Yerli eser davamız

Y İ A T

□ E

T - y ^ o o o jfç

L A

Yerli eser dâvamız

B

m ü e ss e s e si o la n t iy a t ro y a k a r ş ı so n y ılla r d a T ü r k t o p lu lu ğ u n u n ne içten b ir a lâ k a İle b a ğ la n d ığ ın ı m e m n u n lu k la g ö r ü y o r u z . Bil. h a s s a M u h s in E r t u ğ r u l 'u n y o r u lm a k b ilm e z g a y ­ reti ile D e v le t T iy a t r o m u z u n İz m ir, A d a n a ve B u r s a d a a ç tığ ı y e n i s a h n e le r in s ü r e k li b ir r a ğ ­ betle k a rş ıla n m a s ı, is t a n b u ld a da Ş e h ir T iy a t r o s u ve K ü ç ü k S a h n e n in y a n ıs ır a g e n ç lik t iy a t r o la r ın ın g it t ik ç e d a h a v e r im li b ir fa a liy e te g e ç m iş b u ­ lu n m a s ı b u n u n e n a ç ık b ir d e lilid ir. A ld ığ ım ız g ü z e l h a b e rle r e g ö r e ö n ü m ü z d e k i y ılla r d a E d ir n e ve E r z u r u m d a v e o n la r ın a r k a s ın d a n b a şk a şe­ h ir le r im iz d e y e n i t iy a t r o la r a ç ıla c a k tır. B u, T ü r k t iy a t r o s u n u n is tik b a li iç in e n b ü y ü k b ir m ü j d e ­ dir. T iy a t r o a r t ık b izd e de t o p lu m u n ö zle d iğ i g e r ç e k sanat, g ü z e l s a n a t o lm u ş tu r .

İşte b u s u re t le b i r ta ra fta n s a h n e le r im iz ç o ­ ğ a lır k e n , b ir ta ra fta n da y e n i y e n i is t id a d la r ın y e t iş t iğ in i ve iç le rin d e y a r ın ın b ü y ü k a r t is t le ri s ır a s ın a g e ç e b ile c e k k a b iliy e t le rle k a r ş ıla ş t ığ ım ız ı g ö r ü y o r u z . D â v a n ın b u y ö n ü d e h a lle d ild iğ in e g ö r e g e r id e ne k a lıy o r ? K a la n , y e r li p iy e stir. B u n la r ın a z lığ ıd ır. H a k ik a t m e y d a n d a : B ü t ü n s a h n e le r im iz d e o y n a n a n e s e r le r in ç o ğ u h e p y a b a n c ı p iy e sle r d ir . V a k ıa b u s u re t le d ü n y a s a h n e le r in in e n y e n i ve en se çm e e s e r le r in i h a lk ım ız a t a n ıtm a m ız ç o k isa b e tli o lu y o r ve h a ttâ b u n la r ın t e m s ilin d e D e v le t T iy a t r o s u n d a k i « A n n e F r a n k 'i n H â t ır a D e fte r i» in d e v e Ş e h i r T iy a t r o s u n d a k i « S a h ip siz T e k n e » de o ld u ğ u g ib i e n ile r i A v r u p a s a h n e ­ le r in e k ıy a s e d ile b ile c e k b ir b a ş a r ı g ö s te r m e m iz g ö ğ s ü m ü z ü ift ih a r la k a b a rt ıy o r, a m a b ü t ü n b u e s e r le r in y a n ın d a k e n d i e s e r le r im iz i d e a r a m ı­ y o r d e ğ iliz A r ıy o r u z , fa k a t y e r il y a z a r b a za n b ir y ıld ız g ib i d o ğ m a k t a d ır . B u k a d a r c ığ ı da m illi s a h n e e s e r le r im iz h e s a b ın a y e te r b ir ış ık s a y ıla ­ maz. S o n r a b iz im b u y e r li p iy e s m e se le sin d e b ir b ü y ü k d â v a m ız d a h a v a r d ır v e o lm a lıd ır : Biz, o r i j in a II iğ i ile d ik k a t i çe k e c e k o la n p iy e s le r de y a z m a lı v e b u n la r la d ü n y a s a n a t â le m in in a lâ ­ k a s ın ı u y a n d ır m a lıy ız . H e le k a ç s e n e d ir ih m a l e ttiğ im iz P a r is T iy a t r o F e s t iv a lin e ilk d e fa b ö y le b ir e se rle iş t ir a k e tm e m iz i n e k a d a r g ö n ü ld e n özleriz. O y n a n a c a k e s e r le r d e n b iri, m o d e r n b ir p iy e sim iz , ö te k i d e m e se lâ A k ı n g ib i m illî b ir tra je d im iz o la b ilir . P a r is T iy a t r o F e s t iv a lin d e b u ­ n u n te c rü b e si d e y a p ılm ış t ır . J a p o n la r ın k e n d i t a rz la rın d a o y n a d ık la r ı m iilî p iy e s le r iy le k a z a n ­ d ık la r ı b ir in c ilik v a s fın ı, sadece, d o ğ u d a n b a tıya y e p y e n i b ir te m s il ş e k li g ö t ü r m e le r in d e a r a m a ­ m a lıd ır. B u n d a J a p o n e f s a n e le r in in de m ü h im b ir t e s ir i v a r d ır , işte b u n o k t a d a n d ü ş ü n ü r s e k , b iz im d e m illî k a y n a k la r ım ız d a n , d e s ta n ve m a s a lla rım ız d a n , h a lk t ü r k ü le r im iz d e n , ne b ile y im , a s ır la r c a T ü r k r u h u n u n h is s e d ip y a r a t tığ ı b ü t ü n f o lk lo r m a lz e m e s in d e n b ir ş e y le r d eğil, b ir ç o k ş e y le r b u lu p o rt a y a ç ık a r m a m ız lâ zım g e liy o r. N a s ıl k İ « B o ş B e ş ik » , « K ö r o ğ lu » ve d a h a b ö y le b ir ik i p iy e sle « K e re m » o p e r a s ı b u ç e şit e se r le r în İlk ö r n e k le r i s a y ıla b ilir. B u y o ld a d e v a m e tm eliyiz. H e m b iz im h a lk e d e b iy a t ım ız o k a d a r z e n g in d ir kİ, h a n g i t a ra fın a b a ş v u r s a k y ığ ın

