Ağız Özellikleri Taşıyan Bir Eski Türkiye Türkçesi Metni : Fatiha Tefsiri

(1)

ilmi Araştırmalar 6. İstanbul 1998

AÖIZ ÖZELLİKLERİ T AŞIY AN B iR ESKi TÜRKİYE TÜRKÇESi METNi

FATiHA TEFSİRİ

1. Nüsha özellikleri

Hayati DEVELİ'

İnceleme konusu yaptığımız Fatiha Tefsiri, genel olarak Türkiye'de gelişen

Batı Oğuzcası'lun XIII.-XIV. yüzyıllardaki özelliklerini yansıtmakla birlikte bazı

özellikleri ile Oğuz-Kıpçak diyalekti özellikleri de taşıyan küçük bir risaledir. Bu risale Bursa Yazma Eserler Kütüphanesi Hüseyin Çelebi, nr. 468'de kayıtlı mecmuanın 86b-90b yapraklarındadır.

Bu Fatiha tefsirinde ana hatlarıyla söz konusu surenin grafik özelliklerinin

taşıdığı hikmetler anlatılmakta, okunınası halinde elde edilecek sevaplar yine grafik özellikleriyle bağlantılı olarak ifade edilmektedir. Bu tarz ve üsiUp ile yazılmış bir başka Fatiha Tefsiri Süleymaniye Kütüphanesi Serez nr. 3839'da kayıtlı mecmuanın 69b-76a yaprakları arasında bulunmaktadır. Bu, bizim inceleme konumuz olan tefsirden biraz daha geniştir. ancak iki bölümü elimizdeki esere büyük Ölçüde benzemektedir. Serez 3839'daki Fatiha Tefsirinden birkaç

alıntı yaparak bu benzerliği göstermek istiyoruz:

75a : " ... EIJ:ıamdu beş J:ıarftir, namaz dal]i beş vakittür; her kim beş J:ıarfi

okursa namazda ta~şlrat olmaya. Ol beş J:ıarf J:ıürmetine bagışiaya ... "

76a: " ... gayri'l-magçlübi 'aleyhim, on beş J:ıarftür. To~san to~uz;ı ~atsa yüz on dört olur. Her kim yüz on dört J:ıarfi o~ursa ~ur'an yüz on dört süredir, dügelisin o~umuşça şevab bula ... "

2. Karışık dilli eserler

Türkoloji literatüründe Tarihi Doğu Türkçesi ile Tarihi Batı Türkçesi özelliklerine karışık olarak yer veren eserler hakkında umumiyetle "karışık dilli" isimlendirmesi kullanılmaktadır. Ancak bunların Türkiye Türkçesinin gelişim

(2)

64 HAYATİ DEVELi

devreleriyle ilgili olup Orta Türkçeden Türkiye Türkçesine geçişin gerçekleştiği bir dönemin karışıklığını yansıttığını söyleyenler olduğu gibi 1, herhangi bir şekilde Türkiye Türkçesinin gelişimiyle ilgileri olmayıp sadece Doğu Türkçesi grubuna mensup göçmen bilim adamlan ve edipterin dillerindeki karışınanın neticesi

olduğunu söyleyenler2 de vardır.

İnceleme konumuz olan küçük risale hacmi itibariyle böyle bir konuda derinlemesine bir fikir beyanına çok da imkan vermese de, biz eserlerin 'karışık

dilli' olmasının tespitinde ortalama olarak standart kabul edilen Eski Türkiye Türkçesinin özellikleriyle mukayesesİnin değil de kendi içindeki verilerle

ınukayesesinin esas tutulması gerektiği kanaatinde olduğumuzu ifade etmek isteriz. Bu görüşü biraz daha açacak olursak diyebiliriz ki, mesela bir eserde bulunma hali için ETT'deki +A yerine +GA veya i- fiili yerine er- şekli

kullanthyorsa bu eser karışık dilli sayılmamahdır. Eğer eserin içinde bazen +GA bazen +A, bazen erse, bazen ise kullanthyorsa ve bu karışıklığın mahalli bir

ağızia standart yazı dili özelliklerinin karışması olmadığından emin isek, bu eserin

karışık dil özellikleri taşıdığından söz edilebiJi riz.

Her dönemde ve her diyalekt grubunda bir kısım şekillerin ikili olabileceği

ve standart yazı dilinin oluşumu sürecinde bir çok ağızların karıştığı gerçeği de göz önünde tutulursa, Türkolojide kullanılan "karışık dilli" tanımlamasının ne ifade ettiğinin, neyi neden ayırınayı amaçladığının çok da açık olmadığını

söyleyebiliriz. "Karışık dilli" tanımlaması, genellikle, Doğu Türkçesi ile Anadolu Türkçesi' nin veya bazen de Kıpçak Türkçesi ile Anadolu Türkçesi' nin özelliklerinin karışık olarak bulunmasını ifade etmektedir. Böyle bir tanımlama

kimi metinler için uygundur, ancak her metin için uygun olduğu da söylenemez. Kimi ses düzeni, şekil bilgisi, hatta söz dizimi özellikleri düzenli olarak ETI için standart var sayılan şekillerden farklı olan eserlerin her zaman için Tarihi Türkiye Türkçesi'nin dil sınırları içinde yer alan bir diyalekte ait olabileceği ihtimalini yok saymamak gerekir. Bizim elimizdeki küçük risaleye yaklaşımımız bu şekildedir.

Eski Türkiye Türkçesi metinlerinden farklı bazı özellikler taşıyan bu risalenin bu dil grubunun tabii sınırlarına dahil bir diyalekti temsil etmesi ihtimali üzerinde duruyoruz

3. İmla ve Dil Özellikleri

/a/ ünlüsü üstün, elif veya Türkçe kelime başlarında medli elifle gösterilmiştir.

Arat, R. R.: "Anadolu Türk Yazı Dilinin Tarihi Inkışafına Dair", V. Tari/ı Kongresi. Ank. 1960, s. 225-232; Canpolat, M.: "Behcetü'l-l:lada'ık'ın Di lı Üzerine", TDA Y Belletm 1967,

165-175.

Şınasi Tekin, "1 343 Tarıhlı Bır Eski Anadolu Türkçcsı Metni ve Türk Di lı Tarih ı nde 'olga-bolga' Sorunu" TDAY Belleten 1973-1974,59-159.

(3)

FATIHA TEFSIRI 65 -/e/ ünlüsü üstün ve bazen de elif ile gösterilmiştir: üzre, ne-y-içiin gibi.

Iç! ünsüzü için ayrı bir işaret kullanılmamış /c/ ve /ç/ cim harfiyle temsil

edilmişlerdir. /p/ ünsüzü kapu ve peygiimbar kelimelerinde pe harfi ile temsil edilirken dutup kelimesinde be harfi ile temsil edilmiştir.

Nazal /fı/ ünsüzü için üç noktalı kef yanında n-g şekli de kullanılmıştır: tan-grı, ming.

+dAn ayrılma hali eki dal+elif ve tenvinle yazılmaktadır. iyelik ekinden sonraki akuzatif eki +n de tenvinle gösterilmiştir. kap u s ın acıvirem.

Kelime başı /b/ ünsüzünün sızıcı /v/'ye dönüşmesi konusunda Fatiha Tefsiri

var ve vir- örneklerinde /v/ tarafındadır. biribi- kelimesinde ise /b/ korunmuştur.

