FEAR OF FALLING AND FALLS EFFICACY IN THE ELDERLY

(1)

Taciser KAYA

‹zmir Bozyaka E¤itim ve Araﬂt›rma Hastanesi Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Klini¤i ‹ZM‹R

Tlf: 0532 394 89 90 e-posta: taciserkaya@gmail.com Geliﬂ Tarihi: 20/06/2010 (Received) Kabul Tarihi: 11/09/2011 (Accepted) ‹letiﬂim (Correspondance) Taciser KAYA

Alt›nay Göksel KARATEPE Ayça AVCI

Rezzan GÜNAYDIN

FEAR OF FALLING AND FALLS EFFICACY IN THE

ELDERLY

YAfiLILARDA DÜfiME KORKUSU VE DÜfiMEYE

KARﬁI YETK‹NL‹K

Ö

Z

Girifl: Bu çal›flmada yafll› eriflkinlerde düflmeye karfl› yetkinlik ile düflme iliflkili fiziksel özellikler

ve depresyon aras›ndaki iliflkinin araflt›r›lmas› amaçlanm›flt›r.

Gereç ve Yöntem: Çal›flmaya yafllar› 65 ve üzerinde 50 birey al›nd›. Düflmeye karfl› yetkinlik,

denge, mobilite ve depresyon s›ras›yla modifiye düﬂmeye karﬂ› yetkinlik ölçe¤i (MDKYÖ), Tinet-ti’nin denge performans› yönelimli mobilite de¤erlendirimi (DPYMD), “süreli kalk yürü testi” (SKYT) ve geriatrik depresyon ölçe¤i (GDÖ) ile de¤erlendirildi.

Bulgular: Düﬂme korkusu olan bireylerin MDKYÖ skoru, olmayanlara göre daha düﬂüktü.

MDKYÖ skoru denge, depresyon, mobilite, düflme öyküsü ve düflme say›s› ile iliflkili idi. MDKYÖ skoru ortanca de¤eri 7.8 (0.28-14) idi. Düflme öyküsü olan bireylerden MDKYÖ skoru ortancaya eflit veya düflük olanlar›n SKYT süresi, MDKYÖ skoru ortanca de¤erden yüksek olanlara göre da-ha uzundu. Düflme öyküsü olmayan ve MDKYÖ skoru ortancaya eflit veya düflük olan bireyler, MDKYÖ skoru ortanca de¤erden yüksek olanlara göre daha yafll›, mobilite ve denge performans-lar› daha bozuk idi.

Sonuç: Yafll›larda düflme korkusu, günlük yaflam aktivitelerinin emniyet duygusu içinde

ger-çeklefltirilmesini engelledi¤i gözlendi. Düflmeye karfl› yetkinlik, fonksiyonel mobilite, denge perfor-mans›, düflme öyküsü ve depresyon ile iliflkiliydi. Bu iliflki, düflmeye karfl› yetkinli¤i iyilefltirici reha-bilitasyon programlar› düzenlenirken dikkate al›nmal›d›r.

Anahtar Sözcükler: Yaﬂl›; Rastlant›sal Düﬂmeler; Yetkinlik; Korku.

A

BSTRACT

Introduction: In this study it was aimed to investigate the relationship between falls

effica-cy and fall related physical characteristics and depression in elderly adults.

Materials and Method: Fifty individuals aged 65 or older were enrolled. Falls efficacy,

bal-ance, mobility and depression were assessed using Modified Falls Efficacy Scale (MFES), Balance Performance Oriented Mobility Assessment of Tinetti-BPOMA, Timed Up and Go (TUG) Test and Geriatric Depression Scale respectively.

Results: Subjects with fear of falling had lower MFES scores than those without. MFES

scores were related with balance, mobility, depression, fall history and number of falls. Median value of MFES score was 7.8 (0.28-14). Subjects with a fall history and a low MFES score had longer TUG test times compared to those with a fall history but a high MFES score. Subjects with-out a fall history but with a low MFES score were older, having more impaired mobility and bal-ance performbal-ance than those without a fall history and a high MFES score.

Conclusion: It was observed that, fear of falling prevents elderly from performing activities

of daily life confidently. Falls efficacy was related with mobility, balance, falls history and depres-sion. This relation should be taken into account when designing rehabilitation programmes for improving falls efficacy.

Key Words: Aged; Accidental Falls; Self Efficacy; Fear.

