Ankara Ezc. Fak. Mec. J. Fak. Pharm Ankara 13. 152 (1983) 13. 152 (1983) T ü r k i y e ' d e Y e t i ş e n B a z ı V e r b a s c u m T ü r l e r i n i n F l a v o n o i d l e r Y ö n ü n d e n K a r ş ı l a ş t ı r ı l m a s ı Flavonoid Contents of S o m e V e r b a s c u m sp. Growing in T u r k e y Erendiz ATASÜ** GİRİŞ ve AMAÇ
Ü l k e m i z d e yaygın olarak yetişen Verbascum (Scrophulariaceae) genusunun bazı türlerinin saponozit, oz, tanen, alkaloıd, uçucu yağ, ve karatoneoid içeriği d a h a önceki bir ç a l ı ş m a d a (1) incelenmişti. B u r a d a aynı türler flavonoid türevleri açısından karşılaştırılacaktır.
MATERYAL ve YÖNTEM Materyal:
Çalışılan türler ve toplama yerleri:
Verbascum mucronatum L a m S e l ç u k ( İ z m i r ) V.sinuatum L.var.sinuatum Efes (İzmir)
V.lasianthum Boiss K ı z ı l c a h a m a m ( A n k a r a )
V.glomeratum Boiss L a l a h a n (Ankara) V.cheiranthifolium Boiss.var.asperulum M u r b . K e ç i ö r e n (Ankara) V.speciosum S c h r a d G e r e d e (Bolu)
Redaksiyona verildiği tarih: 31 Mayıs 1983
* Erendiz Atasü'nün Doçentlik Tezinin bir bölümüdür.
Y ö n t e m :
F l a v o n o i d bileşikleri, taze ve kuru numunelerinin metanollü ekstrelerinde, asit hidrolizden önce ve sonra İ T K ve kağıt k r o m a t o g -rafisi yöntemiyle saptandı. Ekstrelere karakteristik renk reaksiyonları u y g u l a n a r a k flavonoid türevlerinin hangi g r u b a (2, 3) girdiği s a p t a n d ı ve ekstrelerin A l C l2 kompleksinin g ö r ü n ü r s a h a d a absorbansını ölç-mek suretiyle luteolol üzerinden total flavonoid miktar tayini yapıl-dı ( 4 ) .
N u m u n e l e r d e n saponozitlerin uzaklaştırılabilmesi ve flavonoid izolasyonu, aşağıdaki ş e m a d a gösterildiği biçimde gerçekleştiril-di.
Saponozitlerden temizlenmiş flavonoid ekstreleri Silikagel ko-londa, değişen o r a n l a r d a kloroform-etilasetat karışımlarıyla ayrıl-dı.
Flavonoidler fraksiyonlardan: 1) Petrol eteriyle çöktürme,
2) W h a t m a n I kağıtlarında N Butanol/Asetik asit/su (4/1/5) (4) solvanıyla temizleme,
3) W h a t m a n I kağıtlarında T Butanol/Asetik asit/su (3/1/1) solvanıyla (4) temizleme yöntemleriyle izole edildi ve metanol v e y a eterde kristallendirildi.
Flavonoidler, renk reaksiyonları, U V S p e k t r u m u , standart ile k ı y a s l a m a ile tanındı.
V.insulare Boiss.ve Heldr . . . . Şereflikoçhisar (Ankara) V.caudatum F r e y n ve Bornm B e y n a m (Ankara) V.vulcanicum Boiss ve Heldr.var.vulcanium B e y n a m (Ankara) Ön araştırmalar, gölgede kurutulmuş herba ile; d a h a sonraki çalışmalar petal ve stamenlerle yapıldı.
1 5 4 Erendiz ATASÜ Toz edilmiş korolla ve stamen
Pertol eterli Kısım Lipid Sterol
Metanol ile tüketme ve yoğunlaşırma
Macun kıvamında Metanollü ekstre Parçalı ekstraksiyon (Petrol eteri, Eter
Etil asetat ve Metanolle) Eterli kısım Etilasetatlı kısım Flavonoidler ve Saponozitler (az miktarda) Flavonoidler ve Saponozitler (az miktarda) Birleştirme ve yoğunlaştırma Koyu sarı ekstre
+ Petrol eteri Çökelek Çözelti Flavonoidler Saponozitler Metanollü kısım Saponozitler (çok) ve Flavonoidler (az) Yoğunlaştırma Kovu kahverengi ekstre
Çözelti Flavonoidler ve Saponozitler (az) Metanollü kısım Saponozitler (çok miktarda) Flavonoidler (az miktarda)
Macun kıvamında çökelek Saponozitler
BULGULAR
T a z e bitki ekstreleri ve kuru bitki ekstrelori a r a s ı n d a ve asit hidro-lizden önce ve sonra ekstreler a r a s ı n d a flavonoid içeriği yönünden İ T K v e kağıt kromatografisiyle bir fark s a p t a n m a m a s ı , numuneler-deki flavonoid türevlerinin heterozit biçiminde değil, serbest olarak b u l u n d u ğ u n u gösterdi.
