Namık Kemal:21 Aralık 1840 - 2 Aralık 1888

rfc ^

★

N A M I K K E M A L

21 aralık 1840 — 2 aralık 1888

★

Aziz üstad merhum İhsan Sungu'nup ‘‘Namık Kemaİ” adlı eserinden gldıgımız aşağıdaki par­ çalar, büyüij vatanperveri en iyi anlatan yazılardandır. Milleti aydınlatmak pahasına va­ tan aşkıyle yanan Namık Kemal'i ve aşkından neler çektiğini bir daha hatırlatmak için bu

parçaları sayfalarımıza alıyoruz.

★

N am ık K em âl, 21 B irin c i k â n u n 1840 d a T e k ird a ğ ı’n d a d o ğ m u ştu r. B ab ası b ir a r a lık M ün eccim b aşı o lan M u stafa A sım b e y d ir. K em al, h e n ü z çocuk ik e n a n a s ı­ nı k a y b e tti. B ü y ü k b a b a sı A b d ü llâ tif P a ş a ’n ın h a re m i M a h d u m e H a n ım ın e- lin d e te rb iy e g ö rm eğ e b aşlad ı. Çok z e ­ k î b ir T ü rk k a d ın ı o la n M a h d u m e h a ­ n ım ın N am ık K em a l ü z e rin d e b ü y ü k te ­ siri oldu.

B ü y ü k b a b a sı A b d ü llâ tif P a şa ile b ir lik te e v v e lâ K a r s ’a, b ir m ü d d e t so n ­ ra d a S o fy a ’y a g itti.

N am ık K e m a l’in K a r s ’a m u v a s a la ­ tın d a n b ir k aç a y so n ra K ırım m u h a r e ­ besi b aşla d ı. İlk g e n ç lik ça ğ ın ın h en ü z b u h r a n lı d e v re sin d e b u lu n a n K em al, O sm a n lı İm p a ra to rlu ğ u ile Ç a rlık R u s­ y a ’sı a ra s ın d a a s ırla r c a s ü re n m ü c a d e ­ le n in y e n id e n a le v le n d iğ in e , A n ad o lu h u d u tla r ın ın is tik lâ l a ş k ıy le y e n id e n ş a h la n d ığ ın a y a k ın d a n ş â h it oldu. B ir ta r a f ta n O lta n içe , Ç ita n a , S ilis tre m u h a ­ r e b e le rin in , d iğ e r ta r a f ta n S in o p ’u n topa tu tu lm a s ın ın a k is le rin i ş a rk h u d u tla r ı­ m ızd a d u y d u . H a rp e s n a sın d a K ars^tan İs­ ta n b u l’a g e lirk e n m e m le k e ti b a ş ta n b a şa k a te d e n N am ık Kemal,, m ille tin k a h r a ­ m a n ru h u n u d e rin d e n d u y m a k için m ü ­ k em m el b ir f ır s a t eld e etm iş oldu. İ s ­ ta n b u l’a g elişin d e B a lık lo v a, E lm alı,

G özlöve’d en g elen z a fe r m ü jd e le rin in m e m le k e t u f u k la r ın a d a ğ ıttığ ı se v in çten

t N am ık K em al

k en d isi de h isse aldı. B ü y ü k babâsiy}ç(j S o fy a ’y a g eld iğ i z a m a n h a r p h â lâ deyim i e d iy o rd u . G en ç liğ in in b ir k ısm ın ı i ç m ^ , geçird iğ i K a rs ’ın k a h ra m a n c a b ir

njüdij-f a â d a n so n ra d ü şm a n e lin e g eç tiğ in i, S i­ v a s to p o l’ü n m ü tte f ik o r d u la r ta ra fın d a n a lın d ığ ın ı, n ih a y e t P a r is m u a h e d e siy le su lh u n im z a la n d ığ ın ı S o fy a ’d a n h a b e r aldı. G en ç liğ in in en h e y e c a n lı b ir d e v ­ re sin d e , m illî d u y g u la rın en u y a n ık o l­ d u ğ u b u h r a n lı b ir d e v ird e m ille tle d o ğ ­ r u n d a n d o ğ ru y a te m a s f ırs a tın ı b u lm a k , büyi^c v a ta n p e rv e rin m illî ve v a ta n î te rb iy e s in d e m ü e ssir b ir âm il oldu. O s­ m an lI ta rih in i çok iyi b ile n b a b a sı A sım b ey in , m e m le k e te cid d î h iz m e tle ri gö­ rü lm ü ş olan b a b a sı ile c e d le rin in O s­ m anlI p a d iş a h la r ın ın zu lm ü a ltın d a c a n ­ la rın d a n v e m a lla rın d a n m a h ru m e d il­ m e le rin i ta fs ilâ tiy le o ğ lu n a a n la tm a sı, is tib d a d a ve zu lm e k a rş ı K e m a l’in genç ve d u y g u lu r u h u n d a d e rin a k is le r u y a n ­ dırd ı.

