Emirgân korusundan Boğaza
bir bakış. (Yanda)
Y
O R U C U v e t e r l e t i c i b i r y o l c u l u k t a n s o n r a ilk k a r ş ı l a y ı c ı l a r ı n ız k u ş s e s l e r i d i r . D e m i r p a r m a k l ı k l ı k a p ı d a n g i r i n c e , a ğ a ç l a r l a s e l â m l a ş ı r s ı n ı z v e b u y e ş i l l i ğ i n g ö l g e l e r i a r a s ı n d a d o l a ş a n s e r i n b i r r ü z g â r y ü z ü n ü z ü o k ş a r . B a ş ı n ı z ı g e r i y e ç e v i r i n c e d e g ö r e c e ğ i n i z m a n z a r a ş u d u r : B o ğ a z a h â k i m b i r t e p e ü z e r i n d e s i n i z . K a r ş ı n ı z d a , B o ğ a z s u l a r ı n ı n k o y u l â c i v e r t l i ğ i s o n r a d a A n a d o l u y a k a s ı n ı n t e p e l e r i t a H i s a r a k a d a r u- z a n m a k t a d ı r . B ö y l e c e , y o r g u n l u ğ u n u z d i n e r v e y a z m e v s i m i n i n b u s ı c a k g ü n e ş i a l t ı n d a ç e k t i ğ i n i z z a h m e t i u n u t u v e r i r s i n i z . İ şt e b u r a s ı “ E m i r g â n ” k o r u s u d u r . K o r u n u n iç i n i g e z m e d e n e v v e l t a r i h ç e s i n e b i r g ö z a t a l ı m : T a r i h k i t a p l a r ı n a g ö r e , D ö r d ü n c ü M u r a t İ r a n s e f e r i n d e R e v a n k a l e s i n i a l d ı ğ ı z a m a n k a l e k u m a n d a n ı P r e n s “ E m i r g ü n ” d e e s i r d ü ş m ü ş t ü r . E m i r g ü n , S u l t a n M u r a d a , o z a m a n d a l k a v u k l u k e t m i ş , b u n d a n h o ş l a n a n p a d i ş a h d a k e n d i s i n e , v e z i r l i k r ü t b e s i v e Y u s u f P a ş a a d ı n ı v e r m i ş t i r . K o r u n u n b u l u n d u ğ u s e m t e M i r g ü n v e k e n d i s i n e d e “ E m i r g â n ” d e n i ş i , İ r a n P r e n s i “ E m i r g ü n ” ü n a d ı n a i z a f e t e n d i r .K
o r u n u n v e i ç i n d e k i k ö ş k l e r i n ilk s a h i b i M ı s ı r H i d i v i İ s m a i l P a ş a d ı r . K a v a l a l ı M e h m e t A li P a ş a n ı n t o r u n u v e İ b r a h i m P a ş a n ı n o ğ l u o l a n H i d i v ç o k m ü s r i f , a y n ı z a m a n d a z e v k i s a f a d ü ş k ü n ü b i r i s i y m i ş . . . 4 0 0 d ö n ü m g e n i ş l i ğ i n d e o l a n k o r u , ilk ö n c e l e r i H i d i v ' i n a v l a n m a m a h a l l i i m iş... İ s m a i l P a ş a n ı n M i r g ü n ’d e k i as ıl k ö ş k ü , k o r u ile d e n i z a r a s ı n d a im i ş v e 4 0 0 o- d a l ı im i ş . . . K o r u n u n 1 9 4 5 s e n e s i n d e n b e r i s a h i b i İ s t a n b u l B e l e d i y e s i d i r . K o r u n u n b a k ı m ı i ç i n l â z ı m o- l a n p a r a v a t a n d a ş ı n k e s e s i n d e n ç ı k ı y o r a m a , o n u n z e v k i n i s ü r e n b a ş k a l a r ı . B u r a s ı , m a z i n i n b i r y a d i g â r ı o l a r a k , a n c a k e c n e b i m i s a f i r l e r e a ç ı k b u l u n d u r u l m a k t a d ı r . Bu s e b e p l e , bi z d e h u s u s î m ü s a a d e ile g i r i y o r u z . D e n i z y ö n ü n d e k i y o l d a n g i r i n c e k a r ş ı l a ş ı l a n ilk k ö ş k P e m b e k ö ş k t ü r . B u r a d a , z a m a n z a m a n va li v e B e l e d i y e r e i s l e r i b a s ı n t o p l a n t ı l a r ı y a p a r . H i d i v ’in , K o r u d a y a p t ı r d ı ğ ı ilk k ö ş k d e b u . . . • K ö ş k ü g e ç i p , k o r u n u n i ç e r s i n e d o ğ r u i l e r l e d i k ç e , a ğ a ç l a r d a h a sık b i r ş e k i l d e e t r a f ı n ı z ı s a r a r . G ö l g e l e r k o y u l a ş ı r . K u ş c ı v ı l t ı l a r ı n d a n , ! y a p r a k l a r ı n h ı ş ı r t ı s ı n d a n b a ş k a b i r s e s d u y a m a z s ı n ı z . Y e ş i l i n ç e ş i t l e r i n i b u r a d a g ö r m e l i . E t r a f ı n ı z ı ç e v i r e n a ğ a ç l a r ı n v e ç i ç e k l e r i n h e p s i y e şi le b o y a l ı d ı r a m a , e n a ç ı ğ ı n d a n e n k o y u s u n a k a d a r s a y ı s ı z ş e k i l l e r i a y r ı a y r ı b i r e r r e n k m a n z a r a s ı v e r i y o r . A r t ı k , a s f a l t y o l d a n k o r u y a k a d a r u z a n a n y o k u ş t a ç e k t i ğ i n i z s ı k ı n t ı d a n b u r a d a e s e r y o k . B i r b i r - l e r i y l e k u c a k l a ş a n b u d a l l a r ı n a l t ı n a s e r i l e n k o y u g ö l g e l e r i n ü z e r i n e s e r i l i p y a t m a k i s t e ğ i iç i n i z i g ı d ı k l a r . F a k a t a c e l e y e n e l ü z u m v a r ? A ğ a ç l a r ı n a r a s ı n d a u z a n a n b u yol sizi s a r ı k ö ş k e v e o n u n ö n ü n d e k i m e ş h u r h a v u z a g ö t ü r e c e k t i r . n l a t ı l d ı ğ ı n a g ö r e s a r ı k ö ş k ü n h i k â y e s i ş u : H i d i v A b d ü l a z i z ’le A v r u p a d a d o l a ş ı r k e n S u l t a n g ö r d ü ğ ü k ö ş k l e r d e n b i r i n i b e ğ e n d i ğ i n i s ö y l ü y o r . İ s m a i l P a ş a , d e r h a l İ s t a n b u l a y a z a r a k a y n ı ş e k i l d e b i r k ö ş k y a p ı l m a s ı n ı i s l i y o r . K ö ş k Bav- y e r a v e A r a b e s k ü s l û b u n d a . A . A z iz , A v r u p a d ö n ü ş ü n d e , H i d i v k e n d i s i n i k ö ş k e d a v e t e d i y o r . F a k a t , S u l t a n k e n d i s i g e l e m i y o r v e a n n e s i n i g ö n d e r i y o r . Bu s e b e p l e s a r ı k ö ş k e V a l i d e K ö ş k ü ” d e n i l i r .Boğazın kendine has güzelliklerine Binbir Gece
masallarına ait bir orman dekorunun cazibesini
katın. İşte size Emirgân korusu. Ama ne yazık ki,
bu canım yeri gezme fırsatı sadece ecnebilerin
elindedir.