(2)

G

‹R‹ﬁ

D

üflmeler, yafll› nüfusun s›k rastlanan, yaralanma ve hattaölüme yol açabilen bir sa¤l›k sorunudur. Ayr›ca düflme korkusu (DK) geliflimine neden olarak immobiliteye zemin haz›rlar. (1,2). Düflme korkusu, bir kimsenin günlük aktivite-lerini yerine getirirken düflmekten kaç›nmas›na yol açan düfl-meye karfl› yetkinlikte azalma olarak tan›mlanabilir (1). DK yaflam kalitesinde azalma, aktivitelerin k›s›tlanmas›, fonksi-yonel yetersizlik ve depresyon gibi olumsuz sonuçlar› da bera-berinde getirir (2-8). DK’n›n yol açt›¤› bu sonuçlar tersine, DK gelifliminde rol alan risk faktörleri olarak da tan›mlan-maktad›rlar (7,9,10). Wilson ve arkadafllar› taraf›ndan 55-70 yafl aras›ndaki bireylerde DK s›kl›¤› %12.6, aktivite k›s›tla-mas›na yol açan DK s›kl›¤› ise %13.2 olarak saptanm›flt›r (11). Yafll›larda DK s›kl›¤›n›, risk faktörlerini ve sonuçlar›n› inceleyen sistematik bir derlemede DK prevalans› %3-85 ara-s›nda bildirilmifltir (12). ‹leri yafl, denge sorunlar›, komorbid durumlar, depresyon, anksiyete, biliflsel fonksiyon bozukluk-lar›, kullan›lan ilaçlar, görme sorunlar› ve düflme öyküsü gibi de¤ifltirilebilen ya da de¤ifltirilemeyen faktörler DK’n›n fizik-sel, psikolojik ve fonksiyonel bileflenleri olarak kabul edil-mektedir (1,4,6,7,13).

DK, yürüyüfl de¤iflikliklerine, aktivite k›s›tlanmas›na ve sonuçta kondüsyon azalmas›na yol açarak gelecekteki düflme-lere zemin haz›rlar (4). Bu iki t›bbi durum (DK ve düflme) karfl›l›kl› iliflki halindedir ve biri di¤eri için risk faktörü ola-rak kabul edilmektedir DK’n›n sa¤alt›lmas›n›n düflme riskini de azaltmas› beklenir (2,4,12,13). Friedman ve arkadafllar› düflme ve DK’n›n aras›ndaki zamansal iliflkiyi araflt›rd›klar› çal›flmalar›nda bu iki son durumun ortak belirleyicileri oldu-¤unu gözlemifllerdir. Buna göre düflme ve DK’y› önleme programlar›nda en önemli hedef kitleyi bu belirleyicilere sa-hip bireyler temsil etmektedir (4). Düflme öyküsünün DK’ya yol açan risk faktörleri aras›nda tek de¤ifltirilebilir risk faktö-rü oldu¤u ileri süfaktö-rülmekte ve DK’y› önlemesi bak›m›ndan düflme önleyici giriflimlerin önemi vurgulanmaktad›r (12).

DK’n›n düflen bireylerde düflmenin hemen sonras›nda ge-liflip zamanla kaybolan geçici bir durum olmad›¤›, azalm›fl mobilite ve yaflam kalitesi düzeyi ile birlikte giden uzun sü-reli bir sorun oldu¤u gözlenmifltir (6,7). Bu nedenle efllik eden risk faktörleri de belirlenerek rehabilitasyon programla-r›nda DK’n›n giderilmesine yönelik giriflimlerin de yer alma-s› gerekti¤i vurgulanmaktad›r (6). Burada sundu¤umuz çal›fl-mada evde ve toplum içinde yaflayan ve günlük yaflam aktivi-telerinde ba¤›ms›z olan yafll› bireylerde DK s›kl›¤› ve hem DK hem de düflmeye karfl› yetkinlik ile iliflkili risk

faktörle-rinin araflt›r›lmas› amaçlanm›flt›r. Bu çal›flman›n sonuçlar›n›n DK ve düflmeyi önleme amaçl› tedavi programlar›n›n düzen-lenmesine katk›da bulunaca¤›n› umuyoruz.