Yine kelime başında /b/-Imf nöbetleşmesi görülen bazı kelimelerde metnimizde /m/'li şekiller baskındır: mirfg, men gibi. Birinci teklik şahıs zamiri men ve bunun

/bl' li şekli binüm Kıpçak tesiri gibi yorumlanabilir.

lt/> /d/ değişmesinde de metnimiz ince ünlülü kelimelerde tonlu /d/'ler

tarafındadır : de-- di-, degin, deiiiz, dört- döriit, dut-, dün. Bunun dışında şu

örnekte ikilik vardır: dükelince - tükeli. Bir örnek te ise kelime başında lt/

korunmuştur : tü (t.si). Kalın sıradan kelime başlarında lti'li şekillerin korunma

oranı, diğer Anadolu metinlerinde olduğu gibi, daha yüksektir: takı, fo~uz, .to~san. Bunun yanında /d/'li şekillerde yaygındır : damla, dolıyı, dut-, durur.

Bilhassa -durur'un bildirme eki fonksiyonuyla ve tonlu ünsüzle kullanılması

metnimizi Doğu Türkçesinden kuvvetli bir şekilde ayırmakta ve Anadolu sahasına

aidiyetini göstermektedir.

Fatiha Tefsiri'nde iki ünlü arasında kalan patlamalı ses birimlerinin

sızıcılaşmadığı görülmektedir: kızdurdu~ı, yazu~ını, uzunlu~ı, ucma~a gibi. Metinde Eski Türkiye Türkçesi için karakteristik olmayan şekiller vardır.

Bunlar eserin dilinin bir Oğuz-Kıpçak şivesi olarak tanımlanmasına delil sayılabilecek özelliklerdi.r. Metinde ol- yardımcı fiilinin yanında (beş defa) ve

sayıca daha fazla olarak (16 defa) bol- şekli de kullanılmaktadır. elik "evvela,

önce" kelimesi de Anadolu Türkçesi'ne tespit edilmezken Gülistan Tercümesi ve

İrşadii' l-Müluk gibi Kıpçak metinlerinde kullanılmaktadır. Metni diğer Anadolu

sahası metinlerinden ayıran özelliklerin en önemlileri ise takı edatı ile er- fiilinin

kullanılmış olmasıdır. Anadolu Türkçesi için karakteristik olan dakı. dagı, dai:Jı

gibi şekiller Fatiha Tefsiri'nde hiç kullanılmamış, yalnızca takı şekli kulllanılmıştır. er- yardımcı fiili metnimizde yalnızca bir yerde geçmektedir okır

erse : bunun yanında o~ısa şekli 28 kez kullanılmıştır. '

İsim çekiminde yaklaşma hali olarak yalnızca +yA, ayrılma hali olarak

yalnızca +dAn kullanılması gibi Batı Oğuzcası unsurları yanında yükleme halinde +I yanında +ni şeklinin de kullanılması gibi Kıpçak unsurları birarada

(4)

66 HAYATİ DEVELi - - -

---~--dört sayı ismi metnimizde dörd şeklinde iki defa, dört şeklinde bir defa geçerken on üç defa dörüt şeklinde geçmiştir. Tarama Sözlüğü'nde tespit edilemeyen dörüt kelimesi Kitab-ı Gunyil'da dörd ve dört yanında otuz yedi örnekte tespit edilmiştir3.

Fatiha Tefsiri'nin dilinin 'karışık dilli' olduğu kabul edilen diğer bazı

eserlerle de benzerlik gösterdiği göıülmektedir :

va?J

Behcetü 'l-Hadaik5

---~

Fatiha Te fs iri Kıssa-i Peraiz Kitabı6

-yönelme +(y)A +(y)A, +GA (az) +(y)A- +GA +(y)A

Yükleme +(y)l - +ni (az) +(y)I +(y)i - +ni (az) +(y)i- +ni (az)

---~---Ayrılma +DAn +DAn, +Din (az) +DAn- +din +DAn

+durur +durur +turur, +dUr +durur +durur dahi tak ı dagı ta~ı- dakı daoı ı- er--ı- ir-, ı-(az)

-f~~~~ ~-

--- --- --- --- --- ---

--ol bol-- ol-

ol-ı

Bu eserler içinde bilhassa Ali'nin Kıssa-i Yusufunu dikkatli bir şekilde değerlendirmek gerekiyor. Bu eserde ilk bakışta Doğu-Batı Türkçelerinin

karışması gibi göıülebilecek olan özelliklerin pekala Kaşgari'nin Oğuz-Kıpçak şivesi olarak isimlendirdiği şive grubuna ait olabileceğini düşünebilir. Bu eser pek çok açıdan Türkiye Oğuzcası'nın özelliklerini taşır: Kıpçakça'nın köp "çok" sıfatı

yerine ço~, öz zamiri yerine gendü, tap- yerine bul- kullanılması gibi !eksik özellikler; yaygınlaşmış b> v (vir-, var), b> ij (bol-> ol-) veya b> m (ben, biii)

gelişmeleri gibi ses düzeni özellikleri vs. Bilhassa Kaşgari'nin Oğuzca'yı

Hakaniye şivesinden ayıran karakteristik özellikler arasında saydığı -DACI sıfat

fiilinin (Divanu Lügati't-Türk, c. II, 168, 256, 318), Kıssa-i Yusufta gelecek zaman teşkilinde kullanılması, bu eserin dilinin Oğuzca veya Oğuz-Kıpçakça

olarak tanımlanması düşüncesini desteklemektedir :

4 5

6

28. Nübüvvet-risalet buldaçı sen Hem memleket iyesi oldaçı sen

Rahatlığa beşaret buldaçı sen Halil zebih devleti görnür imdi.

Kitab-ı Gunyfı, Hazırlayan: Muzaffer Akkuş, TDK Yay .. Ankara 1995 Ancak Akkuş, bu

kelımeyi dıırut okumuştur. Kelımenın genış ünlli1i.ı okunmaması ıçin bır sebep olduğunu

sanmıyorum.

Fcsiyev, F.S. :Kul Galı, Kıssa-i Yusıf, Kazan 1983, 544 s. Canpo1at, M : a.g.c.

(5)

FATiHA TEFSİRİ

135. Kuyudan çıkaruban satıldaçı

Andan sonra aiia töhmet çok oldaçı

hem yene zindan içre salındaçı

Her hal içre ben böyle olam imdı.

67

Fatiha Tefsiri'nin dili genel hatları itibariyle Eski Türkiye Türkçesi özellikleri göstermekle birlikte, bazı !eksik ve fonolojik özellikleriyle Doğu (veya Kuzey) Türkçesi özelliklerine de sahip bulunmaktadır. Bunun ferdi bir dil karışmasından

ziyade genelleşmiş bir ağız özelliği olduğunu tahmin ediyoruz. Bu, Oğuz-Kıpçak

kavimlerinin birarada yaşadığı bölgelerde konuşulan ağızlardan biri olabilir.

ME TİN 86b

1 Bismi'lUihi'r-nlJ:ımani'r-rai:üm

2 Rabbi yessir ve la tu'assir. Kim bunı olpsa elik cema'atlere

3 eyitsün: "şalavat verün MuJ:ıammed'e." Bu e!J:ıamdu bayı~ bilün kim 4 ya mü'minler, yarısı şena-durur ve yarısı du'iı-durur.

5 elJ:ıamdu'nun üc adı var: FatiJ:ıatü'l-kitab"ve ümmü'l-kitab 6 ve seb'u'l-meşani. Ta~ı baber-durur 'ulemftdan ve Şüfi'iden

7 ve Ebü I:Ianife'den ve' Ali'den ve 'Oşman'dan ve 'Ömer' den ve Ebü Bekr-i 8 şıddil{den raziyallahu 'anhüm ecma'in. Bu tükeli 'ulemalardan

9 rivayet lplurlar. Ol şerif-i ~ıyamete ve ol şefi'-i

1 O ümmete MuJ:ıammed Muştafft'ya şallallahu 'aleyhi ve sellem şordılar kim bu 11 elJ:ıamduya neyiçün seb'u'l-meşani dirler. Resül eyiıti

12 şallallahu 'aleyhi ve sellem: Anun uçun seb'u'l-meşani derlerkim yedi 13 kürase7 başı-durur. Talp yedi ayet-durur. Her kim

14 degme bir ayeti olpsa bir kürase müzdini bulur.

