©Copyright 2020 by Social Mentality And Researcher Thinkers Journal
SOCIAL MENTALITY AND RESEARCHER THINKERS JOURNAL Doı: http://dx.doi.org/10.31576/smryj.577
SmartJournal 2020; 6(35):1585-1593 Arrival : 16/07/2020 Published : 18/09/2020
YUNUS
EMRE
ENSTİTÜSÜ
“TÜRKÇE
ÖĞRENİYORUM” İSİMLİ DERS KİTAPLARINDAKİ
OKUMA METİNLERİNİN VE GÖRSELLERİNİN KÖK
DEĞERLER AÇISINDAN İNCELENMESİ
Analysis Of The Reading Texts Of Yunus Emre Enstitüsü Textbooks That
Named “I Am Learning Turkish” And The Visuals In These Books In Terms
Of Root Values
Reference: Kaya, A. & Büyükalan Filiz, S.(2020). “Yunus Emre Enstitüsü “Türkçe Öğreniyorum” İsimli Ders Kitaplarındaki Okuma Metinlerinin Ve Görsellerinin Kök Değerler Açısından İncelenmesi ”, International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, (Issn:2630-631X) 6(35): 1585-1593.
Arzu KAYA
Gazi Üniversitesi Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi Doktora Programı Öğrencisi, Ankara/Türkiye.
Doç.Dr. Sevil BÜYÜKALAN FİLİZ
Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Bölümü Öğretim Üyesi, Ankara/Türkiye.
ÖZET
Değerler bir toplumu ayakta tutan en önemli ögelerden biridir. Toplumdan topluma farklılık göstermekle birlikte bazıları evrensel özellik taşır. Millî Eğitim Bakanlığının “kök değer” olarak ifade ettiği değerlerin her topluma hitap ettiği düşünülmektedir. Gerek ana dili olarak gerek de yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde değer aktarımı önemli olmaktadır. Bu çalışmada Yunus Emre Enstitüsü Türkçe öğreniyorum (3 ve 4) ders kitaplarındaki okuma metinlerinin ve görsellerinin kök değerler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğreniyorum 3 ve 4 kitabının okuma metinleri incelendiğinde toplamda 92 defa kök değerlere yer verildiği görülmektedir. En çok yer verilen değer 26 defa tekrarlanan sevgi olurken onu takip eden değerler özdenetim(15) ve sorumluluk(12) olmuştur. En az yer verilen değerler ise dürüstlük(1) ve adalettir(2). Bahsi geçen kitapların görselleri incelendiğinde ise metin içerikleriyle uyumlu bir sonucun olduğu anlaşılmaktadır. Görsellerde toplamda 106 defa kök değerlere yer verildiği görülmektedir. En çok yer verilen değerlerin sevgi(33), sorumluluk(16), dostluk(14) ve özdenetim(14) olduğu anlaşılmaktadır. En az yer verilen değerlerin ise sabır(1), adalet(2) ve vatanseverlik(3) olduğu dikkat çekmektedir. Dürüstlük değerine her iki kitaptaki görsellerde de yer verilmemiştir.
Anahtar Kelimeler: Değerler eğitimi, Yabancı Dil Olarak
Türkçe Öğretimi, Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğreniyorum Ders Kitapları.
ABSTRACT
Values are one of the most important elements that keep a society alive. Although it differs from society to society, some have universal characteristics. The values expressed as root values by the Ministry of National Education are thought to appeal to every society. The transfer of value is important in teaching Turkish both as a mother language and as a foreign language. In this study, it is aimed to examine the reading texts and visuals in "I am learning Turkish (3 and 4)" textbooks of Yunus Emre institute in terms of root values. When the reading texts of Yunus Emre Enstitüsü "I am learning Turkish 3 and 4" are examined, it is seen that total root values are given 92 times. The most commonly used value was love repeated 26 times, followed by self-audit (15) and responsibility (12). The least mentioned values are honesty (1) and justice (2). When the visuals of these books are examined, it is understood that there is a concordant result with the text contents. In the visuals, it is seen that root values are given 106 times in total. It is understood that the values that are mostly included are love (33), responsibility (16), friendship (14) and self-control (14). The least mentioned values are patience (1), justice (2) and patriotism (3). The value of honesty is not included in the visuals in both books.
Key Words: Values education, Teaching Turkish As A
Foreign Language, Yunus Emre Enstitüsü I Learn Turkish Textbooks.