G

EREÇ VE

Y

ÖNTEM

B

u çal›flma, yafl› 65 ve üzerinde olan 50 (38 kad›n, 12 er-kek) bireyle kesitsel olarak gerçeklefltirildi. Kat›l›mc›lar yard›mc› cihazla bile olsa ba¤›ms›z ambulasyon gerçeklefltire-bilenler aras›ndan seçildi. Ciddi kardiyovasküler hastal›¤›, nö-rolojik bozuklu¤u, terminal dönem kronik hastal›¤› ya da ile-tiflime engel biliflsel fonksiyon bozuklu¤u olanlar çal›flmaya dahil edilmedi. Kat›l›mc›lar›n sosyodemografik ve düflme ile iliflkili olabilecek t›bbi özellikleri sorguland› ve kaydedildi. Görme güçlü¤ü varl›¤›na, bireylerin bildirimine göre karar verildi. Gözlük kullanmakta olan bireylerde de buna ra¤men görme güçlü¤ü nedeniyle günlük yaflam aktivitelerini gerçek-lefltirmede sorun yaflanmas›, görme güçlü¤ü varl›¤› olarak ka-bul edildi. Düflme öyküsü, kat›l›mc›lar›n “son 12 ay içinde düfltünüz mü?” sorusuna verdi¤i cevaba göre “yok/var” olarak de¤erlendirildi. “Düflmekten korkuyor musunuz” sorusuna verilen “evet” cevab› DK varl›¤› olarak kabul edildi. Kat›l›m-c›lara çal›flman›n amac› ve içeri¤i hakk›nda bilgi verildi. Ça-l›flmaya kat›lmay› kabul edenlerin tamam› bilgilendirilmifl onam formunu imzalad›.

De¤erlendirme Ölçekleri Düﬂmeye Karﬂ› Yetkinlik

Düflmeye karfl› yetkinlik, modifiye düflmeye karfl› yetkinlik ölçe¤i (MDKYÖ, Modified Falls Efficacy Scale-MFES) ile de-¤erlendirildi. MDKYÖ, ev içi ve d›fl›nda gerçeklefltirilen ba-z› özel aktivitelerle (giyinmek, banyo yapmak, karfl›dan karfl›-ya geçmek gibi) ilgili 14 sorudan oluflur. Her bir aktivitenin düflmeden yerine getirilmesi konusunda hissedilen emniyet duygusunu “0” (hiç güvenli de¤il) ile “10” (tamamen güven-li) aras›nda de¤iflen bir ölçek üzerinde de¤erlendirir. Her so-ruya verilen cevab›n de¤erlerinin aritmetik toplam› cevaplan-m›fl soru say›s›na bölünerek toplam skor hesaplan›r. Skor ne kadar yüksekse emniyet duygusu ve düflmeye karfl› yetkinlik de o kadar yüksek demektir (14). Biz çal›flmam›zda DK’y›, yok/var ikili cevab›n›n yan›nda MDKYÖ skoru ile de ölçerek daha ayr›nt›l› bir DK de¤erlendirimi yapmay› amaçlad›k.

Denge

Denge performans›, Tinetti’nin denge performans› yönelimli mobilite de¤erlendirimi (DPYMD, Balance Performance Ori-ented Mobility Assessment of Tinetti-BPOMA) ile

(3)

de¤erlen-dirildi. Bu testle denge performans›n› ölçen 8 ayr› manevra “0” ile “2” aras›nda skorlan›r. Toplam skor “0” ile “16” ara-s›nda de¤iﬂir ve skor ne kadar yüksekse denge performans› da o kadar iyidir (15).

Fonksiyonel Mobilite

Fonksiyonel mobilite yetene¤i “süreli kalk yürü testi” (SKYT, timed up and go test) ile de¤erlendirildi. Bunun için sandal-yede oturan bireyin aya¤a kalk›p uzunlu¤u daha önceden be-lirlenmifl olan 3 metrelik mesafeyi düzenli ad›mlarla yürüme-si ve ayn› mesafeyi bafllang›ç noktas›na kadar geri yürüyüp sandalyeye oturmas› istendi. Sandalyeye oturmas›na dek ge-çen süre bir kronometre yard›m›yla saniye cinsinden kayde-dildi (16). Bu testin düflme riski tafl›yan bireyleri tan›mlama-da özgül ve duyarl› oldu¤u saptanm›flt›r (17).

Depresyon

Depresif semptomlar›n de¤erlendirimi amac›yla geriatrik depresyon ölçe¤i (GDÖ, geriatric depression scale-GDS) kul-lan›ld›. Geriatrik depresyon ölçe¤i, yafll› bireylerde depresyo-nun tan›mlanmas› amac›yla kullan›lan 15 soruluk bir testtir. Toplam skor 0 ile 15 aras›nda de¤iflir ve skorun 5’in üzerinde olmas› depresyon varl›¤›na iflaret eder (18).