N am ık K em al, p e k genç ik e n şiire b aşla d ı. O n a ltı y a ş ın d a İ s ta n b u l’a d ö ­ n ü n c e ş iirle r in in y e k û n u ep e y ce t u t ­ m u ştu . Ş a ir, eski y o ld a y a z ılm ış ş iir le ­ riy le İ s ta n b u l’da d iv a n ş a irle r i a r a s ın ­ d a ş ö h re t k az an d ı. B ir m ü d d e t so n ra Ş in a si ile ta n ıştı. O v a k te k a d a r ş a rk k ü ltü r ü ve ş a rk z ih n iy e tiy le y e tişm iş o- la n ş a irin Ş in a si ile te m a sı o n a y e n i b ir u fu k açtı. Ş in a s i’n in fey iz li m u h itin d e f ik ir le r i ve ifa d e si b ü y ü k b ir in k ılâ p g e ­ ç iriy o rd u . Ş in asi, A g âh E fe n d i ile b i r ­ lik te te sis e ttiğ i « T ercü m an ı A h v al» d en ç e k ild ik te n b ir m ü d d e t so n ra «T asviri E fkâr» ı ç ık a rd ı. T ü rk g a z etec iliğ i Ş in a ­ si’n in in k ılâ p ç ı elin d e f ik ir g az etec iliğ i y o lu n u tu ttu . N am ık K em al, ü s tâ d ın ın y a n ın d a e d e b iy a t v e siy a se t s a h a la rın ­ d a g ittik ç e o lg u n la şıy o rd u . N ih a y e t, Ş i­ n a si P a r is ’e g itm e ğ e m e c b u r k a ld ığ ı z a ­ m a n «T asviri E fkâr» ı m ü n h a s ıra n K e ­ m a l’e b ır a k tı. G a z e te n in m e su liy e tin i y irm i beş y a ş ın d a ü z e rin e a la n K em a l de Ş in a si g ib i «T asviri E fk â r» d a M illî d â v â la rım ız ı m ü d a fa a e tm eğ e b aşlad ı. K e m a l a r tık d iv a n ş a irliğ in i b ir ta r a f a b ıra k m ış, e d e b iy a tı, m ille ti h e r s a h a d a te n v ir için ca n lı b ir v a s ıta o la ra k k u l­ la n m a ğ ı ü lk ü ed in m işti. N am ık K e m a l’in k alem i a r tık aşk v e tasav\*uf v a d ile r in ­ d e değil, T ü rk m ille tin in e m rin d e ve h iz m e tin d e ça lışıy o rd u . N a m ık K e m a l’in «'f'asviri E fkâr» da çık an h e r m a k a le si o- k tiittfc u la n n ın g ö rü ş v e a n la y ış se v iy e- s irtr^ 'e n iş le tm e k le b e r a b e r h e r v esile d en

is tifa d e e d e re k o n la ra v a ta n ve m illiy e t aşk ın ı te lk in «ediyor' y e p y e n i b ir ifad e ta rz ı ile de h e rk e si h a y r a n b ır a k ıy o r ­ du.