yi-Halil Fahri O Z A \S O Y

ğ ın m e v z u la rla k a rş ıla şır ız . E p ik , lirik , s a tirik , h e r c in s in d e n . Y e t e r k i b u n la r d a n m o d e r n b ir sa n a t t e k n iğ i ö lç ü s ü ile s a h n e e s e r le r i v ü c u d e g e tire b ile lim . H iç ş ü p h e s iz g ü ç o la n da b u d u r, fa k a t t iy a t ro y a z a r la rım ız ın b ira z da b u g ü ç lü ğ ü g ö ze a lm a la r ı ve d a h a e v v e l h a lk e d e b iy a t ım ız ın p ın a r la r ı b a sın d a b ir a z s e rin le n ip ilh a m a r a m a ­ la r ı lâ zım d ır.

O h a ld e ş u n e tic e y e v a r ıy o r u z : B ir ta ra fta n d ü n k ü v e b u g ü n k ü h a y a tım ız ı b ü i ü n s o s y a l v e p s ik o lo j ik e le m a n la r ı .b ü tü n k a r a k t e r le r i, o la y ­ la r ın ın v e k iş ile r in in b ü t ü n ö z e llik le ri ile p iy e s h a lin e k o y a c a ğ ız, b ir t a ra fta n da z e n g in fo lk la - r u m u z d a n istifa d e edeceğiz. B u n u n ik is i o rt a s ı y o k t u r