‹statistiksel Analizler

‹statistiksel analizler için Windows SPSS 15.0 paket program kullan›ld›. Analiz sonuçlar› p<0.05 olmas› durumunda an-laml› olarak kabul edildi. Kolmogorov-Smirnov testi uygu-land›¤›nda baz› de¤iflkenlerin normal da¤›l›m göstermedi¤i saptand›¤›ndan non-parametrik testler uyguland›. Düflme korkusu bildiren ve bildirmeyen bireyler aras›nda düflme ile iliflkili parametreler bak›m›ndan fark olup olmad›¤›n›n arafl-t›r›lmas› amac›yla iki grup ba¤›ms›z t testi kullan›ld›. Düflme öyküsü olan ve olmayan bireyler, median MDKYÖ skoruna göre iki gruba ayr›ld› (MDKYÖ skoru median de¤ere eflit ve düflük olanlar ile median de¤erden yüksek olanlar). Gruplar aras› karfl›laflt›rma amac›yla Mann-Whitney testi kullan›ld›.

Düflmeye karfl› yetkinlik (MDKYÖ skoru) ile demografik ve klinik de¤iflkenler aras›ndaki iliflki Spearman korelasyon analizi ile de¤erlendirildi.

B

ULGULAR

K

at›l›mc›lar›n sosyodemografik özellikleri Tablo 1’de, düfl-me ile iliflkili t›bbi özellikleri Tablo 2’de sunulmufltur. ‹ki grup ba¤›ms›z t testi analizi sonucuna göre düflme korku-su bildirmeyen bireylerin MDKYÖ skoru düflme korkukorku-su bil-direnlere göre daha yüksekti (p=0.012). Bu iki grup aras›nda

di¤er de¤iﬂkenler bak›m›ndan fark saptanmad› (bu sonuçlar için tablo düzenlenmemiﬂtir).

MDKYÖ skoru ortanca de¤eri 7.8 (0.28-14) idi. Düflme öyküsü olan bireylerden MDKYÖ skoru ortancaya eflit veya düflük olanlar›n SKYT süresi, MDKYÖ skoru ortanca de¤er-den yüksek olanlara göre daha uzundu (p=0.021) (Tablo 3). Tablo 4’te görüldü¤ü gibi düflme öyküsü olmad›¤› halde MDKYÖ skoru ortancaya eflit veya düflük olanlar, MDKYÖ skoru ortanca de¤erden yüksek olanlardan daha yafll›, SKYT süreleri daha uzun, denge sorunu daha fazla idi (s›ras›yla p=0.024, 0.003, 0.01).

Korelasyon analizinde MDKYÖ skorunun düflme öyküsü, düflme say›s›, fonksiyonel mobilite (SKYT süresi), denge per-formans› (DPYMD skoru) ve depresif semptomlarla iliflkili oldu¤u gözlendi (Tablo 5). Ancak hem MDKYÖ skorunun hem de denge performans› (DPYMD skoru) ve fonksiyonel mobilitenin (SKYT süresi) yafl ile iliflkili oldu¤u

gözlendi¤in-Tablo 1— Kat›l›mc›lar›n Sosyodemografik Özellikleri (n= 50).

Yaﬂ (ortalama±ss) 70.7±5.5

Aral›k 65-86

Cinsiyet, n (%)

Kad›n 38 (76.0)

Erkek 12 (24.0)

Ö¤retim y›l›, [ortanca, (aral›k)] 1 (0-13)

BK‹, kg/m2 _{(ortalama±ss)} _29.7±4.9

Aral›k 21.2-38.4

Tablo 2— Bireylerin Düﬂme ile ‹liﬂkili Özellikleri (n=50).

Komorbiditeye sahip birey say›s›, n(%) 50 (100.0)

Düﬂme iliﬂkili ilaç kullanan birey say›s›, n(%) 37 (74.0)

Düﬂme korkusu taﬂ›yan birey say›s›, n(%) 22 (44.0)

Düﬂme öyküsü olan birey say›s›, n(%) 22 (44.0)

Düﬂme say›s› [ortanca, (aral›k)] 1.0 (0-6)

Görme bozuklu¤u olan birey say›s›, n(%) 3 (6.0)

Yaln›z yaﬂayan birey say›s›, n(%) 9 (18.0)

Yard›mc› yürüme cihaz› kullanan birey say›s›, n(%) 10 (20.0)

MDKYÖ skoru, (ortalama±ss) 6.9±2.7

GDÖ skoru, (ortalama±ss) 4.3±3.5

DPYMD skoru, (ortalama±ss) 13.9±6.1

SKYT, saniye (ortalama±ss) 13.4±6.5

ss=standart sapma

MDKYÖ: Modifiye düﬂmeye karﬂ› yetkinlik ölçe¤i, GDÖ: Geriatrik depresyon ölçe¤i,

DPYMD: Denge performans› yönelimli mobilite de¤erlendirimi SKYT: Süreli kalk yürü testi

(4)

den yafla göre düzeltilmifl korelasyon analizi yap›ld›. Buna gö-re MDKYÖ skoru ile denge ve mobilite aras›ndaki iliflkinin devam etti¤i gözlendi (s›ras›yla r= 0.410, -0.471, bu sonuçlar tablolarda yer almam›flt›r).

