Anabili m Dalı: Mühendi sli kte Ġl eri Teknol ojil er Progra mı: Mal ze me Bili mi ve Mühendi sli ği
ĠSTANBUL TEKNĠ K ÜNĠ VERSĠ TESĠ FEN BĠ LĠ MLERĠ ENSTĠ TÜS Ü
Ġ KĠ FARKLI KALĠ TE ÇELĠ ĞĠ N YORUL MA VE AġI NMA DAVRANI ġLARI
YÜKSEK LĠ SANS TEZĠ Ra mazan TÜTÜK
(706021012)
Tez Danı Ģ manı : Prof. Dr. Eyüp Sabri KAYALI
ÖNS ÖZ
Yüksek lisans t ezi min hazırlanması nda değerli fi kirleri yl e beni yönl endiren saygı değer hocal arı m Sayı n Pr of. Dr. Eyüp Sabri KAYALI ve Pr of. Dr. Hüseyi n ÇĠ MENOĞLU’ na sonsuz teĢekkürl eri mi sunarı m.
Sağl adı ğı pr oj e ol anağı nedeni yl e Sayı n Doç. Dr. Vedat Akgün nezdi nde For d Ot osan A. ġ.’ ye; deneysel çalıĢmal arı m esnası nda benden yar dı mları nı esirge meyen Dr. Mur at BAYDOĞAN’ a, Ar Ģ. Gör. Met. Yük. Müh. Har un MĠ NDĠ VAN’ a, Ar Ģ. Gör. Met. Yük. Müh. Meh met Ali AKOY’ a, yüzey sertleĢtir me i Ģl e mleri ni n yapıl ması sırası ndaki yar dı mları ndan dol ayı Sayı n Hasan ÇEP’ e ( Al per Isıl ĠĢl e m) ve Sayı n Soydan KENEġ’ e (Ġst anbul Isıl ĠĢle m) teĢekkürl eri mi iletiri m.
Öğr eni m hayatı m boyunca dest ekl eri ni hi çbir zama n esirge meyen ve l ayı k ol mak içi n çok çalıĢ mak zor unda ol duğu mu bil di ği m aileme sonsuz teĢekkürl eri mi sunarı m.
Ġ ÇĠ NDEKĠ LER
TABLO LĠ STESĠ...iv
ġEKĠ L LĠ STESĠ... v
SE MBOL LĠ STESĠ... vii
ÖZET... viii
SUMMARY. ...i x BÖLÜM 1. GĠ RĠ ġ ... 1
BÖLÜM 2. MĠ KROALAġI MLI ÇELĠ KLER... 4
2. 1. Mi kr oal aĢı mlı Çeli kl eri n Tari hsel GeliĢi mi... 4
2. 2. Mi kr oal aĢı mlı Çeli kl eri n Özelli kl eri... 5
2. 3. Mi kr oal aĢı mlı Çeli kl eri n Üreti m AĢa mal arı... 6
2. 4. Döv me Mikr oal aĢı mlı Çeli kl er... 6
2. 5. Mi kr oal aĢı m El e mentleri ni n Rol ü... 8
2. 6. Mi kr oal aĢı mlı Çeli kl eri n Kull anı m Al anl arı...10
BÖLÜM 3. YORUL MA... 11
3. 1. Yor ul manı n Tanı mı ve Tari hçesi...11
3. 2. Yor ul ma Türl eri...12
3. 3. Yor ul mada Kull anılan Genel Teri mler... 12
BÖLÜM 4. DENEYSEL ÇALI ġ MALAR. ... 14
4. 1. Deney Mal ze mel eri ve Uygul anan Isıl ĠĢl eml er...14
4. 2. Karakt eri zasyon ÇalıĢ mal arı... 15
4. 3. Yor ul ma Deneyl eri... 15
4. 4. AĢı n ma Deneyl eri...16
BÖLÜM 5. DENEY SONUÇLARI ve Ġ RDELEME. ... 18
5. 1. Karakt eri zasyon De ney Sonuçl arı...18
5. 1. 1. Mikr oyapı sal Özelli kl er...18
5. 1. 2. Mekani k Özelli kl er... 21
5. 2. Yor ul ma Deneyi Sonuçl arı...24
5. 3. AĢı n ma Deney Sonuçl arı...29
BÖLÜM 6. GENEL SONUÇLAR. ... 35
KAYNAKLAR. ... 36
TABLO LĠ STESĠ
Sayf a No
Tabl o 4. 1. Bu çalıĢ mada kull anilan 38 MnSi VS5 ve 8622 kalite
çeli kl eri n ki myasal bileĢim aralı kl arı ... ……… 14
Tabl o 5. 1. Ġncel enen çeli kl ere ait çek me deneyi sonuçl arı ... 24 Tabl o 5. 2. 38 MnSi VS5 kalite çeli ğe ait a mpiri k “ Geril me genli ği (a)
– Kı rılı ncaya kadar ki çevri m sayısı ( Nf)” bağı ntıları. ( R² değerl eri korel asyon katsayılları nı göst er mekt edir.)... 25
ġEKĠ L LĠ STESĠ Sayf a No ġekil 1. 1 ġekil 1. 2 ġekil 1. 3 ġekil 2. 1 ġekil 2. 2 ġekil 2. 3 ġekil 2. 4 ġekil 3. 1 ġekil 3. 2 ġekil 4. 1 ġekil 4. 2 ġekil 4. 3 ġekil 5. 1 ġekil 5. 2 ġekil 5. 3 ġekil 5. 4 ġekil 5. 5 ġekil 5. 6 ġekil 5. 7 ġekil 5. 8 ġekil 5. 9
: Diferansi yeli n araçt aki yeri... : Kesitten diferansi yel görünü mü... : Pi nyon di Ģli ni n diferansi yel sist e mi ndeki iĢl evi... : Isl ah Çeli kl eri ile Mi kroal aĢı mlı Çeli kl eri n Dövme ĠĢl e mleri... : Mikr oal aĢı m el e mentl eri ni n ost enit tane boyut una et ki si... : Ferrit- Perlit yapı sı nı n hâki m ol duğu bi r mi kr oal aĢı mlı çeli ğe ait
genel bir mikr oyapı gör ünt üsü ...
: Perlit la mell eri ndeki ferrit böl gel eri nde çökel miĢ VC parti küll eri. : Yor ul ma t ürleri, kontrol mekani z mal arı ve endüstri yel örnekl er... : Si nüzoi dal geril me- za man di yagra mı nda yor ul ma t eri mleri ni n
göst eri mi...
: Bur ma yor ul ma deney nu munesi... : Deni son 7615 mar ka yorul ma ci hazı... : Ġl eri- Geri (reci pr ocating) aĢı n ma deney ci hazı nı n Ģe mati k
gör ünü mü ...
: Oriji nal 38 MnSi VS5 çeli ği n yapı sı nda bul unan i nkl üzyonl arı n
opti k mi kr oskop gör ünü ml eri. a)döv me yönüne paral el, b) döv me yönüne di k...
: Oriji nal 38 MnSi VS5 çeli ği n yapı sı nda bul unan i nküzyonl arı n
döv me yönüne a) paral el ve b) di k t aramalı el ektr on mi kr oskobu gör ünü ml eri ve c) a ve b’ de kare i le göst eril miĢ böl gel erden alı nan EDS anali zi sonuçl arı...
: Oriji nal 38 MnSi VS5 çeli ği n dağl a ma s onr ası opti k mi kr oskop
gör ünt ül eri. a) döv me yönüne paral el ve b) döv me yönüne di k...
: a) Nitrasyon ve b) i ndüksi yon i Ģl e ml eri ne t abi t ut ul an
38 MnSi VS5 çeli ği n kesiti ne ait opti k mikr oskop gör ünt üsü...
: Oriji nal 8622 çeli ği ne ait dağl a ma a-) öncesi ve b-) sonr ası opti k
mi kr oskop gör ünt ül eri...
: Se ment asyon uygul an mı Ģ 8622 çeli ği n kesiti ne ait opti k
mi kr oskop gör ünt ül eri a-) dıĢ yüzey b-) iç böl ge...
: a) Nitrasyon ve b-) i ndüksi yon i Ģl e ml erine t abi t ut ul an
38 MnSi VS5 çeli ği n kesiti nde sertli k deri nli ği profili...
: Se ment asyon i Ģl e mi ne t abi t ut ul muĢ 8622 çel i ği n kesiti ne ait
sertli k deri nli ği profili...
: 38 MnSi VS5 kalit e çeliği n oriji nal, nitrasyonl u ve i ndüksi yonl u
dur uml arı ile 8622 kalite çeli ği n se ment asyonl u dur u muna ait yor ul ma deney sonuçl arı...
2 2 3 7 9 10 10 12 13 16 16 17 18 19 19 20 21 21 22 23 25
ġekil 5. 10 ġekil 5. 11 ġekil 5. 12 ġekil 5. 13 ġekil 5. 14 ġekil 5. 15 ġekil 5. 16 ġekil 5. 17
: 350 MPa geril me genli ği nde t est edil en ve 3, 91. 105 çevri m sonunda kırl mıĢ ol an oriji nal 38 MnSi VS5 çeli kt en hazırlanmı Ģ yor ul ma deney nu munesine ait kırı k yüzey gör ünüml eri a) çatl ak baĢl angı ç ve b)ni hai kırılma böl gesi...