B u r a d a s u n u da b e lirt m e k is te riz ki, m illi tiy a t ro b a h sin d e -b ilh a ssa k o m e d i u n s u r l a r ı b a ­ k ım ın d a n - k a ra g ö z o y u n la r ı ve t ip le r i de, üze ­ r in d e d u r u lm a s ı g e r e k e n m ü h im b ir k a y n a k t ır . B ir k e re b u o v u n îa r ve b u tip le r, a s ır la r c a T ü r k h a lk ın ın g ü n l ü k h a y a t ç e r ç e v e s in d e k i t e n k id ve h ic v in d e n b ir e r ö r n e k t ir le r . P e r d e d e k i h a y a lle r, k e n d i d ü ş ü n c e ve d u y g u la r ı ve a y r ı a y r ı h e r tip k e n d i le h ç e le ri ile t o p lu m u n d ü ş ü n c e ve duy. g u l a r ın ı n ü k te li b îr ş e k ild e a ç ık la rla r .

Ş im d i b i r s u a l so r a lım : A c a b a K a r a g ö z o y u n , la rı da b u o ü n ü n z e v k in e g ö r e İs le n e r e k s a h n e y e u y g u n d ü ş ü r ü le m e z m i? Y a h u d d a h a d o ğ r u s u , b u t ip le r ele a lın a r a k g e ç m iş z a m a n la ra , hattâ m a ­ s a lla r â le m in e u y g u n k o m e d ile r y a z ıla m a z m ı? Y â n i p e r d e d e k i h a y a lle r, tip le r, v a k 'a . su, bu, h e p si e s k i b ir âlem , fa k a t e s p r ile r b u g ü n k ü d ü n ­ y a m ız ın ilh a m la r ı o la m a z m ı? M ü m k ü n d ü r s a n ı­ rım . B u işi k e n d im b i r d e n e y im d e d im v e m e v ­ z u u m u h a y y e l b ir z a m a n ın m a s a l m u h it i iç in e a t a r a k « B ir D o la p t ır D ö n ü y o r » is im li son m a n ­ z u m k o m e d im i ya zd ım , iy i m i o ld u , fe n a m ı, h ü ­ k ü m v e r m e k b a n a d ü şm e z. Y a ln ız T ü r k T i y a t ­ r o s u İçin k a ra g ö z t ip le r in in b ü v ü k b ir d e ğ e r ta- s ıd ık la r ın ı h e r z a m a n id d ia e t m iş im d ir B e n im b u in a n c ım , b ü y ü k b ir m ü s t e ş r ik «-lan D o k t o r K n o s îu n da İn a n c ıd ır , işte o n u n v a k t iy le H ilm i K it a b e v l fa a r fın d a n b a s ılm ış o la n m e ş h u r b ir e s e r in d e k i ş u b ir k a ç sa tır: « T ü r k e d e b iy a tı t a r ih in d e k a ra g ö z o y u n la r ı­ n ın h iç t e s ir i g ö r ü lm ü y o r . H a lb u k i T ü r k k o m e ­ d is in in v ü c u d e g e t ir m e s in e de b u n la r ın çok h iz m e ti o la c a k tır. T ü r k m ü e llifle r i sa ç m a F r a n t z k o m e ­ d ile rin e b a k a c a k la r ın a , k a r a g ö z o y u n u n a d ik k a t e tm iş o ls a la r m illî o y u n la r ç ık a r ır la r d ı. »

M ü s t e ş r i k in « S a ç m a F r a n s ız k o m e d ile ri» de. d iğ i e s e r le r e s k i tip F r a n s ız v o d v ille r id ir . B ir ta rih te b u n la r s a h n e m iz in en ha sta g e le n o y u n ­ lar- id i F a k a t â lim in te m a s et*tği m ü h im d âva, o îz im de d ü ş ü n d ü ğ ü m ü z t iy a t ro k a ra g ö z b ir le şim id lr. A m a İt a ly a n C o m m e d ta d e ll'a r t e 's in d e o ld u ğ u g ib i m illî k o m e d i t ip le r in i s a h n e y e s o ­ k a r k e n biz o n la r ı ö y le t u lû â t h a lin d e b ıra k m ıy â - cağız, b u g ü n ü n z e v k in e g ö r e g e n iş le t ip iş le y e c e ­ ğiz. B u a y r ı b ir , h ik â y e d ir , b a şk a b ir y a zım ıza m e v z u o lu r. / ^