T

ARTIﬁMA

MDKYÖ, Hill ve ark. taraf›ndan, yaﬂl›larda denge bozuklu-¤unu ve günlük aktiviteleri yerine getirirken yaﬂanan

endifle-yi kapsaml› olarak de¤erlendiren geçerli ve güvenilir bir ölçek olarak kabul edilmifltir (14). Bu ölçe¤i kullanarak de¤erlen-dirdi¤imiz düflmeye karfl› yetkinlik, depresif durum, denge performans›, fonksiyonel mobilite, düflme öyküsü ve düflme say›s› ile iliflki gösterdi. Ancak hem düflmeye karfl› yetkinlik hem de denge performans› ve fonksiyonel mobilitenin yafl ile iliflki gösterdi¤i gözlendi. Parsiyel korelasyon analizinde yafl›n etkisi giderildikten sonra düflmeye karfl› yetkinlik ile denge performans› ve fonksiyonel mobilite aras›ndaki iliflki korun-du.

Delbaere ve ark.’n›n bulgular›na göre DK nedeniyle akti-vitelerden kaç›n›lmas›, denge performans› ve fonksiyonel mo-bilite gibi fiziksel özelliklerle birlikte diz eklemi çevresinde-ki kas gücü, el kavrama gücü gibi kantitatif olarak ölçülebi-len de¤iflkenleri de olumsuz olarak etkilemektedir (19). Düfl-me öyküsünün DK’ya yol açan önemli bir faktör oldu¤u fark-l› yazarlarca bildirilmektedir (12,20,21). Sharaf ve arkadaflla-r› yard›mc› yürüme cihaz› kullan›m›, depresyon, denge bo-zuklu¤u, anksiyete, kad›n cinsiyet ve düflme öyküsünün DK’ya efllik eden ba¤›ms›z faktörler oldu¤unu göstermifltir. Fiziksel performans ve denge kontrolundaki düzelme ile bire-yin yetkinli¤indeki ve kontrol duygusundaki art›fl›n, yafll›lar-daki düflme korkusunu azaltabilece¤i ileri sürülmüfltür (5). Düflme öyküsü ve düflmeye karfl› yetkinlik aras›ndaki zaman-sal iliflkiyi araflt›rmak, çal›flmam›z›n kesitsel olmas› nedeniyle mümkün olmam›flt›r. Korelasyon analizinde bu iki de¤iflken kesitsel olarak iliflki göstermifl olup, bu da düflme öyküsü ile aktivitelerden kaç›nma aras›ndaki birlikteli¤e iflaret etmekte-dir. Boyd ve arkadafllar›n›n çal›flmas›nda yafll› eriflkinlerin %65’i fiziksel aktiviteyi art›rman›n düflmeyi önleyece¤i inan-c› tafl›makla birlikte düflme öyküsü olanlar›n %80’inin fizik-sel aktivite düzeyini art›rmad›¤› ya da azaltt›¤› gözlenmifltir (3). Ancak düflme öyküsü mutlaka aktivite k›s›tlamas›na yol açmayabilir ve benzer flekilde düflme öyküsünün olmamas› her zaman yüksek fiziksel aktiviteyle birliktelik göstermeyebilir. Düflme öyküsü, düflme korkusu ve düflmeye karfl› yetkinlik

Tablo 3— Düﬂme Öyküsü Olan Bireylerden MDKYÖ Skoru Düﬂük ve

Yüksek Olanlar›n Karﬂ›laﬂt›r›lmas›

Düﬂük MDKYÖ Yüksek MDKYÖ p Skoru (n=13) Skoru (n=9)

Yaﬂ 74.5±6.6 69.8±4.9 0.080

SKYT süresi 18.5±7.0 12.9±7.2 0.021*

DPYMD skoru 11.6±2.6 12.7±2.8 0.263

GDÖ skoru 5.4±3.9 4.8±4.3 0.711

*Anlaml›l›k düzeyi p<0.05’dir

Tablo 4— Düﬂme Öyküsü Olmayan Bireylerden MDKYÖ Skoru Düﬂük

ve Yüksek Olanlar›n Karﬂ›laﬂt›r›lmas›

Düﬂük MDKYÖ Yüksek MDKYÖ p Skoru (n=13) Skoru (n=15)

