THE IMPORTANCE OF CRIME SCENE INVESTIGATION IN FIRE AND ARSON CASES

Yang

m v

e Kundaklama Olay

l

annda

O

lay Yeri ince

l

emesi ve Onemi

Ay§egiil Caymaz*

*AdJi TIP Kurumu istanbul, Tiirkiye

Summary

The

Importance

Of

Crime Scene Investigation

In

Fire

And Arson Cases

Fires pose particularly knotty problems to the fire investigator. One of the most

impor-tant factors in the successful resolution of a fire case is the ability to recover physical

evi-dence from the fire scene.

The basic determination to be made is whether the fire occured accidentally or was

intentionally set.

Even though all the combustible material has been destroyed in a fire, there is still the

possibility that valuable clue material can be collected. The best evidence and the highe

s

t

probability that any will be found, centers around the area of the fire's origin.

It is important that the arson investigator begin examining the fire scene for signs of

arson as soon as the fire has been extinguished. Before collecting or moving any device it

should be fully recorded in the notes and ske

t

ches, and photographed.

Any porous materials that give off the scent of some accelerant should be sampled and

the

sample tightly packaged as quickly as possible. Airtight containers are must in this

regard.

In the final analysis, the proof of intent to set the fire is fundamental to the outcome of

the investigation.

Key words: Fire, Arson, Crime-scene inv

e

stigation

Ozet

Yangm ara§tlrmaCllarl, daima 90ziilmesi gii9 sorunlar ile kar§lla§lrlar

.

Bir yangmm pkl§

nedeninin belirlenmesinde en onemli unsurlardan biri, olay yerinden de1i1ler toplanmasldlr.

Temel sorun, yangmm kasltll olarak veya kaza sonucu pkJp pkmadlgmm kesinlik

kazan-masldlr. Yangm sonucu tiim yamcl maddeler kiil olsa da bazl degerli ipu9lanm bulmak

miimkiindiir. Yiiksek olaslllk1a en iyi de1i1ler orijin civannda bulunabilir. Kundaklama

ku§kularl var ise yangm bitiminden sonra derhal olay yeri incelenmelidir. Hi9bir §eye

dokunmadan fotograflar gekilmeli, notlar almmall, kroki 9izilme1idir. Hlzlandmc

l

kokusu

bulunan malzemelerden omekler almmall ve bu omekler hemen hava ge9inneyen kaplara

konulmalldlr.

Sonu9 olarak, ara§tlnnamn amaCl yangmm kasltlJ oIarak pkartliJp pkartl1madlgmm

1a-boratuvar ana1iz1eri ile de desteklenerek kan

l

t1anmasldlr.

Anahtar kelimeler: Yangm, kundak1ama

,

oIay yeri incelemesi

ADLİ TIP DERGİSİ

Journal of Forensic Medicine

Adli Tıp Dergisi 2001; 15(1): 73-78

A.CAYMAZ

Giri§

ilkel toplumdan giiniimiize kadar ate§; insan ya§ammda su, toprak ve hava ile birlikte

temel unsurlardan biri olarak onemini korumu§tur (1). Eski

~aglarda

mitolojik ve

d

insel

yonlerden onemli olan ate§, diinyaYI degi§tiren ancak diinyaya ait olmayan biiyiilii bir

gii~

olarak tammlanml§tlr (2). 0 donemlerde Ylldmm dii§mesi, meteor

~arpmasl,

volkanik

piiskiirmeler gibi

d

ogal kaynaklardan tanman ate§ lSlnmak, aydmlanmak ve zarar

h

hay-vanlardan korunmak

i~in

kullamlml§; yanmamn denetlenebilmesi ile uygarhk biiyiik

geli§meler kaydetmi§tir

(1).

insanoglu ate§ ile birlikte yangml

da

tamml§tIr.

Onceleri

kar§lla§tJklan dogal yangmlardan korkan insanlar, daha sonra yangm ile miicadele etmeyi

ogrenmi§lerdir. Bu miicade1e yillarca siirmii§tiir. Ancak yangm; insamn ya§amlm, mahm,

miilkiinii tehdit eden bir unsur olarak varhgml korumaktadlr.

Yangm tehlikesi giinliik ya§antlmlzda daima mevcuttur. Ya§am ko§ullarlmlz

geli§tik~e

de

artmaktadlr.

Ba§langl~ta

tamamen seliilozik maddelerden olu§an

~evremiz, bugiin

de-gi§ik ve karma§lk yanma karakteristikleri olan nylon 6,66, polyester, rayon gibi organik

maddelerle doludur. Bu organik maddeler, yangm ortammda

~ok

kIsa siirede (2-3 dakika)

canh organizmaya h

l

zla zarar veren HCN, akrolein, CO gibi toksik gazlar sahverirler (3).

Giinliik hayatta zararSlZ olan malzemelerin yangm slrasmda

~lkarttIklan

bu yanma gazlan

kIsa siirede Oliime

neden

olabilirler (4). ABD'de yapllan bir

~ah§mada,

kaza nedeni ile

olu§an bliimlerin slralanmasmda (trafik kazalarl

hari~)

yangmm ikinci maYl aldlgl

bildiril-mi§tir (5).

ilkel toplumlardan itibaren; sadece zararh bocekler ve yutlcl hayvanlara kar§l degil,

insanoglu kendisine zarar verdigini dii§iindiigii ve dii§man olarak alglladlgl

ki§i

veya

kurumlara kar§l da ate§i silah olarak kullanml§tlr (6).

Varolu§undan bu yana her bireyin saghkh ve giivenli bir §ekilde ya§ama, kendini ve ona

ait degerleri (aile, i§, mal, miilk, vatan .... ) koruma hakkl vardlr. Ancak binlerce ylldan

beri

insanlar

~e§itli

nedenlerle (ki§isel, ekonomik, ahlaki, dinsel, sosyal...) birbirlerine zarar

ver-mektedirler. Topluma ve ki§ilere zarar verenlere ceza verilmesi, toplum diizenini saglamak

i~in

zorunludur

(7)

.

Eski donemlerde verilen cezalar., giiniimiiz yasalarmda var olan

cezalardan farkhdlr.

Olduk~a

ilkeldir ve dini gbrii§lerin etkisi

altmda kalml§tIr. TannYl

inkar eden,

biiyiiciiliik

ya da kalpazanhk yapanlar diri diri yakIlml§, kaslth

olarak yangm

~lkartanlann

aglzlanna

eritilmi§ kur§un akItIlml§tIr (8).

16.

ve 17. yiizylldan

itibaren

ya§anan reformlar, toplumsal hareketlilik1er, teknolojik ilerlemeler ile

birlikte ceza

hukukunda

da

degi§me ve geli§meler gbriilmii§tiir. Fransa Lyon Universitesi Kriminalistik

Enstitiisii Ba§kam Edmond Locard, olay yerinde ayrmtlh bir inceleme yapmamn egitim

gormii§ ara§tlncllann gbrevi oldugunu ve olay yerinden de1illerin nasil toplanacagml

be1irt-mi§tir (9). Az zarara az ceza,

~ok

zarara

~ok

ceza verilmesi hukukta temel kural olmu§tur

(10).

Hakimin ceza karanm verebilmesi

i~in su~

ile olu§an zaran bilmesi gereklidir. Bu

zararlann ve

su~lunun

belirlenmesinde Adli Bilimler, adli olaylann

~bziimiine

biiyiik

katkIda bulunur (11). Adli Bilimlerin ozel ve bnemli konulanndan

biri

de yangm ve

kun-daklama ara§tlrmalandlr.

