Türkiye’de Yabanc› Dil Ö¤retmenli¤i Lisans
Programlar›n›n Kültürleraras› Yaklafl›m Aç›s›ndan
‹ncelenmesi
The Analysis of Foreign Language Teaching Undergraduate Programs in Turkey in Terms of Intercultural Approach
Çi¤dem Kurt , Veda Asl›m Yetifl
Anadolu Üniversitesi, E¤itim Bilimleri Enstitüsü, Yabanc› Diller E¤itimi Bölümü, Frans›zca Ö¤retmenli¤i Program›, Eskiflehir İD
İD
Y
Y
abanc› dil ö¤retim uygulamalar›n› derinden etkileyen, ö¤renciyi daha fazla merkeze alan (motivasyon, ihtiyaç analizi, otonomi) ve dilin iletiflim yönünü vurgulayan biliflsel yaklafl›ma dayal› gelifltirilen ‹letiflimsel Yaklafl›m (‹Y), 70’li y›llardan itibaren yabanc› dil s›n›flar›nda hüküm sürmüfl,yabanc› dil e¤itimi politikalar› da bu yaklafl›m do¤rultusunda flekillenmifltir. Ancak 2001 y›l›nda Avrupa Konseyi’nin Diller için Avrupa Ortak Baflvuru Metnini yay›nlamas›yla Eylem Odakl› Yaklafl›m (EOY) ad› verilen yeni bir dil ö¤retimi yakla-fl›m› meydana ç›km›flt›r. ‹Y’nin bir uzant›s› olarak görülen ve bu Kültürleraras› iletiflim beceresinin gün geçtikçe ivme kazand›¤› günümüz
dünyas›nda toplumlar›n; birbirini ötekilefltirmeden karfl›l›kl› olarak daha hoflgörülü oldu¤u bar›flç›l bir dünya için birçok ülkenin e¤itim politikala-r›na ve özellikle de yabanc› dil ö¤retmeni e¤itimi programlar›n›n içerik-lerine kültürleraras›l›¤› dâhil etti¤i görülmektedir. Bu do¤rultuda, araflt›r-mam›z›n genel amac›; Türkiye’de E¤itim Fakültesi Yabanc› Dil Ö¤ret-menli¤i programlar›nda yer alan derslerin ve özellikle de “Çocuklara Ya-banc› Dil Ö¤retimi” dersinin içeriklerini kültürleraras› yaklafl›m aç›s›ndan incelemektir. Bu genel amaç do¤rultusunda, kriter örnekleme çerçevesin-de belirlenen 1161 çerçevesin-dersin içeri¤i, doküman tekni¤i ile incelenmifltir ve el-de edilen veriler nitel içerik analizine tabi tutulmufltur. Araflt›rman›n so-nucunda, kültürleraras›l›k konusunu programdaki ders içeriklerine en çok dâhil eden Almanca Ö¤retmenli¤i program›n›n ilk s›rada, Frans›zca Ö¤-retmenli¤i program›n›n ikinci s›rada, ‹ngilizce Ö¤Ö¤-retmenli¤i program›n›n ise üçüncü s›rada yer ald›¤› saptanm›flt›r. Ancak “Çocuklara Yabanc› Dil Ö¤retimi” dersinin içeri¤ine odakland›¤›m›zda, Almanca Ö¤retmenli¤i program›nda söz konusu derste kültürleraras›l›¤a de¤inilmemifltir. Fran-s›zca Ö¤retmenli¤i program› ise, kültürleraras›l›¤› en çok “Çocuklara Ya-banc› Dil Ö¤retimi” dersinin içeri¤ine dâhil etti¤i görülmüfltür. Bu çal›fl-ma ile kültürleraras›l›¤a ö¤retmen e¤itimi programlar›nda daha fazla yer verilmesi gerekti¤i sonucuna var›lm›flt›r.
Anahtar sözcükler:Çocuklara yabanc› dil ö¤retimi, içerik analizi, kül-türleraras›l›k, kültürleraras› iletiflim becerisi, yabanc› dil ö¤retmeni e¤iti-mi.
In today’s world where the intercultural communication skills are becoming increasingly important, many countries have included interculturalism in their education policies, particularly in the content of foreign language teacher education programs for a peaceful world where people are mutually more tolerant without alienating each other. In this respect, the general pur-pose of this research is to examine the contents of the courses, especially the course of “Teaching Foreign Language to Children”, in the Foreign Language Education Programs in Turkey in terms of intercultural perspec-tive. In line with this general purpose of the research, the content of the 1161 courses determined by criterion sampling was examined through document analysis in terms of intercultural approach and the data were subjected to qualitative content analysis. The results revealed that interculturalism has the highest amount of coverage respectively in the German Teaching Program, French Teaching Program, and English Teaching Program. However, regarding the content of the course “Teaching Foreign Language to Children”, which is the focus of this study, there is no reference to inter-culturalism in the German Teaching Program. As such, it turns out that the French Teaching Program offers a content that is more focused on intercul-turalism in early foreign language teaching and learning compared to the two other programs. As a result, inclusion of the interculturalism in teacher education programs is considered an urgent need.
Keywords:Content analysis, foreign language teacher education, inter-cul-turalism, intercultural communication competence, teaching foreign lan-guage to children.
‹letiflim / Correspondence: Dr. Çi¤dem Kurt
Anadolu Üniversitesi, E¤itim Bilimleri Enstitüsü, Yabanc› Diller E¤itimi Bölümü, Frans›zca Ö¤retmenli¤i
Yüksekö¤retim Dergisi / Journal of Higher Education (Turkey), 9(3), 344–352. © 2019 Deomed Gelifl tarihi / Received: May›s / May 17, 2018; Kabul tarihi / Accepted: fiubat / February 8, 2019
Bu makalenin at›f künyesi / Please cite this article as: Kurt, Ç., & Asl›m Yetifl, V. (2019). Türkiye’de yabanc› dil ö¤retmenli¤i lisans programlar›n›n kültürleraras› yaklafl›m aç›s›ndan incelenmesi. Yüksekö¤retim Dergisi, 9(3), 344–352. doi:10.2399/yod.19.006
Bu çal›flma, Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araflt›rma Projeleri Komisyonunca kabul edilen 1607E572 numaral› proje kapsam›nda desteklenen “Enseignement/Apprentissage Interculturel Précoce des Langues Étrangères: État des Lieux Exploratoire dans la
yaklafl›m›n birçok unsurunu bar›nd›ran EOY, Avrupa Birli-¤i’nin üye ülke vatandafllar›na Avrupa yurttafll›¤› kavram›n› be-nimsetme, bu do¤rultuda da çok kültürlü ve çok dilli Avrupal›-l›k bilincini gelifltirmek amac›yla dil ö¤retimi/ö¤reniminin he-deflerini yenilemifltir. ‹Y, geçici bir süreyle yurt d›fl›nda bulun-mak amac›yla yabanc› dilde iletiflime geçebilen bireyler yetifltir-meyi hedeflerken (Rosen, 2009), EOY de ö¤renilen yabanc› di-lin kültürüne de dâhil olmay›, yabanc› didi-lin ait oldu¤u ülkeler-de uzun süre kalmay›, e¤itim görmeyi, orada yaflamay›, kültür farkl›l›klar›na ra¤men hedef dili konuflan tüm kiflilerle anlaflma-y›, çal›flmaanlaflma-y›, birlikte yaflamay› ve iflbirli¤i içinde olmay› hedef-lemektedir (Rosen ve Reinhardt, 2007, s. 32–33). Dolay›s›yla dil ö¤retimi art›k sadece dilsel ve iletiflimsel beceri de¤il, EOY’nin ana unsurlar›ndan biri olan kültürleraras› yaklafl›m çerçevesinde kültürleraras› bilinç (kültür/kültürel farkl›l›klar›-n›n oldu¤unu ve hiçbir kültürün di¤erinden daha üstün olma-d›¤›n› bilme (Nacar Logie, 2004, s. 177) ve buna ba¤l› olarak kültürleraras› iletiflim becerisi (farkl› kültürden insanlarla etkili iletiflim kurabilme) edindirmeyi amaçlamaktad›r. Guillén Di-az’›n (2007, s. 192) ifadesiyle, kültürleraras› yaklafl›m temel al›nd›¤›nda “dil ö¤retimi bireylerin; kiflisel, sosyal ve kültürel geliflimiyle flekillenmektedir”. Yani yabanc› dil ö¤renen birey, ötekiyle ortak yabanc› dilleriyle eyleme geçebilmek ve baflar›l› bir iletiflim süreci gerçeklefltirebilmek amac›yla, kendini de öte-kine tan›tarak, kendi kültürünü yads›madan farkl› flemalara sa-hip ötekinin kültürünü merak etmeli, sorgulamal›, keflfetmeli, kendi kültürüyle karfl›laflt›rabilmeli, empati kurabilmelidir. Bir baflka deyiflle, dil ö¤retiminin hedefi “kendi kültürü ile di¤er kültürler aras›ndaki iliflkiyi görebilen, kendinden farkl› olana yani ‘ötekine’ ilgi gösteren ve sorgulayan kendini sosyal ve kül-türel olarak gerçeklefltirmifl uluslararas› konuflucular (intercultu-ral speakers) yetifltirmek olmal›d›r” (K›z›laslan, 2010, s. 82). Bu kapsamda yabanc› dil ö¤renenlerin bir uyumsamaya (kendi kül-türel olgular›yla hedef dilin külkül-türel olgular›n› düzenleme) ve bir uzlaflmaya (kendi kültürel olgular›yla hedef dilin kültürel ol-gular›n› göz önünde bulundurarak ötekiyle etkin bir iletiflime geçebilme) varabilmeleri için, sosyokültürel temalar üzerinde düflünmeyi, tart›flmay› ve ötekiyle anlaflmay› teflvik eden kültür-leraras› yaklafl›m tüm nitelikleriyle birlikte yabanc› dil dersle-rinde yer almal›d›r. Bu durumda dersler, kültürleraras› bilinç çerçevesinde, kaynak ve hedef dillerdeki kültürel unsurlara, kaynak dile ve kültürüne at›flara, öteki ve ötekinin kültürü üzeri-ne analizlere, ö¤reüzeri-nenin kendi kültürüüzeri-ne iliflkin zenginlefltirme ve de¤erlendirmelere, kültür, bak›fl aç›s›, de¤er ve davran›fl farkl›l›klar›na yer vermelidir. Ayn› zamanda, kültürleraras› ile-tiflim becerisi kapsam›nda, dersler ötekine yönelebilme, onu an-layabilme, basmakal›plara duyarl› olabilme, kendini anlatabil-me ve teanlatabil-melinde karfl›l›kl› sayg› ile hoflgörünün oldu¤u kültür-leraras› bilinç kazand›rmaya ve kültürkültür-leraras› iletiflim durumla-r› gerçeklefltirebilmeye yard›mc› olmal›d›r (Asl›m Yetifl ve Eli-bol, 2014).