Yaﬂ 71.2±4.9 67.5±3.2 0.024*

SKYT süresi 14.5±4.0 10.0±3.1 0.003*

DPYMD skoru 11.6±2.1 13.9±2.2 0.010*

GDÖ skoru 4.5±2.8 3.0±3.0 0.108

*Anlaml›l›k düzeyi p<0.05’dir

Tablo 5— Düflmeye Karfl› Yetkinlik ile Denge, Mobilite Yetene¤i, Düflme Say›s›, Düflme Öyküsü ve Depresyon Aras›ndaki ‹liflki

DPYMD Skoru SKYT Testi Süresi Düﬂme Say›s› Düﬂme Öyküsü GDÖ Skoru

MDKYÖ skoru r 0.542** -0.670** -0.382** -0.384** -0.328*

p 0.000 0.000 0.006 0.006 0.020

MDKYÖ: Modifiye düﬂmeye karﬂ› yetkinlik ölçe¤i, GDÖ: Geriatrik depresyon ölçe¤i, DPYMD: Denge performans› yönelimli mobilite de¤erlendirimi

SKYT: Süreli kalk yürü testi

*Korelasyon 0.05 düzeyinde anlaml›d›r ** Korelasyon 0.01 düzeyinde anlaml›d›r.

(5)

aras›ndaki iliflkiyi araflt›ran çal›flmalarda hangisinin di¤erine yol açt›¤› yeterince araflt›r›lmam›flt›r. Bu zamansal iliflkiyi Friedman ve arkadafllar› bir izlem çal›flmas›nda incelemifller ve bu üç de¤iflkenden (düflme öyküsü, düflme korkusu ve meye karfl› yetkinlik) birinin di¤erine neden olabilece¤i, düfl-me öyküsü ve düfldüfl-me korkusunun ortak belirleyicilere sahip oldu¤u sonucuna varm›fllard›r (4).

Bulgular›m›za göre düflmeye karfl› yetkinlik, sadece fizik-sel de¤iflkenlerle de¤il, depresif semptomlarla da iliflkili bu-lunmufltur. Düflmeye karfl› yetkinlikteki yetersizli¤in psiko-lojik bileflenleri çeflitli çal›flmalarda vurgulanm›flt›r (7,10,12). Murphy ve ark., DK’n›n aktivite k›s›tlamas›na yol açmas› du-rumunda efllik eden depresif semptomlardan söz etmifller ve depresyonun, aktivitelerini k›s›tlayan yafll›larda tedavi edil-mesi gereken bir komorbidite oldu¤unu belirtmifllerdir (10). Bununla birlikte, düflme önleyici tedavilerin etkilerini araflt›-ran çal›flmalarda depresyonun, DK’ya göre daha az s›kl›kta se-çilen bir son durum ölçütü oldu¤u görülmektedir (9).

Burada sundu¤umuz çal›flmada kat›l›mc›lar›n yaklafl›k ya-r›s› (%44) taraf›ndan DK varl›¤› bildirilmifltir. Bu sonuç “düflmekten korkuyor musunuz?” sorusuna verilen yok/var ce-vab›n› yans›tmaktad›r. Sistematik bir derlemede DK preva-lans› %3-85 aras›nda bildirilmifltir (12). Aktivite k›s›tlamas›-na yol açan DK s›kl›¤› ise, farkl› yazarlar taraf›ndan %13.2-41.2 oran›nda bildirilmektedir (3,11,13). Bu farkl›l›klar›n DK’n›n de¤erlendirilmesinde farkl› yöntemlerin kullan›lma-s›ndan ve DK’ya yol açan faktörlerin çeflitlili¤inden kaynak-lanmas› olas›d›r.

Vellas ve arkadafllar› DK bildirenlerin daha yafll› ve bu grupta kad›n say›s›n›n daha fazla oldu¤unu, ayr›ca yürüyüfl anormallikleri, düflük ekonomik düzey ve biliflsel kay›plar›n DK’ya en kuvvetle efllik eden risk faktörleri oldu¤unu gözle-mifllerdir (6). Arfken ve arkadafllar› DK’n›n kad›nlarda daha s›k gözlenip ileri yaflla artt›¤›n› ve azalm›fl yaflam doyumu ve depresif duygu duruma efllik etti¤ini bildirmektedir (7). DK tafl›yan yafll›lar›n fiziksel olarak aktif olanlar›nda bile yürüme h›z›nda azalma ve fiziksel fonksiyonlarda bozulma gibi yeter-sizlikler oldu¤u saptanm›flt›r (8). Ancak bizim bulgular›m›za göre, DK bildirenlerle bildirmeyenler aras›nda yafl ve cins gi-bi demografik, ya da denge performans›, fonksiyonel mogi-bili- mobili-te, depresyon gibi fiziksel ve psikolojik de¤iflkenler aç›s›ndan fark olmad›¤› gözlenmifltir. Bu iki grup aras›ndaki tek fark, DK bildirenlerin daha düflük düflmeye karfl› yetkinli¤e sahip olmas›d›r. MDKYÖ skoru DK’y› temsil eden bir de¤iflken olarak kabul edilirse bu sonuç tutarl› kabul edilebilir. Ancak bu bulgu belki de sadece DK’n›n günlük aktiviteleri

