Adli Tıp Dergisi / Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:27, Sayı / No:3 199 200 Adli Tıp Dergisi / Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:27, Sayı / No:3
BALDIRAN OTU ZEHİRLENMESİNE BAĞLI ÖLÜM:
OLGU SUNUMU
DEATH WITH HEMLOCK POISONING:
A CASE REPORT
ÖZET
Baldıran, beyaz çiçekleri olan kötü kokulu, otsu bir bitki olup, maydanozgiller ailesinin uzun ömürlü bir üyesidir. Latince Conium macalatum (Hemlock) olarak adlandırılan bu ot halk arasında ağuotu, hırhındilik kö-rek, şemsiye otu, yılan otu gibi değişik isimlerle bilinmektedir. Üzerindeki kırmızı-erguvan le-keleri yüzünden lekeli baldıran da denilmektedir.
Ülkemizin hemen her yöresin-deki dağlarda, orman ve sulak alanlarda, sulak yamaçlarda bu-lunabilen bu bitki hem insanlar ve hem de hayvanlarda şiddetli zehirlenmelere neden olmak-tadır. Baldıran bitkisinin tümü zehirli olmakla birlikte özellikle genç yaprakları, tohum ve mey-veleri diğer kısımlarından daha zehirlidir. Erzurum yöresinde
gövdesi ve kabuğu soyulduktan sonra yenilen ve turşusu yapılan kimi bitkisiyle karıştırıldığından sık olarak zehirlenmeye neden olmaktadır. Ayrıca, baldıranın maydanoz veya Frenk maydano-zu sanılarak yenilmesi sonrasında da zehirlenmeler görülmektedir. Ülkemizde şifalı bitkilere yoğun ilgi duyulmakta ve bu ilgi gün-den güne artmaktadır. Bu türgün-den bitkiler, çoğu zaman başkasının tavsiyesi üzerine tedavi amaçlı olarak bilinçsizce kullanılmak-tadır. Bu bilinçsizce kullanım şifa ararken ölümle neticelenen trajik sonuçlara neden olabil-mektedir. Bu olgu sunumunda bitkilerin tedavi maksadıyla uy-gunsuz kullanımına dikkatleri çekmek, Adli Tıp Kurumu Morg İhtisas Dairesi’nde otopsisi yapı-lan ve baldıran otu zehirlenme-sine bağlı ölüm kararına varılan 42 yaşında kadın olguya ait
otop-si bulguları sunularak bu nadir görülen zehirlenme olgusunun paylaşılması amaçlanmıştır. Anahtar Kelimeler: baldıran otu, zehirlenme, şifalı bitki-ler, ölüm, otopsi
ABSTRACT
Hemlock is a malodorous her-baceous plant with white flowers and it is a perennial member of the Umbelliferae (parsley) family. It is called as Conium macala-tum (Hemlock) in Latin and it is known colloquially with various names like poison hemlock, gen-tian (in Turkish: ağuotu, hırhındi-lik körek, şemsiye otu, yılan otu). It is also called as spotted hem-lock due to red-purple spots on it. This plant which can be found in the mountains, forests, wetland areas and wet slopes of every region of our country causes severe poiso-nings in both humans and animals. Although all parts of the hemlock plant is poisonous, particularly the young leaves, fruits and seeds of the hemlock plant is more poiso-nous than the other parts. Since it is confused with “kimi” plant, a
plant which is eaten after peeling of the stem and shell and pickled in the vicinity of Erzurum, frequently causes poisoning. Additionally, po-isonings are seen also after eating by confusing hemlock with parsley and wild chervil.
In our country, medicinal herbs att-ract a great deal of attention and this interest is steadily growing. These kinds of plants are used un-consciously with therapeutic goals frequently upon the advice of ot-hers.
Such inappropriate use can cause tragic outcomes resulting in death while seeking cure. In this case presentation, it has been aimed to call attention to inappropriate use of herbs with therapeutic goals and to share this rare case of poisoning by presenting the autopsy findings of a 42-year-old female, for whom the autopsy was performed in the
Council of Forensic Medicine Mor-gue Department, and adjudged to have died from Hemlock poisoning.