Avrupa Birli¤i politikalar›na, çok dillilik aç›s›ndan bak›ld›-¤›nda kültürleraras› yaklafl›m/kültürleraras›l›k ve buna ba¤l› olarak kültürleraras› bilinç ile kültürleraras› iletiflim becerisi kavramlar›n›n say›s›z raporda (Üye Devletleri Çok Dillili¤e Teflvik Etmeye iliflkin Kararlar, 1998; Diller için Ortak Avru-pa Baflvuru Metni, 2001; Yeni AvruAvru-pa Ba¤lam›nda Kültürle-raras› E¤itime Yönelik Avrupa E¤itim Bakanlar› Bildirgesi, 2003) vurguland›¤› görülmektedir. Avrupa Birli¤ine üye bir-çok ülkenin yabanc› dil e¤itim politikalar›na ve özellikle de yabanc› dil ö¤retmeni e¤itimi programlar›na bak›ld›¤›nda ise, amaç ve içeriklerine kültürleraras›l›¤›n dâhil edildi¤i anlafl›l-maktad›r (Kelly, 2011, s. 412). Öte yandan say›s›z birçok ulus-lararas› raporlara ve ülkelerin güncellenmifl ulusal dil e¤itim programlar›na ra¤men, “yabanc› dil ö¤retimi ve ö¤retmen e¤itiminin ço¤unlukla gramer ve sözcük becerilerinin gelifli-mine odakl› kald›¤›” da bir gerçektir (Lazar, Huber-Kriegler, Lussier, Matei ve Peck, 2007, s. 5). Oysa ö¤retmenden, ö¤-rencilerin kültürleraras› bir tutum sergilemelerine yard›mc› olmak için anadil ve hedef dilin kültürleri aras›nda arabulucu-luk etmesi beklenmektedir (Atay, Kurt, Çaml›bel, Ersin ve Kasl›o¤lu, 2009). Bu sebeple, Lussier’nin (2013, s. 101) de ifa-de etti¤i gibi, ö¤rencilerin “Dil becerilerinin geliflimine kül-türleraras› iletiflim becerisi geliflimini entegre etmek istiyor-sak, ö¤retmenlerin s›n›f içinde uygun e¤itsel müdahalelerde bulunmalar›n› sa¤lamak için bu alanda çal›flanlar›n hizmet ön-cesi ve hizmet içi e¤itimlerinin yeniden incelenmesi gerek-mektedir”. Bu do¤rultuda, bu araflt›rma Türkiye’de E¤itim Fakültesi Yabanc› Diller E¤itimi Anabilim Dallar› program-lar›ndaki derslerin içeriklerini kültürleraras›l›k kavram›n›n do¤rudan varl›¤› ve/veya kültürleraras› yaklafl›m›n›n nitelikle-rinin varl›¤› aç›s›ndan incelemeyi amaçlamaktad›r. Fakat bir-çok araflt›rmac› (Hughes, 1983, s. 34; Byram, 2008, s. 79; Byram ve Doyé, 1999, s. 144; Porcher ve Groux; 2003, s. 117; Sowa, 2014, s. 104), art›k “Ça¤dafl okul anlay›fl›n›n kalbi olan kültürleraras›l›¤›” (Abdallah-Pretceille ve Porcher, 1996, s. 14) bireyde basmakal›p yarg›lar iyice yerleflmeden yani ilkö¤-retim ve hatta anaokulundan itibaren yabanc› dil ö¤ilkö¤-retimi programlar›na dâhil edilmesini önemle vurgulad›¤›ndan, söz konusu anabilim dallar›n›n programlar›nda zorunlu dersler kapsam›nda yer alan “Çocuklara Yabanc› Dil Ö¤retimi” der-sinin içeri¤ine de ayr›ca dikkat çekilecektir.
Bu çerçevede, araflt›rmada flu soruya cevap aranm›flt›r: Türkiye’de yabanc› dil e¤itiminde E¤itim Fakültesi Alman Dili E¤itimi, ‹ngiliz Dili E¤itimi, Frans›z Dili E¤itimi lisans programlar›ndaki derslerin ve özellikle de “Çocuklara Yaban-c› Dil Ö¤retimi” dersinin içeriklerinde kültürleraras›l›¤a (kav-ram, yaklafl›m ve nitelikleri aç›s›ndan) yer verilmekte midir?
Bu araflt›rman›n, Türkiye’de Yabanc› Dil Ö¤retmenli¤i programlar›ndaki derslerin içeriklerinin oluflturulmas›nda
so-rumlu uzmanlar›n kültürleraras›l›¤› dikkate alan programlar›n haz›rlamas›n›n kuramsal altyap›s›na katk›da bulunmas› aç›s›n-dan önem tafl›d›¤› düflünülmektedir.
Yöntem
Bu çal›flma, bilimi bir ürün olarak de¤il, bir süreç olarak ele alan ve bilimin devrimsel bir flekilde ilerledi¤i anlay›fl›n› be-nimseyen post-pozitivist paradigma (Tekin, 2017, s. 474) ve bu paradigman›n yöntemsel yans›mas› olan nitel yaklafl›m (‹b-rahimo¤lu, 2011, s. 48) temel al›narak yap›land›r›lm›flt›r. Veri-ler ise nitel araflt›rma teknikVeri-lerinden doküman incelemesi yo-luyla toplanm›flt›r. “Doküman incelemesi, araflt›r›lmas› hedef-lenen olgu veya olgular hakk›nda bilgi içeren yaz›l› materyal-leri kapsar.” (Y›ld›r›m ve fiimflek, 2013, s. 217). Böylelikle, Türkiye’de E¤itim Fakültesi Yabanc› Diller E¤itimi Bölümü Alman Dili E¤itimi, Frans›z Dili E¤itimi ve ‹ngiliz Dili E¤iti-mi Anabilim Dal› lisans programlar›nda yer alan yabanc› dil derslerinin ve özellikle de “Çocuklara Yabanc› Dil Ö¤retimi” dersinin içerikleri kültürleraras›l›k (kavram›n kendisi ve/veya nitelikleri) aç›s›ndan nitel içerik analizine tabi tutulmufltur.