Yangm ve kundaklama olaylarmm ara§tlnlmasmm

~e§itli

nedenleri vardu:

1- <;lkI§ nedeninin saptanmasl sonucu benzeri bir yangmm tekrar ya§anmamasl

i~in

giivenlik onlemlerini geli§tirmek ve kullanmak,

2- Adli yangm olaylannm

~oziimiine

katklda bulunmak,

3- Ekolojik incelemelerde (orman yangml, tanker yangml vb. yangmlann yol

a~tlgl

~evre

kirlilikleri) (12,13),

Yangm ve Kundaklama OIaylannda OIay Yeri incelemesi ve Onemi

4- Guvenilir is

t

at

i

stikler yapabilmek

5- Yangm sigortaclhgma saghkh

i~lerlik

kazandlrmak

i~in ara~tInhr

(14,15).

Tarih boyunca, dtinyada

~lkml§

o

l

an btiyuk yangmlann ardmdan yangmlann neden

~lktIgl dti~tintilmti§

ve

ara~tmlml~tlr.

IS.yuzy

ll

dan sonra

~lkan

yangmlar sonucunda,

insan-lann yangm yerinden

ka~abilmelerini

saglayacak onlemler ge

l

i§tiri

l

mi§; IS71 Ch

i

cago

yangml

ara~tIrmasl

ile demir kolon ve kiri§lerin yangma kar§l dayamks1z olduk

l

an

ortaya

konmu§tur.

1966

buyuk Londra yangmmm ardmdan yangmm

~lktIgl

yaplda kalmasml

sag-lamak ve yanmdaki yapdara

sl~ramasml

onlemek

uzere

~ah~malar yapllm1~ttr

(16).

Bina1arda, ev ve i§

yerlerinde,

ta~lt ara~lanIida

kullamlan

e~ya,

malzeme ve giysi

l

erde

yangm geciktirici boyalar ve

kuma~lar geli§tirilmi~tir

(7).

1960-1970

Yillan arasmda Amerika'da yangm ve kundaklama saYllannda hissedilir bir

artl~

gOrUltirken (1S)

bu

yangmlann bilimsel yon

t

emlerle incelenmesi ve degerlendirilmesi

sonucu ahnml§ olan

~e§itli

onlemler ile 19S0-1990 ytlla

n

nda yangm ve ku

n

daklama

saytlannda dikkate dege

r

b

i

r du§u§ olmu§

t

u

r

(19). NFPA'mn (National Fire Protec

t

ion

Association) son ytllan kapsayan istatistiklerinden ise

~lkan

yangm saYl

l

annda

herhangi

bir

artt§ gOrUlmedigi anla§11maktad1r (20).

1- Adli Yonden Yangm Arll§trrma

Bir adli olaym ardmdan, olaym olu§ §ek

li

ve

nedeni

ara§tmhr. Magdur ve

su~luya

ait

su~

kamtlan toplamr. 01aydan kaynaklana

n

zarar ve

k

aYlplar belirlenir (21). Yangm

ara§tIrmac1

h

gl

olduk~a

karma§lk bir i§tir. Bilgi, uzmanhk, a§m dikkat ve ozverili

~ah§ma

gerek

t

i

r

ir (22). Olaylara ili§kin veriler, analiz

sonu~lan

toplamr ve onyarglslz, objektif bir

yak1a§lmla degerlendirilir. Bu degerlendirmelerde yalmz gozlem ve deney

sonu~larl

dikkate

ahmr. SUbjektif ve spektilat

i

f bilgiler dahil edilmezler (23). Yangml inceleyecek ve

de-gerlendirecek ara§tIrmacllar, yeterli akademik ozellikleri ta§lyan, deneyimli,

yangm

ara§tIrmasmm gerektirdigi ko§ullan bilen, laboratuvar

~ah§malanm

da ytirutebilecek

nite-likleri ta§lmahdtrlar (24). Genel olarak yangm ara§ttnhrken izlenecek yollar §unlar

olmahdlr:

1- En ktsa stirede olay yerine ula§lhr. Oncelikle yanan yer dl§tan inceleni

r.

Yangmm ve

yangm sondtirme etk

i

nliklerinin sonucu olu§an hasarlar belirlenir. Dl§anda bulunan fiziksel

deliller gozden

ge~irilir.

2- Yanan yerin

i~i

incelenir. Yangm

hasan

ve sondurme sonucu olu§an

hasarlar

belir-lenir.

3- Yanan yerin, yangmdan onceki durumu zihinde canlandmhr (Rekonstruksiyon).

4- Yangmm

~tk1§

yerini (orijin) belirlemek uzere yanma §e

k

illeri ve sureleri incelenir.

5- Orijinde bulunabilecek tum lSI kaynaklan belirlenir.

6- itfaiyeciler ile gOrU§meler yap

l

hr, onlardan bilgiler ahntr.

7 - Gorgu tamklan ve yanan yerin sahibi ve/veya kullamc

ll

an ile gOrU§ultir.

S- Laboratuvarlarda incelenmek uzere ma

t

eryaller toplamr.

9- Diger

bilgi

ve doktimanlar toplamr.

10- Ttim bilgi ve bulgular incelenir, degerlendirilir, sonuca varlhr (25).

2- Olay Yeri incelemesi

O

l

ay yer

i incelenmeden

once yangm ara§

tl

rmacl kendi guvenligini saglamahdlr. Yangm

yer

i

nde ara§ttrmacmm kar§Jla§abilecegi

bir~ok

tehlikeli durum

vardlr. <;okmeler, bu

teh

li

kelerden birid

i

r. <;okmelere kar§l

~ok

dikkatli hareket edilmelidir. Ytiksek slcakhk

nedeniyle yap1 malzemelerinin ta§lma gticu zaYlflayabilir veya

~e§itli

nedenlerle degi§ik

A. CAYMAZ

basm~

ve k

u

vvet

l

er ol

u

§abili

r.

Yiikse

k

lSI

n

eden

i

yle hacim geni§lemeleri, uza

m

alar,

ge-rilme

l

er veya slktla

n

sondiirme suyu

nu

n olu§

t

urdugu ag

lr

hk

n

edeniyle

~okmeler

mey

d

ana

gelebi

l

ir

(26).

Ki§

i

ni

n

ba§mda baret olm

ah

, iizer

in

e eski, rahat ve saglam tulum, eldiven, sag

l

am ve

kay

m

ayacak ozellikli ayakkabl giymel

i

dir

.

Olay yerinde, yangm so

nr

aSI

k

ls

m

en yanml§ y

a

da yanmaml§

h

alde bazl tehlikel

i

maddeler bu

l

unabilir. Zehirli maddeler, toksik gazlar

(HeN ..

.

. ), oksidan

m

a

d

dele

r

(sodyum

kl

orat, sody

u

m nit

r

a

t...

.), radyoaktif mad

d

eler (Yiik

treni, §i

l

ep,

ka

rgo

u~agl,

hastane, end

ii

striye

l

tesis, aske

r

i bina veya la

b

ora

tu

var

yangmlar

md

a ra

d

yum, uranyu

m

, plutony

u

m ...

.

gi

b

i

radyo

akt

i

f

ma

dd

e

l

er vey

a

radyoaktif

artlklar bulunabili

r

(27).), korozif madde

l

e

r

(H2S04, NaOH)

ve e

n

feks

i

yon riski

ar

a

§

tI

rmacIlar

i~in

tehli

k

e o

l

u§t

u

rabi

l

ir (28). Bu nedenle y

an

g

m

ara§

tlrm

ac

i

olay yerine

g

i

tme

d

e

n

once yanan yer hakkmda i

l

gili k

i

§

i

lerden b

il

gi

alma

h

,

t

ehlikeli mad

d

e1er ile

kar§l

l

a§ma olasl

h

gm

d

a oze

l

koruyuc

u

lu g

i

ys

i

giyme

li

dir. Gere

kt

igi zama

n

kullanmak iizere

oze1 gozWk ve sol

u

n

u

m cihaZl da bulund

u

rmah

d

lr. Aynca

k

aglt, kalem,

f

otog

r

a

f

m

ak

inasl,

video

k

amera, omek toplama kaplan ve torbal

an

,

gii~W

bir fener (olay yerler

i

gene

ll

ik1e

kara

n

hk ve e1ektriksizdir), makas, tomav

i

da,

p

ense,

~eki~,

m

er

d

ive

n

,

~akmak, fIr~a

gi

b

i

malze

m

ele

r

i de ya

n

md

a

go

t

iirmelid

i

r (29).