Key words: hemlock,
intoxica-tion, medicinal herbs, death, au-topsy
1 Adalet Bakanlığı, Adli Tıp Kurumu, İstanbul, Türkiye
2 Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Adli Tıp Anabilim Dalı, Bolu, Türkiye 3 Akdeniz Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Adli Tıp Anabilim Dalı, Antalya, Türkiye 4 Namık Kemal Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Adli Tıp Anabilim Dalı, Tekirdağ, Türkiye
Sorumlu Yazar: Bahadır Kumral
Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı, Tekirdağ-Türkiye, e-posta: drbkumral@gmail.com Alındı: 08.07.2013 / Kabul: 19.08.2013
1 The Council of Forensic Medicine, The Ministry of Justice, Istanbul,Turkiye
2 Department of Forensic Medicine, Medical Faculty, Abant Izzet Baysal University, Bolu, Turkiye 3 Department of Forensic Medicine, Medical Faculty, Akdeniz University, Antalya, Turkiye 4 Department of Forensic Medicine, Medical Faculty, Namık Kemal University, Tekirdag, Turkiye
Correspondence to: Bahadır Kumral
Namık Kemal Üniversitesi Tıp Fakültesi Adli Tıp Anabilim Dalı, Tekirdağ-Türkiye, e-posta: drbkumral@gmail.com Received: July 8, 2013 / Accepted: August 19, 2013
Büyük Y, Özdeş T, Üzün İ, Özbay M, Kumral B Baldıran Otu Zehirlenmesine Bağlı Ölüm: Olgu Sunumu
Yalçın Büyük1, Taşkın Özdeş2, İbrahim Üzün3, Mehmet Özbay1, Bahadır Kumral4 Yalçın Büyük1, Taşkın Özdeş2, İbrahim Üzün3, Mehmet Özbay1, Bahadır Kumral4
Buyuk Y, Ozdes T, Uzun I, Ozbay M, Kumral B. Death with hemlock poisoning: A case report. J For Med 2013;27(3):199-204 doi: 10.5505/adlitip.2013.59389 Buyuk Y, Ozdes T, Uzun I, Ozbay M, Kumral B. Death with hemlock poisoning: A case report.
J For Med 2013;27(3):199-204 doi: 10.5505/adlitip.2013.59389
Adli Tıp Dergisi / Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:27, Sayı / No:3 201 202 Adli Tıp Dergisi / Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:27, Sayı / No:3
GİRİŞ
Baldıran, beyaz çiçekleri olan kötü kokulu, otsu bir bitki olup, maydanozgiller ailesinin üyesi-dir. Latince Conium macalatum (hemlock) olarak adlandırılan bu ot halk arasında ağuotu, hır-hındilik körek, şemsiye otu, yılan otu gibi değişik isimlerle bilinmektedir. Üzerindeki kır-mızı-erguvan lekeleri yüzün-den lekeli baldıran da yüzün- denil-mektedir (1,2).
Ülkemizin hemen her yöresin-deki dağlarda, orman ve sulak alanlarda, sulak yamaçlarda bulunabilen bu bitki hem in-sanlar ve hem de hayvanlarda şiddetli zehirlenmelere neden olmaktadır. Bitkinin tümü ze-hirli olmakla birlikte özellikle genç yaprakları, tohum ve mey-veleri daha zehirlidir (Resim 1). Erzurum yöresinde gövdesi ve kabuğu soyulduktan sonra ye-nilen ve turşusu yapılan kimi bitkisiyle karıştırıldığından sık olarak zehirlenmelere neden olmaktadır. Ayrıca maydanoz veya Frenk maydanozu sanıla-rak yenme sonrası da zehirlen-meler görülmektedir.
Coniin, conisein ve conhydrin gibi piperidin türevi alkaloidler içer-mekte olup, en zehirlisi de coni-in (2-propilpiperidconi-in-C8H17N)’dir. Coniin sıçan veya kedi idrarına benzer kokuda, renksiz, çabuk buharlaşan ve kloroformda çözü-nen bir sıvıdır. Bu alkaloid 30-60 mg düzeyinde toksik semptom-lara neden olmakta ve 100 mg sonrası düzeylerde ise letal etki göstermektedir (3-5).
