek olduğu tespit edilmiştir.13-15 Bu farklılığın hastaların mevcut
kul-lanmakta oldukları psikotrop ajanların dozlarının azaltılmasını veya kesilmesi yönünde eğilimlerinin olduğundan kaynaklandığı-nı düşünmekteyiz. Ancak çalışmamızda UKU-YEDÖ aykaynaklandığı-nı klinisyen tarafından uygulanmış olmasının araştırmamızda daha objektif bir değerlendirme yapılmasına imkân sağladığı kanaatindeyiz. Bununla birlikte çalışmamızın sonuçları orijinalinde 48 madde-den oluşan UKU- YEDÖ’nin Türkçe versiyonunun kadınlarda uy-gulanmasında 17, erkeklerde uyuy-gulanmasında 19 madde ile de-ğerlendirilmesinin yeterli olduğunu destekler niteliktedir. Nitekim Chen ve arkadaşlarının yaptığı çalışmada da uzun süre alan UKU uygulamasını bu dört ana etki grubu boyutuna indirgenerek daha efektif ve uygulanabilir bir ölçek haline getirebileceklerini iddia edilmiştir.11
Bizim çalışmamızda Chen ve arkadaşlarınının çalışmasına benzer şekilde; faktör analizinde bu dört ana yan etki boyutunun arasında (0,76 ile 0,82 oranında) korelasyonu bulunmuştur.11 Bu
4 ana kategorinin total puanlamanın korelasyon katsayısı orta ve yüksek güvenilir olarak değerlendirilmiştir. İç tutarlılık ana-lizinde korelasyonlar ise erkekler için 0,82 ve kadınlar için 0,76 oranında hayli kuvvetli bulunmuştur. Madde toplam korelasyon-larına bakıldığında erkekler için 0,17-0,71 arasında, kadınlar için 0,17-0,65 arasında olduğu saptandı. Bulgularımızın güvenilirlik için yeterli olduğu görülmektedir. Faktör analizi sırasında çarp-razlamalar 4 faktörlü yapıyı bize göstermiştir. Total varyansın %63,1- 55,4 ü şeklinde 4’lü yapı faktöryel geçerlilik analizinde
DOI: 10.5455/NYS.20200621093100
Araştırma Makalesi
Tablo 2. UKU- YEDÖ’nin Türkçe Versiyonunun Madde Toplam
Korelasyonu ve İç Tutarlılığının İncelenmesi
Kadın/Erkek Madde Toplam Korelasyonu Madde silindiğinde α değeri
-/1,1 - /,21 - /,82 1,3 ,28/,31 ,76/,82 1,5/1,4 ,15/,16 ,77/,83 1,6 ,45 /,22 ,75/,82 1,7 ,30 /,29 ,76/,82 -/1,9 - /,17 - /,82 2,1 ,49 /,71 ,75/,79 2,2 ,53/,70 ,74/,79 2,3 ,65/,68 ,74/,80 2,5 ,39/,63 ,76/.80 2,6 ,54/,56 ,75/,81 3,3 ,39/,34 ,76/,82 3,6 ,35/,44 ,76/,81 3,9 ,19/,15 ,77/,83 4,5 ,50/,26 ,75/,81 4,8/4,13 ,44/,41 ,75/,81 4,9/4,14 ,34/,41 ,76/,81 4,12 ,17/,39 ,77/,81 4,15 ,17/,48 ,77/,81 Cronbach alfa: ,76 / ,82
Tablo 3. UKU- YEDÖ’nin Türkçe Versiyonunun Temel Bileşenler Analizi
Faktör yükü / K Faktör yükü / E
Kadın/erkek 1 2 3 4 1 2 3 4 -/1,1 - - - ,67 1,3 - - ,60 - - - ,76 -1,5/1,4 - - - ,75 - - - ,77 1,6 - - ,47 - - - ,50 -1,7 - - ,74 - - - ,61 --/1,9 - - - ,37 2,1 ,91 - - - ,92 - - -2,2 ,92 - - - ,91 - - -2,3 ,92 - - - ,88 - - -2,5 ,83 - - - ,85 - - -2,6 ,76 - - - ,77 - - -3,3 - - - ,69 ,40 - - -3,6 - - - ,45 - - ,38 -3,9 - - ,59 - - - ,37 -4,5 - - ,72 - - - ,51 -4,8/4,13 - ,61 - - - ,82 - -4,9/4,4 - ,54 - - - ,86 - -4,12 - ,79 - - - ,85 - -4,15 - ,83 - - - ,85 - -Eigenvalues 4,72 2,39 2,22 1,40 5,14 2,72 1,69 1,53 Cronbach alfa ,76 ,82
Yeni Symposium • www.yenisymposium.com 10 Eylül 2020 • Cilt: 58 • Sayı: 3 teyit edilmiştir.