Ara§tIrmacl spesifik

b

ir kon

u

ile kar§l kar§lya k

al

abilir. Boy

l

e bir d

ur

umda,

0

kon

u

da

u

zman bir diger ara§tIrmaclda

n

yardlm istemel

i

d

ir.

Yardlm istenile

n

b

u

uzmanla

r

metalurji

m

iihe

nd

isi, ma

k

ina miihendisi, e

l

ekt

r

ik veya kimya m

ii

hen

di

s

i

olabi

l

ir.

_ ideal bir ara§tIrma

i~in

en kIsa siirede olay yerine u

l

a§tlmahdrr. <;og

u

y

an

gm ara§

tIrm

acl,

ya

n

gm sondii

rii

ld

ii

kten sonra en

ge~

i

ki saa

t

i~inde

olay yerine g

i

di

l

mesini s

a

vunurlar

(30,31

)

. Olay yerine g

i

derken ya

n

gm ara§

t

rrmacl; yang

m

m giinii-saat

i

,

0

s

a

atlerde havanm

d

uru

mu, son

dii

riild

ii

gii saat vb.

k

onu

l

arda da bilg

i

almahdlr.

Sistematik

i

ncelemen

i

n

i

lk adlmmda ya

n

gm ara§

tl

rmaC

l

olay yerini

n

dl§an

d

a

n

tUm

cephe

l

erde

n

ve ko§e1erde

n

, tiim yap

l

elemanlarm

l

ve

b

ag

l

antIlanm kapsayacak §ekilde

fo-tografl

a

n

m

~ekmelidir.

lSI ve alevi

n

etkis

i

y

l

e

m

eydana gele

n

h

asarla

r

, tUm

d

e

t

ay

la

n

fotog-r

afl

ard

a

n

anla§lla

b

i

l

ecek §ek

i

lde go

rii

n

t

iilenme

l

idir. Y

an

gm

yerinin

i~

klSlm

l

an

n

dan

almacak gorii

n

tiile

r

biiyiik one

m

t

a§

lrl

a

r.

Duman, lSI yaYl

h

ml ve yanma §ek

ill

erinin fo

t

og-r

aflan a

h

ndl

k

ta

n

s

o

nra detay

h

~ekimlere

ba§lanmahdrr. Pencere

l

er,

k

aplla

r

,

·

havalandlrmala

r

,ele

k

trik tesisa

tl

, lsmma, aydmlanm

a

, mutfa

k

,

tu

v

al

etler, e

l

ek

t

r

ik

li cih

a

z

l

ar,

m

a

k

ina

l

ar, malze

m

eler vs

.

fotog

r

a

fl

arda de

lil

o

l

arak gorii

l

ebilmelidirler. Eger var ise

oW

ve/veya yarahlann da bul

u

ndukl

a

n ye

r

de gor

ii

n

t

iiler a

h

n

m

a

hdl

r (32).

Aynca yangm yeri

n

in,

d

l§a

n

dan yiiksek bina,

m

inare vb. bi

r

yer

d

en ku§b

a

kI§l

fotog-rafmm

~ekilmesi

yangmm yay

tll

m

l

m gostermesi neden

i

yle tavsiye ed

i

lme

k

tedir

(

33). Fot

o

-gra

f

~ekimleri

tamamlanm

a

da

n

o

l

ay yer

i

nde hiybir §eye do

k

un

u

lmamah, yeri

de-g

i

§tiri

lm

e

m

eli, ilavele

r

yapllmamah

d

lr.

Olay ye

ri

n

i

dort b

Ol

geye ay

l

ran ara§tI

rm

acl; yangmdan

hi~

zar

a

r gormeyen klSlm

l

a

n

,

sadece

d

umandan zarar gore

n

klSlm

l

an, yangmdan ikinci derece e

t

kilenmi§ kIslm

l

an ve

yangm

d

an astl zarar gore

n

kIslmlan be

l

irledikten sonra, bu klSlm

l

an bir

kr

ok

i

iizerinde

i§

ar

et

l

emelidir (34). Ele

k

t

r

ik tesisa

tl

i1e

i

lgi

l

i bilg

i

ler de (ana sigorta, ara sig

o

rta

, p

rizler vs.)

kroki iizerinde ay

n

ca gosteri

lm

elidir.

Duv

ar

, fay

a

ns gib

i

.

sert yiizeylerde biriken islerin

r

engi (

k

ahvere

n

g

i, gri,koyu-siyah,

klZl

l

-kahve)

n

ot edilme

l

idir. Fmn,

~ama§lr

makinasl,

~elik

ko

l

o

n

g

i

b

i

~e§itli

m

etal

ma

l

zeme

l

e

r

in yiizeylerin

d

e meyda

n

a gelen renk degi§imle

ri

olay a

n

mda orta

m

s

l

ca

kl

lgm

m

ka~

dereceye kadar yiiksel

m

i§ oldug

u

hakkInda ip ucu verir.

Metal y

ii

zey

l

e

r

de ya

n

gm sonraSI slcakhga

b

ag

h

olarak ortaya

~lkan

re

nk d

egi§imle

r

i

Adli Tıp Dergisi 2001; 15(1): 73-78

Yangm ve Kundaklama Olaylannda Olay Yeri incelemesi ve Onemi

~oyle

belirlenmi§tir

(35).

lsI

ile olu§an renkler

Slcakhk (oC)

San

250

Kahve

306

Mavi

333

Koyu

klrmlzl

500

Koyu vi§ne

778

Beyaz

1

222

3-

Orijin

Belirlenmesi

Bir yangmda yamci madde ile

tutu~turma

kaynagml, zamana

bagh

olarak bir araya

getiren neden

mutlaka

aranmahdlr (36). Bu neden

l

e orijin belirleme, yangm

ara~tInnamn

en

onemli ad

l

mlanndan birini olu§turur. Y angmdan

hi~

zarar gormemi§ veya az

etkilenmi~

klSlmlardan en

~ok

zarar goren kIslma dogru gidilerek orjine

ula~lhr

(37). Olu§an hasarm

tamamlm incelemek,

komiirle~me

§ekilleri, yangmm izled

i

gi yol ara§tIrmacly

l

orjine

gotiiriir. Yangmm orj

i

nini kolayca ve hlzla beli

rl

eyebilmenin basit kuralla

n

yok

t

ur. Yangm

ve duman genellikle

norma

l

ko§ullarda yukar

l

dogru yay

ll

maya egilimlidir. Yogu

n

yan-manm gorii

l

diigti

yer

i

n en yakInmda orijini

bulmak

o

l

asldlr. Ancak yangml normal

dav

r

am§mdan saptrrabilen

bir~ok

faktOr vardlr. Hava akiml, riizgar,

~atI-tavan

veya zemin

in

~okmesiyle

olu§an sekonder yangmlar, merdivenler, asansor §aftlan, itfa

i

yecilerin yangma

miidaha

l

e edebilmek

i~in

Ylkttklar

l

duvar, kapl vs. yangml norma

l

ko§ulla

r

da

n

saptIran

unsurlardandrr (38). Ara§

t

mnacl

t

tim bu unsurlan

~ok

iyi ince

l

eyerek yorumlamak

zorun-dadlr. Orijin bazen bir odanm tamam

l

bazen binanm bir klsml olabilir.