Örneklem
Çal›flmada, nitel yaklafl›m›n örnekleme yöntemlerinden kri-ter (ölçüt) örnekleme temel al›nm›flt›r. Krikri-ter örnekleme “Ön-ceden belirlenmifl bir dizi ölçütü karfl›layan bütün durumlar›n çal›fl›lmas›d›r” (Baltac›, 2018, s. 254). Bu nitelikler veya kriter-ler do¤rudan “araflt›rmac› taraf›ndan oluflturulur ya da daha ön-ceden haz›rlanm›fl ölçütler listesi kullan›labilir” (Baltac›, 2018, s. 254). Türkiye’de Yabanc› Diller E¤itimi Bölümü Almanca, ‹ngilizce, Frans›zca Ö¤retmenli¤i programlar›n›n içerik anali-zinde araflt›rmac›n›n örnekleme getirdi¤i ölçütler flunlard›r:
Seçilecek üniversitelerde Almanca, ‹ngilizce, Frans›zca Ö¤-retmenli¤i programlar›n›n olmas›
Belirlenen programlarda hedef dilde yap›lan derslerin içe-riklerine bak›lmas›
Belirlenen derslerin s›n›f içi ö¤retimi fleklinde gerçekleflti-rilmesi
Verilerin Analizi
Araflt›rmadan elden edilen veriler tümevar›mc› ve tüm-dengelimsel içerik analizi ile analiz edilmifltir. Tümevar›mc› içerik analizi, “Kodlama yoluyla verilerin alt›nda yatan kav-ramlar› ve bu kavramlar aras›ndaki iliflkileri ortaya ç›karmak-t›r.” (Y›ld›r›m ve fiimflek, 2013, s. 259). “Araflt›rmac› tümden-gelim içerik analizini ise, var olan bir kuram› test etmek için kullan›r. Ancak; sadece kuramlar› de¤il, kategorileri, kavram-lar›, modelleri veya hipotezleri test etmek için de kullanabi-lir.” (K›z›ltepe, 2015, s. 258).
Araflt›rmada Yabanc› Dil Ö¤retmenli¤i programlar›ndaki 1161 ders analiz edilerek öncelikle befl kategori (Dilsel Bilgi ve Beceri, Dil Ö¤retim Yöntemleri, Edebiyat, Kültür, Di¤er) be-lirlenmifl ve her bir program›n dersleri uygun kategorinin alt›n-da toplanm›flt›r.
‹nand›r›c›l›k
Nitel araflt›rmalarda, nicel araflt›rmalarda kullan›lan geçerli-lik ve güvenirgeçerli-lik ifadeleri yerine inand›r›c›l›k ifadesi kullan›l-maktad›r. Araflt›rman›n inand›r›c›l›¤› ba¤lam›nda kodlay›c›lar aras› güvenirlik tekni¤inden yararlan›lm›flt›r. Örneklem kapsa-m›ndaki yabanc› dil ö¤retmenli¤i programlar›n›n derslerine yö-nelik belirlenen kategorilerin ve bu kategorilerin içine da¤›t›lan derslerin kontrolü amac›yla kodlamalara iki uzman arac›¤›yla geri dönülmüfl, analize sokulan veri setinin temsil düzeyi ben-zerlik oran›na bak›larak belirlenmifltir. 1161 dersi birbirinden ba¤›ms›z olarak kodlayan uzmanlar da ayn› befl kategori olufl-turmufl, bu kategorilere ait dersler konusunda %90 görüfl birli-¤i sa¤lam›flt›r. Bu oran Miles ve Huberman’in (2015) önerdibirli-¤i güvenirlik formülü (Güvenirlik = [Görüfl Birli¤i / (Görüfl Birli-¤i + Görüfl Ayr›l›¤›)] × 100) kullan›larak hesaplanm›flt›r: [1045 / (1045 + 116)] × 100 = 90.
Bulgular
Temel al›nan kriter örneklem çerçevesinde, Türkiye’nin 7 co¤rafi bölgesinde (Akdeniz Bölgesinde 1, Do¤u Anadolu Böl-gesinde 2, Ege BölBöl-gesinde 1, Güney Do¤u Anadolu BölBöl-gesinde 1, ‹ç Anadolu Bölgesinde 3, Karadeniz Bölgesinde 1, Marmara Bölgesinde 3 olmak üzere) toplamda 12 üniversitenin Almanca, ‹ngilizce ve Frans›zca Ö¤retmenli¤i programlar›nda yer alan tüm zorunlu (bunlar büyük ölçüde ortak derslerdir) ve seçmeli (farl›l›k ve çeflitlik göstermektedirler) derslerin (TTTEk 1) içerik-leri kültürleraras›l›k boyutu aç›s›ndan incelenmifltir. Bu çerçe-vede, 2016–2017 ö¤retim y›l›nda, Almanca Ö¤retmenli¤i prog-ram›nda 406, Frans›zca Ö¤retmenli¤i progprog-ram›nda 397 ve ‹n-gilizce Ö¤retmenli¤i program›nda 358 olmak üzere genel top-lamda 1161 dersin içeri¤ine bak›lm›flt›r. Nihayetinde, 5 katego-ri belirlenmifltir: (i) Dilsel Bilgi ve Becekatego-ri Odakl› Dersler, (ii) Dil Ö¤retim Yöntemleri Odakl› Dersler, (iii) Edebiyat Odakl› Dersler, (iv) Kültür Odakl› Dersler ve (v) Di¤er (Özel Amaçl› Yabanc› Dil, Dil E¤itim Politikalar›) (TTTfiekil 1).
Almanca Ö¤retmenli¤i program›nda yer alan derslerin içe-rikleri incelendi¤inde (TTTTablo 1), bu program belirlenen ka-tegoriler çerçevesinde incelenen 406 ders aras›ndaki 42 dersin içeri¤inde kültürleraras›l›¤a yer vererek üç program aras›nda ilk s›ray› alm›flt›r: Dilsel Bilgi ve Beceri Odakl› Dersler (9), Dil Ö¤-retim Yöntemleri Odakl› Dersler (17), Kültür Odakl› Dersler (11), Edebiyat Odakl› Dersler (0), Di¤er (Özel Amaçl›
Alman-ca, Dil E¤itim Politikalar›) (5). 195 tane Dilsel Bilgi ve Beceri Odakl› Derslerin neredeyse tümünün iletiflim becerisini (dinle-me, konuflma, okuma ve yazma) gelifltirmeye odakland›¤›, sade-ce dokuz dersin kültürleraras› iletiflim besade-cerisini gelifltirmeye odakland›¤› görülmüfltür. Dil Ö¤retim Yöntemleri Odakl› Derslerin (129) sadece 17 tanesinin içeri¤inde kültürleraras›l›¤a yer verildi¤i saptanm›flt›r. Fakat kültürleraras›l›k, bu 17 dersin sadece teori boyutunda yer bulurken, uygulama ve de¤erlendir-me boyutlar›nda pek ele al›nmad›¤› fark edilmifltir. Çocuklara Yabanc› Dil Ö¤retimi dersine dair hiçbir Almanca Ö¤retmen-li¤i program›nda da kültürleraras›l›¤›n izlerine rastlanmam›flt›r. Edebiyat Odakl› Dersler (48) kapsam›nda kültürleraras›l›¤a hiç yer verilmezken, Kültür Odakl› Dersler (21) kapsam›nda kül-türleraras›l›¤›n genifl yelpazede yer ald›¤› görülmüfltür. Kültür-leraras›l›k, bafll› bafl›na bir ders olarak sadece bir seçmeli ders (Kültürler Aras› Ö¤renme) kapsam›nda da programdaki dersler aras›nda yer almaktad›r. Ayr›ca, “Karfl›laflt›rmal› Ülke Bilgisi” dersinde hedef dil kültür ile anadil kültürünün karfl›laflt›rmal› olarak ele al›nmas›, hedef kültürün kadar kaynak kültürün de sorgulanmas› ba¤lam›nda varl›¤›n› belirgin bir flekilde göster-mifltir. Di¤er (13) kategorisinde bulunan derslerin aras›nda ise az da olsa Dil E¤itim Politikalar› ve özellikle Özel Amaçl› Al-manca ö¤retimine yönelik derslerde kültürleraras›l›¤›n üzerin-de duruldu¤u saptanm›flt›r.
Frans›zca Ö¤retmenli¤i program›nda yer alan derslerin içe-rikleri kültürleraras›l›k aç›s›ndan ve belirlenen kategoriler kap-sam›nda incelendi¤inde ise, 397 ders aras›nda 22 dersin içeri-¤inde kültürleraras›l›¤a yer verildi¤i görülmüfltür. Böylelikle, söz konusu program üç program aras›nda ikinci s›ray› alm›flt›r. Dilsel Bilgi ve Beceri Odakl› Dersler kategorisinde sekiz (8), Dil Ö¤retim Yöntemleri Odakl› Dersler kategorisinde sekiz (8), Edebiyat Odakl› Derslerde iki (2), Kültür Odakl› Derslerde üç (3) ve Di¤er kategorisinde bir (1) dersin içeri¤inde kültürlerara-s›l›k ve/veya kültürleraras›l›¤a iliflkin unsurlarla karfl›lafl›lm›flt›r (TTTTablo 2). Dilsel Bilgi ve Beceri Odakl› Dersler kategorisin-de yer alan kategorisin-derslerin (203) büyük ço¤unlu¤unun Almanca Ö¤-TTTfiekil 1.Yabanc› dil ö¤retmeni e¤itimi programlar›n›n analizinde belirlenen kategoriler.