: 375 MPa geril me genli ği nde t est edil en ve 2, 77. 105 çevri m sonunda kırl mıĢ ol an nitrasyonl u 38 MnSi VS5 çeli kt en hazırlanmıĢ yor ul ma deney nu munesi ne ait kı rı k yüzey gör ünü ml eri a)çatlak baĢlangı ç ve b)ni hai kırıl ma böl ges...
: 450 MPa geril me genli ği nde t est edil en ve 6, 02. 104 çevri m sonunda kırıl mıĢ ol an i ndüksi yonl u 38 MnSi VS5 çeli kt en hazırlanmıĢ yor ul ma deney nu munesi ne ait kı rı k yüzey gör ünü ml eri a) yüzeyde birden çok nokt ada baĢlayan çatlakl ar b) ni hai kırıl ma böl gesi...
: 38 MnSi VS5 çeli ği n a) oriji nal b) nitrasyonl u dur u ml arı na ait
farklı hı zl ardaki ve farklı yükl erdeki aĢı nma i z al anl arı...
: 8622 çeli ği n a) oriji nal b) se ment asyonl u dur uml arı na ait far klı
hı zl ardaki ve farklı yükl erdeki aĢı nma i z al anl arı...
: Mal ze me t ür üne göre deney hı zı nı n aĢı nma hı zına et ki si... : AĢı n ma i zl eri ne ait el ektron mi kr oskobu gör ünt üleri... : AĢı ndırı cı t op üzeri nde ol uĢan i zl ere ait ıĢı k mi kroskobu
gör ünt ül eri... 26 27 28 30 31 31 33 34
SE MBOL LĠ STESĠ P : Uygul anan yük Nf : Çevri m sayı sı
ma ks : Maksi mu m geril me
mi n : Mini mu m geril me
m : Ort al a ma geril me
: Geril me aralı ğı
a : Geril me genli ği R : Geril me oranı Al2O3 : Al ü mi na
Si C : Silisyu m kar bür HV : Vickers sertli ği
HV0, 1 : 100 gr yük altı nda öl çülen vi ckers sertli ği HV0, 5 : 500 gr yük altı nda öl çülen vi ckers sertli ği Mn S : Mangan sülfür
R² : Kor el asyon kat sayı sı VC : Vanadyu m kar bür
Ġ KĠ FARKLI KALĠ TE ÇELĠ ĞĠ N YORUL MA VE AġI NMA DAVRANI ġLARI
ÖZET
Mi kr oal aĢı mlı çeli kl er gel eneksel yapı çeli kl eri ne nazaran çok daha yüksek mukave met ve t okl uk göst erirler. Ni obyu m, vanadyu m ve titanyu m gi bi kar bür, nitrür ve ko mpl eks kar bonitrür bil eĢi kl eri ol uĢt uran al aĢı m el e mentl eri ni, düĢük mi kt arlarda i çeren bu çeli kl erde mi kr oal aĢı mlama ve kontroll ü def ormas yon birli kt e uygul anarak t ane küçült me ve çökelti sertleĢ mesi sağl anır. Gaz ve petrol bor u hattı, depol a ma t ankl arı off-shore konstrüksi yonl arı ve ot o kar oserleri nde kull anılan sac ve l evhalar dan, ot omoti v sanayiinde kull anılan döv me parçal ara kadar ol dukça geni Ģ bir uygul a ma al anı i çeren bu çeli kl er 25 – 30 yıllı k geç mi Ģe sahi ptir.
Bu çalıĢ mada ot o moti v sanayii nde, diferansi yel si st e mi i çi nde, pi nyon di Ģli mal ze mesi ol arak kullanılan 8622 çeli kl eri ni n yeri ne “ Vanadyu ml u Mi kr oal aĢı mlı Çeli kl er” gr ubuna giren 38 MnSi VS5 mi kr oal aĢı mlı çelikl eri ni n kull anılı p kull anıla mayacağı, bur malı yor ul ma ve aĢı nma davranıĢl arı açısı ndan i ncel enmiĢtir. 38 MnSi VS5 mi kr oal aĢı mlı çeli kleri ni n yüzeyl eri i ndüksiyon ve pl az ma nitrasyon yönt eml eri il e 8622 çeli kl erini n yüzeyi i se se ment asyonl a sertleĢtiril miĢtir. 38 MnSi VS5 çeli ği ni n oriji nal, i ndüksi yonl u ve nitrasyonl u dur uml arı il e 8622 çeli ği ni n se ment asyonl u dur umu bur malı yor ul ma t estleri ne tabi t ut ul muĢt ur. AĢı nma t estleri ise oriji nal ve ni trasyonl u 38 MnSi VS5 çeli kl eri ile oriji nal ve se ment asyonl u 8622 çeli kl eri üzerinde gerçekl eĢtiril miĢtir.
Yapıl an bur malı yor ulma deneyl eri nde 38 MnSi VS5 mi kr oal aĢı mlı çeli ği ni n i ndüksi yonl u dur umunun oriji nal dur umuna göre daha düĢük yor ul ma direnci ne sahi p ol duğu belirlenmiĢtir. Nitrasyonl a yüzeyi sertleĢtiril miĢ 38 MnSi VS5 çeli ği ile oriji nal 38 MnSi VS5 çeli ği ni n yor ul ma dayanıml arı arası nda belirgi n bir far k gör ül me mi Ģtir. Se ment asyonl u 8622 çeli ği ise deney ci hazı nı n çalıĢabileceği ma ksi mu m geril meye kadar ( 750 MPa) çı kıl ması na rağ men 5. 106 çevri mde
kırıla ma mı Ģtır. Yor ulma dayanı mları açısı ndan se ment asyonl a yüzeyi sertl eĢtiril miĢ 8622 çeliği ni n, gerek oriji nal ve ger ekse yüzeyi sertl eĢtiril miĢ 38 MnSi VS5 çeli kl erden çok daha yüksek yorul ma direnci ne sahi p ol duğu gör ül müĢt ür.
Yapıl an il eri-geri aĢı nma t estleri nde i se oriji nal 8622 çeli ği ni n se ment asyonl a yüzeyi sertleĢtiril di kt en sonra aĢı nma hı zı nda ci ddi bir düĢüĢ gör ül müĢt ür. Aynı Ģekil de oriji nal 38 MnSi VS5 çeli ği ni n de nitrasyonl a yüzeyi sertleĢtirildi kt en sonra aĢı nma hı zı düĢ mekt edir. Se ment asyon i Ģle mi uygul anan 8622 çeli ği il e nitrasyon uygul anan 38Mn Si VS5 çeli ği ni n aĢı nma di rençl eri arası nda özelli kl e yüksek deney hı zl arı nda belirgi n bir fark gör ül memi Ģtir.
FATI GUE AND WEAR BEHAVI OURS OF T WO DI FFERENT STEEL QUALI TI ES
SUMMARY
Mi cr oall oyed st eel s whi ch have hi st or y of 25 - 30 years, are no w bei ng used i n a wi de r ange of appli cati ons s uch as gas and petrol pi peli nes, st orage t anks, off-shor e constructi ons, aut o moti ve body panel s. These st eel s exhi bit i mpr oved strengt h and t oughness co mpar ed t o conventi onal car bon st eel s. They cont ai n s mall a mount s of all oyi ng el e ment s such as ni obi u m, vanadi u m and tit aniu m i n t heir che mi cal co mpositi on, whi ch f or m car bi de, nitri de and co mpl ex car bonitri de pr eci pit at es on f errit e and f errit e l a mel s of pearlit e. Gr ai n r efine ment and pr eci pit ati on har deni ng t hr ough co mbi nati on of mi cr oall oyi ng and controll ed def or mati on pr ocesses result i n an i ncre ment i n bot h strengt h and t oughness. The ai m of t hi s t hesi s was t o fi nd out whet her 38 MnSi VS5 mi cr oall oyed st eel can be an alt er nati ve mat eri al of AI SI 8622 qualit y st eel s f or pi nion gear appli cati on of aut o motive di fferenti al syst e ms. In t hi s st udy 38 MnSi VS5 and AI SI 8622 qualit y st eel s wer e co mpar ed by t orsi onal f ati gue and r eci pr ocati ng wear t ests aft er appli cati on of s urface har deni ng t reat ment s. For 38 Mn Si VS5 mi cr oall oyed st eel i nducti on har deni ng and pl asma nitri di ng, and f or AI SI 8622 qualit y st eel car buri zi ng wer e t he appli ed surface treat ment s.
Fati gue t est s r eveal ed t hat, i nducti on har dened 38 MnSi VS5 mi cr oall oyed st eel exhi bit ed l ower wear r esist ance t han as-recei ved and nitrat ed conditi ons. The fati gue r esi st ances of as-recei ved and nitrat ed 38 MnSi VS5 mi cr oall oyed st eel s wer e al most t he sa me. Car buri zed AI SI 8622 qualit y st eel di d not f ail even at t he ma xi mu m st ress l evel of t he f ati gue t est er ( 750 MPa) aft er 5x106 cycl es. Thus, car buri zed AI SI 8622 qualit y st eel sho wed si gnificantl y hi gher f ati que r esist ance t han as-recei ved and surface treat ed 38 MnSi VS5 mi cr oall oyed st eel s
We ar t est s r eveal ed dr amati c r educti on i n wear rat e of AI SI 8622 quality st eel aft er car buri zi ng. I n t he sa me manner, t he wear r ate of t he 38 MnSi VS5 decreased aft er nitri di ng. Es peci all y at hi gh wear t esti ng r at es, car buri zed AI SI 8622 qualit y st eel and nitraded 38Mn Si VS5 mi cr oall oyed st eel exhi bit ed si mil ar wear resist ances.