1. GİRİŞ
Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi, günümüzde geçmişe oranla daha çok ihtiyaç duyulan bir alan hâline gelmiştir. Mültecilerin arttığı ve Türkçe öğretiminin devlet politikası konusu edinildiği bu ortamda, alanla ilgili çalışmaların da artması gerekli görülmektedir. Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi önce Türkçe Öğretim Merkezleri (TÖMER) aracılığıyla yapılmıştır. Başta Anakara Üniversitesi ve Gazi Üniversitesi’nin TÖMER’leri açılmış, zamanla başka üniversitelere de yayılmıştır. TÖMER’lerin dışında Yunus Emre Enstitüsü bu alanda çalışmaları etkin bir şekilde
REVIEW ARTICLE
yürütmektedir. Özellikle son yıllarda gerek yurt içi gerek de yurt dışında faaliyetlerine devam etmektedir. Kendine ait kitaplarıyla bu alanda önemli çalışmalar yapmaktadır.
Dil öğrenimi sadece dil bilgisinden ibaret değildir. Aynı zamanda öğrenilen dilin kültürünü, geleneklerini, dünyaya bakış açısını da tanıtmayı amaçlar. Türkçeyi ya da herhangi bir dili öğrenen kişilerin yaşadığı sorunlardan biri de öğrendiği dile ait değerleri tanımamasından kaynaklanmaktadır. (Boztilki, 2018: 756.s). Özellikle ülkemize gelen yabancı uyruklu öğrenciler için bu uyum sorunu daha çok öne çıkmaktadır. Bulundukları yere tam olarak bütünleşebilmeleri için var olan değerlerin farkına varmaları gerekmektedir.
Değerler eğitimine Millî Eğitim Temel Kanunu’nda şu şekilde yer verilmektedir: “Türk milletinin bütün fertlerini beden, zihin, ahlak ve duygu bakımından dengeli ve sağlıklı şekilde gelişmiş bir kişiliğe ve karaktere, hür ve bilimsel düşünme gücüne, geniş bir dünya görüşüne sahip, saygılı kişilik ve teşebbüse değer veren, topluma karşı sorumluluk duyan; yapıcı ve verimli kişiler olarak yetiştirmek gerekmektedir.”(2006:1) UNESCO ise değerler eğitimini “Çocukların ve gençlerin pozitif değerleri keşfedip geliştirmeleri ve kendi potansiyellerine göre ilerlemeleri için yürütülen eğitimsel gayretler.” olarak tanımlanmaktadır. (UNESCO, Living values education overview, 2010, s:1.). Tanımlar incelendiğinde farklılıkların olmakla birlikte ortak bir paydada birleşilebileceği görülmektedir. Değerler eğitimindeki asıl amaç kendini tanıyan ve her anlamda olumlu davranış sergileyen bireyler yetiştirmektir.
Dil öğretimi yapılırken değerler ders kitapları aracılığıyla yapılır. Ders kitaplarındaki metinler, amaç dilin öne çıkan değerlerini gösterme açısından başvuru kaynaklarıdır. “Türkçe öğretiminde temel ders materyallerinden biri metindir. Hatta Türkçe eğitiminin büyük ölçüde metne dayandığını söylemek yanlış olmaz. Çünkü dil öğrenmek; kelimelerin, kurallar çerçevesinde bir araya gelerek oluşturduğu dünyayı görmek, tanımak, anlamak, değerlendirmek, hissetmek, bu dünyada yaşamaktır.”(Açık ve Demir, 2011: 56.s)
Ana dili eğitimi değer öğretimini amaçlarken yabancı dil öğretiminde değer öğretiminden daha çok değer tanıtımı şeklinde ele alınır. (Boztilki, 2018: 763.s) Çünkü değer öğretimi bir yabancıya zorlama ve dayatmayla yapılamaz. Sadece tanıtılır, öğrencinin en iyi şekilde değerlerden haberdar olması sağlanır. Amaç, öğrendiği dilin kültüründe var olan değerlere saygı duymasını sağlamaktır. Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenenlere yapılan değerler eğitimi her toplumda öne çıkan değerler bazında yapılırsa daha verimli olmakla birlikte zorlanmadan gerçekleşecektir. Bunun için “kök değerler” diye ifade edilen değerler bizim ana hedefimiz olmalıdır. Millî Eğitim Bakanlığı öğretim programlarında “kök değerleri” şu şekilde ifade etmektedir : Adalet, dostluk, dürüstlük, öz denetim, sabır, saygı, sevgi, sorumluluk, vatanseverlik ve yardımseverlik ( MEB, 2017b: 24.s). Alanla ilgili çalışmalar incelendiğinde: Boztilki (2018)’nin “Gazi Üniversitesi TÖMER B1 Seviyesi Kitabının Değerler Eğitimi Bakımından İncelenmesi” adlı makalesinde tarama modeli kullanılarak bahsi geçen kitap incelenmiş ve sonuçta bütün değerlere yer verildiği