N am ık K em al, T a sv iri E f k â r ’a' y a z ­ dığı s ır a d a m e m le k e tte is tib d a d id a r e ­ sin e n ih a y e t v e rm e k için b ir kaç a r k a - d a şiy le b ir lik te v ü c u d a g e tird iğ i ve a d ı­ n a « İttifa k ı H am iy et» ded iğ i gizli t e ­ şe k k ü l ile v a ta n î h iz m e tle rin i g e n iş le t­ m e k isted i. T a sv iri E f k â r ’d a k i ateşli y a ­ z ıla rd a n k u ş k u la n a n S a d ra z a m  li P a ­ şa, N am ık K e m a l’in ş a rk m eselesi h a k ­ k ın d a y a z d ığ ı m a k a le y i vesile e d e re k b ü y ü k v a ta n p e rv e ri m u h a r r ir lik te n m en e tti ve k e n d isin i E rz u ru m V ali m u a v in ­ liğ iy le İ s ta n b u l’d a n u z a k la ş tırm a k is te ­ di. A y n i”z a m a n d a y a z ıla rın d a n ve d ilin ­ d en çe k in d iğ i Z iy a P a ş a ’y ı d a K ıb rıs M u ta s a rrıflığ ın a ta y in e tti. D iğ er ta r a f ­ ta n gizli te ş e k k ü lü h a b e r a la n h ü k ü m e t, b irk a ç k işiy i te v k if e tti. O s ıra d a m e m ­ le k e tte m e ş ru tiy e ti te sis e tm e k g a y e s iy ­ le k u r u la n «Yeni O sm anlIlar» c e m iy e ti a d ın a n e ş r iy a tta b u lu n m a k ü ze re M ısır­ lı M u sta fa F azıl P aşa, N am ık K e m a l ile Z iy a P a şa 'y ı A v ru p a ’y a d â v e t e tti. H er ik isi de d a v e te ic a b e t e d e re k 1867 M a- y ıs ’ın d a İ s ta n b u l’d a n k a ç tıla r. E v v elce İ s ta n b u l'd a «M uhbir» g az e te sin i ç ık a r ­ m a k ta ik e n h ü k ü m e tç e K a s ta m o n u ’y a n e fy e d ilm i şo lan A li S u a v i’yi de b u lu n ­ d u ğ u y e rd e n k a ç ır ta r a k İ s ta n b u l’a, o r a ­ d a n d a M e sin a’y a g e tir ttile r . M e sin a’da b u lu n a n üç a rk a d a ş o ra d a n P a r is ’e, b ir m ü d d e t so n ra d a L o n d ra ’y a g itti.  li S u av i o ra d a «M uhbir» g az e te sin i ç ık a r ­ dı. F a k a t S ü a v in in y a z ıla rın ı ce m iy e tin ta k ip e ttiğ i g a y e le re u y g u n b u lm a y a n N am ık K em a l ile Z iy a P aşa , L o n d ra ’da « H ü rriy et» a d ıy la h a f ta lık b ir gazete ç ık a rm a ğ a b a ş la d ıla r. H ü r r iy e t’in ilk s a ­ y ısı 29 H a z ira n 1868 de ç ık tı. H em en y aln ız b u iki e d ib in k a le m in d e n ç ık a n «H ü rriy et» T ü rk m ille tin in siy a sî h a k ­ la rın ı m ü d a fa a e d e n ilk T ü rk g a z e te si­ dir. T a sv iri E fk â r ’d a Ş in a s i’n in tem iz, k u v v e tli, f a k a t ih tiy a tlı lis a n ın ı ta k lit e t ­ m e k m e c b u riy e tin d e b u lu n a n b ü y ü k v a ­ ta n p e rv e r, şim d i en g ü r sesiy le v a t a n ­ d a ş la r ın a h ü r riy e tle rin i, siy a sî h a k l a r ı­ nı te lk in ed ecek s e rb e s t v a s ıta y ı b u l­ m uştu.

G ö rü p a h k â m ı a srı m ü n h a rif sıd k -u se lâ m e tte n Ç e k ild ik iz ze t-ü ik b a l ile b a b -ı h ü ­ k ü m e tte n d iy e re k v a ta n ın d a n a y r ıla n N am ık K e ­ m al, bu b e y itle b a ş lıy a n a te şli k a s id e ­ sinde, g irişe ce ğ i şa n lı h ü r r iy e t m ü c a d e ­ le sin in â d e ta k a r a k te r in i te s b it e tti. O ta r ih te n b e ri h e r T ü r k ’e h ü r r iy e t a ş k ı­ nı a ş ılıy a n bu k a s id e d e b ü y ü k v a ta n p e r ­ v e r, b ir ta r a f ta n z a lim le re k a rşı: C iv a n -m e rd a n ı m ille tle h a z e r k a v ­ g a d a n e y b id â d E rir şe m şiri zu lm u n â te ş - i h u n - i

h a m iy e tte n Ne m ü m k ü n zulm ile b id â d ile im ­ h a y ı h ü r r iy e t Ç alış id râ k i k a ld ır m u k te d irs e n

âdef-m iy y e tte n d iy e h ita b e d e rk e n o n la ra â le t o la n la ra da: M uini za lim in d ü n y a d a e r b a b -ı d e-r.a e ttir K ö p e k tir zevk a la n sa y y a d ı bi in s a ­ fa h iz m e tte n b e y tiy le h a d le rin i b ild irir.