Tarihsel süreç incelendiğin-de bu otun eski zamanlarda mahkûmların cezalarının infa-zında kullanıldığı, Socrates’in (6) ölümünde de rol oynadığı görül-mektedir (Resim 2). Bu alkaloid iskelet kasında sinir uçlarında-ki asetilkolin reseptörlerinde blokaj meydana getirmekte ve kürar etkisine benzer bu et-kiyle paralizi oluşturmaktadır. Solunum kaslarının da paralize olması sonucunda asfiktik bir ölüme neden olmaktadır. Ülkemizde şifalı bitkilere yo-ğun ilgi duyulmakta ve bu ilgi günden güne artmaktadır. Çoğu zaman başkasının tavsi-yesi üzerine bu türden bitkiler tedavi amaçlı olarak bilinçsiz-ce kullanılmaktadır. Bu bilinç-sizce kullanım şifa ararken ölümle neticelenen trajik so-nuçlara neden olabilmektedir. Bitkilerin tedavi maksadıyla bilinçsizce kullanımına dikkat-leri çekmek için bu nadir gö-rülen zehirlenme olgusunun paylaşılması amaçlanmıştır.
OLGU
Olay tarihinde bahçeden topla-dığı bitkileri çiğ olarak yedikten sonra ağız kuruluğu, halsizlik, fenalaşma yakınmasıyla özel bir hastaneye kaldırılan 42 ya-şında kadın olguya mide lavajı uygulanmış. Lavaj sonrası yo-ğun kusmaları başlayan hastada kısa süreli bir rahatlama sonrası bilinç hızla kapanmış, solunum ve dolaşımın durması üzerine resüsitasyonla yeniden canlan-dırılarak başka bir hastanenin yoğun bakım ünitesine sevk edilmiş ve solunum cihazına bağlanarak aktif kömür tedavisi başlanmış. Çekilen tomografide patoloji saptanmayan hastada ışık refleksi alınmamaya başla-mış, konvülziyonların başlaması üzerine tedaviye antikonvülzan ilave edilmiş. Bu arada yediği bitkinin baldıran otu olduğu öğ-renilmiş ve klinik seyir de ze-hirlenmeyle uyumlu bulunmuş. Hastanın yatışının 9.gününde cevapsız bradikardi sonrası kar-diyak arrest gelişmesi üzerine
yapılan resüsitasyona yanıt alı-namamış ve eks olarak kabul edilmiş. Yapılan adli muayene işlemi sonrasında ölüm sebe-binin tespit edilmesi amacıyla otopsi yapılmak üzere Adli Tıp Kurumu’na gönderilmiştir. Dış muayenede tıbbi girişimle-re ait iğne izleri dışında özel-lik saptanmadı. İç muayenede; 1420 gram tartılan beyinde for-masyon kaybı, kıvamda yumu-şama ve yer yer erime alanları olduğu saptandı. Kafa kubbe ve kaide kemikleri sağlam bulun-du. Göğüs ve boyun organlarının tetkikinde; akciğer ağırlıkların-da artış, akciğer kesitlerinde alacalı görünüm, kıvamda sert-leşme dışında özellik saptanma-dı. Batın açıldığında; karaciğer 1870 gram ağırlıkta olup, yüzey ve kesitlerinde nodüler görü-nüm saptandı.
Hastane yatışı nedeniyle toksi-kolojik analiz için örnek alınma-dı. İç organ parçalarının rutin histopatolojik incelemesinde; myokard ve böbrekte hiperemi,
akciğerde taze lobüler pnömo-ni ve irinli bronşit, karaciğerde ağır hiperemi, beyin ve beyincik-te otoliz saptanmıştır.
Her ne kadar hastane yatışı ne-deniyle toksikolojik analiz yapı-lamamışsa da tıbbi belgelerde tanımlanan klinik bulgular ile otopsisinde ölüme müessir trav-matik değişim saptanmayan ki-şide ölümün baldıran otu (coni-um macalat(coni-um) zehirlenmesi ve gelişen komplikasyonlar sonucu meydana gelmiş olduğu kanaa-tine varılmıştır.
TARTIŞMA
Maydanozgillerden olan baldıran otunun maydanoz veya Frenk maydanozu sanılarak yenilmesi sonucu zehirlenmeler meydana gelebilmektedir. Zehirlenmeden sorumlu olan aktif bileşikleri al-kaloidler olup, heterosiklik bir halkada N içermektedir. Baldı-ran otunda bulunan alkaloidler conium alkaloidleri olarak ta-nımlanmaktadır. Bu alkaloidler
yapısal olarak nikotine benzer ve patofizyolojileri de benzerdir. Başlangıçta oluşan nikotinik ak-tivasyon santral sinir sisteminde stimülasyona yol açmaktadır. Bu evrede görülen semptomlar başağrısı, ataksi, salivasyon, diaforez ve taşikardidir. Şid-detli zehirlenme olgularında bu faz bradikardi, asendan motor paralizi gibi bulgularla karakterize olan depresan bir fazla devam etmektedir. Sant-ral sinir sisteminde depresyon ve özellikle nöromüsküler bi-leşkede non-depolarizan blo-kajla solunum felci ve ölümle sonuçlanmaktadır (3).