görülmüştür. Kardaş & Cemal(2017)’in “Değerler Eğitimi ve Türkçe Öğretiminde Değer Eğitimi Üzerine Yapılan Araştırmalara İlişkin Kaynakça Denemesi” adlı çalışmalarında doküman taraması yapılarak, verilere ulaşılmıştır. Türkçe öğretiminde değer eğitimiyle ilgili yapılmış yüksek lisans, makale ve bildirilere yer verilmiştir. Aktaş & Şentürk (2015)’in “Türkiye’de ve Romanya’da Okutulan Ana Dili Türkçe Ders Kitaplarının Değer İletimi Açısından Karşılaştırılması” adlı çalışmasında doküman analizi yöntemiyle Türk Millî Eğitim Bakanlığı Yayınevi ile Romen Eğitim, Araştırma, Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınevi’ne ait ortaokul 6, 7 ve 8. Sınıf ana dili Türkçe ders kitaplarındaki okuma metinlerinde yer alan ulusal ve evrensel değerler incelenmiştir. Bağcı & Elbir (2013)’in “Değerler Eğitimi Üzerine Yapılmış Lisansüstü Düzeyindeki Çalışmaların Değerlendirilmesi” makalesinde tam metni erişime açık olan lisansüstü çalışmaların dış yapı ve içerik analizleri yapılmıştır. Öncelikle konu sınıflandırılmasına gidilerek gerekli istatistiklere ulaşılmıştır. Çalışmaların ortak özelliğini değerler eğitiminin yeterli derecede özümsenmediği yönünde olmuştur. Kazanoğlu, Atan & Özçelebi (2005)’nin çalışmasında “Yabancı Dil Öğretiminde Belgesel Film Kullanımının Öğretmen Adaylarının Dil Yetileri ve Değer Eğitimi Gelişimine
smartofjournal.com / editorsmartjournal@gmail.com / Open Access Refereed / E-Journal / Refereed / Indexed
Katkısı” Başlıklı Projenin Tanıtımı ve Proje Kapsamında Fransız Dili Eğitimi Anabilim Dalı Uygulamaları adlı çalışmada öncelikle yabancı dil öğretiminde görsel işitsel materyal kullanımının önemi vurgulanmış; belgesel kullanımının sağladığı yararlardan bahsedilmiştir.
Türkçe eğitimi alanındaki değer eğitimiyle ilgili çalışmalar incelendiğinde doküman analizi yöntemiyle kitapların ele alındığı görülmektedir. Konuyla ilgili yazılan makaleler incelendiğinde daha çok ana dil olarak Türkçe öğretiminde araştırmaların yapıldığı dikkat çekmektedir. Bu durum yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde değerler eğitiminin yeterince ele alınmadığını göstermektedir. Dil öğretimi, aynı zamanda kültür ve dolayısıyla değer öğretimidir. Yabancı dil olarak Türkçe öğretiminde de değer tanıtımının önemi göz önünde bulundurulursa, bunun da daha çok metinlerle verildiği düşünülürse yapacağımız çalışmanın alana katkı sağlayacağı görülmektedir.
1.1. Amaç ve Alt Amaçlar
Bu çalışmada Yunus Emre Enstitüsü Türkçe öğreniyorum ders kitaplarındaki okuma metinlerinin ve görsellerinin kök değerler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amacı gerçekleştirmek için aşağıdaki sorulara cevap aranmıştır:
1. Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 3’te yer alan metinlerdeki kök değerler nelerdir?
2. Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 3’te yer alan görsellerdeki kök değerler nelerdir?
3. Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 4’te yer alan metinlerdeki kök değerler nelerdir?
4. Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 4’te yer alan görsellerdeki kök değerler nelerdir?
2. YÖNTEM
2.1. Araştırmanın Modeli
Araştırmada 2018 yılında basılan Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğreniyorum 3. Ve 4. Çalışma ve Ders kitaplarındaki okuma metinleri ve görselleri Türkçe Öğretim Programı’nda yer alan değerler açısından incelenip analiz edileceğinden çalışmanın modeli betimseldir. Betimsel araştırmalar, “geçmişte ya da hâlen var olan bir durumu olduğu şekliyle betimlemeyi amaçlayan araştırma yaklaşımıdır. Araştırmaya konu olan olay, birey ya da nesne, kendi koşulları içinde ve olduğu gibi tanımlanmaya çalışılır.” (Karasar, 2008). Ayrıca bu araştırma nitel yöntem özellikleri taşımaktadır. “Nitel araştırma, bir şemsiye terim olup tanımlamaya, çözmeye, yorumlamaya ve anlamla ilgili terimlere ulaşmaya çalışan teknikleri kapsayan süreçler bütünüdür.” (Van Maanen, 1979, 520).
2.2. Veri Kaynağı
Bu araştırmada, Yunus Emre Enstitüsü’nün Türkçe Öğreniyorum Seti Ders Kitapları 3 ve 4’teki okuma metinleri ve görsellerinin, Millî Eğitim Bakanlığı tarafından yayımlanan Türkçe Öğretim Programı’nda “Kök Değerler” ifadesiyle yer alan değerler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda söz konusu dört kitapta hangi değerlere yer verildiği, hangi değerlerle daha çok karşılaşıldığı belirlenmiştir. Bu iki kitabın seçilmesinin nedeni bahsi geçen kitapların hedef kitlesinin 9 ve 14 yaşı kapsaması ve metin uzunluklarının uygun olmasıdır. Değer eğitimi açısından 9 ve 14 yaş arası uygun olduğu düşünülmektedir. Setin 1 ve 2. Kitabında daha çok günlük iletişim ve kelime öğretimi bağlamında kısa diyaloglara yer verilmiş, okuma metni kapsamında olay ve durum içerikli metinlere yer verilmemiştir. Değerleri inceleyebilecek özellikte olmadığı için setin ilk iki kitabı inceleme dışında bırakılmıştır.
2.3. Verilerin Toplanması
Araştırmanın veri kaynağını Yunus Emre Enstitüsü’nün 2018 basımlı Türkçe Öğreniyorum seti 3. ve 4. Çalışma ve Ders Kitapları oluşturmaktadır. Araştırmada kullanılan dokümanlara Yunus Emre Enstitüsü’nün internet sayfasından sipariş verilerek ulaşılmıştır. Araştırmada veri toplama yöntemi
olarak nitel veri toplama yöntemlerinden olan doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. “Doküman incelemesi, araştırılması hedeflenen olgu veya olgular hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini kapsar.”(Yıldırım ve Şimşek, 2005, 187).
2.4. Verilerin Analizi
Bu bölümde okuma metinleri ve görselleri değerlere göre incelenmiş, tablolar hâlinde verilmiştir. Doküman taraması ile belirlenen verilerin analizinde “betimsel analiz” metodu kullanılmıştır. Betimsel analizde amaç, doküman taramasıyla elde edilen bulguların yorumlanmış bir biçimde okuyucuya sunulmasıdır (Yıldırım ve Şimşek, 2008).
3. BULGULAR
Tablo 1. Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 3 Metin İçerikleri ve Değerler Tablosu
Kök D eğe rle r Kör eb e Ge çm iş Ol su n B ilgi sayar Oyu nla rı B ayr am A lış ve riş i Kap al ıç ar şı Şe hir ve Köy H ayat ı N e Y ap ac ak sın Ge le ce kt ek i M es le ği m B en im P la nım Hayvan at B ah çe sin de Ku ra N eh ri B en im Ü lk em B en N er eli yi m Ke lo ğl an ile Y aş lı D eği rm en ci E lif ’in B ir Gü nü İn at E vi Kı z Kal es i B is ik le t Kaz as ı A lin az ik Ke bab ın ın Hi kaye si Sağı rın Has ta Z iy ar et i Şik aye tin iz N ed ir ? T op la m Adalet - - - + - - - + - 2 Dostluk + - - - - + + - + - - - + - - - 5 Dürüstlük - - - 0 Özdenetim - - - + + - - - + - - + - - - 4 Sabır - - - + - + - - - 2 Saygı - - + + - - - + - - - - + - + 5 Sevgi - - + + - - + - - + - - - + + - + + - + + 10 Sorumluluk - + - + - - - + 3 Vatanseverlik - - - + + - - - 2 Yardımseverlik + - - - + - - + - - + - - - + + 6 Toplam 2 1 2 3 0 1 2 2 2 2 1 1 1 4 2 1 1 3 1 3 4 39
Tablo 2 incelendiğinde metinlerdeki görseller bakımından “Benim Planım” ve “Keloğlan ile Yaşlı Değirmenci” metinlerinin be kök değere yer vererek en çok kök değere sahip görsel bulunduran metinler olduğu anlaşılmaktadır. “İnat Evi”, “Kız Kalesi”, “Alinazik Kebabının Hikâyesi” adlı metinlerin görsellerinin ise hiç kök değer taşımadığı görülmektedir.
Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 3’teki görsellerde toplamda 46 defa kök değere yer verilmiştir. Bunlardan en çok yer verilen değerin sevgi(15), hiç yer verilmeyen değerin ise dürüstlük(0) olduğu görülmektedir. Sevgi değerinden sonra yer verilenler çoktan aza sıralandığında şu sonuç elde
edilmektedir: Dostluk(7), sorumluluk(6), yardımseverlik(6), saygı(5), özdenetim(4),
smartofjournal.com / editorsmartjournal@gmail.com / Open Access Refereed / E-Journal / Refereed / Indexed
Tablo 2. Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 3 Metin Görselleri ve Değerler Tablosu
Kö k D eğ er ler Kö rebe Geçm iş Ol sun Bi lg is ay ar Oy un la rı Ba yr am A lı şv er iş i Ka pa lı ça rş ı Şehi r ve Kö y Ha ya tı N e Y ap aca ks ın Gel ecekteki M es le ği m Beni m P la nı m Ha yv ana t B ahçes inde Kura N ehri Beni m Ü lkem Ben N erel iy im Kel oğ la n il e Y aş lı D eğ irm enc i El if’ in Bi r Günü İna t Ev i Kı z Ka le si Bi si kl et Ka za sı A li na zi k Keb abı nı n Hi ka y es i Sa ğı rı n Ha sta Zi ya reti Şi ka yet ini z N edi r? To pl a m Adalet - - - + - - - 1 Dostluk + - - - - + + - + - - - - + - - - + - + - 7 Dürüstlük - - - 0 Özdenetim - - - + + + - - - + - - - 4 Sabır - - - 0 Saygı - + - - + - - - + + - - - + 5 Sevgi + - + + - + + + + + + + + + - - - + - + + 15 Sorumluluk - - - + - - - + + - - - - + + - - - + 6 Vatanseverlik - - - + + - - - 2 Yardımseverlik + - - - - + - - + - - - - + - - - + + 6 Toplam 3 1 1 2 1 3 3 3 5 2 2 2 2 5 2 0 0 2 0 3 4 46 Tablo 2 incelendiğinde metinlerdeki görseller bakımından “Benim Planım” ve “Keloğlan ile Yaşlı Değirmenci” metinlerinin be kök değere yer vererek en çok kök değere sahip görsel bulunduran metinler olduğu anlaşılmaktadır. “İnat Evi”, “Kız Kalesi”, “Alinazik Kebabının Hikâyesi” adlı metinlerin görsellerinin ise hiç kök değer taşımadığı görülmektedir.
Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 3’teki görsellerde toplamda 46 defa kök değere yer verilmiştir. Bunlardan en çok yer verilen değerin sevgi(15), hiç yer verilmeyen değerin ise dürüstlük(0) olduğu görülmektedir. Sevgi değerinden sonra yer verilenler çoktan aza sıralandığında şu sonuç elde
edilmektedir: Dostluk(7), sorumluluk(6), yardımseverlik(6), saygı(5), özdenetim(4),
vatanseverlik(2) ve adalet(1) değerlerine ulaşılmaktadır.
Şekil 4. Dostluk, Sevgi
Şekil 5. Yardımseverlik
Şekil 1’de iki öğrencinin okula gittiği anlaşılmaktadır. Üzerinde önlükleri vardır. Sırtlarında okul çantaları bulunmaktadır. Bunlar özdenetimin olduğuna işaret etmektedir. Şekil 2’de ise iki çocuğun hasta annelerine iyi dileklerde bulunduğu görülmektedir. Anne çocuğunun başını okşamıştır. Bu görseller sevgi ve yardımseverliğin işaretidir. Şekil 3’te ise anne çocuklarının temizlik, yemek gibi ihtiyaçlarını karşılamaktadır. Çocukların kendilerinin de bir şeyler yaptığı dikkate alınırsa şekil özdenetim ve yardımseverlikle ilişkilendirilebilir. Şekil 4’te hayvanların birbiriyle dostça vakit geçirdiği görülmektedir. Adamın da hayvanlara yiyecek verdiği anlaşılmaktadır. Bunlar yardımseverlik ve dostluğun göstergesidir. Şekil 5’te ise bir doktorun hastasıyla ilgilendiği görülmektedir. Yardımseverlik ve ülkesinin insanına hizmet ettiği için vatanseverlikle ilişkilendirilebilir.