1. Gİ Rİ Ş
Mi kr oal aşı mlı çeli kl er aynı anda deği şi k sertleştir me mekani z mal arı nı n ve uygun ter mo mekani k i şl e mlerin uygul anması il e mukave met, t okl uk, düşük sı caklı kt a gevrek kırıl ma e mni yeti ve kaynakl anabilirli k gi bi değişi k, çok i yi özelli kl er ko mbi nasyonuna sahi p bir mal ze me gr ubudur. Ür eti m bi çi mleri ne gör e yassı ve döv me ma mull er ol arak i ki gr uba ayrılırlar. Döv me parçal ar genelli kle ot o moti v sanayii nde kull anıl makt adır[1].
Yaygı n ol arak kull anılan vanadyu m, ni obyu m ve titanyu m gi bi el e mentl er kar bür nitrür ve ko mpl eks kar bonitrür çökeltileri il e t ane boyut unu i ncelt mel eri ni n yanı sıra çökelti sertleş mesi mekani z ması yl a da mukave meti artırırlar [2].
Bu çalış mada ot omoti v sanayii nde, diferansi yel sist e mi i çi nde pi nyon di şli mal ze mesi ol arak kull anılan 8622 çeli kl eri yeri ne, mali yet ve üreti m sürel eri bakı mı ndan çok daha avant ajlı ol an 38 MnSi VS5 mi kr oal aşı mlı çeli kl eri ni n kull anılı p kull anıla mayacağı nı n bur malı yor ul ma ve aşı nma davranışl arı açı sı ndan karşılaştırıl ması a maçl anmı ştır.
Di f eransi yel, trans misyon mili (şaft) nden gel en t or ku bağlı bul unduğu i ki adet aksa, oradan da t ekerl ekl ere eşit şekil de il et en bir parçadır. Te mel ol arak i ki koni k di şli (ayna di şli) ve bunl arı n arası na yerl eşi k bir adet pinyon di şli den ol uşan diferansi yeli n araç içi ndeki yeri Şekil 1. 1 de göst eril miştir [3].
Şekil 1. 1: Diferansi yeli n Ar açt aki Yeri [4]
Di feransi yel, Şekil 1. 1. de gör ül düğü gi bi ar ka aks üzeri nde bul unabil eceği gi bi ön aks üzeri nde veya her i ki aks üzeri nde de bul unabilir. Ar açt a hareketi, di feransi yeli n üzeri nde bul unduğu aksa bağlı t ekerlekl er sağl ar. Şekil 1. 2. de diferansi yeli n kesiti nden alı nan bir görünt ü yer al makt adır [3].
Şekil 1. 2: Kesitten Diferansi yel Gör ünü mü [4]
Di feransi yel i çi ndeki pi nyon di şli, şafttan gel en bi r P yükünü ko mbi ne çalıştı ğı 2 adet koni k (ayna) di şli ye P/ 2 ol arak ve yönünü 90 derece değiştirerek akt arır( Şekil 1. 3) [3].
Pi nyon Dişli Ayna
Di şli Aks
Şekil 1. 3: Pi nyon Dişli ni n Diferansi yel Sist e mi ndeki İşlevi [3]
Pi nyon di şli, servis koşull arı nda çevri msel bur ul maya ve t e mas eden di şli yüzeyl eri nde aşı nmaya mar uz kal makt adır. Bu yüzden bu parçal arda yor ul ma dayanı mı ve aşı nma direnci ol dukça öne mli dir. Yor ul ma, yüzeyde çatl ak ol uşu muyl a başl ayan ve bu çatl ağı n hı zlı bir şekil de il erle mesi yl e parçanı n kırıl ması na sebebi yet veren bir hasar ti pi ol duğu i çi n yüzey sertli ği aşı nma da ol duğu gi bi çok öne mli dir. Bu yüzden pi nyon di şli ye, t al aşlı i mal attan sonra yor ul ma dayanı mı nı ve aşı nma direnci ni artır mak i çi n i ndüksi yon veya se ment asyon gi bi yüzey sertleştir me ı sıl işle mleri yapılır.
2. Mİ KROALAŞI MLI ÇELİ KLER
2. 1 Mikroal aşı mlı Çeli kleri n Tari hsel Gelişi mi
Mi kr oal aşı mla ma 1950’leri n sonl arı nda başl a ması na rağ men gerçek anl amda ancak 1970’li yıllarda birçok çeli k t üründe kull anıl maya başl anmıştır. 1970 ve 1980 yılları arası nda Japonya Batı Al manya, İt al ya ve Fr ansa gi bi geliş miş ül kel er de mi kr oal aşı mlı çeli kl erden maksi mu m veri mi al abil mek i çi n t a m kontroll ü haddel e me uygul a ması geliştiril miştir [1].
İki nci Dünya Savaşı sonrası, t okl uk ve mukave meti n ferrit t ane boyut unun küçült ül mesi yl e el de edil ebileceği bili ni yor du. Günü müzde de, t ane boyut unun küçült ül mesi, t okl uk ve mukave meti n aynı anda arttırıl ması i çi n kullanıl an t ek ekono mi k yol dur. Bu yüzden, kontroll ü def ormasyon ve mi kr oal aşı m t eknol ojisi al anı nda yapılan çalış maları n çoğu tane küçült me ile il gili dir [1, 3].
1950’li yıllarda ni obyum, titanyu m ve vanadyum gi bi kar bür, nitrür ve kar bonitrür ol uşt urarak, mekani k özelli kl ere kat kı da bul unan al aşı m el e mentl eri kullanıl maya başl andı. 1950’l eri n sonl arı nda ni obyu m kat kılı yüksek mukave metli çeli kl er Ameri ka Birleşi k Devl etleri’nde kull anıl maya başl andı. Ni obyu m, vanadyu m ve titanyu mun et kisi üzerine yapıl an çalış mal ar başarılı bir şekil de deva m etti. Mi kr oal aşı m el e mentl erini n geliş mesi kontroll ü def or masyon t eknol ojisi ile birli kt e ilerl edi [1].
1960’lı yıllarda kontrollü def or masyon t eknol ojisi nde mi kr oal aşı m el eme ntl eri ni n rol ü daha açı k hal e gel di. Yeni çeli kl er ve üretim pr osesl eri geliştiril di. Bu gelişi m süreci i çerisi nde ni obyum ve vanadyu mun f errit i çerisi nde i nce çökelti parti külleri ol uşt ur ması il e mukave meti artırdı ğı, titanyum ve/ veya ni obyu m i lavesi il e mi kr oal aşı mlandırıl mış çeli kt e art an mangan mi kt arı nı n ost enit-ferrit dönüşü m sı caklı ğı nı düşür düğü, ni obyu m kar bonitrür mi ktarı nı n mukave met artışı na neden ol duğu ve ni obyu m il avesi ni n ost enit yeni den krist alleş mesi ni geci ktirdi ği belirlendi [1].
1960’lı yılları n başı nda, Japonl ar t arafı ndan il k ni obyu m il e al aşı mlandırılmı ş, ak ma nokt ası 360 N/ mm2
ol an yarı dur gun çeli k geliştiril di [1].
1970’li yıllarda, düşük kar bon eşdeğeri nde yüksek mukave met ve t okl uk el de et mek içi n göst erilen çabal ar ekstra düşük kar bon yüksek mangan- moli bden-ni obyu m’l u i ğnesel ferriti k çeli k ve ekstra düşük kar bon yüksek mangan- ni obyu ml u beyniti k çeli ği n gelişi mi il e sonuçl andı. Bu yıllarda, mi kroal aşı mlı çeli kl er düşük kar bon içeri kl eri, yüksek mangan mi kt arları ve yapı daki kar bür ve nitrür ol uşuml arı il e yüksek mukave metli, iyi kaynakl anabilir ve i yi düşük sı caklı k t okl uğuna sahi p mal ze mel er hali ne gel di [1, 5, 6].
Mi kr oal aşı mlı çeli k t eknol ojisi ndeki t ü m bu geliş mel erl e birli kt e azal an mali yetl er, bu gr up çeli kl eri n gel eneksel çeli kl erle rekabet edebil mesi ni sağl adı ve t opl a m t üketi mleri, dünya çeli k t üketi mini n % 10-12’ l eri ( 100- 120 mi l yon t on) mert ebel eri ne çı ktı [1].
2. 1. Mi kroal aşı mlı Çeli kl eri n Özelli kl eri
Mi kr oal aşı mlı çeli kl eri n özelli kl eri çeli ği n mi kroyapısı ve ki myasal bileşi mi il e ilişkili dir. Mikr oyapı nı n kontrol ü i se çeli k bil eşimi ne, ost enitle me sı caklığı na, il k ve son def or masyon ve defor masyondan sonra dönüşü mün kontrol üne bağlı dır. Bu yüzden i st enen özelli kl er çeli k bil eşi mi ve üretim pr osesi kontrol edilerek sağl anır [1, 5].
Belirtilen özelli kl ere kat kı da bul unan en öneml i fakt ör t ane boyut udur. Tane boyut unun küçült ül mesiyl e mukave met ve t okl uk özelli kl eri nde i yileş me meydana gelir. Tane boyut u küçült me; ni obyu m, titanyu m ve vanadyu m el e mentl erini n il avesi ve uygun t er mo mekani k i şl e mi n birli kt e uygul anması yl a gerçekl eştirilir. Bu mi kr oal aşı m el e mentl erini n ost enit i çi ndeki çözünürl üğü i st enen özelli kleri n el de edil mesi nde çok öne mlidir. Çözünürl ük i se ost enitleştir me sı caklı ğı nı n ve süresi ni n fonksi yonu ol arak hesaplanır. Süre çok uzun ve/ veya sı caklı k çok yüksek ol duğunda parti küller ya çözünecek ya da irileşecektir. Bu dur u mda t ane sı nır hareketi engell ene mez ve t ane irileş mesi meydana gel ir. Bundan dol ayı ost enitl eştir me sı caklı ğı ne çok düşük ne de kar bürl eri n irileşmesi ne i zi n verecek kadar yüksek ol malı dır [6, 7].