87a 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ll 12

Yedi ayeti o~ısa yedi kürase müzdini bulur. Ve ta~ı

bu elJ:ıamdu icinde yedi J:ıurüf yo~-durur. Ol yedi

J:ıurüf anın ucun yo~-durur kim tamu 'a~abı

anun birle-durur. Kim bum o~ır erse eyitsün : "Cema'atler! Siz üç 15-urla şalavat vermeyince men bu yedi J:ıurüf ma~şüdın eytmeyem!" Ta~ı kim bu eiJ:ıamdunı o~ısa Tanrı ya şükür ~ılmal5. olur. Ta~ı kim bu eiJ:ıamdunı beş namazda batasuz ol5-ısa tamunı

görmeye, inşaallahu te'ala. Bu elJ:ıamduda evvel şe yo~

durur. şe, tamu ~ızdurdul5-ı olur. Kim bu elJ:ıamdunı ol5-ısa tamu ~ız~unını görmeye, inşaallahu te'ala.

Ta~ı ikinci cim yo15;-durur. Cim, cehennemden-durur. Kim

(6)

68 HAYATI DEVELİ

13 bu ell)amdunı ol$:ısa cehennemİ görmeye._ Ücünci bı yol$:-durur. 14 bı, tarnurlan l$:orl$:mal$:lıl$: olur. Kim bu ell)amdunı ol$:ısa

87b 1 2 3 4

5

6 7 8 9

tamu l$:orl$:uncını görmeye, inşaallahu te'ala. Dördünci ze

yol$:-durur. Zeceretü'z-zal$:1$:üm ya'ni zal5:l5:ümun zecri bolur. Kim bu ell)amdunı ol$:ısa tamu zal5:15:ümunı icmeye, inşa'allahu te'ala. Nitekim, ~ur'an

icinde ya~ l$:ıldı: "İnne şecerete'z-zal$:1$:üm"8 dedi. Kim bu ell)amdunı

ol$:ısa tamu agusını görmeye, inşa'allahu te'ala. Bişinci şın

yol$:-durur,. tamunun şeırligi bolur. Kim bu ell)amdunı ol$:ısa ıamu şerligini görmeye, inşa'alliihu te'ala. Altıncı :p

yol$:-durur. :p la~a adlu ıamudan-durur. Kim bu ell:ıamdunı ol$:ısa ol l~a adlu tamunı görmeye, inşa'alliihu te'ala. 10 Yidinci fe yol$:-durur. Fe, Tan-gnnun ral)metinden ayrılma~$:

1 1 bolur. Nitekim, ~ur' an icinde eydür: "Ve ~anne enne[hu]'l-firal$:u"9 12 Kim bu ell)amdunı ol$:ısa Tangnnun ral)metinden ayrılma~$: görmeye, 13 inşa'allahu te'ala. baber-durur: Seyyid-i l$:abe l$:avseyn

14 zeynü'l-l$:ıyameti Mul)ammed Muştafii'dan şallaiUihu 'aleyhi ve sellem

88a

1 eydür: Her kim bu ell)amdunı ol$:ısa Tangn tebareke ve te'ala anı imin 2 dünyada ve iil]irette l$:orl$:uncdan. Tan-grı tebareke ve te'ala:

3 "Ya l$:ullarum! B iş namaz sizin üzre emanet-durur.

4 l$:avluhü te'ala : "İnna 'arazna'l-emanete"ID. Tal$:ı bu ell)amdu biş J:ıarf-5 durur kim, bu biş !Qarf Tan-gnya şükr (!) l$:ılmal$: bo lur. Kim {bu biş} J:ıarfi ll

6 ol$:ısa biş namaz eksügini yarlayuvire (!). "Jillahi" üc

l)arf-7 durur. B iş tal$:ı üc sekiz bolur. Her kim bu elJ:ıamdudan sekiz l)arf

8 ol$:ısa Tangn te'a.Ja eydür: "Sekiz ucmal$: l$:apusın 12 acıvirem." dir.

9 ''Rabbi'l-'alemine" on l)arf-durur. On sekiz bolur. Tan-gn eydür: 10 Ya l$:ullarum! On sekiz miôg 'alem yaratdum. Kim bu elJ:ıamdudan on 1 1 sekiz l)arf ol5:ısa ve on sekiz min-g 'alem icindeki canavarlar

12 sağışınca tal$:ı tüsi sağışınca yazul$:ını 'afv Ip lam." dir. 13 "Ve anca tal$:ı mÜZQ virem." dir. "er-Ral)man" altı l)arf-durur.

8 ed-Duhün, 43: "Şüphesız zakkum ağacı".

9 _{ei-Kıyiime, 75 :"(Can çekişen) bunun gerçek bir ayrılış olduğunu anlar."'}

ın ei-Ahzab. 72: "bız emaneti teklıf ettik [göklere, yere ve dağlara.)" 11 _{Ek ye' siz, hareke ile}yazılmıştır.

(7)

F ATİHA TEFSİRİ

14 Altı tal_<.ı on sekiz yigirmi dörüt bolur. Dünli [günlill3 yıgırmi

15 dörüt sa'at-durur. "Her kim bu ei.Qamdudan yigirmi dört(!) f:ıaıt·

88b

ı

2

3

ol_<.ısa dün li günli yigirmi dörüt sa 'at icindeki beladan

ve l_<.al:adan anı gendü raf:ımetümle bekleyem." dir. "er-Ra}:ıim" hem altı }:ıarf-durur. Altı tal_<.ı yigirmi dörüt otuz bolur. Taôgıı te'ala

4 eydür : "Bir ay otuz gün-durur. Kim bu elf:ıamdudan otuz f:ıarf

5 ol_<.ısa bu bir ay gündüz oruc dutmışca dün dolıyı (!) 6 namaz l_<.ılmışca müzd virem." dir. "Maliki yevmi'd-din" On 7 iki }:ıarf-durur. Taôgrı te'ala eydür: Bir yılı on iki ay

8 yaratdum. Her kim bu ei.Qamdudan "maliki yevmi'd-din"e degince 9 ol_<.ısa Tan-grı tebareke ve te'ala eydür: "Bu on iki ay

ı O gündüzle oruc dutup dün do h yı namaz l_<.ılmış

11 fazlım virem." dir. "İyyake na'budu" sekiz }:ıarf-durur. Sekiz 12 l_<.ırl_<. iki elli bolur. Tan-grı tebareke ve te'ala ~ur' an icinde 13 va'de l_<.ıldı: "Fi yevmin kane mil_<.daruhü lJamsine elfe senetin"l4

ı4 Ya'ni: Yarın l_<.ıyamet güni bir gün uzunlul_<.ı dünyamn

89a

ı

2

elli miôg bu yılınca ola. Kim bu el}:ıamdudan ol_<.ısa "iyyake na 'budu"ya degince

Tan-grı te'ala ol elli min-g yıllıl_<. güni bir sa'atde gecüre. Ve "iyyake 3 nesta 'in" on bir }:ıarf-durur. On bir tal_<.ı elli altmış

4 bir bolur. Tan-grı te'ala eydür: Dünyada altmış bir deniz yaratdım.