Olay tarihinde bahçeden topla-dığı bitkileri çiğ olarak yedikten sonra ağız kuruluğu, halsizlik, fenalaşma yakınmasıyla özel bir hastaneye kaldırılan 42 ya-şındaki kadın olgumuzda mide lavajı uygulanmış, lavaj sonrası yoğun kusmaları başlayan has-tada kısa süreli bir rahatlama sonrası bilinç hızla kapanmış, solunum ve dolaşımın durması üzerine resüsitasyonla yeniden canlandırılarak başka bir has-tanenin yoğun bakım ünitesine sevk edilmiş ve solunum cihazı-na bağlacihazı-narak aktif kömür teda-visi başlanmış. Önceleri alınan toksik madde hakkında veriye ulaşılamayan olguda yenilen bitkinin baldıran otu olduğu öğ-renilmiş ve klinik seyir de zehir-lenmeyle uyumlu bulunmuştur. Yapılan otopside ölüme müessir travmatik değişim saptanma-mış olup, akciğerlerde kıvamda sertlik ve alacalı görünüm ve ak-ciğer ağırlıklarında artış dışında
Resim 1: Baldıran otu
Resim 2: Baldıran zehiri içerek intihar eden Socrates
Büyük Y, Özdeş T, Üzün İ, Özbay M, Kumral B Baldıran Otu Zehirlenmesine Bağlı Ölüm: Olgu Sunumu
Adli Tıp Dergisi / Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:27, Sayı / No:3 203 Adli Tıp Dergisi / Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:27, Sayı / No:3 patolojik bulgu saptanmamıştır.
İç organ parçalarının rutin his-topatolojik incelemesinde ise akciğerde taze lobüler pnömoni ve irinli bronşit saptanmış, diğer organlarda ise hiperemi dışında patoloji belirlenmemiştir. Olgu-da her ne kaOlgu-dar hastane yatışı nedeniyle toksikolojik analiz ya-pılamamışsa da tıbbi belgeler-de tanımlanan klinik bulgular ile otopsisinde ölüme müessir travmatik değişim saptanmayan kişide ölümün baldıran otu (co-nium macalatum) zehirlenmesi ve gelişen komplikasyonlar so-nucu meydana gelmiş olduğu kanaatine varılmıştır.
Ülkemizde şifalı bitkilere yoğun ilgi duyulmakta ve bu ilgi gün-den güne artmaktadır. Çoğu zaman başkasının tavsiyesi üzerine bu türden bitkiler te-davi amaçlı olarak bilinçsizce kullanılmaktadır. Bu bilinçsiz-ce kullanım şifa ararken ölüm-le neticeölüm-lenen trajik sonuçlara neden olabilmektedir. Bitkilerin tedavi amacıyla bilinçsizce kul-lanımının önüne geçilmesi ve bu türden trajik sonuçlarla karşıla-şılmaması için bu konuda bilgi-lendirme ve eğitimin önemli rol sahibi olacağını düşünmekteyiz.
Adli Tıp Dergisi / Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:27, Sayı / No:3 204 Adli Tıp Dergisi / Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:27, Sayı / No:3
1. Çoltu A, Erol O. Conium maculatum (Baldıran otu)’na bağlı bir zehirlenme ol-gusu. Adli Tıp Dergisi 1989;5:197-99. 2. Vetter J. Poison hemlock (Conium maculatum L). Food Chem Toxicol 2004;42(9):1373-82.
3. Worthley LI. Clinical toxicology: part II. Diagnosis and management of uncommon poisonings. Crit Care Resusc 2002;5(1):73-6. 4. Davies ML, Davies TA. Hemlock: Murder before the Lord. Med Sci Law 1994;34(4):331-3.
5. Lopez TA, Cid MS, Bianchini ML. Bio-chemistry of hemlock alkaloids and their acute and chronic toxicity in livestock. A review. Toxicon 1999;37(6):841-65. 6. http://www.eyewitnesstohistory.com/ socrates.htm Erişim tarihi: 04.07.2013.