N u m u n e l e r i n , dal, y a p r a k ve çiçeklerinde flavonoid içeriği yö-nünden bir değişim yoktu. Ayrıntılı çalışmalar, S c h i n o d a reaksiyonu-nu (2) en kuvvetle veren çiçek ( p e t a l + s t a m e n ) ekstrelerinde yapıldı.
V. lasianthum, V. glomeratum, V. cheiranthifolium var. asperulum, V. speciosum, V. insulare, V. caudatum, V. vulcanicum örneklerinin flavo-noid içeriğinin t a m a m e n birbirinin aynı o l d u ğ u s a p t a n d ı . Bu türlerde flavon g r u b u n d a n dört adet flavonoid bileşiği b u l u n m a k t a y d ı . Bu
bileşikler " F l a v o n " ( a ) , ( b ) , ( c ) , (d) diye adlandırıldı ve b a ş a t bileşi-ğin F l a v o n (d) olduğu, F l a v o n (d) nin de luteolol o l d u ğ u s a p t a n d ı . Diğer flavonoidler, üç adet yeni luteolol türeviydi*. Bu türevler, F l a -von ( a ) , ( b ) , (c) diye isimlendirildi.
V.mucronatum ve V.sinuatum var. Sinuatum'un falvonoid içeriği diğer türlerden küçük farklar gösteriyordu. Bu türlerde de b a ş a t flavonoid bileşiği luteololdu ve sözü edilen yeni luteolol türevleri bu türlerde de vardı. A n c a k V.mucronatum'da F l a v o n (c) bulunuyordu, (a) ve (b) yoktu; V.sinuatum var.sinuatum da ise F l a v o n (a) b u l u n u y o r d u (b) ve (c) yoktu. K r o m a t o g r a m I)
* Verbascum s.p.'den izole edilen bu yeni luteolol türevleri daha sonraki bir maka-lede incelenecektir. Çökelek Flavonoidler Çözelti Saponozitler Yoğunlaştırma Macun kıvamında ekstre
+ Etil asetat Etil asetatlı ekstre
yoğunlaştırma i Petrol eteri
156
1) V.lasianthum, 2) V.glomeratum, 3) V.cheiranthifolium var. asperulum, 4) V.specio-sum, 5) Luteolol, 6) V.vulcanicum, 7) V.caudatum, 8) V.insulare, 9) V.mucronatum,
10) V.sinuatum var.sinuatum, 11) Hesperetol, 12) Apigenol, 13) Rutozit.
İzole edilen flavonoidlerin çeşitli yöntemlerle y a p ı tayini yapıldı. B a ş a t bileşik F l a v o n (d) için bulgular aşağıdadır.
E . N . : 320 °C üstünde b o z u n m a
C : % 62.2 H: % 4.005, O : % 33.8
K r o m a t o g r a f i d e leke g ö r ü n ü m ü : U V d e mor, U V / N H3 d a m a t
sarı: 5 - O H , 4 ' - O H F l a v o n (4)
S c h i n o d a reaksiyonu (2), portakal renk: F l a v o n yapısı D e m i r ( I I I ) klorür ( 2 ) , yeşil renk: 5 - O H flavon yapısı
Z r O C l2 /sitrik asit testi, negatif ( 3 ) : Flavonol yapısı yok.
İ T K ve kağıt kromatografisinde luteolol ile çakışan leke veri-yordu.
Krom. I. Çeşitli Verbascum Türlerinde Kalitatif Olarak Flavonoid İncelenmesi.