5 Her kim bu ei.Qamdudan "ve iyyake nesta'ine"ye degince ol_<.ısa ona lS 6 altmış bir deniz sagışınca tal_<.ı degme deniz su yı damla

7 damla bolmış sagışınca müzüd virem. Ve tal_<.ı anca yazul_<.um 8 giderem." dir. "ihdina'ş-şırata": On bir f:ıarf-durur.

9 On bir tal_<.ı altmış bir yitmiş iki bolur. Tan-grı te'ala eydür.

lO "Ya l_<.ullarum! Resülun-g yitmiş iki firal_<.ı var. Her kim bu ei.Qamdudan 11 "ihdina'ş-şırate" degince ol_<.ısa ol yitmiş iki firai.<dan

12 ıral.< dutam." dir. "el-mustal.<iıne" : Sekiz }:ıarf-durur. Yitmiş iki 13 tal_<.ı sekiz seksen(!) bolur. Her kim bu ei.Qamdudan "el-mustal.<im"e

ı4 degince oi.<ısa Tatfgrı te'a1a eydür: "Her kim binüın I.<ullarumdan

13 Metınde bu kehme sılinmıştır.

69

14 el-Mearıc, _{4: "[Melekler ve ROh}(Cebraıl) _oraya]mıktarı _(dünyasenesı ıle) ellı bın yıl _olan

bır gıinde [yiıkselıp çıkar ]" ı 5 _Metınde_ol_{şeklınde yazılmıştır}

(8)

70 HAYATİ DEVELi

89b

1 sücü icse ya zina [~ılsa] ol yazu~unı yarlıgayam." dir. "şırate

2 'Ile~ine en'amte 'aleyhim" on to~uz J:ıarf-durur. On

3 to~uz ta~ı seksen, to~san to~uz bolur. Tan-grı te'ala eydür:

4 "Ya ~ullarum! Her kim bu eiJ:ıamdudan "şırate'l-le~ine en'amte 'aleyhim"e 5 degince o~ısa bin üm to~san to~uz agır J:ıürmetlü

6 adumı o~ımış ögrenmiş müzdin ve kerametin

7 virem." dir. "gayri'l-magzübi 'aleyhim" [on biş] J:ıarf-durur.

8 On biş t~ı to~san to~uz yüz on dörüt bolur. 9 Tan-grı te'ala eydür: "Ya ~ullarum! Yüz on dörüt 10 şüret ~ur' an, Resüluma (!) indürdüm. Her kim bu 11 eiJ:ıamdudan "gayri'l-maMübi 'aleyhim"e degince o~ısa

12 yüz on dörüt süret ~ur' an ögrenmiş

13 o~ımış müzdini, fazlım virem." dir. "Gendü fazlım

14 birle." "ve la'~-~a1Hn" on J:ıarf-durur. On

90a

1 ta~ı yüz on dörüt yüz yigirmi dörüt bolur. {Tan-grı te'ala eydür: "Ya

~ullarum!} Her kim

2 bu yüz yigirmi dörüt J:ıarfi o~ısa yüz min-g yigirmi 3 dörüt min-g beygamberler yaratdum,. ba~lara biri-4 bidüm. Her kim bu elJ:ıamdunı biş namazda o~ısa

5 yüz miıfg yigirmi dörüt min-g peygambarları gör-6 mişçe ve dükeline iman getürmişce müzüd virem.

7 Ve dükeli beygamberler birle beraber ~ılam. Gendü fazlım

8 birle." dir. Talp "amin" dörüt l)arf-durur.

9 Resül şallallahü 'aleyhi ve sellem eyitdi. Her kim bu dörüt 1 O l)arfi e yi tse Tan-grı te'ala afia dörüt nesene

ll rüzi ~ıla. Evvel imanını ve şehadetini anıfi üzere 12 bekleye. İkinci gürını aydın ~ıla. Ol gürufi gifiligi 13 yetmiş arşun ola. Ücünci ~ıyametde J:ıisabını 14 asan ~ıla. Dördünci şıratdan, tamudan asan geeüre

90b

(9)

FATiHA TEFSİRİ 7 ı

İNDEKS +(y)A . ana 90a/10, cema'atlere 86b/2,

dukelıne 90a/6, el~amduya 86b/11, halkiara 90a/3, iyyake na'budu'ya 89a/l, mali.ki · ycvmı' d-din' e 88b/8, muhammed' e 86b/3 mu~ammed mustafii'ya s6b/IO, resiiluma.' 89b/l O, şefi' -ı iımmete 86b/9-l O, şerif-ı kıyamete 86b/6, tan-grıya 88a/5, tafirıya 87a/7, ucmaka 90b/l, ve ıyyake nesta 'ine'ye 89a/5,

-(y)A : 'afv kılarn 88a/12, asan kıta 90a/14 aydıii ~ıla 90a/12, bekleye 90ait2, ' bekleyem 88b/2, beraber kılarn 90a/7 dutarn 89a/12, eytmeyem S?a/6, geciır~ 89a/2, 90a/14, gıderem 89a/8, gormeye 87a/9, 1 1, 13, 87b/l, 5, 7, 9, 12, icmeye 87b/3, ilede 90b/l, ola 89a/1, 90a/13, riizı ~ıla 90a/ll, virem 88a/13, 88b/6, 1 1, 89a/7, 89b7, 13, 90a/6, yarlayuvıre 88a/6, yarlığ;ayam 89bll, ac- açmak a.-ıvirem 88a/8 ad ısim a.+ı 86b/5 a +mı89b/6

adlu isımlı, isminı taşıyan

a. 87b/8, 87b/9 'afv Ipi- affetme k

'a.-am 88a/12

ağır hürmete layık, saygıdeğer a. 89b/5

ağu zehır a +sını 87b/5 ibiret ahiret

a.+te 88a/2 'alem iilem. dunya

'a 88a/1 O, 88a/l 1 'ali Hz. Ali

'a. +den 86b/7

altı 88a/13, 88a/14, 88b/2, 88b/3, a +ncı 87bl7

imin ii. 90a/8 ar ş un arşın 90a/ 13 iisiin kolay 90a/14 iisiin Ipi- kolaylaştırmak

ii -a 90a/14

ay ay. otuz gıinluk takvim bırimı a. 88h/4, 88b/5, 88b/7. 88b/9 aydıi'i Ipi- aydınlatmak

a-a 90a/12 iyet ayet ii +durur 86b/13 ii.+i 86b/14, 87all ayrıl- ayrılmak a.-ma~ 87bll O, 87b/12 'a~iib işkence, eziyet

'a.+ı 87a/3 baş başlangıç. baş taraf

b +durur 86b/13 bayı~ açıkça, kesinlıkle

b. 86b/3

bekle- korumak, sağlamlaştırmak b -ye 90a/12

b -yem 88b/2 beli bela

b.+dan 88b/l

beraber Ipi- bır araya gelırrnek b -am 90a/7

Mş beş b. 87a/8

beygamber peygamber b.+ler 90a/3, 90a/7 bil- bilmek b -üfi 86b/3 bin ben b.+um 89a/14, 89b/5 bir bır b. 86b/14, 88b/4, 88b/5, 88b/7, 88b/14, 89a/2

altmış b 89a/3-4, 89a/4, 89a/6, 89a/9 on b 89a/3, 89a/9, 89b/8

biribi- gondermek b -düm 90a/3-4 birle birlikte. beraber

b. 89b/14, 90a/7, 90a/8, b.+durur 87a/4,

bismi' ll ii. hi' r-riihmiini 'r-rahim b. 86bll' . .

biş beş

b. 88a/3, 88a/4, 88a/5, 88a/6, 88a/7, 90a/4

b ıncı 87b/5, on b 89b/7, 89b/8 bol- olmak

b -mış 89a/7

b -ur 87b/2, 87b/6, 87b/l 1. 88a/5, 8Sa/7. 88a/9. 88a/l4, 88b/3, 88bll2. R9a/4, 89a/9, 89a/13, 89b/3, 89b/8, 90a/l