TTTTablo 1.Yabanc› dil Almanca Ö¤retmenli¤i program›ndaki derslerin içeriklerinde kültürleraras›l›¤›n yer ald›¤› dersler.
Kategoriler/Dersler
Dilsel Bilgi ve Beceri Odakl› Dersler Frekanslar Almanca-Türkçe Çeviri (Seçmeli/Zorunlu) 1 Almancadan Akademik Çeviri II (S) 1 Çeviri Al›flt›rmalar› II (S) 2 K›sa Filmin Yabanc› Dil Ö¤retiminde Kullan›m› (S) 1 Müzi¤in Yabanc› Dil Ö¤retiminde Kullan›m› 1
Sözcük Bilgisi I (S) 1
Sözlü ‹letiflim Becerileri II 1 Türkçe - Almanca Çeviri (S/Z) 1 Toplam 9 Dil Ö¤retim Yöntemleri Odakl› Dersler
Almanca Ders Kitab› ‹ncelemesi II 1 Almanca Ders Sunumu I (S) 1 Almanca Materyal Gelifltirme ve Uyarlama 1 Almanca Ö¤retiminde Müzik (S) 1 Almanca Ö¤retiminde S›nav Haz›rlama ve De¤erlendirme Teknikleri I 1 Almanca Ö¤retiminde Yaklafl›mlar I 2 Almanca Ö¤retiminde Yaklafl›mlar II 8
Dil Edinimi 1
Özel Ö¤retim Yöntemleri I 1 Toplam 17
Kültür Odakl› Dersler
Dil Kültürü (S) 1
Karfl›laflt›rmal› Ülke Bilgisi I (Z/S) 7 Karfl›laflt›rmal› Ülke Bilgisi II (Z/S) 1 Kültürler Aras› Ö¤renme (S) 1 Metinlerle Kültür Çal›flmalar› 1 Toplam 11 Di¤er (Özel Amaçlı Yabancı Dil, Dil E¤itim Politikaları)
Avrupa ‹letiflim Semineri (S) 1
Hukuki Almanca I (S) 1 Hukuki Almanca II (S) 1 Ticari Almanca I (S) 1 Ticari Almanca II (S) 1 Toplam 5 Genel toplam 42
Edebiyat Odakl› Dersler
retmenli¤i program›na benzer flekilde dört dilsel beceri (dinle-me, konuflma, okuma ve yazma) üzerinde odakland›¤› görül-müfltür. Dil Ö¤retim Yöntemleri Odakl› Dersler (92) kategori-sinde, kültürleraras›l›k en çok “Çocuklara Yabanc› Dil Ö¤reti-mi” dersi kapsam›nda varl›¤›n› bask›n bir flekilde gösterirken kuramsal, uygulama ve de¤erlendirme baz›nda çok az derste yer ald›¤› saptanm›flt›r. Kültür Odakl› Dersler (62) kategorisinde, kültürleraras›l›k ne seçmeli ne de zorunlu dersler kapsam›nda bafll› bafl›na bir ders olarak programda yer bulabilirken hedef di-lin kültür ve sinemas›na yönelik derslerde kültürleraras›l›¤›n iz-lerine rastlanm›flt›r. Di¤er kategorisi (19) ba¤lam›nda yaln›zca Özel Amaçl› Frans›zca dersinde kültürleraras›l›¤a yer verildi¤i saptanm›flt›r.
‹ngilizce Ö¤retmenli¤i program›nda yer alan 358 dersin içerikleri kültürleraras›l›k boyutu aç›s›ndan ve belirlenen kate-goriler dâhilinde incelendi¤inde yaln›zca 10 dersin içeri¤inde kültürleraras›l›¤a yer verildi¤i saptanm›flt›r. Söz konusu
prog-ram üç progprog-ram aras›nda son s›rada yer alm›flt›r: Dilsel Bilgi ve Beceri Odakl› Dersler (3), Dil Ö¤retim Yöntemleri Odakl› Dersler (3), Edebiyat Odakl› Dersler (0), Kültür Odakl› Ders-ler (3), Di¤er (0) (TTTTablo 3). Dilsel Bilgi ve Beceri Odakl› Derslerinin (141) büyük ço¤unlu¤unun yine di¤er iki programa benzer flekilde sadece dilsel bilgi ve dört becerinin (dinleme, ko-nuflma, okuma ve yazma) geliflimine odakland›¤› görülmüfltür. Dil Ö¤retim Yöntemleri Odakl› Dersler kategorisinde (155), Çocuklara Yabanc› Dil Ö¤retimi dersi de dâhil olmak üzere s›-n›rl› say›da derste kültürleraras›l›k varl›¤›n› göstermifltir. Edebi-yat Odakl› Derslerde (45) kültürleraras›l›¤›n varl›¤›na hiçbir fle-kilde rastlanmazken Kültür Odakl› Derslerde (8) “Karfl›laflt›r-mal› Kültür” bafll› bafl›na seçmeli bir ders olarak programda yer verilmifl ve kültürleraras›l›¤a iliflkin emarelere rastlanm›flt›r. Son olarak Di¤er kategorisinde (9), dil e¤itim politikalar›na yönelik tek bir derste (Avrupa ‹letiflim Semineri) kültürleraras›l›k konu edilmifltir.
Sonuç olarak, kültürleraras›l›¤›n yeterli düzeyde olmasa da Almanca Ö¤retmenli¤i program›nda yer alan derslerin içeri¤i-ne daha fazla entegre edildi¤i, Frans›zca Ö¤retmenli¤i program içeri¤inde daha az ve ‹ngilizce Ö¤retmenli¤i program›nda ise en az yer verildi¤i saptanm›flt›r. Ancak bu çal›flman›n di¤er bir TTTTablo 2.Yabanc› dil Frans›zca Ö¤retmenli¤i program›ndaki derslerin
içeriklerinde kültürleraras›l›¤›n yer ald›¤› dersler. Kategoriler/Dersler
Dilsel Bilgi ve Beceri Odakl› Dersler Frekanslar
Çeviriye Girifl I (S) 1
Çeviriye Girifl II (S) 1
Frans›zca - Türkçe Çeviri 3
Türkçe-Frans›zca Çeviri 3
Toplam 8
Dil Ö¤retim Yöntemleri Odakl› Dersler
Çocuklara Yabanc› Dil Ö¤retimi I 3 Çocuklara Yabanc› Dil Ö¤retimi II 1 Frans›zca Ö¤retiminde Materyal Gelifltirme 1 Frans›zca Ö¤retiminde Yaklafl›mlar I 1 Frans›zca Ö¤retiminde Yaklafl›mlar II 1 Frans›zca S›nav Haz›rlama ve De¤erlendirme (Z/S) 1
Toplam 8 Kültür Odakl› Dersler Ça¤dafl Frans›z Kültürü (S) 1 Dil ve Kültür 1 Frans›z Sinemas› 1 Toplam 3 Di¤er (Özel Amaçlı Yabancı Dil, Dil E¤itim Politikaları)
Özel Alan Frans›zcas› (Z/S) 1 Toplam 1
Genel toplam 22
Edebiyat Odakl› Dersler
Ça¤dafl Frans›z Edebiyat› (S) 1 Karfl›laflt›rmal› Edebiyat (S) 1 Toplam 2
TTTTablo 3.Yabanc› dil ‹ngilizce Ö¤retmenli¤i program›ndaki derslerin içeriklerinde kültürleraras›l›¤›n yer ald›¤› dersler.
Kategoriler/Dersler
Dilsel Bilgi ve Beceri Odakl› Dersler Frekanslar Çeviri Uygulamalar› Türkçe- ‹ngilizce 1 ‹ngilizce - Türkçe Çeviri (Z/S) 1
Türkçe - ‹ngilizce Çeviri 1
Toplam 3
Dil Ö¤retim Yöntemleri Odakl› Dersler
Çocuklara Yabanc› Dil Ö¤retimi II 1 Edebiyat ve Dil Ö¤retimi II (Z/S) 1
Özel Ö¤retim Yöntemleri I 1
Toplam 3 Kültür Odakl› Dersler Karfl›laflt›rmal› Kültür I (S) 1 Karfl›laflt›rmal› Kültür II (S) 1 Kültürleraras› ‹letiflim (S) 1 Toplam 3
Di¤er (Özel Amaçlı Yabancı Dil, Dil E¤itim Politikaları)
Avrupa ‹letiflim Semineri 1
Toplam 1
Genel toplam 10
Edebiyat Odakl› Dersler
oda¤› olan “Çocuklara Yabanc› Dil Ö¤retimi” bafll›kl› derse odakland›¤›m›zda, genel olarak kültürleraras›l›¤›n en çok görül-dü¤ü Almanca Ö¤retmenli¤i program›nda çocuklara yabanc› dil ö¤retimi/ö¤reniminde kültürleraras›l›¤a dair hiçbir referans yoktur. ‹ngilizce Ö¤retmenli¤i program›nda ise, “Çocuklara Yabanc› Dil Ö¤retimi” dersi arac›l›¤›yla kültürleraras›l›k çal›fl-ma örnekleminde yer alan yaln›zca bir üniversitenin ders içeri-¤inde söz konusuyken kültürleraras›l›k, Frans›zca Ö¤retmenli-¤i program›nda, üç üniversitenin ilgili dersin içeriÖ¤retmenli-¤ine dâhil edilmifltir. Dolay›s›yla, örneklem kapsam›ndaki Frans›zca ö¤re-tim elemanlar›n›n Almanca ve ‹ngilizce ö¤reö¤re-tim elemanlar›na nazaran erken yaflta kültürleraras› yabanc› dil ö¤retimi/ö¤reni-mini daha fazla dikkate alan ders içerikleri sergiledi¤i ortaya ç›km›flt›r.