\ E m i r g â n k o r u s u n u n m e ş h u r S a r ı K ö ş k ü Y i n e t a r i h l e r i n y a z d ı ğ ı n a g ö r e , A b d ü l â z i z H i d i v i n k ı z ı T e v h i d e H t ı n ı m a â ş ı k o l m u ş . H a t t â , T e v h ı - d e y i n i k â h l a a l m a k i ç i n o z a m a n ki S a d r a z a m F u a t P a ş a t a v a s s u t t a b u l u n m a d ı ğ ı i ç i n o n u s a d a r e t t e n a z l e t m i ş t i r . ( 1 8 8 6 ) S a r ı k ö ş k ü n b i r a z a ş a ğ ı s ı n d a b i r h a v u z g ö r e c e k s i n i z . H a v u z u n e t r a f ı “ k a s k a t ” l a r l a ç e v r i l i . ( Y a n i s u n ’î k a v a l ı k ) R i v a y e t e g ö r e , b u k a s k a t l a r 4 v a p u r i ç i n d e İ t a l y a d a n g e t i r i l m i ş . K a s k a t l a r d a h a y u k a r d a o l a n “ B e y a z K ö ş k ü n ö n ü n d e k i k ü ç ü k h a v u z d a n b u r a y a k a d a r u- z a n m a k t a d ı r . H a v u z u n ik i t a r a f ı n d a ik i y a r ı m a d a g ö z e ç a r p m a k t a d ı r . B ü y ü ğ ü H i d i v ’in o t u r u p y a r a n ı ile i ç t i ğ i y e r d i r . K a r ş ı d a k i d a h a k ü ç ü k y a r ı m a d a ise sa z t a k ı m ı n a a i t m i ş . . . S az V® 'tiÖz'ün a h e n k l e ş t i r d i ğ i b u iç k i â l e m i d e v a m e d e r k e n h a v u z d a , i ç i n d e k â ğ ı t e lb ise li g e n ç k ı z l a r b u l u n a n s a n d a l l a r c e v e l â n e d e r m i ş . . . H i d i v in k ü ç ü k b i r i ş a r e t i ü z e r i n e b u s a n d a l l a r d a n b i r i, h a v u z u n k e n a r ı n a h u s u s î s u r e t t e y a p ı l a n k ö r fe z e g ö t ü r ü l ü r v e o r a d a a l a b o r a e d i l i r m i ş . P a ş a d a ü z e r i n d e k i k â ğ ı t e l b i s e s i ı s l a n a n b u g e n ç k ı z l a r ı e l i n d e n t u t u p s u d a n ç ı k a r ı r m ı ş . . . k e n d i n i z e m ı r ı l d a n ı y o r s u n u z : — H i d i v , v e o n u n g i b i l e r y a ş a d ı k l a r ı d e v r i n b a l ı n ı a l m ı ş l a r . T o r t u s u d a , k e n d i l e r i n d e n s o n r a g e l e n l e r e k a l m ı ş ! . .
B
ü y ü k h a v u z u n e t r a f ı n d a k i k a s k a t l a r , s a r ı k ö ş k ü n y a n ı n d a b i r m e r d i v e n l e b a ş l a m a k t a d ı r . M e r d i v e n , k ü ç ü k k a m e r i y e gibi o d a l a r d a n v e t ü n e l l e r d e n g e ç e r e k s a n d a l l a r ı n a l a b o r a e d i l d i ğ i h u s u s î k ö r f e z e k a d a r u z a n m a k t a d ı r . Bu k a m e r i y e g ib i ö n ü a ç ı k o d a v e t ü n e l l e r h a v u z u i y i c e g ö r e b i l e c e k b i r t a r z d a d ı r . G e c e â l e m l e r i y a p ı l ı r k e n b u r a l a r d a h a r e m d a i r e s i n i n sâ- k i n l e r i o t u r u r m u ş . . . S a r ı k ö ş k t e n B o ğ a z ın ç o k ç e k i c i b i r g ö r ü n ü ş ü v a r . E m i r g â n k o r u s u n u n t a m k a r ş ı s ı n a g e l e n H i d i v ’in t o r u n u A b b a s H a l i m P a ş a n ı n Ç u b u k l u k o r u s u k a r ş ı n ı z a ç ı k ı y o r . Bu ik i k o r u , i k i a y r ı g ü z e l l i k H i s a r ı g ibi , B o ğ a z ı n A n a d o l u v e A v r u p a k ı y ı l a r ı n ı n b e k ç i l e r i s a n k i . K o r u n u n ş i m a l t a r a f ı n d a o l a n B e y a z k ö ş k , ş i m d i z a m a n z a m a n g ü r e ş ç i l e r i m i z e k a m p v a z i f e s i g ö r ü y o r . B ü t ü n b u g ü z e l l i k l e r i v e t a r i h î h a t ı r a l a r ı n e f s i n d e t o p l ı y a n E m i r g â n k o r u s u n d a n a y r ı l ı r k e n k e n d iKişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