(10)

72

bu bu

b 86b/3, 86b/8, 86b/ıO, 87a/2, 87a/6, 87a/7, 87a/8, 87a/9, 87atıo, 87a/13, 87a/14, 87b/2, 87b/4, 87b/6, 87b/8, 87b/12, 88a/l, 88a/4, 88a/5, 88a/7, 88a/ 1 O, 88al 15, 88b/4, 88b/5, 88b/8, 88b/9, 89a/l, 89a/5, 89a/IO, 89a/13, 89b/4, 89b/l O, 90a/2, 90a/4, 90a/9 b +nı 86b/2, 87a/4

bul- elde etmek, kazanmak b -ur 86b/14, 87a/l

+cA anca 88a/13, 89a/7, degınce 88b/8, 89a/l, 5, 1 ı, ı 4, 89b/5, ll, geturmışce 90a/6, namfiz kılmışca 88b/6, oruc dutmışca 88b/5, sagışınca 88a/12, 89a/6, 7, yılınca 89a/ı,

canavar canlılar, hayvanlar

c.+lar 88a/ll cehennem cehennem c +den-durur 87a/ı 2 c +ı 87a/13 cema' at topluluk c +ler 87a/5 c +lere 86b/2

cim Arap alfabesınde cım harfı c 87a/12

+DA . fil;ıırctte 88a/2, dunyfida 88a/2, 89a/4; elhamduda 87a/9, ıcınde 87a/2, 87b/4, ll, 88a/l I, 88b/l, 12, ıcindekı 88a/ll, 88b/l, kıyfimetde 90a/13, namazda 87a/8, 90a/4, sii' atde 89a/2,

damla damla

d damla 89a/6, 89a/7

+dAn 'alı'den 86b/7, beladan 88b/l, cehennemden-durur 87all2, ebii hanife'den 86b/7, elhamdudan 88a/7, 10, 15, 88b/4, 8, 89a/1, 5, 10, 13, 89b/4, Il, fıriikdan fırkalardan 89a/I 1, kazfidan 88b/2, ebii bekr-ı sıddik'den 86b/7-8, korkuncdan 88a/2, kuBarumdan 89a/14, muhammed mustafa'dan 87b/14, 'oşmiin'dan 86b/7, 'omer'den 86b/7, ral)metınden 87b/IO, 12, sıriitdan 90a/I4, şiifi'iden 86b/6, tarnurlan 87a/14, 87b/8, 90a/14, 'ulenıfidan 86b/6, 'ulemiilardan 86b/8,

de- demek, ıfade etmek d -rler 86b/12 d6- demek, ıfade etmek

d.-dı 87b/4 d -rler 86b/ll degin kadar

d +ce 88b/8, 89a/ 1, 89a/5, 89a/ 1 1, 89al 14, 89b/5, 89b/I ı degme herhangı bır, her

HAY ATİ DEVELI

d 86h/14, 89a/6 deiiiz denız

d 89a/4, 89a/6

-di bırıbıdiım 90a/3-4, dedı 87h/4, eyıtdı 90a/9, cyıltı 86b/ı 1, ındıııduııı 89b/IO, ~oıdılaı 86h/IO, va'de lpldı 8!ib/13, yfi~ kıldı 87h/4, yaraldım 89a/4, )aratdııın 88a/ 1 O, 88h/8, 90a/3,

di- demek, ı fade etmek (kr~ de-, de-) d -r 88a/8, 88a/ 12, 88a/ 13, 88b/2, !i8b/6,

88h/ll, 89a/8, ı!9a/12, 89b/l, 89b/7, 89b/13, 90a/8

dolıyı (ı) boyunca, suresınce d 88b/5, lO

dörd dort (krş dort, doru!) d +u ncı 87bll, 90a/14 dört dort (krş dord, dorut)

yıgırmı d 88a/15 dörüt dort (krş dord, dort)

d 90a/8, 9, 1 O on d 89h/8,

yıgırmı d 88a/14,' 88a/15, 8ı!b/l. 88b/3 yuz on d 89b/9. 12, 90a/l

yuz yıgırmı d 90a/l, 90a/2 du'a dua

d +durur 86b/4 -dUKI kızduıdukı 87a/IO,

-dUr- ındurduın 89b/IO, kızdurdııkı 87a/10, +durur ayet-durur 86b/13, başı-durur 86b/13,

bırle-duruı 87a/4, cehennemden-durur 87a/I2, du'fi-durur 86b/4, eıniinet-duıur 88a/3, gun-durur 88b/4, baber-durur 86b/6, 87b/13, harl~durur 88a/4-5, 6-7, 9, 13, 88b/3, 7, 11, 89a/3, 8, 12, 89b/2, 7, 14, 90a/8, sii'at-dunır 88a/15, ~enii-durur 86b/4, tamudan-durur 87b/8, yok-duı ur 8T..·il2, 3, 9-IO, 12, 13, 87b/l-2, 6. 8, 10,

dut- tutmak d -aııı 89a/12

dükel hep, cuınle (krş tukel) d +ine 90a/6, 7 dün gece d 88b/5, 10 dünli gecelı d giınlı 88a/14, 88b/l dünya dunya

d +da 88a/2, 89a/4 d +nı ii 88b/ 14 ebü J:ıanife Ebu Hanıfe

e +den 86b/7

ebü bekr-i şıddiJs. Hz Ebu Bekır

e +den 86h/7-8 eksük eksık, noksan

(11)

FATIHA TEFSIRİ

-ell}amdu 86b/3, 87a/2, 88a/4 c +da 87a/9

c +dan 88al7, 88a/l O, 88a/15, 88b/4, 88b/8, 89a!l, 89a/5, 89a!l O, 89a/13, 89a/l0, 89a/13, 89b/4, 89a/l0, 89a/13

e +nı 87al7, 87a/8, 87a/l0, 87a/13, 87a/14, 87b/2, 87b/4, 87b/6, 87b/8, 871:'>112, 88all, 90a/4

e +nun 86b/5

e +ya 86b/ll elik tince 86b/2

elli ellı (50) 88bll2, 89a/3 emanet emanet

e +durur 88a/3 er-ral}im 88b/2 er-ral}man 88a/13 evvel önce 87a/9, 90alll eyit- soylemek, ifade etmek

e -dı 90a/9 c -nıeyem 87a/6 e -sc 90a!IO e -sun 86b/3. 87a/4 e -lı 86blll

ey dur 87blll, 88all, 88a/8, 88a/9, 88b/4, 88bl7. 88b/9, 89a/4, 89a/9, 89a!l4, 89b/3, 89b/9, 90a/l

flitil}atü' 1-kitab f 86b/5 fazi kerem, ıhsan

f +ı m 89b/13, 90a17 f +ını 88b/ll, 89b/ı3 fe Arap alfabesının bir harfi

f 87b/l o fira~ fırkaıar f +dan 89all ı f +ı 89a/ıO gür mezar g +ını 90a/12 g +un 90all2 geeür- geçırmek

g-e 89a/2, 90a/14

gendü kendı 88b/2, 89bll3, 90a/7 gider- affetmck

g.-em 89a/8 gifilik genışlık g +ı 90all2 gör- gorınek

g -meye 87a/9, 87a/ll, 87a/13, 87b/l, g meye 87b/5, 87bl7. 87b/9, 87b/12 g -nıışçe 90a/5-6 gün gun 88b/14 g +durur 88b/4 g +ı 88bll4, 89a/2, gündüz glinduz g 88b/5 g +le 88bll o günli gunduzlu duıılı g' 88a/14, 88hll baber haber b.+durur 86b/6, b durur 87b/13 bal~ ınsan b +lara 90a/3 i}arf harf 73