Mi kr oal aşı mlı çeli kl eri n özelli kl eri ne et ki eden i ki nci işl e m kade mesi ost eniti n def or mas yonudur. Ost enit def or mas yonu bi r kaç basa makt a gerçekl eştirilir. Yüksek sı caklı kt a uygul anan defor masyon ve yeni den kristalleş me sonucu t anel er ufalır. Daha sonraki basa makt a sı caklı ğı n düş mesi ile yeni den kristalleş me durur, t anel er uzar ve son defor masyon sırası nda ferrit ve ost enit birli kt e defor me edilir [8].
2. 3. Mikroal aşı mlı Çeli kleri n Üreti m Aşa mal arı
Mi kr oal aşı mlı çeli kl eri n üreti mi dört aşa mada gerçekl eştirilir. 1- Dökü m
2- Ost enitl eştir me, ( Çözündür me t avl a ması) 3- Def or mas yon
4- Soğut ma
Bu dört aşa madan en öneml il eri çözündür me t avl aması ve defor masyondur [1]. Ti pi k bir ost enitleştir me i şl e mi ol an def or masyon öncesi t avl a mada, katılaş ma sırası nda ol uşacak ol an vanadyu m, titanyu m ve ni obyu m kar bürl erin et kisi ni ma ksi mu m sevi yede kullan mak i çi n bu mi kr oal aşım el e mentl eri ni n t a ma mı nı n ost enit tanesi ni n büyü mesi ne i zin veril meden çözündür ülmesi gerekir. Bu aşa mada sı caklı k mi kr oal aşı m el e mentl erini n çözün mesi ne i zi n verecek kadar yüksek, fakat t ane büyü mesi ne neden ol mayacak kadar düşük ol malıdır [8].
Def or mas yon i şl e mi, haddel e mede, yüksek sı caklıkt a ve düşük sı caklı kt a haddel e me ol mak üzere i ki kade mede, döv mede i se kalı pt a döv me i şl e mi nden sonra kontroll ü soğut ma şekli nde gerçekleştirilir [1, 6, 8].
2. 4. Döv me Mikroal aşıml ı Çeli kl er
Mi kr oal aşı mlı döv me çeli kl eri n üreti minde a maç pahalı ısıl işl e m kade mel eri ni n ort adan kal dırıl ması dır. Dövül müş parçal arı n geleneksel yoll a üreti minde şekil 2. 1. de de göst eril di ği gi bi su verme, t e mperl e me, sertleştir meden sonra doğr ult ma ve gerili m gi der me gi bi birkaç ısıl işle m basa mağı vardır [1, 8, 9].
Şekil 2. 1: Islah Çeli kl eri İle Mikr oal aşı mlı Çeli kl eri n Döv me İşle mleri[1] Buna karşı n mi kr oal aşıml ı çeli kl erde i st enen özelli kl er döv me sı caklı ğı ndan sonra havada soğut ma sırası nda ol uşan çökeltilerle el de edilir [9].
Ferrit- Perlit mi kr oyapı sına sahi p mi kr oal aşı mlı çeli kl er t e mperl en mi ş mart enzit mi kr oyapı sı il e karşılaştırıl dı ğı nda, daha i yi işl enebilirli ğe ( kes me hı zı) ve yüzey kalitesi ne sahi ptirler. İşlenebilirli ği n bu derece i yi ol ması üreti m mali yeti ni öne mli öl çüde düşür mekt edir. Ayrı ca konvansi yonel çelikl erde yüksek mi kt arlarda kull anıl an kr om, moli bden ve ni kel gi bi pahalı al aşı m el e mentleri ni n mi kr oal aşı mlı çeli kl erde ol dukça düşük mikt arl arda ol ması da mali yeti azaltan di ğer bir et kendir [8, 9].
Mi kr oal aşı mlı döv me çeli kl er üzeri ne il k çalış mal ar 1970’li yıll arın başı nda Al manya’ da Tyhssen firması t arafı ndan başl atılmı ştır. Bu konu il e il gili çalış mal ara 1976–1977 yıll arı nda As co met al / Renault ve 1985–1986 yıll arı nda Fi at’ın katıl ması ile büyük aşa mal ar kaydedil miştir [1].
Mi kr oal aşı mlı çeli kl erden üretilen döv me parçal ar, ot omoti v sanayii nde stati k ol arak çalışan krank mill eri, pist onl ar, bi yel koll arı ve di na mi k ol arak çalışan aks ve direksi yon aksa ml arı gi bi parçal arda kendil eri ne geni ş kullanı m al anı bul muşl ardır[1].
Mi kr oal aşı mlı döv me çeli kl eri n avant ajları şu şekil de özetlenebilir. Mukave metl eri ve yor ulma özelli kl eri yüksektir.
Döv meden sonra yüzey sertleştir me dı şı nda her hangi bir ı sıl i şle m gerektir mezl er.
Enerji tasarrufu sağl arl ar.
İşlenebilirli kl eri yüksek ol duğundan daha hı zlı üreti m i mkanı verirler. Kull anılan al aşı m mi kt arı ıslah çeli kl eri ni nki ne nazaran daha azdır. Ür eti m esnası nda çarpılma riskl eri yokt ur.
Düzelt me/ Doğr ult ma işlemi gerektir mezl er. Yapı da iç geril mel er ol uşmaz.
İndüksi yon ve Nitrasyonla sertleştirilebilirler. Özel döv me t ekni kl eri ne i hti yaç yokt ur.
Daha az dekar büri zasyon ve t ufal kaybı vardır [1].
2. 5. Mikroal aşı m El e mentl eri ni n Rol ü
Mi kr oal aşı mlı çeli kl er ni obyu m, titanyu m, vanadyu m ve al ümi nyu m gi bi mi kr oal aşı m el e mentl erini n yanı nda bakır, mangan, kr om, ni kel ve silisyu m gi bi el e mentl eri de içerirler [2].
Mi kr oal aşı m el e mentl erini n ana rol ü:
Ferriti k matriste çökel me sertleş mesi sağl a mak
Ost enit t anel eri ni n büyümesi ni engell eyerek sonrası nda ol uşacak ferrit tane boyut unu küçült mek.
Yeni den kristalleş meyi geci ktir mek Sülfür tane şekli ni kontrol et mek Sertleşebilirli ği kontrol et mek [2]
Şekil 2. 2. de vanadyu m, ni obyu m ve titanyu m il avesi ni n ost enit t ane boyut una et kisi gör ül mekt edir.
Şekil 2. 2: Mikr oal aşı m Ele mentl eri ni n Ost enit Tane Boyut una Et kisi [1] Katı eri yi k hali nde, karbon, mangan ve kr om dönüşü m sı caklı ğı nı düşür mede et kili dir. %0. 66’ dan daha fazl a silisyu m i çeri ği ni n ferrit mi kt arı nı artırarak t okl uğu pozitif yönde et kiledi ği belirlenmiştir. Yüksek mi kt arda Silisyu m il avel eri dönüşü m davranışı nı değiştirir, böyl ece öt ekt oi d altı ferrit he m ost enit t ane sı nırlarında he m de tane i çi nde ol uşur. Kr om el e menti mi kr oyapı daki perlit haci m oranı nı artırarak mukave meti artırır. Kr omun i ki nci bir et kisi ise katı eri yi k sertleş mesi meydana getir mesi dir [2, 8].
Vanadyu m, ni obyu m ve titanyu m gi bi kar bür, nitrür ve kar bonitrür yapı cı el e mentl er ost enitle me sı caklı ğı nda tanel eri n büyü mesi ni kontrol edi p ni hai mi kr oyapı daki ferrit tane boyut unu küçült erek ve f errit t anel eri il e perlit l a mell eri ndeki ferrit böl gel eri içi nde çökeltiler ol uşt urarak mukave meti, t okl uğu ve i şl enebilirli ği artırırlar. Şekil 2. 3’de genel bir mi kr oalaşı mlı çeli ğe ait mi kr oyapı gör ünt üsü, Şekil 2. 4’te i se perlit la mell eri arası ndaki ferrit böl gel eri nde çökel miş V( C) çökeltileri görül mekt edir [2, 8, 10].
Şekil 2. 3: Ferrit-Perlit Yapı sı nı n Hâki m Ol duğu Bi r Mikr oal aşı mlı Çeli ğe Ait Genel Bi r Mikr oyapı Gör ünt üsü [11]
Şekil 2. 4: Perlit La mell eri ndeki Ferrit Böl gel eri nde Çökel miş VC Parti külleri[11] Ferrit t anel eri ve perlit la mell eri ndeki ferrit bölgel eri i çerisi nde ol uşan bu çökelti fazl arı def or masyon sırası nda di sl okasyon hareketleri ni engelleyerek mukave met artışı sağl arlar [11].