Tart›flma, Sonuç ve Öneriler
Türkiye’de Yabanc› Dil bölümlerinden olan; Almanca, ‹n-gilizce ve Frans›zca Ö¤retmenli¤i lisans programlar›nda kriter örnekleme çerçevesinde belirlenen toplam 1161 dersin içeri-¤inde kültürleraras›l›¤›n yerinin incelendi¤i araflt›rman›n sonu-cunda, kültürleraras›l›¤› programdaki ders içeriklerine en çok dâhil eden Almanca Ö¤retmenli¤i program›n›n ilk s›rada, Fran-s›zca Ö¤retmenli¤i program›n›n ikinci s›rada, ‹ngilizce Ö¤ret-menli¤i program›n›n ise üçüncü s›rada yer ald›¤› saptanm›flt›r. Kültürleraras› iletiflim becerisinin kazan›m›nda/gelifltiril-mesinde büyük önem tafl›yan dilsel bilgi ve beceri odakl› ders-lere bak›ld›¤›nda, her üç programda da a¤›rl›kl› olarak iletiflim becerisini gelifltirmeyi hedef alan okuma, yazma, dinleme ve konuflma olmak üzere dört dilsel becerinin kazan›m›na ve ge-liflimine odakland›¤› tespit edilmifltir. Oysa Groux’nun da (1996, s.12) ifade etti¤i gibi “Dil ö¤retimi çok önemli konula-r›n tafl›y›c›s›d›r. Tamamen dilsel becerilerin kazan›lmas›n›n ötesinde, ötekili¤e bir aç›kl›kt›r. Bu kültürün de¤erleri ile bes-lenen dili konuflmayan biri, baflka bir kültüre nas›l nüfuz ede-bilir?”. Fakat ötekine aç›lmak, onunla diyalog içinde olmak ve uzlaflmak için sadece dört dil becerisinde yetkinli¤in yetersiz oldu¤u gibi, iletiflim becerisinin ediniminde büyük rol oyna-yan dilsel bilgi ve beceri odakl› derslerindeki eksiklik bu ders-lerin hedef kültürü odaklar›na almamalar›ndan kaynaklanma-maktad›r. Zira sadece hedef dilin kültürüne odaklanman›n da yetersiz oldu¤u, kültürleraras› yaklafl›m›n temel argüman›d›r. Bu nedenle söz konusu derslerde kaynak kültür de dikkate al›nmal›, içerikleri ve iflleyiflleri bu çerçevede gerçekleflmelidir ki kültürel fark›ndal›k oluflsun ve bir kültürleraras› iletiflim be-cerisi edinilsin.
Dil Ö¤retim Yöntemleri Odakl› Dersler kategorisinde Al-manca Ö¤retmenli¤i program›nda, kültürleraras›l›¤›n
kuram-sal, uygulama ve de¤erlendirme aç›s›ndan ders içeriklerinde genifl yelpazede yer buldu¤u, Frans›zca ve ‹ngilizce Ö¤ret-menli¤i programlar›n›n ise sadece kuramsal boyutta s›n›rl› kal-d›¤› belirlenmifltir. Bu nedenle Eylem Odakl› Yaklafl›m, kül-türleraras› yaklafl›m, külkül-türleraras›l›k, külkül-türleraras› e¤itim gi-bi konular›n teoride ifllenmesinin yan› s›ra, yabanc› dil ö¤ret-men adaylar› yabanc› dil ö¤retiminde kültürleraras› boyutun (örn. dilsel bilgi ve beceri odakl› derslerde) nas›l ifllenebilece-¤ine, s›n›f içi etkinliklerine ne flekilde entegre edilebilece¤ine yönelik uygulamal› çal›flt›r›lmal›, hedef kültürle kaynak kültü-rü içeren etkinlikler gelifltirmelerine yönlendirilmeli, kültürle-raras›l›¤› ve hoflgörü, karfl›l›kl› anlay›fl gibi duyuflsal hedefleri de kapsayan ders planlar› haz›rlamalar›na yönlendirilmeli ve tüm bunlar› Ö¤retmenlik Uygulamas› dersi kapsam›nda haya-ta geçirmeleri/geçirebilmeleri önemli gözükmektedir.
Öte yandan, kültürleraras›l›k her ne kadar Almanca Ö¤-retmenli¤i program›nda di¤er iki programa nazaran genifl planda yer bulsa da, “Çocuklara Yabanc› Dil Ö¤retimi” der-sinde kültürleraras›l›¤›n hiçbir izine rastlanmayarak söz konu-su program›n kültürleraras›l›k konukonu-sunda hedef ald›¤› kitle yaln›zca yetiflkin grubunda s›n›rl› kald›¤› görülmüfltür. Fran-s›zca Ö¤retmenli¤i program›nda yer alan “Çocuklara Yaban-c› Dil Ö¤retimi” dersinin içeri¤ine bak›ld›¤›nda ise, bu ders-te kültürleraras›l›¤a yer verildi¤i, kültürleraras›l›¤›n çocuklar› hedef kitle alarak da ele al›nd›¤›, dolay›s›yla da erken yaflta kültürleraras› yabanc› dil ö¤retimini ve ö¤renimini dikkate alan içerik sunuldu¤u saptanm›flt›r. Oysa söz konusu prog-ramlarda yer alan derslerin gelece¤in ö¤retmen adaylar›n›n ilerideki ö¤retim uygulamalar›n›n temelini oluflturaca¤› düflü-nüldü¤ünde, gelece¤in belirleyicileri olan ve küreselleflen dünyada daha fazla çok kültürlülü¤e maruz kalacak çocuklara yönelik kültürleraras› yaklafl›m› dikkate alan uygulama ve de-¤erlendirmelere a¤›rl›k verilmesi gerekmektedir ve hedef kit-lesi çocuklar olan derslerde kültürleraras›l›k özellikle uygula-ma yönü ön planda tutularak her üç programda da yerini al-mal›d›r. Bu anlamda, ulusal e¤itim de¤erlendirmesine ve ya-k›n gelecekte gerçeklefltirilmesi hedeflenen stratejik planlara yönelik ulusal raporlarda da de¤inildi¤i üzere, ö¤retmen ye-tifltirmeye yönelik programlar›n uygulama a¤›rl›kl› olarak (TEDMEM, 2018; YÖK, 2007) ve de kültürleraras› yaklafl›m temel al›narak yeniden yap›land›r›lmas› önemli bir öngörü-dür. Yabanc› dil ö¤retimi/ö¤reniminin hedefleri aras›na kül-türleraras›l›¤›n temel özellikleri ile kültürleraras› iletiflim be-cerisinin kazan›m› eklenmeli, yabanc› dil ö¤retmen e¤itimi programlar› bu kapsamda da flekillenmelidir.
Edebiyat Odakl› Dersler kapsam›nda yer alan dersler ince-lendi¤inde ise Frans›zca Ö¤retmenli¤i program›nda yer alan iki ders haricinde di¤er her iki programda da kültürleraras›l›¤›n hiç
yer almad›¤› görülmüfltür. Oysa yabanc› dil ö¤retiminde edebi metinlerin (fliir, tiyatro, k›sa hikâye, masal, vb.) kullan›m› her türlü hedef kitlede ve özellikle de çocuklarda kültürleraras› be-cerinin gelifltirilmesinde önemli yeri olan materyallerdir (Hu-ber ve Reynolds, 2014, s. 41–42). Alanyaz›nda da edebi metin-lerin kültürleraras› dil ö¤retimine yönelik s›n›f içi uygulamalara örnek teflkil edecek birçok örnek çal›flmalar›n (Atun Erma¤an ve fiavl›, 2015; Burwitz-Melzer, 2001; Ünal, 2005; Zacharias, 2005) oldu¤unu görmek mümkündür.