Ads:Poliamid
Solvan: Kloroform -Metanol-Butanon 12/2/1 Belirteç AICI3
UV S p e k t r u m u verileri ( , n m ) : M e t a n o l , 240, 253, 267, 290, 3 4 9 : F l a v o n yapısı S o d y u m metilat, 265, 327, 4 0 1 : Serbest 4 ' - O H v e 7 - O H A l ü m i n y u m klorür, 274, 300, 327, 428 A l ü m i n y u m k l o r ü r / H C l , 265, 274, 293, 356, 3 8 4 : 5 — O H flavon S o d y u m asetat, 269, 324, 3 8 5 : Serbest 7 - O H
S o d y u m asetat/Borik asit, 256, 300, 370, 4 2 8 : Serbest 3'-4' di-hidroksil
B u l g u l a r F l a v o n (d) nin lutelolol (5, 7, 3 ' , 4' tetrahidroksi fla-von) o l d u ğ u n u kanıtlamaktadır.
V e r b e s c u m numunelerinden elde edilen luteolol türevleri b a ş k a bir makalenin konusu olacaktır.
T o t a l F l a v o n o i d miktarı (Luteolol üzerinden h e s a p l a n m ı ş t ı r ) : V.glomeratum % 1.08 V.cheiranthifolium var.aspelurum % 0.75 V.lasianthum % 0.74 V.sinuatum var.sinuatum % 0.58 V.mucronatum % 0.40 V.speciosum % 0.39 DENEYSEL K I S I M T o t a l F l a v o n o i d M i k t a r T a y i n i : S t a n d a r t luteolol'un A l C l3 kompleksi (4) 424 n m d e m a k s i m u m absorbans göstermekteydi. 0.01 m g / 1 0 cc den 0.1 m g / 1 0 cc. kon-s a n t r a kon-s y o n l a r d a n metanollü kon-standart luteolol çözeltilerinin 4 2 4 nm deki absorbans /konsantrasyon eğrisi çizildi. 50 m g / 1 0 0 cc konsant-r a s y o n l a konsant-r d a h a z ı konsant-r l a n a n metanollü bitki ekstkonsant-relekonsant-rinin A l C l3 k o m p -leksleri de 424 nm de m a k s i m u m absorbans y a p m a k t a y d ı . Ekstre-lerin 424 nm deki absorbansları ölçülerek flavonoid konsantrasyon-ları standart luteolol eğrisinden hesabedildi.
158 Erendiz ATASÜ
İ T K : S T A H L ' a (5) göre hazırlanmış Poliamid v e mikrokristal selüloz plaklarında çalışıldı. U y g u n solvan, p o l i a m i d için kloroform-metanol-butanon 1 2 / 2 / 1 ; mikrokiristal selüloz için
kloroform-aseti-kasit-su (50/45/5) idi. Plaklar A l C l3 belirteci püskürtülmesinden
önce ve sonra g ü n ışığında ve UV de incelenmiştir.
K o l o n kromatografisi: 3 0 x 2 . 5 c m boyutlarında (0.063-0.200 m m . ; 70-230 mesh) Silikagel kolonlarla çalışıldı. K o l o n değişen oran-l a r d a koran-loroform-etioran-lasetat karışımoran-larıyoran-la eoran-lue edioran-ldi.
U V S p e k t r u m u : M A B R Y e t a l ' a göre (4) hazırlanan reaktiflerle v e M A B R Y e t al'ın yöntemine göre P y e - U n i c a m S P 1700 U V spekt-rofotometresinde çekildi.
Asit H i d r o l i z : Ö n c e H A R B O R N E ' a göre (6) sonra g ü ç hidroliz olabilecek heterozit bağlarının varlığını araştırmak a m a c ı y l a 6 N H C 1 ile 10 s a a t k a y n a t m a y l a yapıldı.
Ekstreler: T a z e bitki materyali, enzim inaktivasyonunu sağla-m a k a sağla-m a c ı y l a sağla-materyalin kaynar sağla-metanole batırılsağla-ması yoluyla ekstre edildi.
K u r u bitki materyali Y Ö N T E M b ö l ü m ü n d e verilen ş e m a y a göre ekstre edildi.
LİTERATÜR
1- Atasü, E . : Ankara Ecz.Fak.Mec, 11(1-2), 1982 (Baskıda).
2- Peach, K., Tracey, M.V., Modern Methods of Plant Analysis, Vol. III, Springer-Ver-lag, Berlin, Göttingen (1955).
3- Hörnhammer, L., Haensel, R., Anh. Pharmaz. 286, 447-452 (1953).
4- Mabry, T . J . , M a r k h a m , K.R., T h o m a s , M.B.: The Systematic Identification of Flavonoids, Springer-Verlag, Berlin, Heidelberg, New-York (1970).
5- Stahl, E., Thin Layer Chromatography, George Allen and Union, Springer-Ver-lag (1969).