Ne e fs u n k â r im işsin ali ey d id a rı h ü r r iy e t E siri a ş k ın o ld u k gerçi k u r tu ld u k e-s a re tte n b e y tiy le h ü r riy e te k a rşı aşk ın ı ilâ n e - d en şa ir,

Biz ol u lv î ııih a d a m z ki m e y d a n -ı h a m iy y e tte Bize h â k i-i m e za r eh v e n g e lir h â k i m e z e lle tte n Nc gam p ü r âteşi h e v l olsa da gav'-

gay ı h ü r r iy e t K a ç a r m ı m e rd o la n b ir can için m e y d a n ı g a y re tte n K em e n d i ca n g ü d az i e jd e ri k a h ro lsa ,

ce llâ d ın M ü re c c a h tır y in e bin k e rre zin ciri e s a re tte n F ele k h e r tü r lü esb ab ı ce fasın to p ­ la sın gelsin D önersem k ah p e y im m ille t y o lu n d a

b ir az im e tte n b e y itle riy le h ü r r iy e t m ü c a d e le sin in h e ­ y e c a n la rın ı a n la tır. îs tib d a d a ltın d a d ü ş ­ tü ğ ü se fa le ti g ö re re k m e m le k e tin is tik ­ b â lin d e n ü m itle rin i k e s e n le re de:

H a k ir o ld u y sa m ille t ş a n ın a n o k sa n g e lir sa n m a Y ere d ü şm e k le c e v h e r s a k ıt olm az k a d ı - ü k ıy m e tte n E d e r te d v iri âlem b ir m e k in in k u v -vei azm i C ih an ti t r e r se b a tı p ay i e rb a b ı m e ­ ta n e tte n K aza h e r feyzini h e r lû tf u n u b ir v a k t için s a k la r F ü tu r e tm e sa k ın m ille tte k i zafü b e ta e tte n D e ğ ild ir şîri d e rz e n c ire tö h m e t a c ­ zi ikdam ı F e le k te b a h t u ta n s ın b în a sîp e r b a ­ bı h iz m e tte n b e y itle riy le sa rsılm a z b ir azim te lk in e-der.

« H ü rriy e t» te N am ık K e m a l’in h e r m a k a le si m ille te h a k ve v a z ife s a h a la ­ rın d a y e n i u f u k la r açıyor, u zu n a s ırla r is tib d a t a ltın d a b en liğ i u y u şm u ş, ü m i­ di k esilm iş o lan T ü rk m ille tin e en m ü ­ e s sir e n e rji k a y n a ğ ı olu y o r. «T asviri E fkâr» d ak i y a z ıla rın d a eski e d e b iy a t m ü n te s ip le rin e de ik tid a r ın ı te slim e t ­ tirm e k k ay g ısiy le lâ fz î s a n ’a tle r e geniş y e r a y ıra n b ü y ü k m u h a rr ir , H ü r r iy e t’te ç ık a n y a z ıla rın d a f ik ir le r in e ve d u y g u ­ la rın a en sa d e b ir lis a n la te rc ü m a n o- lu y o r, T em iz T ü rk ç e ’n in b u g ü n b ile h a y ­ ra n ı o ld u ğ u m u z en g ü zel ö rn e k le rin i v e ­ riy o rd u .

N am ık K em al, b ir p re n sip m eselesi ü z e rin e 1869 e y lü lü n d e H ü r r iy e t’te n ç e ­ k ild i. B ir m ü d d e t F ra n s a ’d a k a ld ık ta n so n ra F ra n sız -A lm a n m u h a re b e si b a ş la r b aşla m a z o ra d a n a y rıld ı. B ir m ü d d e t so n ra V iy a n a ’y a geldi. O ra d a k e n d i b a ­ şın a « istik b âl» d iy e b ir gazete ç ık a r m a ­ ğa k a r a r v e rm işk e n  li P a ş a ’n ın ıs r a r lı d â v e ti ü z e rin e 1870 ik in c i te ş rin in d e İs ­ ta n b u l’a d ö n d ü . B ir m ü d d e t so n ra  li P aşa v e fa t e d e re k y e rin e M a h m u t N edim P aşa S a d rıâ z a m oldu. N am ık K em al, is­ tib d a d ı v e fe n a id a re sile  li P a ş a ’yı çok a r a ta n M ahm ud N edim P a ş a ’n ın ic r a a tı­ nı te n k it etm ey i m illî b ir v az ife a d d e t­ ti. Y eni b ir g az ete ç ık a rm a k isted i, m ü ­ sa a d e alam a d ı. H ü k ü m e tç e k a p a tılm ış ik e n y e n id e n ç ık m a sın a m ü sa a d e ed ilen «İbret» g a z etesin i a r k a d a ş la rıy la b ir lik ­ te ç ık a rm a ğ a b aşlad ı. «İbret» d e v ri, ,b ü -