2. 6. Mikroal aşı mlı Çelikl eri n Kull anı m Al anl arı
Mi kr oal aşı mlı çeli kl er petrol ve gaz bor u hatları, ot omoti v endüstrisi, t arım ar açl arı, depol a ma t ankl arı, köprü, off-shore pl atfor mları ve yapı çeli kl eri gibi yüksek mukave met, t okl uk, korozyon direnci, kaynaklanabilirli k ve şekillendirilebilirli k
3. YORUL MA
3. 1 Yorul manı n Tanı mı ve Tari hçesi
Bi rçok maki ne parçal arı ve yapı el e manl arı kull anı mları esnası nda t ekrarl anan geril mel er ( yükl er) ve t itreşi mler altı nda çalış makt adırlar. Tekrarlanan geril mel er altı nda çalışan met ali k parçal arda, geril mel er parçanı n st ati k dayanı mından küçük ol mal arı na rağmen, belirli bir t ekrarlanma sayısı sonunda genelli kl e yüzeyde bir çatla ma ve bunu t aki p eden kop ma ol ayı na neden ol url ar. Yor ul ma adı veril en bu ol ay il k defa 1850–1860 yıll arı arası nda Wöhl er t arafı ndan i ncel en mi ş ve t eknol oji ilerledi kçe mühendi sli k uygul a mal arı nda daha fazl a öne m kazan mıştır. Günü müzde kull anılan maki ne parçal arı na ait mekani k hasarl arı n yakl aşı k %90’ı yor ul ma sonucunda ol uş makt adır [12].
Yor ul ma ol ayı na, parçaya sadece dı şardan uygul anan mekani k kuvvetl er değil, ısıl genl eş me ve büzül mel erden ol uşan ısısal geril mel er de neden ol abil mekt edir[12]. Yor ul ma ol ayı nda çatlama genelli kl e yüzeydeki bir pür üzde, bir çenti kte, bir kıl cal çatlakt a veya ani kesit deği şi mleri ni n ol duğu yer de başl ar. Çatl ak ol uşu mu i çi n genelli kl e aşağı daki üç ana fakt ör gerekli dir.
Yet eri derecede yüksek ma ksi mu m çek me geril mesi,
Uygul anan geril meni n oldukça geniş değişi mi veya dal gal anması, Uygul anan geril meni n yeteri kadar büyük t ekrarl an ma sayı sı [12].
Bu ana fakt örleri n yanında çok sayı da yan faktörl er de sayıl abilir. Ör neği n yüzey kalitesi, kor ozyon, sı caklı k, aşırı yükl e me, kalı cı i ç geril mel er, bileşi k geril mel er, gerili m konsantrasyonu, frekans, mi kr oyapı (t ane boyut u, f az dağılı mı, i nkl üzyonl ar v. s.)gi bi [12].
Yukarı da sayıl an fakt örler göz önünde bul undur ul acak ol ursa, met alik parçanı n yor ul ma direnci ni ve yorul ma ö mr ünü artır mak i çi n, et kili fakt örleri en zararsı z hal de bul unduracak çok i yi bir di zayna gerek vardır [12].
Yor ul ma ö mr ünü t ayi n i çi n, l aborat uar koşull arı nda gerçekl eştirilen deneylerde bahsi geçen deği şkenl eri n t ama mı nı n t est ort a mı nda si mül e edil ebil mesi imkânsı zdır. Ancak, belli değişkenl eri n kontrol edil ebil di ği testlerden el de edil en veril er t a m güvenilir ol ma makl a birli kt e di zayn öncesi fi kir ver mesi açısı ndan yar dı mcı ol makt adır [12].
3. 2. Yorul ma Türl eri
Yor ul ma genel ol arak çatlaklı ve çatl aksı z mal zemel er de yor ul ma ol mak üzere i ki ye ayrılabilir. Çatl aksı z mal ze mel erdeki yor ul ma i se düşük çevri mli ve yüksek çevri mli yor ul ma ol mak üzere i ki ayrılır. Şekil 3. 1. de yor ulma t ürl eri, kontrol mekani z ması ve gör ül dükl eri parçal ara ait örnekl er yer al makt adır [13].
Şekil 3. 1: Yor ul ma Türl eri, Kontrol Mekani z mal arı ve Endüstri yel Ör nekl er[13]
3. 3. Yorul mada Kull anıl an Genel Teri mler
Çevri m ( Nf); parçanı n mar uz kal dı ğı yükün peri yodi k ol arak t ekrarlanan en küçük parçası dır.
Mi ni mu m Geril me(mi n); uygul anan geril mel er arası nda en küçük cebirsel değeri
ol an geril medir.
Ort al a ma Geril me(m); ma ksi mu m ve mi ni mu m geril mel eri n cebirsel ortal a ması dır.
[m (ma ks mi n) 2 ]
Geril me Ar alı ğı; maksi mu m geril me il e mi ni mu m geril me arası ndaki cebirsel farktır. (ma ks mi n)
Geril me Genli ği; maksimu m veya mi ni mu m geril me il e ort al a ma geril me arası ndaki farktır. Diğer bir deyişle geril me aralı ğı değeri ni n yarısı dır. [a(ma ksmi n)2]
Geril me Or anı; mi ni mum geril meni n maksi mum geril meye oranı dır. (Rmi n ma ks)
[12, 13].
Yor ul mayl a il gili t eri mleri n si nüzoi dal geril me-zama n di yagra mı nda göst erilişi Şekil 3. 2 de veril miştir.
Şekil 3. 2: Si nüzoi dal Geril me- Za man Di yagra mı nda Yor ul ma Teri mleri ni n Göst eri mi [13]
4. DENEYSEL ÇALI ŞMALAR
Bu çalış ma 38 MnSi VS5 kalite mi kr oal aşı mlı çeli kl eri il e 8622 kalite seme nt asyon çeli kl eri ni n yor ul ma ve aşı nma davranışl arı nı karşılaştır mak a macı yl a yapıl mıştır. Yor ul ma ve aşı nma deneyl eri oriji nal ve yüzeyi farklı yönt e mlerle sertleştiril miş nu munel er ile gerçekl eştiril miştir.
4. 1. Deney Mal ze mel eri ve Uygul anan Isıl İşleml er
Bu çalış mada 38 MnSi VS5 mi kr oal aşı mlı çeli kl eri ve 8622 kalite çeli kl er kull anıl mıştır. Bu çeli kl eri n ki myasal bileşi m aralıkl arı Tabl o 4. 1. de veril miştir. Tabl o 4. 1: Bu Çalış mada Kull anılan 38 MnSi VS5 ve 8622 Kalite Çeli kl erin Ki myasal
Bil eşi m Ar alı kl arı.
Kalit e 38 MnSi VS5 8622 Kar bon ( %) 0, 35–0, 40 0, 2–0, 25 Silisyu m ( %) 0, 5–0, 8 0, 15–0, 3 Ma nganez ( %) 1, 2–1, 5 0, 7–0, 9 Fosf or ( %) Ma x 0, 035 Ma x 0, 035 Kükürt ( %) 0, 03- 0, 065 Ma x. 0, 04 Va nadyu m ( %) 0, 08–0, 13 - Tit anyu m ( %) 0, 02+ - Kr o m ( %) - 0, 4 – 0, 6 Ni kel ( %) - 0, 4 – 0, 7 Mol i bden ( %) 0, 15–0, 25+ Az ot (pp m) 60–200 -
St andart boyutt a hazırlanan deney nu munel eri oriji nal dur umda ve yüzey sertl eştir me işle mleri sonrası nda çekme, yor ul ma ve aşı nma deneyl eri ne t abi t ut ul muşt ur. 8622 çeli ği ne ait deney numunel eri Al per Isıl İşle m Tesisleri ndeki akışkan yat akt a se ment asyon i şl e mi ne t abi t ut ul muşt ur. Bu a maçl a nu munel er 9300
C de 1 saat t ut ul muş ve ar dı ndan 2000C de 1 saat t e mperlenmiştir. 38 MnSi VS5 çeli ği nden
hazırlanan deney nu munel eri ise i ndüksi yon ve nitrasyon il e sertleştiril miştir. İndüksi yon i şl e mi İ nsa Isıl İşl e m Tesisl eri nde yaptırıl mıştır. Nitrasyon i şl emi İst anbul Isıl İşl e m Tesisleri ndeki pl az ma nitrasyon ünit esi nde yapıl mıştır. Bu i şle m 5000
C sı caklı kt a 100 dak sürede gerçekl eştiril miştir.
4. 2. Karakteri zasyon Çalış mal arı
Oriji nal dur umdaki ve yüzey sertleştir me i şl e mi uygul anmış nu munel eri n karakt eri zasyonu mi kr oyapı sal i ncel e mel er, mi kro sertli k öl çüml eri ve çek me deneyl eri ile gerçekl eştiril miştir
Mi kr oyapı i ncel e mel eri st andart yönt e mle hazırlanmış met al ografi k nu munel er üzeri nde yapıl mıştır. Bu a maçl a döv me yönüne paral el ve di k parçalar bakalite alı ndı kt an sonra farklı gritlerdeki Si C zı mparalar dan geçirili p, 0, 3 ve 0, 1m l uk el mas past a ve 0, 05 m l uk Al ü mi na ( Al2O3) sol üsyonl arı ile parl atıl mıştır. Dağl ayı cı
ol arak %2 li k Nit al ( %98 Et anol, %2 Nitri k Asit) çözeltisi kullanıl mıştır. Mi kr oskobi k i ncel e mel er opti k mi kr oskop ve tara malı el ektron mi kr oskobu il e yapıl mıştır.
Met al ografi k nu munel er üzeri nde Shi madzu mar ka mi kr osertli k ci hazı nda mi kr osertli k öl çüml eri de yapıl mıştır. Mikr osertli k öl çüml eri HV ci nsi nden 100 ve 500 gr yükl er altı nda gerçekl eştiril miştir.
Oriji nal dur umdaki ve yüzeyi sertleştirilen nu munel eri n mekani k özelli kleri çek me deneyl eri il e belirlenmiştir. Çek me deneyl eri I nstron Mar ka Üni versal Test Ci hazı nda yapıl mıştır.
4. 3. Yorul ma Deneyl eri
dur dur ul muşt ur. Çek me deneyi sonuçl arı na göre belirlenen t eori k yor ul ma dayanı m sı nırı ci varı nda deneyleri n t ekrar sayısı yüksek t ut ul muşt ur. Yor ulma deney nu munel eri ni n kırıl ma yüzeyl eri J EOL J SM- 5600 mar ka t ara malı el ektron mi kr oskobunda i ncel enmiştir.
Şekil 4. 1: Bur ma Yor ul ma Deney Nu munesi
Şekil 4. 2: Deni son 7615 Mar ka Yor ul ma Ci hazı
4. 4. Aşı nma Deneyl eri
Aşı nma deneyl eri ileri geri aşı nma ci hazı nda kur u ort a m koşull arı nda ( 20° C’ de %55–60 ne m or anı nda) 155, 250, 354, 497 gr lı k 4 ayrı yükt e ve 26, 55, 87 mm/ s n li k
deneyl er t opl a m 120 m kay ma mesafesi nde yapıl mıştır. Aşı ndırı cı ol arak 10 mm çapı nda Al ü mi na ( Al2O3 ) t opun kull anıl dı ğı i leri- geri aşı n ma deney düzeneği
şe mati k ol arak Şekil 4. 3. t e veril miştir. Deney sonuçl arı nu mune üzeri nde ol uşan i zi n pr ofili alı narak iz al anı cinsi nden belirlenmiştir.
5. DENEY SONUÇLARI VE İ RDELE ME
5. 1 Karakteri zasyon Deney Sonuçl arı 5. 1. 1 Mikroyapı sal Özelli kl er
Oriji nal 38 MnSi VS5 çel i ği n yapı sı nda bul unan i nkl üzyonl arı n opti k mi kr oskop ve tara malı el ektron mi kr oskobu gör ünü ml eri sırası ile Şekil 5. 1 ve 5. 2’de veril miştir. İnkl üzyonl ar çeli ği n def or masyon yönünde uza mı ş ol up ( Şekil 5. 1), t ara malı el ektron mi kr oskobunda yapıl an analizl er bunl arı n MnS t üründe i nkl üzyonl ar ol duğunu ort aya çı kar mıştır (Şekil 5. 2).
Şekil 5. 3’de oriji nal 38Mn Si VS5 çeli ği n dağl an mış dur umdaki opti k mi kr oskop gör ünü ml eri veril miştir. Çeli k “Ferrit + Perlit” yapı sı nda ol up, ferrit genel ol arak perlit tanel eri ni n sı nırl arında yer al makt adır.
a-) b-)
Şekil 5. 1: Oriji nal 38 MnSi VS5 Çeli ği n Yapı sında Bul unan İ nküzyonları n Opti k Mi kr oskop Gör ünü ml eri. a) Döv me Yönüne Paralel, b) Döv me Yönüne Dik
a-) b-)
c-)
Şekil 5. 2: Oriji nal 38 MnSi VS5 Çeli ği n Yapı sı nda Bul unan İ nküzyonl arı n Döv me Yönüne a) Paral el ve b) Di k Tara malı El ektron Mi kroskobu Gör ünü ml eri ve c) a ve b’ de Kare İle Göst eril miş Böl gel erden Alı nan EDS Anal izi Sonuçl arı.
a-) b-)
Şekil 5. 3: Oriji nal 38Mn Si VS5 Çeli ği n Dağl a ma Sonrası Opti k Mi kr oskop Gör ünt ül eri. a) Döv me Yönüne Paral el ve b) Dövme Yönüne Di k
Ni trasyon ve i ndüksi yonla yüzey sertleştir me i şle ml eri ne t abi t ut ul an 38Mn Si VS5 çeli ği n yüzey altı kesit gör ünü ml eri Şekil 5. 4’te veril miştir. Uygul anan işle mlerl e çeli ği n yüzeyi nde göbekten daha farklı mi kr oyapıya sahi p bir t abaka ol uşmuşt ur. Bu tabaka, nitrasyon i şl e mi ne t abi t ut ul an nu munel eri n t üm kesiti nde ho moj en kalı nlı ğa sahi ptir. Ancak i ndüksi yon i şl e mi nu munel eri n kesiti nde ho moj en kalı nlıklı t abaka ol uşt ura ma mı ştır. İndüksi yonl a ho moj en kalı nlı klı yüzey t abakası el de edile me mesi ni n nedeni, nu mune kesiti ni n i nce ol ması ve geo metrisi ni n düz çubuk for munda ol ma ması dır. Zi ra yor ul ma deney nu munel eri ne uygul an mı ş ol an i ndüksi yon i şl e mi sırasında, baş ve gövde kı sıml arı nı n farklı çapl arda ol ması ndan öt ürü nu munel eri n i ndüksi yon bobi ni ni n mer kezi ne yerleştiril mesi zor ol muşt ur.
(a) (b)
Şekil 5. 4: a) Nitrasyon ve b) İ ndüksi yon İşl eml eri ne Tabi Tut ul an 38 MnSi VS5 Çeli ği n Kesiti ne Ait Optik Mikr oskop Gör ünt üsü.
8622 çeli kt eki i nkl üzyon dağılı mı ve mi kr oyapısı Şekil 5. 5’de gör ül mekt edir. Şekil 5. 1’deki 38 MnSi VS5 çeli ği ne kı yasl a çok daha düşük mi kt arda i nkl üzyon i çeren 8622 çeli k ( Şekil 5. 5a), oriji nal dur umda “ferrit +perlit” yapı sı na sahi ptir ( Şekil 5. 5. b) ve 38 MnSi VS5 çeli ğe ( Şekil 5. 3) kı yasl a çok daha düşük oranda perlit i çer mekt edir. Se ment asyon i şl e mi sonrası nda çeli ği n yüzey ve göbek kı s mı na ait mi kr oyapıl ar Şekil 5. 6’da gör ül mekt edir. Uygul anan i şl e mle yüzey, kalı ntı ost enitte i çeren mart ensite dönüş müş ( Şekil 5. 6. a) ol up, göbekt e mart enziti k mi kr oyapı ( Şekil 5. 6. b) ol uş muşt ur. Cl e mex görünt ü anali z siste mi il e yüzeydeki kalı ntı ost enit mi kt arı nı n %25 düzeyi nde ol duğu hesapl anmıştır.
a-) b-)
Şekil 5. 5: Oriji nal 8622 Çeli ği ne Ait Dağl a ma a-) Öncesi ve b-) Sonrası Opti k Mi kr oskop Gör ünt ül eri.
a-) b-)
Şekil 5. 6: Se ment asyon Uygul an mış 8622 Çeliği n Kesiti ne Ait Opti k Mi kr oskop Gör ünt ül eri a-) Dış Yüzey b-) İç Böl ge
5. 1. 2 Mekani k Özelli kl er
İncel enen 38 MnSi VS5 ve 8622 çeli kl eri ni n orijinal dur uml arı ndaki sertlikl eri sırası ile 275 HV0. 1 ve 175 HV0. 1 ol arak öl çül müştür. Bu çeli kl ere uygul anan yüzey
sertleştir me i şl e mleri sonrası nda yüzeydeki sertli k dağılı mları Şekil 5. 7 ve 5. 8’ de veril miştir.
38 MnSi VS5 çeli ği ne uygul anan nitrasyon i şl e mi sonrası nda yüzey sertli ği 650 HV0. 1
düzeyi ne çı kmış ve yaklaşı k 200 m deri nli kt e göbek sertli ği ne ( yakl aşı k 350 HV0. 1)
ul aşıl mıştır. Oriji nal sertli ğe ( 275 HV0. 1) nazaran göbek sertli ği bir mi kt ar daha
yüksektir. Kesiti n birbirine di k 4 ayrı nokt ası nda yapıl an öl çüml erde sertlik grafi ği ni n benzer çı kması nitrasyon i şl e mi il e t üm kesitte homoj en kalı nlı klı t abaka ol uşt uğunu göst er mekt edir ( Şekil 5.7. a). 38 MnSi VS5 çeli ğe uygul anan i ndüksi yon işl e mi nde çeli ği n göbek sertli ği 300 m da ort al a ma 350 HV değeri ne yüksel miştir. Ancak
göst er me mi ş ve 3 nokt ada göbekt en daha yüksek sertli k değerl eri el de edilirken bir nokt ada göbek ve yüzey sertli ği ar ası nda belirgi n bir fark bul una ma mıştır ( Şekil 5. 7b). Bu dur u m mi kr oskobi k i ncel e mel erle uyum i çi nde ol up, Böl üm 5. 1. 1’de de açı kl andı ğı gi bi t üm kesitte homoj en mart enziti k tabakanı n ol uş ma ması ile il gili dir.
250 350 450 550 650 750 850 0 100 200 300 400 Yüzeyden Mesafe (m) Se rtl ik (H V-0 ,1 ) a-) 250 350 450 550 650 750 850 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 Yüzeyden Mesafe ( µm) S e rt li k ( H V 0 5 ) b-)
Şekil 5. 7: a) Nitrasyon ve b-) İ ndüksi yon İşl eml eri ne Tabi Tut ul an 38 MnSi VS5 Çeli ği n Kesiti nde Sertli k Deri nli ği Profili.
Se ment asyon i şl e mi ne t abi t ut ul an 8622 çeli ği n kesiti ne ait sertli k deri nli k pr ofili dört ayrı kenarı ndan i çeri ye doğr u ol mak üzere Şekil 5. 8’ de veril miştir. Kesiti n 3 ayrı
sertli k pr ofili el de edilmi ştir. 8622 çeli ği ne uygul anan se ment asyon i şle mi il e en yüksek sertli k değeri 770 HV0. 5 ol arak öl çül müş ve yakl aşı k 600m’ da sertli k göbek
sertli ği ne düş müşt ür. Göbek sertli ği 450 HV0. 5 mert ebesi nde ol up s öz konusu çeli ği n
oriji nal sertli k değeri nden ( 175HV0. 1) çok yüksektir. Bunun nedeni uygul anan
se ment asyon işle mi neticesi nde göbeği n de mart ensite dönüş müş ol ması dır.
250 350 450 550 650 750 850 0 200 400 600 800 1000 1200 1400 Yüzeyden Mesafe(mm) S er tl ik (H V -0 ,5)
Şekil 5. 8: Se ment asyon İşle mi ne Tabi Tut ul muş 8622 Çeli ği n Kesiti ne Ai t Sertli k Deri nli ği Profili.
İncel enen nu munel eri n çek me deneyi sonuçl arı Tabl o 5. 1’de veril miştir. Se ment asyon i şl e mi uygul anmış ol an 8622 çeli ği ne ait deney nu muneleri çek me ci hazı nı n çenel eri nden sı yrıl dı ğı i çi n bu nu munel eri n mekani k özelli kleri çek me deneyi il e belirlene me miştir. Oriji nal dur umda 38 MnSi VS5 çeli ği 8622 çeli ği nden daha yüksek mukave mete ve daha düşük sünekli ğe sahi ptir. Uygul anan nitrasyon işle mi bu çeli ği n mukavemeti ni çok fazl a et kile memi ş ancak sünekli ği nde şi ddetli bir azal maya neden ol muşt ur.
Tabl o 5. 1: İncel enen Çelikl ere Ait Çek me Deneyi Sonuçl arı Mal ze me İşle m Dur u mu Ak ma Mu kave meti ( N/ mm2) Çek me Mu kave meti ( N/ mm2) Kop ma Uza ması ( %) 38 MnSi VS5 Orji nal- 667 941 12, 6 Ni trasyon 723 899 4, 3 8622 Orji nal- 400 595 25, 4
5. 2. Yorul ma Deneyi Sonuçl arı
38 MnSi VS5 ve 8622 kalite çeli kl eri n yor ul ma deney sonuçl arı Şekil. 5. 9. da “ Geril me genli ği (a) – Kı rılı ncaya kadar ki çevri m sayı sı ( Nf)” di yagra mı ol arak veril miştir.
Bu di yagra mda 5x106 çevri me kadar kırıl mayan nu munel ere ait deney s onuçl arı ok işareti il e göst eril miştir. Se ment asyon i şl e mi uygul anmış ol an 8622 çalite çeli k deney ci hazı nı n çalışabileceği en yüksek geril me genliği değeri nde ( 750 MPa) bil e 5. 106
çevri mde kırıl ma mıştır. Dol ayısı ile se ment asyon i şl e mi uygul anmış ol an 8622 kalite çeli kl eri n 38 MnSi VS5 çeli ği nden çok daha üst ün yor ul ma direnci ne sahi p ol duğunu söyl e mek mü mkündür.
Ger ek oriji nal dur u mdaki ve ger ekse yüzey sertl eştir me i şl e mi uygul anan 38 MnSi VS5 çeli kl eri nde art an geril me il e kırıl maya kadar ki çevri m sayı sı azal mıştır. Uygul anan i ndüksi yon i şle mi oriji nal dur uma nazaran 38 MnSi VS5 çeli ği ni n yor ul ma direnci ni ol umsuz yönde et kile miş ve yor ulma ö mr ünü azalt mıştır. Ni trasyon uygul anmış ol an nu munel er i se oriji nal 38 MnSi VS5 çeli ği ile he men heme n benzer yor ul ma özelli ği göst ermi şl erdir. Şekil 5. 9.’daki deney sonuçl arı ndan el de edil en a mpiri k “ Geril me genli ği (a) – Kı rılı ncaya kadar ki çevri m sayı sı ( Nf)” bağı ntıl arı
Tabl o 5. 2’de veril miştir: Söz konusu a mpri k bağı ntılar çı karılırken numunel eri n kırıl madı ğı koşullara ait deney sonuçl arı i hmal edil miştir.
200 300 400 500 600 700 800
1,E+03 1,E+04 1,E+05 1,E+06 1,E+07 1,E+08
Çevrim Sayısı G e ri lm e G e nl iğ i( M P a ) 38MnSiVS5-Induksiyonlu 38MnSiVS5-Orijinal 38MnSiVS5-Nitrasyonlu 8622-Sementasyonlu
Şekil 5. 9: 38 MnSi VS5 Kalite Çeli ği n Oriji nal, Nitrasyonl u ve İndüksi yonl u Dur u ml arı İle 8622 Kalite Çeli ği n Se ment asyonl u Dur umuna Ait Yor ul ma Deney
Sonuçl arı
Tabl o 5. 2: 38 MnSi VS5 Kalite Çeli ğe Ait Ampi ri k “ Geril me Genli ği (a) –
Kı rılı ncaya Kadar ki Çevri m Sayı sı ( Nf)” Bağı ntıları. ( R² değerl eri denkl e mi n korel asyon katsayıları nı göst er mekt edir.)
Oriji nal a = - 15, 271 Ln( Nf) + 603, 79 R2 = 0, 139 Ni trasyonl u a = - 16, 861 Ln( Nf) + 618, 4 R2 = 0, 3677 İndüksi yonl u a = - 33, 616 Ln( Nf) + 780, 54 R2 = 0, 8765
Yor ul ma deneyl eri nde kırılan nu munel eri n kırı k yüzeyl eri ni n t ara mal ı el ektron mi kr oskobu gör ünü ml eri Şekil 5. 10 ve Şekil 5. 11’ de veril miştir. Gerek oriji nal dur umdaki ve gerekse nitrasyon uygul anmış numunel erdeki yor ul ma çatlağı genel ol arak yüzeyde başl a mış ( Şekil 5. 10 a ve Şekil 5.11 a) ol up, ni hai kırıl ma böl gesi nde kli vaj (t anei çi) karakt erli gevrek kırıl maya neden ol muşt ur( Şekil 5. 10 b ve Şekil 5. 11 b). Gevrek kırıl ma böl gesi nde çok sayı da mikr o çatlakl ara da rastlanmıştır.
a)
b)
Şekil 5. 10: 350 MPa Geril me Genli ği nde Test Edil en ve 3, 91. 105
Çevrim Sonunda Kı rıl mış Ol an Oriji nal 38 MnSi VS5 Çeli kt en Hazırlanmış Yor ul ma Deney Nu munesi ne Ait Kırı k Yüzey Gör ünü ml eri a) Çatl ak Başl angı ç ve b) Ni hai Kırıl ma Böl gesi
a)
b)
Şekil. 5. 11: 375 MPa Geril me Genli ği nde Test Edil en ve 2, 77. 105
Çevrim Sonunda Kı rıl mış Ol an Nitrasyonl u 38 MnSi VS5 Çeli kt en Hazırlanmı ş Yor ul ma Deney Nu munesi ne Ait Kı rı k Yüzey Gör ünü ml eri a) Çatl ak Başl angı ç ve b) Ni hai Kırıl ma Böl gesi
İndüksi yonl a yüzeyi sertleştiril miş 38 MnSi VS5 çeli ği ne ait kırı k yüzeyl eri el ektron mi kr oskobunda i ncel endi ği nde nu mune yüzeyi nde çok sayı da çatlak başl angı ç nokt ası t espit edil miş ve nu muneni n gevrek bi r karakt er sergiledi ği gör ül müşt ür. ( Şekil 5. 12. a ve b)
a)
b)
Şekil. 5. 12 450 MPa geril me genli ği nde t est edil en ve 6, 02. 104
çevrim s onunda kırıl mış ol an i ndüksi yonl u 38 MnSi VS5 çeli kt en hazırlanmı ş yor ul ma deney nu munesi ne ait kırı k yüzey gör ünü ml eri a) yüzeyde birden çok
5. 3 Aşı nma Deneyi Sonuçl arı
Kur u ort a mda 155, 250, 354, 497 gr lı k 4 ayrı yükt e ve 26, 55, 87 mm/ sn li k 3 ayrı hı zda yapıl an il eri geri aşı nma deneyi sonuçl arı, ol uşan aşı nma i zi ni n al anı ndan yol a çı kılarak hesapl anmıştır. 8622 ve 38 MnSi VS5 kalite çeli kl erde deney yükünün aşı nma i z al anı na et kisi sırası ile Şekil 5. 13 ve 5. 14’ de veril miştir. Her i ki çeli kt e de aşı nma i z al anı art an deney yükü il e doğr usal ol arak art makt a ol up, doğr ul arı n eği mi nden mm²/ gr birimi nde aşı nma hı zı el de edil miştir. 8622 ve 38 MnSi VS5 çeli kl eri n aşı nma hı zı na deney hı zı nı n et kisi Şekil 5. 15’ de gör ül mekt edir. Oriji nal dur umdaki her i ki çeli kte de aşı nma hı zı deney hı zı arttı kça art makt adır. Uygul anan yüzey i şl e mleri art an deney hı zı yl a aşı nma hı zı nı n azal ması na sebep ol muşt ur. Genel bir eğili m ol arak uygul anan yüzey i şl e mleri ni n aşı nma hı zı nı azalttı ğı nı s öyl e mek mü mkündür. Özelli kl e yüksek deney hı zl arı nda nitrasyonl u 38 MnSi VS5 ve se ment asyonl u 8622 çelikl eri arası nda belirgi n bir fark gör ül me mi ştir.
a)
b)
Şekil. 5. 13: 38 MnSi VS5 Çeli ği n a) Oriji nal b) Nitrasyonl u Dur u ml arı na Ait Farklı Hı zl ardaki ve Far klı Yüklerdeki Aşı nma İz Alanl arı.
a)
b)
Şekil. 5. 14: 8622 Çeli ği n a) Oriji nal b) Se ment asyonl u Dur u ml arı na Ait Farklı Hı zl ardaki ve Far klı Yüklerdeki Aşı nma İz Alanl arı.