gerçek-lefltirme s›ras›nda yol açt›¤› endifleye iflaret etmektedir. Çün-kü baz› araflt›rmac›lar taraf›ndan DK’n›n sadece düflmeye kar-fl› yetkinlik ile tam olarak aç›klanamayan fonksiyonel, fizik-sel, psikolojik ve sosyal boyutlar›n›n varl›¤›ndan söz edilmek-tedir (1,11).

Çal›flmam›zda düflme öyküsü vermesine ra¤men düflmeye karfl› yetkinli¤i (MDKYÖ skoru) yüksek olanlar›n SKYT per-formans›n›n daha iyi olmas›, bu performans›n fark›nda oluflun sa¤lad›¤› nispeten yüksek güven duygusu nedeniyle aktivite düzeyinin daha yüksek olmas› ve buna ba¤l› düflme riskinde art›flla aç›klanabilir. Buna göre düflme öyküsünün bir neden de¤il sonuç olarak karfl›m›za ç›kt›¤›n› varsayabiliriz. SKYT performans›n›n daha iyi oluflu, bu grubun daha genç olmas›-na ba¤laolmas›-nabilir. Ancak bu yafl fark› istatistiksel anlaml›l›¤a ulaflmam›flt›r. Düflme öyküsü olmayan grupta ise yafl fark› is-tatistiksel olarak ay›rt ettirici düzeyde olup düflme öyküsü ol-mad›¤› halde MDKYÖ skoru düflük olanlar›n MDKYÖ sko-ru yüksek olanlara göre daha yafll›, ayr›ca fonksiyonel mobili-tesi daha kötü ve daha fazla denge sorunu yaflayan bireyler ol-du¤u gözlenmifltir. MDKYÖ skorunun düflük oluflu bu birey-lerin riskli aktivitelerden kaç›nd›¤›n› göstermektedir ki, den-ge duygusu ve fonksiyonel mobilitenin yetersiz olmas› duru-munda riskli aktivitelerden kaç›n›lmas› beklenen bir sonuç-tur. Aktivitelerden kaç›nma ile bozulmufl fiziksel performans aras›ndaki birliktelik Delbaere ve arkadafllar›n›n elde ettikle-ri sonuçlar ile de do¤rulanmaktad›r (19). Wilson ve arkadafl-lar›n›n çal›flmas›nda da daha yafll› olan grubun benzer flekilde daha az düflme öyküsü vermesine ra¤men düflmeye karfl› yet-kinliklerinin daha düflük oldu¤u görülmektedir (11). ‹nmeli hastalarla yap›lan bir çal›flmada da düflme öyküsü olmamakla birlikte düflmeye karfl› yetkinli¤i daha düflük olanlar›n motor kayb›n›n ve denge bozuklu¤unun daha fazla oldu¤u gözlen-mifltir (22).

Sonuç olarak çal›flmam›za kat›lan yafll›larda DK bildiren-lerin daha düflük MDKYÖ skoruna sahip olduklar›, böylece günlük aktiviteleri gerçeklefltirmede daha fazla endifle yafla-d›klar› anlafl›lmaktad›r. Düflmeye karfl› yetkinlik; denge per-formans›, fonksiyonel mobilite, düflme öyküsü, düflme say›s› ve depresif semptomlarla iliflki içindedir. Düflme öyküsü ol-mayanlarda bile, denge performans› ve fonksiyonel mobilite-nin yetersiz olmas› durumunda düflmeye karfl› yetkinli¤in dü-flük olabildi¤i görülmüfltür. Yafll›lar›n fiziksel olarak aktif bi-reyler olarak yaflamalar›n› sa¤lamak için DK’y› ve aktivite k›-s›tlamas›n› önleyici programlar hem denge ve mobilite gibi fiziksel becerileri hem de depresyonu iyilefltiren giriflimleri içermelidir.

(6)

K

AYNAKLAR

1. Evitt CP, Quigley PA. Fear of falling in older adults: a guide to its prevalence, risk factors, and consequences. Rehabil Nurs 2004;29(6):207-10. (PMID:17591223).