4-

Yanma Modell

Yanma modeli, yangmm

~lkI§l

hakkInda

~e§itli ipu~lan

verir. AynntIh

bir

~ah§ma

ile

yanma modeli incelenerek yangmm

ba§langlc

l

, yayilmasl, ya

n

gm ile olu§an

h

asann

derece-si ve kundaklama olaslhg

l

ile

ilgili ip

u~larI

bu

l

unabilir.

Deneyiml

i

bir

ara§

tIrm

acl normalde

beklenen yangm

yayllma

modelini veya normal den sapma gosteren yayllmalan aylrt

ede-bilir.

Bi

r

yangmda incelenecek yanma modelleri §unlardlr: (39)

1- Terskoni veya diiz koni §eklinde yanma,

2- <;ok orjinli yangm,

3- A§lfl

komiirle§me,

4- Komtirle§menin yaYllma yonii,

5-

AI~ak

yerlerde §iddet

l

i yanma,

6- Yiiksek yerlerde §iddetli yanma,

7- Duman izleri,

8- Malzeme

l

erin erime §ekille

ri

9- Betonlarda goriilen

par~alanma

§ekli.

Bir yangmda meydana gelen dumanm miktan ve piroliz tirii

nl

eri (lSl

ile

a~lga ~lkan

yanma

tiriinleri),

~e§itli

faktorlerin etkisi ile yangm siiresi boyunca onemli derecede degi§ir.

Yangm yiikii (Yangm Yiikii: Bir yapl boliimiiniin

i~inde

bulunan yanlC

l

maddelerin

kiitleleri

ile

lSI

degerlerinin

~arplmlanmn

toplammm

plandaki

top lam alana bOliinmesi i

l

e elde edilen

A.CAYMAZ

btiytikliiktiir (MJ/m2)

(40).) ve venti

l

asyon (havalandmna); bir yangml etkileyen en

onem-Ii iki parametredir. Yangm yerinin

geometrisi, meydana gelen yangm gazlanmn

l~lmm

yayma ve yutma ozellikleri, ortaml <;:evreleyen duvarlann ISlI ozellik

l

eri, <;:lkan is

ve

duman

miktan, tennodinamik olaylar sonucu hac

im i<;:inde

geli~en

gaz slcakhgl

ta~lYlcl

bir

yap

l

e

l

e-manmm

bir

yanglll etkimesi

ile

gosterecegi defonnasyon

davram~lm

ve

yangma dayanma

stiresini etki

l

er (41).

Benzin, gazyagl gibi

hlz

l

andmcIlarla

ba~latIlml~

olan kundaklama yangml

dl§lllda,

her-hangi

bir

neden

l

e <;:Ikan bir yangmm

ba~langl<;:

ve

yava~

yanma (tiim parlama-flashover)

oncesi yanlCl gazlann

ytikse

lmesi genellikle

yava~tIr.

Yangm alanmm

zamana

bagh olarak

artmasl ile

tavan gibi ytiksek yerlerde meydana

gelen gaz

tabakasmm

kallllhgl, pencere

a<;:lkhk

l

anndan

dl~an

akan SlCak gaz ve <;:evreden <;:ekilen soguk

hava

arasmdaki

dengeye

gore

degi~ir.

Ortamda bulunan

diger

yamcl

maddelerin stirekli lsmmaSI sonucu

yangm

kararslz

durumdan

tiim-parlama durumuna

ula~arak

aniden

btitiin

h

acmi

kaplar ve

slcakh

klarda ani bir

ytikse1i~

goriiliir. Ttim

parlama

i<;:in

gereken stire, ortamda yangml

hlzlandlracak kolay

al

evlenebilir ve yanlCi

madde

yok ise yakla§lk 25-30 dakika

civanndadlr (42). Ttim

parlama

slrasmda, yanabilir

madde

ve

malzemele

rin tamaml

aniden,

hlzla,

§iddetli bir §ekilde

parlayarak bazl ko§ullarda ise patlayarak yanar, camlar

kInhr,

pencere ve

kapIlar

takIb olduklan yerden

flrlayabilirler

(43). Ttim parlamadan sonra ISlnm

a

fazl

stiresi; yamcl

maddelerin

miktarma, cinsine,

ventilasyon

ko§ullanna bagh olarak

devam

eder. Bu

slrada yangmda u

l

a§Ilabilecek maksimum slcakhk

(1

100-

1200

0c)

arasilldadir. Yamcl madde

l

erin <;:ok azalmas

l

veya

bitmesi ile so gum

a

fazma ge<;:ilir. Soguma

fazmm stiresi ise yangmda

eri~ilen

en ytiksek slcakh

ga, yanan yerin geometrisine ve

lSlllm

l§

<;:evre duvarlardan

yangm ortamma

olan lSI ge<;:i§ine

bag

hdlr.

5- Kundaklama

Kundak<;:lhk;

ate~e

vennek suretiy1e bir

yere bi1erek

ve

isteyerek zarar

vennektir.

Kundak<;:l, kendi can

veya mahna da

zarar

verebilecegi gibi

bir ba§kasmm

canilla ve/veya

malilla

kaslth olarak zarar vennek isteyebilir. Hem

mal,

hem de can kaybma

neden

o

l

ab

i

leceginden

bir<;:ok

iilkede

kundak<;:

lhk aglr

bir

su<;:

olu§turur

(44).

<;e~itli

neden

l

erle kaslth

yangm (kundaklama) <;:lkartIlabilir. Bu

nedenler

arasillda

kin,

intikam, gozdag

l venne

gibi duygulann etkisi, psikiyatrik

etkenler, he

r

hangi

bir su<;:u

ortbas

etmek, delilleri

yok

etmek veya sigorta §irketleri

ni

dolandlnnak

amaclyl

a kaslth yangm

<;:lkartmak saYllabi

l

ir. Kaslth

yanglllill kim in

tarafilldan ve neden

<;:lkartlldlgmm tespiti

yanglll ara§t1nnacmm gorevi

degildir.

incelenecek husus; yangmlll

nasIl <;:lkartIlml§

oldu-gudur. Kundak<;:Ilar <;:e§itli yontemler ile

yangllli

ba§latabi

l

irl

er.

Mekanik veya elektrikli

bir

dtizenek

olu~turabilirler.

Bu yontemler, daha <;:ok profesyonel kund

ak<;:Ilar

tarafilldan

kul-l

amhr. Ancak yanglll <;:lkartmak amaclyla

kurulan bu dtizenek

l

er,

bazen

diger

insanlar

tarafmdan hentiz yangm <;:lkmadan farkedilebilir

ve

etkisiz

hale

getirileb

i

lirler. Ya

da

kuru-Ian dtizenekte anza <;:lkabilir. Kundaklamada en <;:ok

tercih

edilen yontem; benzin-gazyagl

gibi bir hlziandmcillm yakI

l

mak istenilen ortama dokiilerek ate§e

verilmesidir.

Yamcl

nite-likte

bir e§yayl,

a<;:lk

ate§

yakmlanna

koyarak, olaya kaza goriintimti vennek de bazl

kun-dak<;:Ilarlll

tercih ettigi

bir

yontemdir.

Y anglm

ara~tmrken

ama<;:; yanglllill dogal

nedenle,

ihmal-kaza sonucu ya da

kaslt

b

olarak <;:lkIp <;:lkmadlgml be1irlemektir.

ince

l

enen

her

yanglllda, tersi

kamtlamncaya

kadar kundaklama olaslbgl

da

mutlaka

ara§tmlmabdlf. Yangm yerindeki

her

§ey yamp ktil olsa dahi olaYl

<;:oztimlememize katklda

bulunacak

ipu<;:

l

anm bulabilmek mtimktindtir

(45). itfaiyenin

sondtinne ve

kurtarma

faa

l

iyet

l

eri

dl§mda kapl

veya pencerelerde goriilen zorlanma ve kmlmalar kundak

l

ama

I~

Yangm ve Kundaklama Olaylannda Olay Yeri incelemesi ve bnemi

o

l

aslhgml dii§iindiinnelidir. Herha

n

gi bir giri§-(,(

l

kl§ zorlanmasl bulunmayan kundaklama

olaylannda, yanan yerin sahibi veya kullamcl1ann

d

an ku§kulamlabilir.