1). 88a/5, 88a/7, 88a/JJ, 88a/l5, 88b/4, h.+durur 88a/4-5, 88a/6-7, 88a/9, 88a/13,

88b/3, 88bl7, 88b/ll, 89a/3, 89a/8, 89a/12, 89b/2, 89bl7, 89b/l4, 90a/8 h +ı 88a/5, 90a/2, 90a/l O

bata hata, yanılına

b +suz 87a/8 hem de, dahı 88b/2 her her

h. 86bll3. 88a/J, 88al7, 88a/15, 88b/8, 89a/5, 89all O. 89a/13, 89a/14, 89b/4. 89b/ı O, 90a/l, 90a/4, 90a/9

bı Arap alfabc,ınde bır harf lj 87a/l:\, ljı 87all4 l}isab hesap

l).+ını 90a/13 l}urüf harller

1) 87a/2, 87a/3, 87a/6 l}ürmetlü hurnıcıe lfıyık, saygın

1) 89b/5

+(y)l · aduını 89b/6, agusını 87b/5, anı 88a/l, 88b/2, iiyetı 86b/14, 87a/1, cehennemı 87a/13, eksugını 88a/6, faziını 88bll ı, 89b/13, giirını 90all2, gunı 89a/2, harfi 88a/5, 90a/2. 1 O. l)isabını 90a/13, lınanını 90a/ll. kızkunını 87alll, muzdini 86b/14, 87a/J, 89b/13, korkuncını 87bll, şehiidetını 90alll, yazukını 88a/12, yazukunı 89al7, 89b/ı, yılı 88bl7, za~klınıunı 87b/13,

-11- : ayrılmak 87bll O, 12, -IneA · verıneyınce 87a/5

+Inci · altıncı 87b/7, bişıncı 87b/5, dorduııcı 87bll, 90a/14, ıkıncı 87a/l2, 90a/12, ücüncı 87a/l3, 90a/13, yidincı 87bll O,

ıra~ uzak ı. 89a/12

-1 vir- acıvırenı 88a/8, yarlayuvırc 88a/6, le ıç ı +ındc 87a/2, 87b/4, ll, 88b/12 ı +indekı S Sali l, 88hll ie- ıçnıek ı -ıneye 87b/3 ı -sc 89b/l

(12)

74

iki ıkı

~ırk ı 88b/12 ı +nci 87 a/12, 90al 12 on ı 88b/6-7. 88bl7, 88b/9

yıtmiş ı 89al9, 89a110. 89all 1, 89al12 iled- göndermek

ı -e 90bll imiin ıman 90a/6,

i +ını 90a!ll, imiin getür- ıman etmek

g -mışce 90a/6 imin emın, giıvenlıkte

i 88all

indür- indir-, inzal etmek ı.-düm 89b/IO inşii'alliihu te'ö.lii i. 87a/9, 87a/l 1, 87bll, 87b/3, 87b/5, 87bl7' 87b/9, 87bl13 iyyiike na'budu ı.+ya 89all ~apu kapı k +sın 88a/8

~azii kaza, can ve mal kaybına yol açan olay k.+dan 88b/2

keriimet ihsan, bağışlama k +ın 89b/6 +KI . ıcındckı 88all 1, 88bll, ~ıyiiınet kıyamet ~ 88b/14 ~.de 90a/13 ~ız~un sıcaklık k.+ını 87all ı ~ızdur- (ateşte) kızdırmak

k -durdu~ı 87al 1 O kim kim

k 86b/2, 86bll3, 87a/4, 87a/6, 87al7 kim kı

k 87a/3 ~or~- korkmak

k -ma~lık 87all4

~or~unc korkulu şey

k.+dan 88a/2

~.+ını 87bll

~u! kul

k +larum 88a/3, 88a/IO, 89a/IO, 89b/4, 89b/9, 90all

~.+larumdan 89a/14 -K un . ~ız~unını 87a/l 1, ~ur'iin Kur'an-ı Kerim

k. 87b/3, 87bll 1, 88bll2, 89bll0, 89bll2

~urla defa, kere k 87a/5

kürase ciız, Kur'a'ın kilçuk bir bölu.miı (<kiırrase)

HAYATİ DEVELi

k 86bll4, 87all, kiıri.ise 86bll3 +lA birle 87a/4, 89b/14, 90a/7, 8, gündlızle

88b/IO, kurla 87a/5, +lA (ıle) rahmettimle 88b/2,

+lAr beygamberler 90a/3,7, ciinavarlar 88a/11. cema'atler 86b/2, 87a/5, l,ıalklara 90a/3, kullarunı 88a/3, lO, 89all O. 89b/4, 9, 90all, kullarumdan 89all4,ınu'minlcr 86b/4, peygamharı C) 90a/5,

la;ı:ii Cehennem isınılcrinden biri ı 87b/8, 87b/9

+ll .. +ll · dün lı gün li 88a/4, 88b/ l, +liK · giiiligi 90all2, şerlıgi 87b/6, şcrlıgını

87bl7, yıllık 89a/2,

+lU : adlu 87h/8,9, l,ıürmetlu 89a/5,

+(U)m (iyelik) adumı 89b/6, fazlım 89bll3, 90a17, ~ullaruın 88a/3, 10, 89all0, 89b/4, 9, 90all. kullarumdan 89a/14, rahmetümle 88b/2, resuluma 89bll0,

-mA- görmeye 87a/9, 1 1, 13, 87b/l, 5. 7, 9, 12, icnıeye 87b/3, eytnıeyenı 87a/6, verıneyınce 87 a/5,

-mAK · ayrılmak 87b/1 O, 12, şlık ur kılma~ 87al7, 88a/5,

-mAKIIK ~or~maklı~ 87a114 maksüd gaye, iletilecek bılgi

m.+ın 87a/6

miiliki yevmi'ddin Fatıha surcsınden bır parça

m.+e 88b/8 men ben

m. 87a/6

-miş bolmış 89a17, geturmişce 90a/6, gormışçe 90a/5-6, namaz kılmış 88b/6, 1 O, namaz ~ılmışca 88b/6, o~ıınış 89b/6, 13, onıc dutmışca 88b/5, ögrenmiş 89b/6, 12, mın-g bın, rakam ile 1000

dorut ın. 90a/5 cl lı m 89a/l, 89a/2 yıgırmı dörut m. 90a/2-3, yuz nı 90a/2, 90a/5 mlil bın, rakam ıle 1000)

on sekız m 88all O, 88alll mul,ıammed Hz. Muhammed

m +e 86b/3

mul,ıammed muştafii Hz. Muhammed m +dan 87bll4

m +ya 86b/IO mü'mln miımın, inanan

m.+ler 86b/4 müzd karşılık. sevap

m 88all3, 88b/6, muztid 89al7, 90a/6 m +ın 89b/6,

(13)