2. Cumming RG, Salkeld G, Thomas M, Szonyi G. Prospective study of the impact of fear of falling on activities of daily living, SF-36 scores, and nursing home admission. J Gerontol A Biol Sci Med Sci 2000;55(5):M299-305. (PMID:10819321). 3. Boyd R, Stevens JA. Falls and fear of falling: burden, beliefs and

behaviours. Age Ageing 2009;38(4):423-8. (PMID:19420144). 4. Friedman SM, Munoz B, West SK, Rubin GS, Fried LP. Falls and fear of falling: which comes first? A longitudinal predicti-on model suggests strategies for primary and secpredicti-ondary preven-tion. J Am Geriatr Soc 2002;50(8):1329-35. (PMID:12164987).

5. Sharaf AY, Ibrahim HS. Physical and psychosocial correlates of fear of falling: among older adults in assisted living facilities. J Gerontol Nurs 2008;34(12):27-35. (PMID:19113001). 6. Vellas BJ, Wayne SJ, Romero LJ, Baumgartner RN, Garry PJ.

Fear of falling and restriction of mobility in elderly fallers. Age Ageing 1997;26(3):189-93. (PMID:9223714).

7. Arfken CL, Lach HW, Birge SJ, Miller JP. The prevalence and correlates of fear of falling in elderly persons living in the com-munity. Am J Public Health 1994;84(4):565-70. (PMID:8154557).

8. Brouwer B, Musselman K, Culham E. Physical function and he-alth status among seniors with and without a fear of falling. Ge-rontology 2004;50(3):135-41. (PMID:15114034).

9. Sjösten N, Vaapio S, Kivelä SL. The effects of fall prevention trials on depressive symptoms and fear of falling among the aged: a systematic review. Aging Ment Health 2008;12(1):30-46. (PMID:18297477).

10. Murphy SL, Williams CS, Gill TM. Characteristics associated with fear of falling and activity restriction in community-living older persons. J Am Geriatr Soc 2002;50(3):516-20. (PMID:11943049).

11. Wilson MM, Miller DK, Andresen EM, Malmstrom TK, Mil-ler JP, Wolinsky FD. Fear of falling and related activity restric-tion among middle-aged African Americans. J Gerontol A Biol Sci Med Sci 2005;60(3):355-60. (PMID:15860474).

12. Scheffer AC, Schuurmans MJ, van Dijk N, van der Hooft T, de Rooij SE. Fear of falling: measurement strategy, prevalence, risk factors and consequences among older persons. Age Ageing 2008;37(1):19-24. (PMID:18194967).

13. Fletcher PC, Hirdes JP. Restriction in activity associated with fear of falling among community-based seniors using home ca-re services. Age Ageing 2004;33(3):273-9. (PMID:15082433). 14. Hill KD, Schwarz JA, Kalogeropoulos AJ, Gibson SJ. Fear of falling revisited. Arch Phys Med Rehabil 1996;77(10):1025-9. (PMID:8857881).

15. Tinetti ME. Performance oriented assessment of mobility prob-lems in the elderly patient. J Am Geriatr Soc 1986;34:119-26. (PMID:3944402).

16. Podsiadlo D, Richardson S. The Timed “Up & Go”: A test of basic functional mobility for frail elderly persons. J Am Geriatr Soc 1991;39(2):142-8. (PMID:1991946).

17. Shumway-Cook A, Brauer S, Woollacott M. Predicting the pro-bability for falls in community-dwelling older adults using the Timed Up & Go Test. Phys Ther 2000;80(9):896-903. (PMID:10960937).

18. Yesavage JA, Brink TL, Rose TL, Lum O, Huang V, Adey MB, Leirer VO. Development and validation of a geriatric depressi-on screening scale: A preliminary report. J Psychiatr Res 1983;17:37-49 (PMID:7183759).

19. Delbaere K, Crombez G, Vanderstraeten G, Willems T, Cam-bier D. Fear-related avoidance of activities, falls and physical frailty. A prospective community-based cohort study. Age Age-ing 2004;33(4):368-73. (PMID:15047574).

20. Lee F, Mackenzie L, James C. Perceptions of older people living in the community about their fear of falling. Disabil Rehabil 2008;30(23):1803-11. (PMID:19031207).

21. Kuzeyli Y›ld›r›m Y, Karadakovan A. Yafll› bireylerde düflme korkusu ile günlük yaflam aktiviteleri ve yaflam kalitesi aras›n-daki iliflki. Turkish Journal of Geriatrics 2004;7(2):78-83. 22. Andersson AG, Kamwendo K, Appelros P. Fear of falling in

stroke patients: relationship with previous falls and functional characteristics. Int J Rehabil Res 2008;31(3):261-4. (PMID:18708851).