Kültür Odakl› Dersler incelendi¤inde, Almanca, ‹ngilizce ve Frans›zca Ö¤retmenli¤i programlar›nda s›n›rl› da olsa kül-türleraras›l›k varl›¤›n› gösterirken, di¤er iki program›n aksine Frans›zca Ö¤retmenli¤i programlar›nda do¤rudan kültürlera-ras›l›¤a dair bir ders bulunmamaktad›r. Oysa dil kültür iliflkisin-den ötürü kültür odakl› derslerinin bol oldu¤u bu programlar-da (özellikle Frans›zca: 62), kültürleraras›l›¤›n en çok bu ders-lerde boy göstermesi gerekti¤i beklentisi mevcuttur. Bu sebep-le de, özelliksebep-le söz konusu derssebep-lerin kapsam›nda kültürsebep-leraras›- kültürleraras›-l›¤a mutlaka de¤inilmeli, hatta kültürleraras›kültürleraras›-l›¤a yönelik dersle-rin seçmeli ve/veya zorunlu dersler kapsamda bafll› bafl›na prog-ramlarda yer almal›d›r (Conseil de l’Europe, 1999, s. 47).
Son olarak “Di¤er” kategorisinde yer alan Özel Amaçl› Yabanc› Dil Ö¤retimine ve Yabanc› Dil E¤itim Politikalar›na yönelik dersler incelendi¤inde ise, Almanca Ö¤retmenli¤i program›nda, hem yabanc› dil e¤itim politikalar› hem de özel amaçl› yabanc› dil ö¤retiminde kültürleraras›l›¤›n çok az say›-da olsa say›-da di¤er iki programa nazaran say›-daha çok yer buldu¤u saptanm›flt›r. Kültürleraras›l›k, Frans›zca Ö¤retmenli¤i Prog-ram›nda sadece tek bir Özel Alan Frans›zcas› dersinde; ‹ngi-lizce Ö¤retmenli¤i program›nda ise yaln›zca Dil E¤itim Poli-tikalar›na de¤in bir derste neredeyse yok denecek kadar az düzeyde yer verilmifltir. Dolay›s›yla özellikle kültürleraras› uzlaflman›n özel alan yabanc› dil ö¤retimi de dâhil genifl kitle-lerde yer bulabilmesi için özellikle yabanc› dil e¤itim politika-lar›n›n kültürleraras›l›¤› içinde bar›nd›ran bir çat› sergilemesi çok önemli bir ayr›nt›d›r. Bu ba¤lamda, ö¤retmen yetifltirme ve gelifltirme surecinde bir yol haritas› niteli¤inden olan ve 2017–2023 y›llar› aras›nda gerçeklefltirilecek eylemleri kapsa-yan Yüksekö¤retim Kurulu’nun (YÖK) güncel ve yak›n gele-cekte uzun vadeli Ö¤retmen Strateji Belgesi 2017–2023 Ra-porunda, (YÖK, 2017) özellikle yabanc› dil ö¤retmeni e¤itimi politikalar›na dair stratejiler belirlenirken yabanc› dil ö¤ret-menli¤i programlar›n›n kültürleraras›l›¤› bar›nd›r›r bir flekil-de yeniflekil-den revize edilmesi önerilmektedir. Ayr›ca, Talim ve Terbiye Kurulu Baflkanl›¤›’n›n (TTKB 2017a, 2017b, 2017c) ilkö¤retim yabanc› dil Almanca, ‹ngilizce ve Frans›zca ö¤reti-mine yönelik en son taslak yabanc› dil ö¤retimi programlar› incelendi¤inde, kültürleraras› iletiflim becerisini ilk defa
prog-rama dâhil eden kayda de¤er geliflmeye eflgüdümlü politikalar ba¤lam›nda yerinde bir öngörü olarak de¤erlendirilmektedir. Sonuç olarak, her ne kadar ö¤retmen e¤itiminde yer alan dersler paket program olarak YÖK taraf›ndan zorunlu tutul-sa da öncelikli olarak derslerin içeriklerinden ilgili dersleri yürütmekte sorumlu olan ö¤retim elemanlar›na “kültürlera-ras› model, arac›, arabulucu,” (Asl›m Yetifl ve Kurt, 2016; Bas-tos, 2015; Beacco ve Byram, 2003; Byram, 2008; Council of Europe, 2001; Fontenay, Groux ve Leidelinger, 2011; Gaut-heron-Boutchatsky ve Kok Escalle, 2003; Zarate, Gohard-Radenkovic, Lussier ve Penz, 2003) gibi önemli rol ve sorum-luluklar düflmektedir. Her üç yabanc› dil ö¤retmeni e¤itimi program›nda kuramsal çerçeveden ziyade uygulamadaki ye-tersizliklerin önemle hissedildi¤i gerçe¤i göz önünde bulun-duruldu¤unda ise özellikle Yabanc› Dil Ö¤retim Yöntemleri ve Çocuklara Yabanc› Dil Ö¤retimi derslerini yürütmekle so-rumlu ö¤retim elemanlar›n›n kültürleraras›l›¤› ve de kültürle-raras›l›¤›n önemli ögelerinden olan kültürleraras› bilinç ile kültürleraras› iletiflim becerisini edindirmeyi/gelifltirmeyi amaçlayan ö¤retim uygulamalar›na yönelmesi mevcut du-rumda önemli bir ihtiyaç olarak görülmektedir. Son olarak, kültürleraras›l›¤›n yabanc› dil ö¤retmeni e¤itimi programla-r›nda daha genifl çerçevede bir tablosunun çizilebilmesi ad›na, yabanc› dil ö¤retmeni e¤itimi lisans programlar›nda kültürle-raras›l›¤›n mevcut yerinin gözler önüne serildi¤i bu araflt›r-man›n devam› niteli¤inde yabanc› dil ö¤retmeni e¤itimi lisan-süstü programlar›nda da bu çal›flmadaki benzer kategoriler-den hareketle çal›flmalar yap›lmas›n›n faydal› olaca¤› düflünül-mektedir.
Kaynaklar
Abdallah-Pretceille, M., & Porcher, L. (1996). Education et communication interculturelle. Paris: PUF.
Asl›m Yetifl, V., & Elibol, H. (2014). L’interculturalité à travers les méthodes de français « Latitudes 1/2 » et « Alter Ego 1/2 ». Synergies Turquie, 7, 179–200.
Asl›m Yetifl, V., & Kurt, Ç. (2016). Intercultural sensitivity levels of Turkish pre-service foreign language teachers: Examples from Education Faculties of two universities in Turkey. Educational Research and Reviews, 11(17), 1719–1730.
Atay, D., Kurt, G., Çaml›bel, Z., Ersin, P., & Kasl›o¤lu, Ö. (2009). The role of intercultural competence in foreign language teaching. ‹nönü University Journal of the Faculty Education, 10(3), 123–135.
Atun Erma¤an, E., & fiavl›, F. (2015). Yabanc› dil e¤itiminde edebi metinler kullan›m›. International Journal of Languages’ Education and Teaching, Special Issue, 885–893.
Baltac›, A. (2018). Nitel araflt›rmalarda örnekleme yöntemleri ve örnek hacmi sorunsal› üzerine kavramsal bir inceleme. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(1), 231–274.
Bastos, M. (2015). Le professeur interculturel: L’éducation interculturelle des professeurs de langues dans la formation continue. Paris: L’Harmattan.
Beacco, J. C., & Byram, M. (2003). Guide for the development of language edu-cation policies in Europe: From Linguistic diversity to plurilingual eduedu-cation (Draft 1 rev.). Strasbourg: Council of Europe.
Burwitz-Melzer, E. (2001) Teaching intercultural communicative compe-tence through literature. In M. Byram, A. Nichols, & D. Stevens (Eds.), Developing intercultural competence in practice (pp. 29–43). Clevedon: Multilingual Matters.
Byram, M. (2008). From foreign language education to education for Intercultural citizenship: Essays and reflections. Clevedon: Multilingual Matters.
Byram, M., & Doyé, P. (1999). Intercultural competence and foreign lan-guage learning in the primary school. In P. Driscoll, & D. Frost (Eds.), The teaching of modern foreign languages in the primary school (pp. 139–152). London: Routledge.
Conseil de l’Europe (1999). Tous différents, tous égaux - Kit pédagogique: Idées, ressources, méthodes et activités pour l’éducation interculturelle informelle des adules et des jeunes. Strasbourg: Conseil de l’Europe.
Council of Europe (2001). Common European framework of reference for lan-guages: Learning, teaching, assessment. Strasbourg: Cambridge University Press.
Fontenay, H., Groux, D., & Leidelinger, G. (Eds.) (2011). Classe de langues et culture(s): Vers l’interculturalité? Paris: L’Harmattan.
Gautheron-Boutchatsky, C., & Kok Escalle, M.-C. (2003). Retrouver le sens perdu ou les fausses identités du document authentiquement pub-licitaire. Dans La médiation et la didactique des langues et des cultures (pp. 44–57). Le Français dans le Monde (LFDM), Recherches et Applications, n° spécial, Janvier, Paris: CLE international.
Groux, D. (1996). L’enseignement précoce des langues: Des enjeux à la pratique. Lyon: Chronique Sociale.