FATiHA TEFSİRİ

m +ıni 86b/14, 87a/l, 89b/13 +n : kapusın 88a/8, kerametin 89b/6,

maksuctın 87a/6, muzdin 89b/6, narniz namaz 88a/3, 88a/6

n +da 87a/8, 90a/4 namaz Ipi- namaz kılmak

n.-mış 88b/l O n -mışca 88b/6 ne ne n.+yıçiın 86b/ll nesene nesne, şey

n 90a/10

+ni bum 86b/2, 87a/4,elhamdunı 87a/7, 8, 1 O, 13, 14, 87, 2, 4, 6, 8, 12, 88a/l, 90a/4, tamunı 87a/8, 87b/9, nite kim gıbi, nıtekim

n 87b/3, 87b/1 1, olp- okumak

o -mış 89b/6, 89b/13

o -sa 86b/2, 86b/14, 87all, 87a/7, 87a/8, 87a/ll, 87a/13, 87all4, 87b/3, 87b/5, 87b/6, 87b/9, 87bll2, 88a!l, 88a/6, 88a/8, 88a/ 1 1, 88b!l, 88b/5, 88b/9, 89a/l, 89a/5, 89a/l 1. 89a/14, 89b/5, 89b/l 1, 90a/2, 90a/4 o.-r erse 87a/4,

ol o

o 86b/9, 87a/2, 87b/9, 89a/2, 89a/l 1, 89b/ 1, 90a/12

ana 90a!l O anca 88a/l 3, 89a/7 anı 88a/l, 88b/2

anın 87a/3, 90a/l 1, anun 86b/12, 87a/4 ol- olmak

o -a 89a/1, 90a/l 3

o -ur 87a/7, 87a/l O, 87a/14, on on

o 88a/9, 89b/14 o sekiz 88a/9 oruc dut- oruç tutmak

o -mışca 88b/5 o -up 88b/IO 'oşmiin Hz Osman 'o +dan 86b/7 otuz otuz o 88b/3, 88b/4 ögren- öğrenmek ö -miş 89b/6, 89b/12 'ömer Hz Ömer 'o +den 86b/7 peygambar peygamber p +lan ( ') 90a/5

-r, -(U)r bolur 87b/2, 6, I 1, 88a/5, 7, 9, 14, 88b/3, I 2. 89a/4, 9, 13, 89b/3, 8,

75

90all, bulur 86b/14, 87all, dcrler 86h/12, dir 88a/8. 12. 13. 88b/2, 6, 1 1. 89a/8, 1 2, R9b/l, 7, 13. 90a/8, dirler 86blll, eydtir 87b!l 1, 88a/l, 8, 9, 88b/4, 7, 9, 89a/4. 9, 14, 89b/3, 9. 90a/l, okır crse 87a/4, olur 87a/7, 10, 14, rıviiyet kılurlar 86b/9, rabbi yessir ve Iii tu' asslr Arapça dua

cümlesı . Allahım' Kolaylaşıır, guçleştırmc' r. 86b/2

ral,met rahmet

r +i nden 87b/l O, 87b/l 2 r.+unıle 88b/2

raziyalliihu 'anhüm ec ma 'in Arapça dua ciımlesı Allah onların elinılesinden razı olsun r. 86b/8 resül peygamber r 86b/l 1, 90a/9 r +uma 89h/l O r +uıfg ('?) 89a/l O rivayet ~ıl- rıvayet etmek

r -urlar 86b/9 rüzi ~ıl- nasıb etmek

r-a 90a/l 1

-sA : eyıtse 90all O, icse 89b/ 1. o kır erse 87a/4, okısa 86b/2, 14, 87a/l, 7. 8, 11, 13, 14, 87b/3, 5, 6, 9, 12, 88a/l, 6, 8, 1 1. 88b/l, 5, 9, 89a/l, 5, 1 1, 14, 89b/5, 1 1, 90a/2, 4, zıııfı kıl sa 89bll, si' at saat s 88b/ ı s +de 89a/2 s +durur 88a/15 sagış sayı

s +ınca 88a/ 12, 89a/6, 89a/7

şalaviit salavaı

s 86b/3. 87a/5

şallallahfı 'aleyhi ve sellem Peygambere dua cümlesı

s 86b/l O. 90a/9, 86h/ 1 2. 87b/14 şe Aıap alfabesınde bır harf

~ 87a/IO. 87a/9

se b' u' 1-meşiini Fatıha suresi s 86b/6, 86h/l ı. 86b/12 sekiz •ekiz

s 88a/7, 88a/8, 88b!l 1. 88b/ll, 89a/12, 89a/13 on s 88alll, 88a/14 seksen seksen s 89a113, 89h/3, şenii ovgLi ~ +durur 86h/4

(14)

76

seyyld-1 ~ibe ~avseyn Mec. Hz. Muhammed

s 87b/13

+(s)l : adı 86b/5, agusını 87b/5, 'a~abı 87a/3, başı-durur 86b/13, d iıkeli 90a/7, dukelıne 90a/6, eksiıgıni 88a/6. fazlım 88b/ ı ı, 89b/ ı 3, firli~ı fırkaları 89atı O, gıiiligi

90a/12, gürını 90a/12, giıni 88b/14, l,isabını 90a/ı3. imanını 90a/l ı, kapusın 88a/8, kerametın 89b/6, *ızdurdu~ı 87a/IO. kızkunını 87all 1, korkuncını 87bll, ı'na~siidın 87a/6, mıizdın 89b/6, muzdıni 86b/14, 87all, 89b/13, ral,metinden 87btıo. 12, suyı 89a/6, şehadetini 90a/11, şerligi 87b/6, 7, tiısı 88a/l2, tükeli 86b/8, uzunlukı 88b/14, yarısı 86b/4, yazu~ını SSa/12, yazukunı 89a/7, 89b/l, yılınca 89atı, z:akkumı 87b/3, zecri 87b/2,

şırit Sırat koprıisıi

s +dan 90a/14 siz siz s. 87a/5 s.+ıii 88a/3 şor- sormak ş -dı lar 86b/l O su su s.+yı 89a/6

-sUn · eyitsun 86b/3, 87a/4, +sUz !Jatasuz 87a/8, sücü şarap

s 89bll şifl 'i Imam Şafi 'i

ş +den 86b/6

şefi'-i ümmet Mec. Hz. Muhammed

ş +e 86b/9- 1 O

şehidet Kelıme-i şehadete olan ınanç ve ıkrar

ş.+ını 90a/11

şerlik kötiı 1 iık ş 87b/6 ş.+ini 87b7

şerif-i ~ıyimet Mec. Hz. Muhammed

ş.+e 86b/9

şın Arap alfabesinde bir harf ş. 87b/5 şükr ~ıl- ş ük retmek ş -mak 88a/5 şükür şiıkiır ş 87a/7, şükür kıl- şlıkretmek ş -mak 87a/7

ta~ı dahı, da/de

ı 86b/6, 86b/l 3, 87all, 87a/6, 87a/7, 87a/l2, 88a/4, 88a/7, 88a/12, 88a/13, 88a/14, SSb/3, 89a/3, 89a/6, 89a/7,

HAYATI DEVELI

89a/9, 89a/13, 89b/3, 89b/8, 90a/ 1, 90a/8

tamu cehennem

ı 87a/3, 87all O, 87alll, 87bll, 87b/3, 87b/5, 87b/7

t+dan 87all4, 90a/14 t.+dan-durur 87b/8 t.nı 87a/8, 87b/9 t.+nuii 87b/6, taiirı Tanrı, Allah

t.+ya 87a/7 taıfgrı Tanrı, Allah

t 88a/l, 88a/2, 88a/9, t +nuii 87b/IO, 87b/ı2 t +ya 88a/5

t te'ala 88a/8, 88b/3, 88b/7, 89a/2, 89a/4, 89a/9, 89a/ 14, 89b/3, 89b/9, 90a/l, 90a/l O,

t tebareke ve te'ala 88a/l, 88a/2, 88b/9, 88b/12 to~uz dokuz on \. 89b/2, 89b/3 to~san \. 89b/5, 89b/8, 89b/3 tn tuy ı +si 88a/l2

tükeli hepsi, cUmlesı (krş dukelı) ı 86b/8 ucma~ cennnet u 88a/8 u.+a 90b/l ucun ıçin anıii u 87a/3 uçun için anuii u 86b/12 'ulemi alimler 'u +dan 86b/6 'u +!ardan 86b/8