Tablo 3. Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 4 Metin İçerikleri ve Değerler Tablosu
Kök D eğe r B üyü k A da B ir T re n M aa sal ı Hak an ’ ı n z am an M as ke si D ave ts iz M is af ir E vc il Hayvan la r A sla n , Ku rt ve T il k i Sad ık D os tla rım ız M üz ik Z iy af et i M üz ik E l s an at la rım ız Hob il er im iz P ar a Kol ek siy on u Kom su la rım ve A rk ad aş la rım D üğü n Haz ır lığı D üğü n He rk es İ ş B aş ın da D ün ya On u Kon uş uyor Ki b ar Kı z E lif A ile P ik niğ i Kü tü ph an e S on ras ı Ki tap çıd a Hak an N e S eve r T op la m Adalet - - - 0 Dostluk - - - + - - - + + + - - - 4 Dürüstlük - + - - - 1 Özdenetim - - - + + + + + - - - + + + - + + + 11 Sabır - - - + - - - - + - - - 2 Saygı - - - + - - - + - - - - + + - + - - 5 Sevgi - + + + + - + + + + - - + + + - + - + + + + 16 Sorumluluk - - - + + + - - + - + + - + - + + 9 Vatanseverlik - - - 0 Yardımseverlik + - - + - - - + + - + - - - 5 Toplam 1 2 1 2 1 1 2 2 3 3 2 3 3 4 2 3 5 2 2 3 3 3 53 Tablo 3 incelendiğinde metinler bazında değerlere bakıldığında “Dünya Onu Konuşuyor” metninin 5 kök değere yer vererek en fazla kök değere sahip olduğu anlaşılmaktadır. “Büyük Ada”, “Hakan’ın Zaman Makinesi”, “Evcil Hayvanlar”, “Aslan, Kurt ve Tilki”, metninin ise 1 kök değere yer vererek en az değer taşıyan metin oldukları görülmektedir. Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 4’teki metinlerde toplamda 53 defa kök değerlere yer verildiği anlaşılmaktadır. Bunlardan en çok yer verilen değerin sevgi(16), hiç yer verilmeyen değerlerin ise adalet(0) ve vatanseverlik(0) olduğu görülmektedir. Sevgi değerinden sonra yer verilenler çoktan aza sıralandığında şu sonuç elde edilmektedir: Özdenetim(11), sorumluluk(9), yardımseverlik(5), saygı(5), sabır(2) ve dürüstlük(1) değerlerine ulaşılmaktadır. Tablo 4. Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 4 Metin Görselleri ve Değerler Tablosu Kök D eğe r B üyü k A da B ir T re n M aa sal ı Hak an ’ ı n z am an M as ke si D ave ts iz M is af ir E vc il Hayvan la r A sla n , Ku rt ve T il k i Sad ık D os tla rım ız M üz ik Z iy af et i M üz ik E l s an at la rım ız Hob il er im iz P ar a Kol ek siy on u Kom su la rım ve A rk ad aş la rım D üğü n Haz ır lığı D üğü n He rk es İ ş B aş ın da D ün ya On u Kon uş uyor Ki bar Kı z E lif A ile P ik niğ i Kü tü ph an e S on ras ı Ki tap çıd a Hak an N e S eve r T op la m Adalet - - - + - - - 1 Dostluk - + - + + - + - - - + - - + - - - + - - 7 Dürüstlük - - - 0 Özdenetim - - + - - - - + + + + - - - + + - + + + 10
smartofjournal.com / editorsmartjournal@gmail.com / Open Access Refereed / E-Journal / Refereed / Indexed Sabır - - - + - - - 1 Saygı - - - + - - - + - + + - + + - 6 Sevgi - + + + + - + + + + + - + + + - + + + + + + 18 Sorumluluk - - + - - - + + + - - + - + + - + - + + 10 Vatanseverlik + - - - 1 Yardımseverlik - - - + + - + - - - + - - - - + - - + - 6 Toplam 1 2 3 3 3 2 3 2 3 3 3 0 3 2 2 2 5 4 2 4 5 3 60
Tablo 4 incelendiğinde metinlerdeki görseller bakımından “Dünya Onu Konuşuyor” ve “Kitapçıda” metinlerinin 5 kök değere yer vererek en çok kök değere sahip görsel bulunduran metinler olduğu anlaşılmaktadır. “Para Koleksiyonu” adlı metnin görsellerinin ise hiç kök değer taşımadığı görülmektedir.
Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 4’teki görsellerde toplamda 60 defa kök değere yer verilmiştir. Bunlardan en çok yer verilen değerin sevgi(18), hiç yer verilmeyen değerin ise dürüstlük(0) olduğu görülmektedir. Sevgi değerinden sonra yer verilenler çoktan aza sıralandığında şu sonuç elde edilmektedir: Özdenetim(10), sorumluluk(10), dostluk(7), saygı(6), yardımseverlik(6), vatanseverlik(1), sabır(1), adalet(1) değerlerine ulaşılmaktadır.
Şekil 6’da bir kız çocuğunun kuşu sevgiyle avucuna aldığı görülmektedir. İnsan ve hayvanlar arasındaki sevgi ve dostluğun göstergesidir. Şekil 7’de ise bir düğün görselleştirilmiştir. Gelinin yanındaki kişilerin ailesi olduğu düşünülürse sevgi değeriyle ilişkilendirilebilir. Şekil 8’de ise iki çocuk birlikte yemek hazırlığındadır. Yardımlaşma ve dostluk değeriyle ilişki kurulabilir. Şekil 9’da köpek ve sahibinin kucaklaşması canlandırılmıştır. Dostluk ve sevgi değeriyle yine bağlantı içindedir. Şekil 10’da ise çömlek yapımı gösterilmiştir. Bu hem kişinin sevdiği bir hobiyi dolayısıyla özdenetimi gösterirken hem de sabrı anlatır. Çünkü çömlek yapım süreci hızlı değil sabırla çalışmayı gerektirir.
4. TARTIŞMA VE SONUÇ
Bu çalışmada Yunus Emre Enstitüsü Türkçe öğreniyorum ders kitaplarındaki okuma metinlerinin ve görsellerinin kök değerler açısından incelenmesi amaçlanmıştır. Bu amacı gerçekleştirmek için “Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 3’te yer alan metinlerdeki kök değerler nelerdir?”, “Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 3’te yer alan görsellerdeki kök değerler nelerdir?”, “Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 4’te yer alan metinlerdeki kök değerler nelerdir?”, “Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 4’te yer alan görsellerdeki kök değerler nelerdir?” alt amaçlarına cevap aranmıştır.
“Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 3’te yer alan metinlerdeki kök değerler nelerdir?” alt amacının sonucu şu şekildedir: Metinlerde toplamda 39 defa kök değerlere yer verildiği anlaşılmaktadır. Bunlardan en çok yer verilen değerin sevgi(10), hiç yer verilmeyen
değerin ise dürüstlük(0) olduğu görülmektedir. Sevgi değerinden sonra yer verilenler çoktan aza sıralandığında şu sonuç elde edilmektedir: Yardımseverlik (6), dostluk(5), saygı(5), özdenetim(4), sorumluluk(3), adalet(2), vatanseverlik(2) ve sabır(2) değerlerine sırasıyla ulaşılmaktadır.
“Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 3’te yer alan görsellerdeki kök değerler nelerdir?” alt amacı için yapılan incelemede ise şu sonuca ulaşılmıştır: Görsellerde toplamda 46 defa kök değere yer verilmiştir. Bunlardan en çok yer verilen değerin sevgi(15), hiç yer verilmeyen değerin ise dürüstlük(0) olduğu görülmektedir. Sevgi değerinden sonra yer verilenler çoktan aza sıralandığında şu sonuç elde edilmektedir: Dostluk(7), sorumluluk(6), yardımseverlik(6), saygı(5), özdenetim(4), vatanseverlik(2) ve adalet(1) değerlerine ulaşılmaktadır.
“Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 4’te yer alan metinlerdeki kök değerler nelerdir?” alt amacının sonuçları ise şöyledir: Metinlerde toplamda 53 defa kök değerlere yer verildiği anlaşılmaktadır. Bunlardan en çok yer verilen değerin sevgi(16), hiç yer verilmeyen değerlerin ise adalet(0) ve vatanseverlik(0) olduğu görülmektedir. Sevgi değerinden sonra yer verilenler çoktan aza sıralandığında şu sonuç elde edilmektedir: Özdenetim(11), sorumluluk(9), yardımseverlik(5), saygı(5), sabır(2) ve dürüstlük(1) değerlerine ulaşılmaktadır.
“Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 4’te yer alan görsellerdeki kök değerler nelerdir?” son alt amacımızın sonucu ise şu şekildedir: Görsellerde toplamda 60 defa kök değere yer verilmiştir. Bunlardan en çok yer verilen değerin sevgi(18), hiç yer verilmeyen değerin ise dürüstlük(0) olduğu görülmektedir. Sevgi değerinden sonra yer verilenler çoktan aza sıralandığında şu sonuç elde edilmektedir: Özdenetim(10), sorumluluk(10), dostluk(7), saygı(6), yardımseverlik(6), vatanseverlik(1), sabır(1), adalet(1) değerlerine ulaşılmaktadır.
Yunus Emre Enstitüsü Türkçe Öğreniyorum 3 ve 4 kitaplarında hem metin hem de görseller içerikleri incelendiğinde dürüstlük ve adalet değeri en alt düzeyde yer verilen kök değer olmuştur. Bunda bu değerlerin diğerlerine göre daha soyut olması etkili olabilir. Ama ne olursa olsun her toplum için adalet ve dürüstlük değerlerinin önemli olduğu düşünülürse en azından görsellerle kitapta yer verilmesinde yarar vardır.
Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi ve değer eğitimi alanında yapılan çalışmalar incelendiğinde Boztilki’nin(2018) çalışmasını yürüttüğü Gazi Üniversitesi TÖMER Yabancılar İçin Türkçe B1 kitabında en çok yer alan değerlerin özyönelim ve iyilikseverlik, en az yer verilen değerin ise uyma olduğu ifade edilmiştir. Özyönelim ve özdenetimin aynı değerler olduğu düşünülürse yapılan bu çalışmayla benzer değerlere ulaşılmaktadır. İyilikseverlik ve yardımlaşma değerinin de benzer olduğu düşünülürse yine bu çalışmayla benzer değerlere ulaşıldığı anlaşılmaktadır. Kardaş ve Cemal’in (2017) makalesinde de üzerinde çalışılan en yüksek frekansa sahip değerlerin saygı, sevgi, yardımseverlik ve dürüstlük olduğu tespit edilmiştir. Bu çalışmada dürüstlük değerine yer verilmiş olmasına rağmen Türkçe Öğreniyorum 3 ve 4 kitaplarında dürüstlük değerine yer verilmemesi iki araştırma arasındaki en büyük farktır. Diğer değerlerle ise paralellik vardır. Şentürk ve Aktaş’ın (2015) çalışmasında da her iki ülkede sevgi ile çalışkanlık, azim, kararlılık değerlerinin okuma metinlerinde en çok yer alan değerler olduğu tespit edilmiştir. Sevgi değeri yine inceleme sonucumuzla benzerlik göstermektedir. Şentürk ve Aktaş’ın çalışmasında kendini denetleyebilme, sanata ve sanatçıya duyarlılık, temiz ve sağlıklı olmaya önem verme, sadakat gösterme gibi değerler ihmal edilmiştir. Kendini denetleyebilme ve özdenetim aynı değeri ifade ettiği düşünülürse yapılan bu çalışmayla farklı sonuçlara ulaşıldığı dikkat çekmektedir. Çünkü Yunus Emre’nin incelenen her iki kitabında da özdenetim değerine yer verilmiştir.
Kitaptan kitaba değişebilen değerlerin belli bir isimde ve sırada verilmesi var olan karışıklığı giderecektir. Bu karışıklığın giderilmesi de Yabancı dil olarak Türkçe öğretimi için hazırlanan programlara verilmek istenen değerlerin konulmasıdır. Bağcı ve Elbir’in (2013) önerisi de bunu ifade etmektedir: “Değerler eğitiminde öğrencilere kazandırılmak istenen kazanımlar öğretmenlerin inisiyatifine bırakılmayıp değerlere programda yer verilmelidir.”
smartofjournal.com / editorsmartjournal@gmail.com / Open Access Refereed / E-Journal / Refereed / Indexed
Yukarıda da ifade edildiği gibi Yabancı Dil Olarak Türkçe öğretimi için hazırlanan programlara kök değerler konulmalı, hangi seviyede hangi değerlere yer verilmesi gerektiği belirtilmelidir. Aksi halde çalışmadan çalışmaya değer isimlerinin netleşmemesinden dolayı farklılıklar oluşacak, bu da sonuçların istenilen düzeyde geçerli ve güvenilir yorumlanmasını engelleyecektir.
KAYNAKÇA
Boztilki, G. (2018). Gazi Üniversitesi Tömer B1 seviyesi kitabının değerler eğitimi bakımından incelenmesi, İnternational Journal Of Human Sciences, 15(2): 755-765.
Elbir, B. & Bağcı, C. (2013). Değerler eğitimi üzerine yapılmış lisansüstü düzeyindeki çalışmaların değerlendirilmesi, Turkish Studies, 8/1, 2013: 1321-1333.
Karasar, N. (2008). Bilimsel Araştırma Yöntemi, Nobel Yayıncılık, Ankara.
Kardaş, M. & Cemal, S. (2017). Değerler eğitimi ve türkçe öğretiminde değer eğitimi üzerine yapılan araştırmalara ilişkin kaynakça denemesi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (16): 383-412.
Kazanoğlu, F., Atan, N., & Özçelebi, H. (2016). “Yabancı dil öğretiminde belgesel film kullanımının öğretmen adaylarının dil yetileri ve değer eğitimi gelişimine katkısı” başlıklı projenin tanıtımı ve proje kapsamında fransız dili eğitimi anabilim dalı uygulamaları. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28 (1): 371-384.
Şentürk, L. & Aktaş, E. (2015). Türkiye’de ve romanya’da okutulan ana dili türkçe ders kitaplarının değer iletimi açısından karşılaştırılması, Değerler Eğitimi Dergisi, 13, 29: 215-243.
Türkçe Dersi Öğretim Programı (1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar İçin), 2017, MEB, Ankara. Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 3, Yunus Emre Enstitüsü.
Türkçe Öğreniyorum Ders Kitabı 4, Yunus Emre Enstitüsü. UNESCO, Living values education overview, 2010, s:1.
Van Manen, J. (1979). Reclaiming qualitative methods for organizational research: a preface. Administrative Science Chıarterly, 24(4): 520-526.
Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2008). Nitel Araştırma Yöntemleri, (6.Baskı), Seçkin Yayıncılık Ankara.