Çalışmamızda geliştirilen UKU- YEDÖ kısa Türkçe versiyonu pratik kullanımda klinisyenlerin yan etki sorgulamasını kolaylaştırmasına ve ölçeğin kullanımının yaygınlaşmasına katkı sağlayabilmekle birlikte, bilimsel araştırma amacıyla kullanımında sınırlılıklara neden olabilir. Bu durum geliştirilen kısa versiyonun bir kısıtlılığı olarak değerlendirilebilir.
Sonuç olarak, UKU-YEDÖ kısa Türkçe versiyonu için iç tutarlılık, madde-toplam korelasyonu ve faktör yapısına ilişkin bulgular, ölçeğin Türkiye›de şizofreni hastaları için geçerlik ve güvenilirlik açısından kabul edilebilir olduğunu göstermektedir.
KAYNAKLAR
1. Tandon R, Nasrallah HA, Keshavan MS. Schizophrenia, “just the facts” 4. Clinical features and conceptualization. Schizophr Res 2009; 110: 1–23. doi: 10.1016/j.schres.2009.03.005
2. Kane JM. Dosage and route of administration of neuroleptic drugs during different phases of schizophrenic illness. In: Guidelines for neuroleptic relapse prevention in schizophrenia, Kissling W eds. Berlin: Springer-Verlag, 1994: 85-93.
3. Bernardo M, Cañas F, Herrera B, García-Dorado M. Adherence predicts symptomatic and psychosocial remission in schizophrenia: Naturalistic study of patient integration in the community. Rev Psiquiatr Salud Ment 2017; 10(3): 149– 159. doi: 10.1016/j.rpsm.2016.04.001
4. Ucok A, Gaebel W. Side effects of atypical antipsychotics: a brief overview. World Psychiatry 2008; 7(1): 58-62.
5. Day JC, Wood G, Dewy M, Bentall RP. A self-rating scale for measuring neuroleptic side effects: Validation in a group of schizophrenic patients. Br J Psychiatry 1995; 166: 650-653.
6. Lingjaerde O, Ahlfors UG, Bech P, Dencker SJ, Elgen K. The UKU side effect
rating scale: A new comprehensive rating scale for psychotropic drugs and a cross-sectional study of side effects in neuroleptic-treated patients. Acta Psychiatr Scand 1987; 76(Suppl 334): 1-100.
7. Acar-Sivri G, Ünal FE, Güleç H. Resilience and personality in psychiatric inpatients, Psychiatry Clin Psychopharmacol 2019; 29(4): 650-655. doi: 10.1080/24750573.2018.1540199
8. Aydemir Ö, Köroğlu E. Psikiyatride Kullanılan Klinik Ölçekler. Dördüncü baskı, Ankara: HYB Basım Yayın, 2009.
9. Donohoe G, Owens N, O’Donnell C, Burke T, Moore L, Tobin A ve ark. Predictors of compliance with neuroleptic medication among inpatients with schizophrenia: a discriminant function analysis. Eur Psychiatry 2001; 16: 293-298.
10. Lader M, Lewander T. The neuroleptic-induced deficit syndrome. Acta Psychiatr Scand 1994; 89(Suppl 380): 1-85.
11. Chen KP, Lung FW. Reliability and Validity of the Short Version of Udvalg for Kliniske Undersogelser in Antipsychotic Treatment. Psychiatr Q 2017; 88(4): 787-796. doi: 10.1007/s11126-017-9494-y
12. Schooler NR, Chengappa KNR. Adverse effects measures. In: Handbook of psychiatric measures. Rush AJ, First MB, Blacker D eds. Washington: American Psychiatric Association Publishing, 2000: 159-161.
13. Lindstro¨m E, Lewander T, Malm U, Malt UF, Lublin H, Ahlfors UG. Patient-rated versus clinician-Patient-rated side effects of drug treatment in schizophrenia: Clinical validation of a self-rating version of the UKU Side Effect Rating Scale (UKU-SERS-Pat). Nord J Psychiatry 2001; 55(Suppl 44): 5-69.
14. Kim JH, Choi SW, Joe SH, Ha TH, Yoo HJ, Choi JE ve ark. Reliability and validity of the Korean version of UKU-SERS-Pat in patients with bipolar disorder. Nord J Psychiatry 2008; 62(6): 496-502. doi: 10.1080/08039480801985229
15. Lambert TJR, Cock N, Alcock SJ, Kelly DL, Conley RR. Measurement of antipsychotic-induced side effects: Support for the validity of a self-report (LUNSERS) versus structured interview (UKU) approach to measurement. Hum Psychopharmacol Clin Exp 2003; 18: 405-411.
DOI: 10.5455/NYS.20200621093100