+Um (Genitıt) bınum 89a/14, 89b/5, -UI'i bılüii 86b/3, verlin 86b/3,

+(n)Uii · anıii 87a/3, 90a/ll, anun 86b/l2, 87a/4, duııylinıii 88b/l4, ell,amdu'nufi 86b/5, giirııii 90a/ 12, resiiluıfg 89a/l O, siz ın 88a/3, tamunu ii 87b/6, ıangrınufi 87bll O, 12, zakkiimuii 87b/2,

-U ne : ~orkuncdan 88a/2, ~or~ııncını 87bll, -Up oruc dutup 88bll0,

-(U)r (bk ~r) uzunluJs. uzunluk

u +ı 88bll4 üc uç

ü 86b/5, 88a/6, 88a/7 ü +ıincı 87a/13, 90a/13 üç uç 87a/5,

(15)

FATIHA TEFSİRİ

ümmü'l-kitab Mec Kur'an-ı Kerim

Ll 86h/5 üzere ustuııe

u 90a/ll üzre ust

iı 88al3

va 'de ~ıl- soz vermek, vaad etmek v.-dı 88b/13

valliihu a'lem bi'ş-şaviib Ar Doğrusunu

Allah bılir V 9()h/l var var v. 86b/5, 89all O ve ve V 86b/4, 86b/5, 86b/6, 86h/7, 86b/9,

87all, 88a/2, S Sali 1, 88a113, 88b/2, 89a/2, 89a/7, 89b/6, 90a/6, 90a/7, 90a/ ll , 90bll

ve iyyake nesta'ine Fatıha suresinden bır parça

v +ye 89a/5 ver- vermek (krş vır-)

v -nıeyiııce 87a/5 v .-un 86b/3 vir- vermek (krş ver-)

v -em 88all3, 88b/6, 88b/l I, 89al7, 89h/7, 89b/ 1 3, 90a/6

ya ey'

y 86b/4, 88a/3. 88a/ 1 O, 89all O, 89b/1. 89b/4, 89b/9. 90all

ya'ni yani

y. 87b/2, 88bll4 yarat- yaratmak

y -dım 89a/4. y dum 88a/IO, 88b/8, 90a/3 yarı yarı y +sı 86b/4 yarın yarın y SSb/14 yarla- bağışlamak y -yuvıre 88a/6 yarlı ga- bağışlamak

y -yanı 8%/1

ya~ ~ıl- anmak. yad etmcı.. y -dı 87h/4

yazu~ glıııah

y +ını 88a/l 2, y ımı 89al7, 89bll yedi yedı

77

y. 86bll2, 86bll3, 87all, 87a/2, 87a/6 yetmiş yetmiş

y 90all3 yıl yıl, sene y.+ı 88b17 y +ınca 89all yıllıJı: yıllık, senelık

y. 89a/2 yidi yedı

y .+nci 87hll O

yoJı: yok

y +dunır 87a/2, 87a/3, 87ai9-IO, 87a/11. 87all3, 87h!l-2. 87h/(ı, 87h/8, 87bll o

yüz yıiz. (rakam ıle 100) y. 89b/8

z~Jı:üm zakkum z.+uii 87b/2 z. +u nı 87h/3

ze Arap alfabesinde bır harf z 87b/ ı

zeceretü'z-zaJı:~üm ? z. 87b/2

zecr alıkoyıııa, menetme z +i 87b/2

zeynü'l-Jı:ıyameti Mcc Hz Muhammed z 87b/14

~ı Arap alfabesinde bir harf :(: 87bl7, 87h/8 zina Jı:ıl- zina etmek

(16)

(•/ , J 1 .

jJ

r/;;,'1

l ...

1

87a

~

• ' 1

'.N.

ltiJıll*.'

. .

J

'J

lt

_)1.

1

Jf

,.;.tl ..

~.

'1

~

'!J.,

J

f. ..

! 1 1) ,/ ,. 1 .• J l

1~ ~

J.

1

~

lrt.

t

•.t

)JJ

J

'~.:..J

J.f'-:.SN 1

).lt'./

):M

1 ;,

'/ı;;:v,

1_<''

,,J

1.1/f:},l

J

t·-"".J'~ rtt:JJ),,ı..,1_r,~.f."~U~~

t~~ft;Jt;puiAıM,V.r.J/ı'

i .

Ll -

!

1

:ı,

1 1:. 1' 1 ', ,

~i ~1..::ıı~

V..Y

'?:''~J~l.?:sl

""''--' •• 1 1,. 1 ·'' •' 1 • J /

.s -' . /

-·f..tfj ~},:;,

..

!:;-"~

~

IJ' ~·J)

tt.I/J;

•'ri~ (.1.~

If . '·

_1)'

~

J ·'

~~_,-- ~

.. ' '

J.xr

~

1 J ~ . ~ •1 .... , 1 ~

-~j~~~~r,-)v~j~ı~

~i4'

1 ıJ)J-1 t:fı;i.w! ~ı(.:;.!,<

.)JJ:f~Jl,ı;!J~I~y~~

);,;?

~b)' ~~~ı~;;{;f)~'~U? ~:·~~~

-~

, ' \ -'2 ,. 1 • , 1 ) '

.Af)·~

, r ..

....,..J,,f7f~(M1..1.::;.JJJ7Jf..'t.J:; ·;::~

'''/!!,1}tjjJı

~.)~L.f;!,JAii1-.~.!!J~Y.ıf};ı1!jfı:/Jf'l.~?~i.

'~ ~ -~- ~b

r<:f /

I~YJI~

----u..c}

J.~u{;:rflJ ı-.,;;'}_) Y.r($ı

1J

!_?!.

~~

~j.4-Af,~'# ];Y,~·~ı#

vk

ı.

., / , 1 ' L'' 1 • • , '..' t /.1 • , • .1 1. :. .. • 1 ' ., • ,. ...

Ağız Özellikleri Taşıyan Bir Eski Türkiye Türkçesi Metni : Fatiha Tefsiri

va?J

-f~~~~ ~-

5

89b

90a

90b

74

jJ

l ...

87a

~

'.N.

ltiJıll*.'

. .

J

'J

'J

lt

_)1.

Jf

~.

~

'!J.,

J

f. ..

1~ ~

J.

~

lrt.

t

•.t

)JJ

J

'~.:..J

J.f'-:.SN 1

).lt'./

1

;,

'/ı;;:v,

1_<''

1.1/f:},l

J

t·-"".J'~ rtt:JJ),,ı..,1_r,~.f."~U~~

t~~ft;Jt;puiAıM,V.r.J/ı'

i .

Ll -

!

:ı,

~i ~1..::ıı~

V..Y

'?:''~J~l.?:sl

.s -' . /

-~~·f..tfj ~~~},:;,

..

!:;-"~

~

IJ' ~·J)

tt.I/J;

•'ri~ (.1.~

If . '·

~

J ·'

~~_,-- ~

.. ' '

J.xr

~

-~j~~~~r,-)v~j~ı~

~i4'

1

ıJ)J-1 t:fı;i.w! ~ı(.:;.!,<

.)JJ:f~Jl,ı;!J~I~y~~

);,;?

~b)' ~~~ı~;;{;f)~'~U? ~:·~~~

-~

.Af)·~

, r ..

....,..J,,f7f~(M1..1.::;.JJJ7Jf..'t.J:; ·;::~

'''/!!,1}tjjJı

~.)~L.f;!,JAii1-.~.!!J~Y.ıf};ı1!jfı:/Jf'l.~?~i.

-·f..tfj ~},:;,

* JJ/Us.-.#' <Wl~)/~~*

_:r·

_{. /}

CM,tJ;JiDÜJr'::frf

Vtf-&;JJ' .5,~ ~'U~