Guillén Diaz, C. (2007). Pour la mise en place de l’interculturel en classe de LE. Etudes de Linguistique Appliquée, 146(2), 189–204.
Huber, J., & Reynolds, C. (Eds.) (2014). Developing intercultural competence through education (Pestalozzi series No. 3). Strasbourg: Council of Europe Publishing.
Hughes, G. (1983). Intercultural education in elementary and secondary schools. In D. Landis, & R. W. Brislin (Eds.), Handbook of intercultural training - Volume III: Area studies in intercultural training (pp. 21–54). New York, NY: Pergamon Press.
‹brahimo¤lu, Z. (2011). De¤iflen paradigmalar dünyas›ndan nitel ve nicel araflt›rmalara bakmak: Felsefi yaklafl›mlardaki dönüflümü anlamak. Çukurova Üniversitesi E¤itim Fakültesi Dergisi, 40(1), 44–52.
Kelly, M. (2011). Second language teacher education. In J. Jackson (Ed.), The Routledge handbook of language and intercultural communication (pp. 409–421). London: Routledge.
K›z›laslan, ‹. (2010). Yabanc› dil ö¤retmen yetifltirme sürecinde kültürler-aras›l›k. Milli E¤itim, 185, 81–89.
K›z›ltepe, Z. (2015). ‹çerik analizi nedir? Nas›l oluflmufltur? In F. N. Seggie, & Y. Bayyurt (Eds.), Nitel araflt›rma yöntem, teknik, analiz ve yaklafl›mlar› (s. 253–266). Ankara: An› Yay›nc›l›k.
Lazar, I., Huber-Kriegler, M., Lussier, D., Matei, G. S., & Peck, C. (2007). Développer et évaluer la compétence en communication intercul-turelle: Un guide à l’usage des enseignants de langues et des formateurs d’enseignants. Graz: Conseil de l’Europe.
Lussier, D. (2013) Approche systémique pour évaluer la compétence de communication interculturelle. In E. Huver, & A. Ljalikova (Eds.),
Évaluer en didactique des langues/cultures: continuités, tensions, ruptures. Collection Recherches et applications, Revue Le Français dans le Monde, (No 53, pp. 92–104). Paris: CLE International.
Miles, M. B., & Huberman, A. M. (2015). Geniflletilmifl bir kaynak kitap: Nitel veri analizi (S. Akbaba Altun & A. Ersoy, Çev. Ed.). Ankara: Pegem Akademi.
Nacar Logie, N. (2004). Yabanc› dil ö¤retiminde kültürel becerinin oluflturulmas›n›n önemi ve budunbilimsel boyut. Hasan Ali Yücel E¤itim Fakültesi Dergisi, 1(1), 173–180.
Porcher, L., & Groux, D. (2003). L’apprentissage précoce des langues. Paris: Presses Universitaires de Paris.
Rosen, E. (2009). Perspective actionnelle et approche par les tâches en classe de langue. Le Français dans le Monde - Recherches et Applications, 45, 487–498.
Rosen, E., & Reinhardt, C. (2007). Le point sur le Cadre européen commun de référence pour les langues. Paris: CLE International.
Sowa, E. (2014). Addressing intercultural awareness-raising in the young learner EFL classroom in Poland: some teacher perspectives. In S. Rich (Ed.), International perspectives on teaching English to young learners (pp. 104–122). London: Palgrave Macmillan UK.
TEDMEM (2018). 2017 E¤itim de¤erlendirme raporu. Ankara: Türk E¤itim Derne¤i (TED).
Tekin, Ö. F. (2017). Bilim felsefesinde ilgi kaymas›: Popper-Kuhn. Akademik Sosyal Araflt›rmalar Dergisi-ASOS, 5(56), 473–493. TTKB (2017a). ‹ngilizce dersi (‹lkokul ve ortaokul 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. s›n›flar)
ö¤retim program›. Ankara: MEB. 7 Aral›k 2017 tarihinde <http://mufre-dat.meb.gov.tr> adresinden eriflildi.
TTKB (2017b). Ortaö¤retim Almanca dersi ö¤retim program›. Ankara: MEB. 7 Aral›k 2017 tarihinde <http://mufredat.meb.gov.tr> adresinden eriflildi.
TTKB (2017c). Ortaö¤retim Frans›zca dersi ö¤retim program›. Ankara: MEB. 7 Aral›k 2017 tarihinde <http://mufredat.meb.gov.tr> adresinden eriflildi.
Ünal, D. Ç. (2005). Yabanc› dil ö¤retiminde edebi metinler: Yenilikçi yaklafl›mlara geçifl süreci ve gerekçeleri. Hacettepe Üniversitesi E¤itim Fakültesi Dergisi, 29, 203–212.
Y›ld›r›m, A., & fiimflek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araflt›rma yöntemleri (9. bask›). Ankara: Seçkin Yay›nevi.
YÖK (2007). E¤itim fakültesi ö¤retmen yetifltirme lisans programlar›. Ankara: YÖK. 7 Aral›k 2017 tarihinde <https://www.yok.gov.tr/Documents/ Yayinlar/Yayinlarimiz/egitim-fakultesi-ogretmen-yetistirme-lisans-programlari.pdf > adresinden eriflildi.
YÖK (2017). Ö¤retmen strateji belgesi 2017–2023. Ankara: Ö¤retmen Yetifltirme Genel Müdürlü¤ü. 7 Aral›k 2017 tarihinde <http://oygm. meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2017_06/09140719_Strateji_Belgesi_ Resmi_Gazete_sonrasY_ilan.pdf> adresinden eriflildi.
Zacharias, N. (2005). Developing intercultural competence through litera-ture. Celt: A Journal of Culture, English Language Teaching & Literature, 5(1), 27–41.
Zarate, G., Gohard-Radenkovic, A., Lussier, D., & Penz, H. (Eds.). (2003). Médiation culturelle et didactique des langues. Strasbourg: CELV/ Éditions du Conseil de l’Europe.
TTTEk 1. Yabanc› dil Almanca, ‹ngilizce ve Frans›zca Ö¤retmenli¤i programlar›nda incelenen dersler. Dersler
Dilsel bilgi ve beceri odakl› dersler
Akademik Okuma ve Yazma (Becerileri) (Z/S); Akademik Yabanc› Dil I, II; Akademik Çeviri I, II (S); Yabanc› Dil-Türkçe Çeviri (S/Z); Anlat›m Becerileri (Z/S); Ba¤lamsal Dilbilgisi I, II; Dilbilgisi II, III; Çeviri Al›flt›rmalar›/Uygulamalar› I, II (S); Çeviri I, II (S); Çeviriye Girifl I, II (S); Dinleme ve Anlama I, II (S); Dil Semineri; Drama Atölyesi; Dinleme Anlama ve Not Alma; Dinleme ve Sesletim I, II; Drama E¤itimi; Edebi Metin Çevirisi; E¤itici ve Yarat›c› Yaz›n (S); ELT’de Elefltirel Okuma; Entonasyon Analizi ve Ak›c› Konuflma Teknikleri (S); Etkili ‹letiflim (Becerileri); Frans›z fiansonlar›; Frans›zca Kompozisyon; ‹leri Dilbilgisi (S); ‹leri Anlama ve Konuflma Becerileri I, II; ‹leri Dilbilgisi (Çal›flmalar›) I, II (S); ‹leri Gramer I, II (S); ‹leri Konuflma Becerileri I (S); ‹leri Okuma (Becerileri) I, II; ‹leri Okuma ve Yazma Becerileri I, II; ‹leri Okuma ve Sözcük Bilgisi I, II; ‹leri Yazma (Becerileri) I, II; ‹leri Yazma Teknikleri (S); ‹leri Sözlü Anlat›m I, II; ‹letiflim ve Dil; ‹ngilizcede Günlük Söylem; Karfl›laflt›rmal› Dilbilgisi I, II; K›sa Filmin Yabanc› Dil Ö¤retiminde Kullan›m› (S); K›sa Oyun Haz›rlama II, III, IV, V (S); Kitle ‹letifliminde Dil Kullan›m› (S); Kitle ‹letifliminde ‹ngilizce (S); Konuflma (S); Medya ve Dil (S); Medya ve ‹letiflim; Metin Dilbilgisi; Multimedya Destekli Yabanc› Dil Ö¤retimi; Müzi¤in Yabanc› Dil Ö¤retiminde Kullan›m›; Okuma Becerileri I, II; Ses Bilgisi I, II; Ses Bilgisi ve Yaz›m Kurallar›; Sesli Okuma; Simultane Çeviri Becerileri (S); Sinema Atölyesi (S); Sözlü Anlat›m (S); Sözcük Bilgisi I, II (S); Sözlü Çeviri (S); Sözdizimi I, II (Z/S); Sözlü ‹letiflim (Becerileri) I, II; Sözlü ‹letiflim Modelleri (S); fiark›larla Yabanc› Dil (S); Teknoloji Destekli Dil Çal›flmalar› (S); Tart›flma Becerileri; Teknik Çeviri; Türkçe-Yabanc› Dil Çeviri (Uygulamalar›) (S/Z); Yaz›l› Anlat›m (S); Yaz›flma Teknikleri (S); Yazma Becerileri I, II; Yazma Etkinlikleri (S).