Kundak(,(Ilar, yangml birka(,( yerden aym anda

b

a§

l

atmaY

I

terci

h

ederler. Bu

n

edenle

kun-daklama yangmlannda birden fazla oriji

n

bu

l

unabi

l

ir. Birden

fazla

orijin

be

l

irlenmesi,

yangmm kundak

l

ama sonucu (,(iktIgma ili§kin onemli bir

bulgudur (46). O

l

ay

yerinde,

ori-jinde veya civannda kundaklamada k

u

llamlan cihaz veya

0

cihaza ai

t

par(,(alar ya da i(,(inde

yanlCl SIV

I

b

u

lunabi

l

en (bo§ da olabilir) bidon-kap vs. bulunabili

r.

Hlzlandmcl kullamlml§

olabilecegine dair ku§kular var

i

se hlzlandmcl

kalmtIlanm

yakalayabilmek miimkiin

ola-bi

lir. Enkazm slcakhgma, yangmm ula§tlg

l

maks

i

mum

slcakhga,

hava

ko§ullarma,

o

l

ay

yerine kIsa stirede

u

l

a§Ilabilmesine bagh o

l

arak kullamlml§ o

l

an hlzlandmc

l

Yl

te§his

ede-bilme

k

olasldlr. insan bumu, ortamda az miktarda bu

l

unsa dah

i

, benzin-gazyagl gibi

hlz

l

andmc

l

larm

kokusunu alg

l

layabilmektedir. Gti(,(lii

b

i

r

dedektOr

olan insan bumu

yanISl

r

a, portatif

hidrokarbon dedektOr

l

e

r

i

(sniffer) kundaklama

ara§tlrmalannda

kullamlmahdrr (47). Ancak bu portati

f

dedektOrlerin nastl ku

ll

amlacagl,

kal

i

brasyonu

iy

i

b

i

linmelidir.

Hlzlandmc

l

; olay

yerinde

gaz, SIV

I

veya kat! halde b

u

lunabi

li

r. Ortamda bu

l

unan gaz

omekleri, laboratuvar analizlerinde ku

ll

amlmak

iizere

i(,(inde gozene

k

li

(poroz)

po

l

imer

adsorbsiyon

malzemesi veya

aktif komiir b

ul

unan

mekan

i

k

apa

r

at

l

ara dikka

t

lice (,(ek

i

lerek

a

h

mr

(48). Ya da ozel o

l

arak imal edilmi§

balonlara dold

u

rulur.

SIVI omek

l

eri

n

ahm

l

,

gazlara gore daha kolaydlr

.

Ancak, SIVI

omek,

kontaminasyona

ug

r

amayacak §ekilde

dikkatl

i

ce

ahnmahdlr.

~mnga

veya

sifonlama teknigi kullamlabilir

ya da

SIVI

dogrudan

omek toplama kabma aktanhr. <;ok az SIVI mevcut ise bu SIV

I

temiz bir gazh beze iyice

emdiri

l

ir. SIVl emdirilm

i

§ b

u

gazh bez derha

l

kapakh bir kaba ah

mr.

Slv

l

hlzlandmc

l

, katl

bir ma

l

zeme

taraf

m

dan emilmi§ ha

l

de de bulu

n

abilir. Hah, ah§ap,

do§emelikler,

kilim,

perde, toprak, kum g

i

bi

katllar ta

r

afmdan h

l

zlandmcl emilmi§ olab

i

lir. Hlziandmci emdigi

dii§iiniilen bu katl malzemelerden kesme-kazlma gibi yon

t

emlerle

temiz kaplara omekler

ahmr (49). Katl

hlzlandmctlar

ise tehlike

l

i, korozif ve reaktif

ozellikler

ta§lyabi

l

ir. Bu

neden

l

e

kat! hlz

l

andmcllardan (,(ok daha oze

n

li omek almmab

ve d

i

kkatli

b

ir §ekilde

labo-ratuvara ula§tmlmahdlr.

S

I

VI

ve

katl hlzlandmctlar temiz ten eke

k

utulara,

teneke ka

p

ak

h

cam kavanozlara (pi

as-tik ka

p

ak

l

ar ya

m

ltlci sonu(,(lara yol a(,(abilir) ya da ozel olarak imal edi

l

mi§ omek

t

orbalarma

konulabi

lir

. H

l

zian

d

mci kullamlml§ kundaklama yangml enkazmda genellikle (,(ok az ya da

ese

r

mik

t

arda h

l

ziandmci kalmaktad

l

r.

Bu nedenle dl§ kaynaklan

n

kontaminasyon

etkisi

ya

m

slra

uygun

olmayan enkaz muha

f

aza

kabmm

da kontaminasyona

yol

a(,(abi

l

eceg

i

dii§ii

n

iilmelidir. Muhafaza kaplan ekonomi

k

ve ko

l

ay temin ed

i

leb

i

lirl

i

gine ek ola

r

ak

t

a§lmasl

kolay

ve farkh

boyutlarda

olmah, sag

l

am-kolay delinmeyen,

hava ge(,(inneyecek

§ekilde ko

l

ayca ka

p

at

tl

abilme

l

idir (50).

Hlziandmc

i

i(,(erdigi dii§iiniilen omekler, ahndlktan soma sogu

t

ucuda muhafaza

edilme-l

idir. i(,(inde enkaz omekleri bulunan, ag

l

zlan slklCa kapatllml§ ve

ayn ayn etiketlenmi§

kap

l

ar dort ay boyunca sogutucuda, hlziandmci kaybma ugramakslzm m

u

hafaza

edilebilir-l

er (51).

Hlziandmci aram

l

acak §iiphe

li

materya

l

ahmrken yangm yerinin bir ba§ka bolges

i

nden,

kirlenmemi§ kontrol omeklerinin de

l

a

b

oratuvarda incelenmek uzere ahnmasl yerin

d

e olu

r.

Laboratuvarda yangm enkazmdan head-space, purge an

d

trap,

distilasyon,

ekstraksiyon,

adsorbsiyon, desorbsiyon

gibi tekniklerle yogunla§tmhp

ayn

l

an hlzlandmcIlar gaz

kro-matografisi

(GC), head-space, kapiller elek

t

roforezi, gaz kromatografisi/ kiitle

spek-trometrisi gibi yontemlerle tamnabilir (52,53,54,55).

A.CAYMAZ

Olay yeri incelenmesi, ori

ji

n beli

rl

eme, orne

k

toplama ve laborat

uv

ar

i

ncelemele

r

i oze

l

-li

k

l

e kunda

k

lama yan

g

mla

n

n

m

ispat

l

a

n

maS

I

yon

ti

nden c;:o

k

btiytik onem

t

a§lrlar (56)

.

6- Tutu§maya Neden Olan Kaynaklar

Ya

n

gml

b

a§

l

a

t

a

n

l

SI ene

r

jisin

in

kaynagml

be1

irleme

k

, yang

m a

ra§tlr

m

acmm

e

n onem

l

i

ve zor gorevlerinden

b

iridir. Tutu§ma kayna

klan

ba§

b

ca dort ana gruba ayn

b

r:

1)

K

i

myasa

l

tut

u

§

m

a kaynaklan: Yangm,

t

eme

l

de z

i

ncirleme

ki

myasal reaksiyonlarda

n

o

l

u§ur. Mole

k

tillerin

b

ir

l

e§

m

esi ya da ayn

l

mas

l i

le olu§a

n

kimyasa

l

re

ak

siyonla

r

sonucu

mey

d

a

n

a gel en lSI ve b

u

lS

I

so

n

uc

u

o

l

u§a

n

alevler, kon

t

rol edi

l

emed

i

k

l

eri a

n

da ya

n

glm

ba§

l

at

a

bi

l

i

rl

er

.