1,00E-10 5,00E-06 1,00E-05 1,50E-05 2,00E-05 2,50E-05 3,00E-05 3,50E-05 0 20 40 60 80 100 Hız(mm/sn) A şı n m a H ız ı( m m 2/ g) 8622-Orijinal 38MnSiVS5-Orijinal 8622-Sementasyonlu 38MnSiVS5-Nitrasyonlu
Şekil 5. 15 t e yer al an ve aşı nma i z al anı-yük grafi kl eri ni n eği mleri nden el de edil en grafi kt en de gör ül düğü gi bi oriji nal 8622 çeli ği ni n se ment asyonl a yüzeyi sertleştiril di kt en sonra aşı nma hı zı nda ci ddi bir düşüş ol muşt ur. Aynı şekil de oriji nal 38 MnSi VS5 çeli ği ni n de nitrasyonl a yüzeyi sertleştiril di kt en sonra aşın ma hı zı düş müşt ür. Her i ki yüzey sertleştir me i şl e mi nde de deney hı zı arttı kça aşı nma hı zı düş mekt edir.
Aşı nma deneyl eri sonucunda deney nu munel eri üzeri nde ol uşan aşı nma i zl eri ni n el ektron mi kr oskobu görünt ül eri Şekil 5. 16 da, Al ümi na t op üzeri nde ol uşan aşı nma izleri ni n ışı k mikr oskobundan alı nan gör ünt ül eri Şekil 5. 17 de veril miştir.
Oriji nal 8622 Oriji nal 38 MnSi VS5 Ni trasyonl u 38 MnSi VS5 Se ment asyonl u 8622 155 Gr. 26 mm/ sn 155 Gr. 55 mm/ sn 155 Gr. 87 mm/ sn 250 Gr. 26 mm/ sn 250 Gr. 55 mm/ sn 250 Gr. 87 mm/ sn 354 Gr. 26 mm/ sn 354 Gr. 55 mm/ sn 354 Gr. 87 mm/ sn 497 Gr. 26 mm/ sn 497 Gr. 55 mm/ sn 497 Gr. 87 mm/ sn
Oriji nal 8622 Oriji nal 38 MnSi VS5 Ni trasyonl u 38 MnSi VS5 Se ment asyonl u 8622 155 Gr. 26 mm/ sn 155 Gr. 55 mm/ sn 155 Gr. 87 mm/ sn 250 Gr. 26/ mm/ sn 250 Gr. 55 mm/ sn 250 Gr. 87 mm/ sn 354 Gr. 26 mm/ sn 354 Gr. 55 mm/ sn 354 Gr. 87 mm/ sn 497 Gr. 26 mm/ sn 497 Gr. 55/ mm/ sn 497 Gr. 87 mm/ sn
7. GENEL SONUÇLAR
38 MnSi VS5 çeli kl eri n yüzey i şl e msi z ve yüzeyi i ndüksi yon ve nitrasyonl a sertleştiril miş dur uml arı il e 8622 kalite çeli kleri n yüzey i şl e msi z ve yüzeyi se ment asyonl a sertleştirilmi ş dur uml arı üzeri nde yapılan deneysel çalış mal ar dan el de edilen sonuçl ar aşağı da özetlenmiştir.
1. Se ment asyon i şl e mi uygul an mı ş ol an 8622 kalit e çeli k ger ek oriji nal ve ger ekse yüzey sertleştir me i şl emi (i ndüksi yon ve nitrasyon) uygul an mı ş 38Mn Si VS5 çeli kt en daha yüksek yorul ma direnci ne sahi ptir. Nitrasyon i şl e mi 38 MnSi VS5 çeli ği n yor ul ma direnci ni belirgi n bir şekilde deği ştir mezken uygul anan i ndüksi yonl a yüzey sertleştir me i şl e mi il e homoj en bir mart enzit t abakası ol uşt urul a madı ğı ndan yorul ma direnci nde şi ddetli bir azal ma ol muşt ur.
2. Uygul anan yüzey sertl eştir me i şl e ml eri 8622 ve 38 MnSi VS5 kalit e çeli kl eri n aşı nma direnci ni artır mıştır. Oriji nal dur umda 38Mn Si VS5 çeli ği 8622 çeli ği nden daha yüksek aşı n ma di renci ser gil e miştir. Se ment asyon i şl e mi uygul anan 8622 çeli ği ile nitrasyon uygulanan 38 MnSi VS5 çeli ğini n aşı nma dirençl eri arası nda özelli kl e yüksek deney hızl arı nda belirgi n bir fark gör ül me mi ştir.
KAYNAKLAR
[1] Çevi ker, I., 1991 Mi kr oal aşı mlı döv me çeli klerde mi kr oyapı sal karakt eri zasyon ve mi kr oyapı- mekani k özelli kl er ilişkisi, Yüksek Li sans Tezi, İ. T. Ü. Fen Bili mleri Enstit üsü, İstanbul.
[2] htt p:// www. as mi nt ernati onal. org( Hi gh- Strengt h Lo w- All oy St eel s)
[3] Garret, T. K., Ne wt on, K. andSteeds, W, 2001The Mot or Vehi cl e 13.t h Editi on
Reed Educational and Professional Publishing Ltd, Chapter 31 pp. 876,877
[4] http://www.howstuffworks.com (Differential)
[5] Korchyns ky, M. , 2001 A Ne w Rol e f or Microall oyed St eel: Addi ng Econo mi c
Val ue, Quebec Cit y, Canada
[6] Gl ad man, T., 2002 The Physi cal Met all ur gy of Micr oall oyed St eel s, School of Mat eri als, The Uni versity of Leeds, Maney Publishi ng U. K.
[7] Lagneborg, R., Swec ki T., Zaj ac, S., Hut chi nson B., 1999 The Rol e of Va nadi u m I n Micr oall oyed St eel s, St ockhol m, Sweden
[8] Si ngh, P., 2002 Effect of t her mo mechanical pr ocessi ng on t he f ati gue and tensil e behavi or of t he for gi ng gr ade mi cr oall oyed st eel s, Mast er of Technol ogy, Indi an Instit ut e of Technol ogy, Kanpur.Indi a
[9] Li u, T., 2001 Modeli ng Micr ostruct ural Evol uti on of Micr oall oyed For gi ng St eel s Duri ng Ther mo mechani cal Pr ocessi ng, Doct or of Phil osophy, Queen’s Uni versit y Ki ngst on, Ont ari o. Canada
[10] Lui sa Ri vas De Ri vas, A , 1998 Resi dual St ress Rel axati on and Fati gue Behavi or of An I nducti on Har dened Micr oall oyed St eel, Doct or of Phil osophy, Case West ern Reser ve Uni versit y, USA
[11] Khali d, F. A., 2002 Pr eci pit ati on and co mpositi onal changes i n t he str uct ural phases of mi cr oall oyed aut o moti ve st eel s, Mat eri al Sci ence and Engi neeri ng A325, 281-285
[12] Kayalı, E. S., Ens ari, C., Di keç F., 1996. Met ali k Mal ze mel eri n Me kani k Deneyl eri, İ. T. Ü. Ki mya Met al urji Fakült esi Ofset At öl yesi, İstanbul
[13] As hby, F. M. , Jones, D. R. H., 1996 Engi neeri ng Mat eri als I, Butt er wort h
ÖZGEÇMİ Ş
Ra mazan TÜTÜK 1978 yılı nda Sa ms un’ da doğ muşt ur. İl k ve ort a öğreni mi ni Sa ms un 23 Ni san İl köğreti m okul unda, lise öğreni mi ni Sa msun Namı k Ke mal Li sesi’nde t a ma ml a mış, 1996 yılı nda İ TÜ Ki mya Met al urji Fakült esi Met al urji Mühendi sli ği böl ümüne gir miştir. 2000 yılı Haziran ayı nda mezun ol muş 2002 yılı nda İ TÜ Fen Bili mleri Enstit üsü , Mühendisli kt e İl eri Teknol ojiler Ana Bili m Dalı, Mal ze me Bili mi ve Mühendi sli ği Pr ogra mı nda yüksek lisans eğiti mine başl a mıştır. Hal en Er eğli De mir Çeli k Fabri kaları T. A. Ş. Ar- Ge Müdürl üğünde Met al urji Mühendi si ol arak çalış makt adır.