Dil ö¤retim yöntemi odakl› dersler
Almancan›n ‹kinci Yabanc› Dil Olarak Ö¤retiminde ‹lke ve Yöntemler; Alan E¤itimde E¤ilimler (S); Birinci Dil Edinimi (S); Ders Sunumu I (S); Bilgisayar Destekli Yabanc› Dil E¤itimi I, II (S); Ça¤dafl Yabanc› Dilinde Geliflmeler; Çocuk Edebiyat›ndan Metinler I, II (S); Çocuklara Yabanc› Dil Ö¤retimi I, II; Dil Becerilerinin Ö¤retimi I, II; Dil Bilinci (S); Dil Edinimi (Z/S); Dilbilgisi ve Dil Ö¤retimi (S); Dil Ö¤retimi Semineri (S); Drama ‹nceleme ve Dil Ö¤retimi (S); Edebi Metin ‹nceleme ve Ö¤retimi I, II, III; Edebiyat ve Dil Ö¤retimi I, II; Edebiyat Yoluyla ‹ngilizce Ö¤retimi I, II; Film ‹nceleme (S); ‹kinci Yabanc› Dil E¤itimi; ‹mge ve Dil Ö¤retimi (S); ‹ngilizce Ö¤retiminde Ders Düzenleme ve Planlama; ‹ngilizce Ö¤retiminde Dijital Materyal Gelifltirme (S); ‹ngilizce Ö¤retiminde Güncel Konular; ‹ngilizce Ö¤retiminde Materyal ve Ders Kitab› De¤erlendirme; ‹ngilizcenin Anadil/‹kinci Dil Olarak Edinimi; ‹flbirlikli Ö¤renme ve Dil E¤itimi (S); K›sa Öykü ‹ncelemesi ve Ö¤retimi; Konu Alan› Ders Kitab› ‹ncelemesi I, II; Materyal De¤erlendirme ve Uyarlama; Multimedya Dil E¤itimi; Oyunlarla Yabanc› Dil Ö¤retimi I, II (S); Özel Ö¤retim Yöntemleri I, II, III; Öykü ‹nceleme ve Dil Ö¤retimi (S); Proje Tabanl› Yabanc› Dil Ö¤retimi ve Ö¤renimi (S); fiiir Atölyesi (S); fiiir/Roman ‹nceleme ve Dil Ö¤retimi I, II (S); Yabanc› Dil Ö¤retiminde Bilgi ve ‹letiflim Teknolojileri I, II; Yabanc› Dil Ö¤renme Kuramlar› I (S); Yabanc› Dilde Yarat›c› Dramatizasyon Uygulamalar› I, II (S); Yabanc› Dil Ö¤retiminde Drama (S); Yabanc› Dil Ö¤retiminde Görsel Materyal Kullan›m›; Yabanc› Dil Ö¤retiminde Müzik (S); Yabanc› Dil Ö¤retiminde Özgün Metinler I, II; Yabanc› Dil Ö¤retiminde Materyal (‹nceleme) Gelifltirme (ve Uyarlama) (Z/S); Yabanc› Dil Ö¤retiminde Ölçme ve De¤erlendirme (S); Yabanc› Dil Ö¤retiminde S›nav Haz›rlama ve De¤erlendirme (Teknikleri) I, II; Yabanc› Dil Ö¤reti-minde Temel ‹lkeler; Yabanc› Dil Ö¤retiÖ¤reti-minde Tiyatro; Yabanc› Dil E¤itiÖ¤reti-minde Video Kullan›m› (S); Yabanc› Dil Ö¤retiÖ¤reti-minde Yaklafl›mlar I, II; Yabanc› Dil Ö¤retiÖ¤reti-minde Yeni Yönelimler (ve Uygulamalar›) (Z/S); Yans›tmal› Ö¤retmen (S); Yarat›c› S›n›f (S).
Edebiyat odakl› dersler
Alman/‹ngiliz/Frans›z Edebiyat› I, II; Alman Edebiyat› Konu ve Motifler, Alman Edebiyat› ve Sinema Uyarlama (S); Alman Edebiyat›ndan Seçme Metinler I, II; Almanca K›sa Metinler II (S); Ça¤dafl Alman Edebiyat›ndan Seçmeler (S); Ça¤dafl Avusturya/Frans›z Edebiyat› (S); Ça¤dafl Dünya Edebiyat›; Ça¤dafl Frans›z Edebi Metinleri (S); Ça¤dafl Amerikan/‹ngiliz Tiyatrosu; Ça¤dafl ‹ngiliz fiiiri; Ça¤dafl ‹ngiliz Roman›; Ça¤dafl Roman ‹ncelemesi I, II; Çocuk Edebiyat› I (S); Çocuk Edebiyat›ndan Metinler I, II (S); Deneme-Elefltiri Çözümlemesi) (Z/S); Drama I, II (Z/S); Drama ‹nceleme ve Ö¤retimi; Dünya Edebiyat›; Dünya Edebiyat›ndan Seçmeler; Edebi Metinlerde Dil ‹ncelemesi; Edebi Metin ‹nceleme; Edebi Sanatlar (S); Edebiyatta Temel Kavramlar(S); Elefltiri ve E¤itim (S); Elefltiri Yöntemleri I (S); Frans›z Edebiyat› ve Sinema Uyarlamalar› (S); Güncel Metin Çal›flmalar› (S); ‹leri Metin Analizi (S); ‹ngiliz/Amerikan Edebiyat›ndan Seçmeler I, II (S); Karfl›laflt›rmal› Edebiyat (Bilgisi) (S); Karfl›laflt›rmal› Alman Edebiyat› (S); Karfl›laflt›rmal› Çocuk Edebiyat›; Karfl›laflt›rmal› Edebiyata Girifl I, II; K›sa Öykü; Metin ‹nceleme (Z/S); Metin/Roman/Öykü/fiiir Çözümlemesi; fiiir; fiiir ‹nceleme ve Ö¤retimi; fiiir ‹nceleme-si (S); fiiir ve Estetik (S); Tiyatro; Yabanc› Dil Ö¤retiminde Drama (S); Yaz›nsal Metin Çözümlemeleri.
Kültür odakl› dersler
Almanca Deyim ve Atasözleri (S); Alman Kültür Tarihi I, II (S); Alman Medyas›nda Türkler (S); Almanya’da Türk Göçmenler; Antropoloji; Antropolojiye Girifl; Dil De¤iflkenleri; Dil ve Toplum (S); Dil Kültürü (S); Frans›z Kültürü; Frans›z Tarihi ve Co¤rafyas› (S); Frans›z Uygarl›¤› (S); Frans›zca ve Frankofoni; Frans›z Sinemas›; Karfl›laflt›rmal› Ülke Bilgisi I (Z/S); Karfl›laflt›rmal› Ülke Bilgisi II (Z/S); Karfl›laflt›rmal› Kültür Araflt›rmalar› I, II (S); Kültürler Aras› Ö¤renme (S); Metinlerle Kültür Çal›flmalar›; Türk Alman Dil ‹liflkileri (S); Türk Kültürü (S); Türk-Frans›z Kültürü; Yabanc› Dil Ö¤retiminde Dil ve Kültür; Yabanc› Dil Ö¤retiminde Sosyokültürel Boyut (S).
Di¤er (Özel Amaçl› Yabanc› Dil, Dil E¤itim Politikalar›)
AB Dil Politikalar› (S); Almanca Ö¤retim Programlar›; Almanca Ticari Yaz›flma (S); Avrupa ‹letiflim Semineri (S); Ekonomi Almancas›; Hukuki Almanca I, II (S) ; Karfl›laflt›rmal› E¤itim; Mesleki Frans›zca I, II; Özel Alan Çevirisi I, II (S); Özel Amaçl› Almanca I; Özel Alan Frans›zcas› (Z/S); Teknik Frans›zca (S); Ticari Almanca I, II (S); Turizm Almancas›/ Frans›zcas› I, II (S).
S: Seçmeli dersler; Z: Zorunlu dersler kapsam›nda ö¤retimi yap›lan dersleri belirtmektedir.
Bu makalenin kullan›m izni Creative Commons Attribution-NoCommercial-NoDerivs 3.0 Unported (CC BY-NC-ND3.0) lisans› arac›l›¤›yla bedelsiz sunulmak-tad›r. / This work is licensed under the Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Unported (CC BY-NC-ND3.0) License. To view a copy of this license, visit http://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/3.0/ or send a letter to Creative Commons, PO Box 1866, Mountain View, CA 94042, USA.