Kaynak-kes

m

e i§

l

em

l

erinde, LPG (S

l

v

l

la§tl

n

lm

l

§ petrol g

az

l) ku

ll

amm

l

suasmda

ki

myasal

k

oke

nl

i yang

m

c;:tka

bi

l

ir

. Teh

li

ke

li

kimyasallann sadece ku

ll

amml deg

il

;

nakl

i

yes

i

ve

d

epolan

m

asl slrasmda da kura

ll

ara

u

yulmazsa yang

m

risk

i f

azla

d

u

(57).

2)

Mekanik tutu§ma kay

n

aklan: Katl ytizeyle

r

in birbiri

n

e sti

rt

iinmeleri sonucu olu§an

mekanik

l

SI

d

agltl

l

amazsa yangma neden olab

i

lir

,

Meka

n

ik

l

S

I

, gazla

n

n slkl§

t

mlmas

l

suasmda da ortaya C;:l

k

abil

i

r.

3)

Ele

k

t

r

ikse

l

tut

u

§ma

k

ay

n

aklan: Diinyada ve

iilk

emizde yayg

m

bir §eki

l

de ku

ll

am

l

an

e

l

ek

t

rik e

n

e

r

jisine bag

b

olarak c;:ok saYlda yangm C;:lkabilme

k

ted

ir

. Statik e

l

ek

t

rik, riskli ku

l

-l

amm, a§m y

ii

k, kontrol hatas

l

gibi nedenle

rl

e c;:Ikan e

l

ek

tr

i

k

kokenli ya

n

gm

l

ann sayllan

old

u

kc;:a yiiksektir.

4)

Niikleer t

ut

u§ma kaynaklan: Atom bo

mb

alan

n

da c;:ek

ir

de

k

parc;:alan

m

asl veya h

i

dro-j

e

n

bo

m

ba

l

annda c;:ekirdek sentezi son

u

cu olu§an niik

l

e

e

r

ener

j

i, d

i

ge

r

kay

n

aklardan e

l

de

edi

l

ecek ener

j

ide

n

milyonlarca kez daha fazla t

u

tu§ma pota

n

siye

l

i ya

r

a

t

m

a

k

tad

l

r (58,59).

K

im

yasal, me

k

an

ik

, ele

k

trik veya niik

l

eer kaynak vas

l

taslyla ol

u

§an Ismm kii

ndu

ks

i

yon,

ko

n

veksiyon ve/vey

a

radyasyon yolu ile ge

r

c;:ekle§en t

r

ansferi son

u

cu yamcl maddelerin

t

ut

u

§ma SICakllgl artmaktadlr

(60).

7-

Elektrik

Yangmm elektrige bag

b

bir nedenle c;:ilip C;:lkmadlgmm incelenmesi, oldukc;:a karl§

l

k ve

zor b

ir k

on

u

dur. Yangm ara§tlrmaci ol

a

y yerinde elektrik ile

i

lg

i

li o

l

ara

k

a

n

a giri§ten

i

ti

bare

n

ana ve

a

ra sigorta panelleri (sayllan, c

in

si ve ye

rl

e§

im

inin belir

l

enmes

i

c;:o

k

o

n

em

-l

id

ir), priz

l

e

r

, e

l

ektr

ik

diigmeleri, tesisata bagb o

l

an veya o

l

mayan tii

m

e

l

ektri

kl

i cihazlar

dah

i

l

, tesisatm tamamm

l

adlm adlm incelemeli ve fo

t

ogra

fl

a

n

m c;:ekmeli

d

ir. Gerek

li

gorii

l

diigii zaman

k

ab

l

olar, prizler, duy, diigmele

r

vb

.

materyallerden dikka

t

l

i

ce omekle

r

almmahd

l

r. Sigorta panelleri de bulundugu yerden biitiin olarak sokiile

r

ek i

n

ce1enmek iizere

l

aboratuvara gotiiriilebil

ir

(6

1

).

Olay yerinde iitii, sac;: kurutma makinas

l

, fmn, e

l

ektrik

so

b

aSI g

i

bi cihazlar da bulundugu takt

i

rde aynntIb bir §ekilde

i

ncelenme

l

id

ir

. E1ektr

i

k

yo

n

iinden

in

celenmek iizere top

l

anan omek

l

er cins

i

ne,

b

oy

u

tuna gore kese kag

l

dl, zarf,

plas

ti

k tor

b

a, cam kavanoz veya teneke

k

utula

r

a konulabi

l

ir. Al

md

lg1 yer belirlenerek,

kod-l

am

r.

Orijin civannda elektrikli bir cihazm veya kab

l

olanmn bulu

n

mas

l

, ya

n

gm

m

elektrik

koken

l

i bir neden

l

e C;:lktIgmm gos

t

erges

i

sayllamaz. B

a

§ka

b

ir nedenle C;:lk

m

l§ olab

il

ece

k

ya

n

gm bu cihaz veya kabloya zarar venni§ olab

i

l

i

r. Yangm ara§tInnaCl o

l

u§

an

b

u

zarann

tipi

n

i, karak

t

eristigini belirlemelidir. A§m akIma bagh degi§imler, ark-

k

lVllclm-kontak

o

l

u§umu, sadece lSI etkis

in

in varhg

l

, mekanik bir kuvvetle (zo

rl

a

n

ma) o

l

u§an zara

rl

ar

d

i

kkatli ince1eme

l

erl

e

birbirinden aym edilebilir (62, 63). Elektriksel hasarlar olay yeri

ince-lenmesine ek olarak, mutlaka laboratuvarlarda da c;:ah§Ilmahdlr (64). Bu hasarlann ya

n

g

m

m

c;:Ikl§ nedeni mi yoksa ba§ka bir neden

l

e c;:Ikml§ yangmm son

u

cunda ml olu§t

u

gu konusu

n

Yangm ve Kundaklama Olaylannda Olay Veri incelemesi ve Onemi

da tiim bilgi ve bulgu

l

ar degerlendirilerek sonuca vanlmahdlr (65,66).

Elek

t

rik kokenli olabi

l

ecegi dii§iiniilen

yangmlarda,

olay yer

i

incele

nm

esi ve

laboratu-var analizlerinde ad

l

i elektrik

miihendislerine

gereksinme

vardli

(

6

7).

8-

OUim11i Yangmlar

Olay yerinde 6

liim

(ler)

meydana

gelmi§ ola

bi

lir. O

l

en ki§ilerin giysi ka

h

ntIlan,

hlzia

ndmci

bulunup

bul

u

n

m

adlgml incele

m

ek

ii

zere

derhal

kapah

ka

pl

ara

ahnmah

dlr

(Cam

veya te

n

eke). Eger giysi

l

erde yapllan an

a

liz

l

erde hlz

i

and

m

ci varh

gl

belirle

n

irse kaslth

ya

n

gmdan

§ii

ph

e

l

enilmelidir. Gi

ysi

lerdeki y

amkl

arm

d

aglhml

i

ncele

nm

eli, tutu§ma §ekli,

6lenin vaziyeti ve a

l

evin aldlgl yol belirlenmelidir.

Yamk

otops

iler

in

de iizeri

nd

e durulacak sorun

kimlik

t

espiti,

yanma

neden

i,

k

i§inin diri

o

l

arak

ml

ya

n

dlgl yoksa 6lii

bir ki§inin mi

yaklldlgldlr

(68,69).

Bazl

olaylarda

c

i

naye

t

, kaza

veya

i

ntihar

siisii vermek

amaclyla

kaslt

h olarak

6l

ii

yakIlma

k

tad

l

r (70). Ad

l

i o

to

ps

i

si

y

a

pllml§ 82 yamk o

l

gus

unu

n incelenmesi

n

de 6liim

lii

yam

k

olaylannda olgulann %68'i

kaza, %6'Sl i

nt

i

h

ar,

%5'i

cinayet orjinli

bulunmu§,

%21 'inde

orjin

tespit edilememi§t

i

r

(71).

Yangm <;Ikl§

nedeni

tartl§lhrken; olay yeri

i

ncelenmes

i

ve oto

psi

b

ul

gulan

birlikte

de-gerlend

i

ri

l

melidir. Olaym

nedensellik bagmm

apklanmasmda

otopsi bulgul

an, olaYl

dog-ru

lar

veya yardlmcl o

lu

r. Yangm o

r

jini,

<;lkI§ neden

i

ko

n

u

sunda ip

u<;la

n

e

l

de edi

l

ebilir.

Yangm ara§tIrmacl 6liim

l

ii yangmlarda, otopsiyi

yapan

adli

tlp

uzmam

il

e birlikte ortak

<;ah

§malar yapmahd

lr

(72).

9-

Sonu~

Yang

m

lar

1- Dogal yangmlar,

2- insanlann dikkatsizligi ve tedbirsizligi sonucu <;Ikan yangmlar,

3- Teknolojik kaynakll

ya§anan

sorunlara bagh <;lkan yangmla

r

,

4- Kaslth

yangmlar

olmak iizere

ba§hca

d6rt nedenden

dolaYl

<;lka

r

(73). Ancak bazl

yangml

ann <;lkI§ nedeni heniiz ta

m

olarak tespit e

di

lememektedir. B

u

tiir yangmlar

istatis-tiklerde nedeni belirlenemeye

n

yangmlar o

l

arak degerlend

irilir

.

Olay yerine en

klsa

siirede ula§a

n

yangm

ara§tlIffiacl

fotograf-video <;ekim

l

e

r

i

n

i

yapar,

g6rgii tamk

l

anm dinle

r

,

kr

oki <;izer, olay ye

ri

ni

dikkatlice

ince

l

er, 6mekler toplar,

topladlgl

6meklere laboratuvarda f

i

ziksel ve ki

m

yas

a

l analizler uygular. E

l

de

edi

len analiz b

u

lg

u

lan

i

l

e

diger

bi

lg

i

ve belgeleri objekt

i

f bir §eki

ld

e kar§Ila§tmr. Yangmm <;lkl§ nedenini

belirler

.

Tiim b

u

i§

l

emle

r

, uzman ara§hrmacllardan

ol

u§a

n

bir

ekip

tarafmdan gerektigi

§ek

i

l

de

yaplhrsa adli yangm-kundaklama olayla

n

nda

sagh

k

h

son

u

<;lara ula§

lhr.

Kaynaklar

1. Caymaz A. Model yangmlarda yangm hlzlandmcllanmn saptanmasl ve bunlann is olu~umundaki etkileri, Doktora tezi, istanbul Universitesi, istanbul, 1997; 1-3.

2. Goke S. Ate~in mitolojisi, Yangm ve Giivenlik, 1995; 15: 30-31.

3. Morikawa T. Toxic Gases Evolution from Commercial Building Materials under Fire Atmosphere in a Semi-Full-Scale' Room, in Advances in Combustion toxicology, volume 3, Hartzell, G.E., Ed., Technomic Publishing Company, Pennsylvania, 1992; 64-66.

4. Becan AS. Yanma gazlan ve zehirleyici etkileri, Itfaiye 110, 1996; 5: 9.

5. Ta~yiirek M. Tekstil Endiistrisinde Onemli bir i~ Giivenligi Sorunu: Yangm, Kimya Miihendisligi, 1989; 132: 21-26.

6. Thompson BJ. The evolution of fire services, in Managing Fire Services, Published ICMA training Institute, Washington, 1988; 3-14.

7. Aykay M. Adli Tip Ders Kitabl, <;eliker Matbaaclhk, 1987; 1-6.

8. Artuk E. Ceza Hukuku Tarihi, Ceza Hukuku El Kitabl,Beta BaSlm YaYlm Daglttm, istanbul, 1989; 1-5.

A.CAYMAZ

9. Soysal Z, Eke M. Diinyada Adli Tlbbm Tarihe,:esi ve Geli§imi, Adli TIP, Cilt I, Soysal Z, C;:akahr C, Ed., istanbul Universitesi Baslmevi, istanbul, 1999; 1-29.

10. Caymaz A. Tiirkiye'de yangm-kundaklama olaylannm adli degerlendirilmesi, Yangm ve Giivenlik

Kongresi, 19-21 Ekim, Bursa, Bildiriler Kitabl, 2000; 150.

11. Jayewardene CHS. Forensic Science and the law, Forensic Science International, 1988; 36: 41-45.

12. Demirkan S. Orman yangmlanmn modellenmesi, Bitirme Odevi, i.T.ii. Kimya-Metalurji Fakiiltesi,

istanbul, 1996; 2-80.

13. Ta§yiirek M. Apell-Bolgesel diizeyde acil durumlar ie,:in haZlfhkh olma, Kimya Miihendisligi, 1993;

147: 15-18.

14. Caymaz A. Tiirkiye'de yangm-kundak1ama ve patlama olaylannm adli yonden degerlendirilmesi,

Yangm ve Giivenlik, 1998; 36: 64-68.

15. Klhe,: A. Yangm ve Sigorta, Yangm ve Giivenlik, 1995; 19: 14-15.

16. Cerbezer F. Mimari tasanm ve rnalzeme yoniinden yangm giivenligi, Yangm Okulu, KMO

yaymlan, istanbul, 1993; 44-56.

17. Kettrup A, Ohrbach KH, Matuschek G and Joachim A. Thermal analysis-mass spectrometry

and thermogravimetric adsorption on fire retardants, Thermochimica Acta, 1990; 166: 41-52.

18. Boudreau JF, Kwan QY, Faragher WE, Denault Gc. The nature and magnitude of arson,

Arson and Arson Investigation, October, 1977; 1-14.

19. Hall JR. U.S. Arson trends and patterns-1992, October, NFPA, 1993; 5-16.

20. ~ahin N. Uluslararasl yangm istatistikleri ve degeriendirme, Yangm Giivenlik Kongresi, 18-21 Ekim, Bursa, Bildiriler Kitabl, 2000; 41-46.

21. Koe,: S. Ke§if, Adli TIP, Cilt I, Soysal Z, C;:akahr C, Ed., istanbul Universitesi Baslmevi, istanbul, 1999; 153-161.

22. Caymaz A, Bic.:er F, Kolusaym O. Ad1i TIp Kurumu'nda yangm ara§tlrma laboratuvariannm

i§lerligi ve onemi, 8.Ulusal Adli TIp Giinleri, 16-20 Ekim, Antalya, Poster Sunulan Kitabl, 1995; 255-257.

23. Caymaz A. Tiirkiye'de yangm ve patlama olaylanmn adli degerlendirilmesi, Yangm Sempozyumu,

4-6 Arahk, Ankara, Bildiriler Kitabl, 1997; 82-88.

24. Yallop HJ. The fire investigator, in Fire Investigation, Clift, A., Ed., John Sherratt&Son, Ltd., Manchester, 1984; 7-11.

25. Cote A, Bugbee P. Principles of Fire Protection, NFPA, Printed in USA Quincy, 1988; 113-118.

26. ince A. Yangm yerindeki tehlikeler, http://www.ivak.org.tr/yyt.htir. 1998.

27. Bahme CWo Radioactive Materials, in Fire Officer's Guide to Dangerous Chemicals, Published by

NFPA, Boston, 1978; 246-252.

28. . Henry MF. (Ed.) Hazardous Materials Definitions, in Hazardous Materials Response Handbook,

NFPA, Printed in U.S.A, 1989; 233-236.

29. Planning the Investigation, in National Fire Codes and Standarts, NFPA, 1992; Vol.ll: 921/51-53.

30. Boudreau JF, Kwan QY, Faragher WE, Denault Gc. Survey of needs in arson investigation,

Arson and Arson Investigation, October,1977; 55-76.