( A rk a sı 704 ü n cü sa y fa d a )

★ ★ ★

NAMIK KEMAL

(B a ş ta ra fı 693 ü n c ü sa y fa d a ) y ü k v a ta n p e rv e rle r in h e p v a ta n a h iz ­ m e tle g eçen h a y a tın ın en fa a l d e v re sin i te ş k il ed er. B u g ü n k ü g a z e te le rim iz h a c ­ m in d e o la n « ibret» in ik i, bazaıı d a üç sa h ife sin i d o ld u ra n ateşli ve o lg u n m a ­ k a le le ri, h e r g ü n m illî b ir d â v a y ı ele a- la ra k m ille tin f ik r î se v iy e sin i y ü k s e lti­ y o r, m illî d u y g u la rın a in k iş a f v e r iy o r ­ du. N am ık K e m a l ve a rk a d a ş la rın ın « İb­ ret» te k u lla n d ığ ı s e rb e st lis a n d a n k u ş ­ k u la n a n M ah m u d N ed im P aşa , ik i ay g eçm ed en g az etey i ta til etti. N a m ık K e ­ m a l’i G elibolu M u ta s a rrıflığ ı ile, a r k a ­ d a ş la rın ı d a b ir e r m e m u riy e tle İ s ta n ­ b u l’d a n u z a k la ştırd ı. N am ık K em a l G e­ lib o lu ’y a g itm e d e n M ah m u d N edim P aşa a z lo lu n a ra k y e r in e M ith a t P aşa geçti. M ith a t P a şa d a N am ık K e m a l’in G elib o ­ l u ’y a g itm e sin i iltiz a m e tti. «İbret» g a ­ ze te si iki b u ç u k a y ta tild e n so n ra y e n i­ den ç ık m a ğ a b aşla d ı. N am ık K em a l, m a ­ k a le le rin e d ev a m e tti. Y alnız y a z ıla r ı­ n ın a ltın a im za y e rin e « B a şm u h a rrir» e iş a r e t o la ra k «B. M.» h a r f le r in i k u lla n ­ dı. B ü y ü k m u h a rr ir , «İbret» e yazı y a ­ z a rk e n b ir ta r a f ta n d a a rk a d a ş ı E buzzi- y a T ev fik B e y in ç ık a rd ığ ı «H adika» g a ­ z e te sin d e m a k a le le r n e ş re d iy o rd u . M it­ h a t P a ş a ’d a n so n ra R ü ştü P a şa sa d a re te g e tirild i. N am ık K em a l, G e lib o lu ’d a k u ­ duz k ö p e k le rin ço ğalm ası ü z e rin e e r ­ k e k v e dişi k ö p e k le ri b ir b ir in d e n u z a k ­ la ş tırm ış o ld u ğ u için G elibolu m u ta s a r ­ rıflığ ın d a n az lo lu n d u . İ s ta n b u l’a geldi. «İbret» te «K em al» im zası te k r a r gö ­ rü n m e ğ e b aşla d ı. G azeted e ç ık a n y a z ı­ la r, g ittik ç e şid d e tin i a rttırıy o rd u . N a ­ m ık K e m a l’in, b a s ıla c a k k ita p la rın ı M eclisi M a a rifin te tk ik in d e n g e ç irilm e ­ si h a k k m d a k i k a r a r ü z e rin e ü s tü s te b ir ­ k aç m a k a le y az m a sı g a z e te n in y in e k a ­ p a tılm a s ın a seb ep oldu. B ir ay so n ra g a ­ ze te te k r a r çık m a ğ a b a ş la y ın c a şid d etli m a k a le le r b ir b ir in i ta k ip etti. (D ev am edecek)

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi