10 TEM M U Z 1988
KÜLTÜR-Fransız
sanatçı K irjuhel Yunus Em re’nin 12 şiirini p la k yaptı
Fransa’da bir Yunus tutkunu
YUNUS’UN FRANSIZ YOLDAŞI — Fransa'da bir “Yunus Emre” uzunçaları gerçekleştiren besteci ve şarkıcı Kirjuhel, yaptığı müziği, Yunus Emre'yi bir yoldaş ve bir usta gibi aramaya koyulmanın bir izdüşümü olarak niteliyor. Sanatçı, Yunus Emre'yle ilk kez 1980’lerin başında Gerard Chailland’ın çevirilerini okuduğunda yüz yüze ‘gelmiş.
Fransız besteci ve şarkıcı
Kirjuhel, Güzin Dino’nun
çevirdiği 12 Yunus Emre
Şiiri’ni plak yaptı.
Kirjuhel, yaptığı müziği,
Yunus’u bir yoldaş, bir
usta gibi aramaya
koyulmanın izdüşümü,
Yunus’a böylesine
vurulmanın bir sonucu
olarak niteliyor. Ama
sanatçıya göre “Yunus
Emre’’ uzunçaları,
oryantalizmden uzak bir
müzik.
SABETAY VAROL
PARİS — Bir Fransız besteci
ve şarkıcı, Güzin Dino’nun çevi rilerinden 12 Yunus Emre şiirini uzunçalara okudu.. Daha önce de on iki ünlü Fransız ozanın şiirle rini besteleyerek bir plak yapan, 1968 sonrası kuşağın çok iyi ta nıdığı bir sanatçı olan “ Kirju
hel” , bu kez de Yunus Emre’nin
şiirlerini bestelemeyi kafasına koymuştu. Bir buçuk yıldır inat la sürdürdüğü çalışmalarının so nucu, geçenlerde plak piyasaya çıktı. “Batı tarzında yapılmış, or
yantalizmi olmayan bir müzik”
olarak niteliyor Kirjuhel “Yunus
Emre” uzunçalarım..
Kirjuhel’le bir yıla yakın bir sü re önce tanışmış, Münir Nurettin
Selçuk’un, Yunus Emre’nin şiir
lerini de içeren “Üstad” adlı pla ğım dinletmiştik. O zaman vardı ğımız anlaşma, plağı çıktığı za man beni evine çağıracağı, hem kendi müziğini dinleteceği hem de
“ Üstad”ı teybe kaydedeceği şek
lindeydi. Geçende bir telefon... Kirjuhel, randevusuna sadık, bi zi evine davet ediyordu. Özel bağ dan elde edilmiş kırmızı şarapla rı yudumlarken, inanılmaz bir iti nayla küçük fırçasıyla tozunu al dığı plağı, pikabına yerleştiriyor du bile.. Güzin Dino’yla Fransız ozan Marc Delouze’un 1973 yılın da baş başa vererek
“ Fransızcalaştırdıİdarı” 12 Yu
nus Emre şiirini, Kirjuhel’in sesin den ve müziğinden, bir saniye bi le ara vermeden, bir solukta din ledik. Plağı büyük olasılıkla ilk dinleyenler arasında yer alıyorduk ve sanatçının, izlenimlerimizi öğ renmeyi amaçlayan sorularının başında “ Şürler iyi dinleniyor m u?” geliyordu. Soru, Fransa’ daki bu Yunus tutkununun, bu plağı doldururken yapmak istedi ğini bir çırpıda özetliyordu.
“ T rubadur müziğiyle (eski Fransız halk müziği) ilgili yaptı ğım çalışmalardan esinlendim. Bu müzikte Bröton, Seltik, İspanyol halk müziğinde olduğu gibi armo nik akortlara dayanma yerine, bir temel notaya dayandırma anlamı na gelen modal prensipten hare ket ettim. İlk plağımda trubadur etkisi daha azdı. Yunus plağında, metnin bir düşünce olarak algı lanması, müziğin bu düşünceyi gizlemeden ifade etmesi, benim
için önemli olan buydu..” diyen Kirjuhel, plağı gerçekleştirme sü recinin aşamalarını şöyle sıralı yor: “ Güzin Dino’nun çevirisini keşfettikten sonra bu sözcükler benim her tarafımı kapladı. Baş langıçta yazdığım müziğin melo dileri bu sözcüklerin üzerine attı ğım bir ateş gibiydi. Bu aşamada bir aktörle birlikte çalıştım. Ak törün görevi, heyecan dolu sesi ortaya çıkarmaktı. Araya mesa fe girince, bu heyecanı frenleye rek, daha doğrusu kendime sak layarak, metindeki felsefeyi yan sıtmak gerekti. Heyecanı yatıştır ma gereksinmesi, beni entelektü elleştirip biraz kurutuyordu. Yu nus’un düşüncesi kuru ve entelek tüel olmadığı için, bundan uzak laşıyordum. Yunus’a ilgili ilk ça lışmalarım 1981’de oldu. 1987 ba şından beri son aşamayı, her gün çalışarak tamamladım.”
— Neden böyle bir yöntem iz
leme gereği duydunuz?
KİRJUHEL — Yunus konu
sunda yaptığım şarkı değil. Bili- / nen duygusal şarkı değil. Felsefi [ bir düşünceyi taşımak istiyorum. Bu felsefe tüm evreni mükemmel bir şiir diliyle ifade ediyor. Sesin frekansına, melodiye ve nasıl söy leyeceğime karar verince, fikrin ve müziğin oluşturduğu vücut teşek kül etmiş demektir. Artık Yunus tüm güzellikleriyle ve tüm gerçek liğiyle sadece bir gitar eşliğinde dı şa vurulabilirdi. Sonraki aşama daha kolaydı. Müzik kompozis yonu, armonik aranjman, aletle rin katılımı... Bu bir elbiseden ibaret. Elbise Yunus’u örtmüyor. özetlersem, düşünce, ses ve gitar vücudu oluşturuyor, geriye kalan lar elbiseyi.
— Yunus’ta sizi etkileyen ne? KİRJUHEL — Şiirsellikten
öteye beni etkileyen içsel yaşam.. Müzik, Yunus’u bir yoldaş ve bir usta gibi aramaya koyulmanın iz düşümü.. Ölçülü ve Fransızcaya çok çok iyi çevrilmiş bu metnin, bilgece ve içtenlik dolu bu metnin Fransızcası Türkçesi kadar güzel. Müzik bu denli Yunus’a vurulma nın etkisi. Marcel Delouze’un vu rulması da aynıydı.
Sanatçı, daha sonra Yunus Ta yüz yüze geliş öyküsünü kısaca anlatıyor: “ 80’li yılların başında
Gerard Chaiiland’ın çevirilerini
okumuştum. Bir garip ve kendi me çok yakın hissediyordum. Tü-
lay German’la Paris’teki Saint
Eustache Kilisesi’nde birlikte kon ser vermiştik. Yunus’un bazı şi irlerini söylüyordu. Sanırım, Ruhi Su’nun besteleriydi. Bu arada 1973 tarihli Güzin Dino çevirisi ni gösterdi. Ben de Yunus gibi, bu alev karşısında yandım ve ’Yu- nus’la bu uzun yolculuğa çıktım. Yolculuk devam ediyor. Şiirleri hem plakta hem de konserlerim de söylüyorum. Yorumcu sıfatıy la tabii, yaptığım bir müziksel yolculuk. Projem havada kalma dığı için çok m emnunum..”
Daniel Pestel’in kapak kompo
zisyonu da modern bir çalışma. Sanki, Kirjuhel’in yaptığı müziğe benziyor. “Ön planda Yunus var,
ben ona hizmet ediyorum” diye
rek sözlerini tamamlıyor Kirjuhel.