31. Phelps JL, Chasteen CE, Render MM. Extraction and analysis of low molecular weight aJco

hols and acetone from fire debris using passive headspace concentration, Journal of Forensic

Sciences, 1994; 39: 194-206.

32. La Marca GA. Investigation of Fire Cases (Non-incidentary). In Wecht, CH. (ed): Forensic

Sciences, Law/Science, Civil! Criminal, Matthew Bender, New York, 1989; 38C/25-37.

33. Recording the scene, in National Fire Codes and Standarts, NFPA, 1992; Vol. 11: 921/60-64.

34. Yallop HJ. The approach to the scene, in Fire Investigation, Clift, A. Ed., John Sherratt&Son, Ltd., Manchester, 1984; 47-58.

35. Bouras J. Detennining the point of origin, in Introduction to Arson Investigation Course Notes,

The North Carolina Justice Academy and the North Carolina State Bureau of Investigation, 1976;

C-15.

36. Dogan F. Yanici gazlann ve buharlann tammlanmasl ve emniyeti, Bitirme Odevi, iTi

Kimya-Metalurji Fakiiltesi, istanbul, 1992; 43-44.

37. Lee HC, Ed. Arson&Fire evidence, in Physical Evidence, CRC Press, Boca Raton, 1995; 18-21.

38. Saferstein R. Forensic Aspects of arson and explosive investigations, in Criminalistics

an introduction to forensic science, 2nd. Edition, New Jersey, 1981; 260-264.

39. Lee HC, Ed. Fire bum patterns, in Physical Evidence, CRC Press, Boca Raton, 1995; 185-187.

40. Yangmdan korunma yonetrnelikleri, Tiirkiye yangmdan korunma ve itfaiye egitim vakfl, Doyuran

Matbaasl, istanbul, 1994; 40.

41. Haksever A. Kapah haclmlardaki tabii yangmlann analizinde yeni bir model, Doktora tezi,

istanbul Teknik Universitesi-Fen Bilim1eri Enstitiisii, istanbul, 1989; 10-20.

42. Shields TJ, Silcock GWH. Development and growth of fires in enclosures, in Buildings and fire,

John Wiley&Sons, Inc., New York, 1987; 86-87.

43. Patterson J. Fire phenomenon in buildings, in Simplified design for building fire safety, John

Wi1ey&Sons, Inc., New York, 1993; 6-12.

44. Ozer M. Kundak',ahk, Endiistriyel Yangm Teh1ikeleri ve Giivenlik Tedbirleri,Ozer yaymlan,

istanbul, 1985; 520-523.

45. Crime scene search and physical evidence handbook, U.S. department of justice, law enforcement

assistance administration, national institute of law enforcement and criminal justice, 1973; 132.

46. Redsicker DR. Investigation of incendiary fires, In Wecht CH. (ed.) Forensic Sciences, Matthew

82

Yangm ve Kundaklama Olaylannda Olay Yeri incelemesi ve Onemi

Bender, New York, 1989; 3A/l-73.

47. Camp MJ. Analytical techniques in arson investigation, Analytical Chemistry, 1980; 52:422A-426A

48. Pinorini MT, Lennard CJ, Margot P, Dustin I, Furrer P. Soot as an indicator in fire

investigations: Physical and Chemical analyses, Journal of Forensic Sciences, 1994; 39: 933-973.

49. Bronson CLF. Arson, in Criminal investigation and physical evidence handbook, Wisconsin

department of Justice, Wisconsin, 1981; 65-67.

50. Carlsson G, Jonson S, Kopp I and Wistedt I. Conserving Samples of fire debris suspected of

containig accelerants, National Laboratory of Forensic Science Report 28, Link'ping, Sweden, 1993; 2-7.

51. Thatcher PJ. The scientific investigation of fire causes, in Forensic Science Proggres, Moehly A,

Williams RL, Eds., Springer, Verlag, Berlin, Heidelberg, New York, Tokyo, 1986; VoU: 117-151.

52. Bertsch W, Zhang QW, Holzer G. Using the tools of chromatography, mass spectrometry, and

aoutomated data processing in the detection of arson, Journal of High Resolution Chromatography,

1990; 13: 597-605.

53. Kelly RL, Martz RM. Accelerant identification in fire debris by gas chromatography mass

spectrometry techniques, Journal of Forensic Sciences, 1984; 29: 714-722.

54. Pohl KD, Keller E. Applications of gas chromatographic headspace analysis for forensic science,

Ki~isel temin.

55. Keskin M. Yangm, patlaYlcllar ve ate§li silah kalmtilannm toplanrnasl ve analizinde temel

stratejiler, Yiiksek Lisans Tezi, istanbul Universitesi, istanbul, 1995; 53-57.

56. Williams MW. Arson Investigation, Course Notes, North Carolina Justice Academy, U.S.A., 1991;

3-28.

57. Fire Protection guide on hazardous materials. National Fire Protection Association, Quincy, 1987;

49/4-5.

58. Macrae Je. Nuclear power-energy conversion by nuclear reactions, in An introduction to the study

of fuel, Elseiver publishing company, Amsterdam-London New York, 1996; 296-312.

59. Tuve LR. Heat and its effects, in Principles of fire protection chemistry, Printed in U.S.A. Boston, 1976; 58-77.

60. Meidl JH. The chemistry of fire, in Flammable hazardous materials, Gruber HN, Ed., Glencoe

Press, California, 1973; I-II.

61. Giiney SR. Yangma sebep olan etkenler ve uyulmasl gerekli kurallar, KMO Yangm Okulu Ders

Notlan, istanbul, 1997; 21-33.

62. Delplace, M., Vos, E. (1983) Electric short circuits help the investigator determine where the fire started, Fire Technology, 19, pp.42-45.

63. Ettling, BV. A Guide for interpreting damage to electrical wires, Fire-Arson Investigation, 1984;

37: 46-47.

64. Manual for the determination of electrical fire causes, National Fire Codes and Standards, NFP A, 1992; Vol. 11: 907 M/21-27.

65. Beland B. Electrical damages-cause or consequence?, Journal of Forensic Sciences, 1984; 29:

47-761.

66. The MGM Grand Hotel Fire Investigation report, http://www.co.clark.nv.us/FIREDEPT/mgmdoc.htir

67. Nabours RE. The electrical engineer's function in fire investigation, consulting electrical engineers, Arizona, 1994; 1-5.

68. Gok~. Yaruklar, Adli TIp, Filiz kitabevi, istanbul, 1980; 277-281.

69. San H. Yanlklann Adli TIp a\lsmdan incelenrnesi, Uzmanhk tezi, Adli TIp Kurumu Ba~kanhgl,

. istanbul, 1990; 25-26.

70. Aksoy ME, inanici MA, <;olak B. Yanlga bagh oliimlerin retrospektif incelenrnesi, 7.Ulusal Adli TIp Giinleri, 1-5 Kaslm, Antalya, Poster Sunulan Kitabl, 1993; 213-218.

71. Gok ~, Soysal Z, Kolusaym

d,

Polat O. Adli otopsisi yapllml~ 82 yamk olgusunun retrospektif incelen mesi, Adli Tip Dergisi, 1987; 3: 24.29.

72. Alper B, <;ekin N, Hilal A, Sala\in S. Komiirle~mi~ cesetlerde postmortem muayene protokolii onelisi, 2. Adli Bilimler Kongresi, Bursa, 1996.

73. Stollard P, Abrahams J. Prevention, in Fire from first principles, TJ Press Letd, London, 1991; 25-32.

iIeti§im Adresi :

Kim. Miih. AY§egiil CA YMAZ

Adli TIp Kurumu 34246

Cerrahpa~a

lisT

ANB UL

Adli Tıp Dergisi 2001; 15(1): 73-78