International PeriodicalfortheLanguages, LiteratureandHistory of TurkishorTurkic Volume 11/4Winter 2016, p. 147-160
DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9103 ISSN: 1308-2140, ANKARA-TURKEY
ArticleInfo/Makale Bilgisi
Received/Geliş: 30.12.2015 Accepted/Kabul:29.02.2016
Referees/Hakemler: Prof. Dr. Erdoğan ALTINKAYNAK –
Doç. Dr. Mehmet GÜNEŞ
This article was checked by iThenticate.
ŞİİRSEL YARATIM, İMGE VE NECİP FAZIL’DA ‘ŞİDDETLİ İMGE’ ÇÖZÜMLEMESİ
Vedi AŞKAROĞLU*
ÖZET
Şiirin temel bileşenlerinden birisi ve belki de en önemlisi imgedir. Şiirsel yaratımın nasıl olduğu imgenin ne şekilde kullanıldığına bağlıdır. Bu yüzden şiirsel yaratımın anlaşılması için imge kavramının da şiirde anlam öğesini ne şekilde ortaya çıkardığını bilmek gerekir. İmgenin genel tanımının yanı sıra, imge türlerinin bilinmesi ve toplumsal, düşünsel ya da bireysel izleklerle bağlantısının da çözümlenmesi önemlidir. İmgenin genel tanımına yer verilen çalışmada, özellikle Wellek-Warren tarafından tanımlanan şiddetli imgenin (violentimage) özellikleri ve şairin iç dünyasını nasıl yansıtabileceği konusu irdelenmiştir. İmgenin tanımı, dilin kullanımının yanı sıra, ruhsal olgulara, düşüncelere, yeni dünya tasarımlarına ve çağrışımlarına ne kadar yer verdiğine göre yapılmıştır.
Necip Fazıl Kısakürek'in şiirlerinde, ruhun acıları, açmazları, sorgulamaları ve çözüm arayışları çok önemli bir yer tutar. Hayatı boyunca kendi varlığını ve varoluş gayesini keşfetmeye çalışan bir şair olarak, ilk dönemde bireysellikle örülmüş yaşantısında kendi kurtuluşunu öne çıkarsa da daha sonraki dönemlerde bütün insanlığın kurtuluşu için büyük bir çaba içine girer. İnancını yitiren toplumun sancılarını dünyevi hırslara ve madde tapınmacılığına bağlayan Kısakürek, aşkın bir bakış açısı ile inancı bir çözüm olarak önerir. İnsanın dünyadaki amacının kendisini yaratan güce dönmek olduğunu belirler. Bu açıdan değerlendirildiğinde, şiddetli imge kullanımı kaçınılmaz olarak ortaya çıkar.
Makalemizde, Necip Fazıl'ın şiirlerinden örneklerle desteklenen ruhsal iklimine bir ışık tutulması amaçlanmıştır. İlk olarak, “şiirsel yaratım” ve “imge” kavramlarının tanımını yapılacak ve sonrasında Necip Fazıl Kısakürek’in şiirlerinde en yaygın kullanılan “şiddetli imge” türünün temel özellikleri ve kullanımı tahlil edilecektir.
Anahtar Kelimeler: Şiirsel Yaratım, Şair, İmge, Şiddetli İmge,
Necip Fazıl Kısakürek
POETIC CREATIVITY; POETIC IMAGE AND ANALYSIS OF 'VIOLENT IMAGE IN NECİP FAZIL'S POETRY
ABSTRACT
Poetic image is one, and even the most important, of the elements in a poem. How poetic creativity is achieved should be explained with reference to how poetic images are used. Therefore, poetic images need to be explained in order that poetic creativity can be understood. In addition to a general definition of poetic images, its various types must also be known, and their connection with social, cognitive and individual themes should also be analyzed. In this study, where a general description of poetic images is made, the topic of "violent image" proposed and defined by Wellek-Warren is discussed in detail and how it might reflect the inner world of the poet is focused upon. The depiction of poetic images is made in accordance with linguistic properties and how much they are linked to psychological cases, thoughts, new world projections and connotations.
In Necip Fazıl Kısakürek's poetry, the agonies of the soul, dilemmas, questions and attempts to find an outlet are given much importance. As a poet struggling to discover the main aim of his existence, he brings to the fore his personal salvation, but later he turns to society and becomes increasingly interested in the salvation of the whole humankind. He concludes that there is a close connection between the existential agonies of society and their worldly ambitions and matter worshipping. He proposes true metaphysical belief as the way of salvation. He claims that the main aim of existence of humans should be consummation with their creator. In this regard, it is almost inevitable that the main poetic image should be violent image in his poetry.
In this study, we aim to throw a light upon Necip Fazıl's inner world with examples taken from his poetry. First, the concepts of "poetic creativity" and "poetic image" will be defined and next the main characteristics of violent image, which he uses most commonly, will be analyzed.
STRUCTURED ABSTRACT
One of the main and most important constituents of poetry is the image. How poetic creativity is achieved is directly linked to how poetic images are used in the poem. Therefore, in order to comprehend poetic creativity, poetic images need to be defined. It is also necessary that image types should be known. In this regard, in this study, image types are classified in line with H.G. Wells, who has defined imagery both in terms of cognition, accociations and psychological impact. The famous Turkish poet, Necip Fazıl Kısakürek's poetry is analyzed in terms of "violent image", the type he uses most commonly in his poetry.
The agonies of the soul, dilemmas, questions and attempts to find a resonable explanation are of vital importance in Necip Fazıl Kısakürek's poetry. As a poet who tried to discover the main purpose of his existence, he sought his own isolated salvation in his early life wrapped up in personal struggles. However, he later became engaged in a great war for a whole spiritual salvation of humankind. Having spotted worldly ambitions and object worhipping as the reason for unhappiness of the community, he proposes a transcendental point of view / lifestyle as a solution. He determines that humans' ultimate goal should be a turn to the Creator. When evaluated in this regard, it seems inevitable that his poetry should contain violent images in abundance.
Poetry has a distinctive position as a literary genre with a high level of addressing capacity. It can make emotions and ideas, which normally take a long time to form and acquire, felt in the reader's mind through associations, depictions and images. Composing poetry with deep layers of meaning requires a high level of creative intelligence. The question how that can be achieved is a debatable issue attracting the attention of not only literary critics but also psychologists. Accordingly, in this study, an attempt is made to define poetic cretaivity and poetic image and analyze the main aspects of "violent image" as it is used by Necip Fazıl Kısakürek, based on the classification made by H.G. Wells.
So as to comprehend the outer world, humans use their five senses, but whereas this comprehension is solely a concrete one, it takes the shape of a subjective projection through poetic images. Poetic images, as a powerful means of concretization/abstraction, break through the barriers of concrete conception limited to humans' five senses and create a type of sixth sense. A poet, who potentially has poetic creativity, can sense the ordinary vision through different lenses, or compose the sounds/words in such a harmony that s/he can attain new melodies and a comprehension beyond the limits of the objects.
As poetry is a high level of abstraction, it is different from the other literary genres. It generally constructs an abstract projection through the use of concrete words/sounds. Through its rich and effective infusion into the mind, it both creates abstract perception and re-shapes any concrete comprehension. It has a two-dimensional effect: paving the way from the concrete object to abstract thinking and re-structuring the perception of the objective world by re-forming, enriching and enhancing the cognitive level of thinking.
Korkmaz defines poetic imagery as "an opening of the soul trapped in the harsh and stressing reality from the limited and the incompatible to the limitless, eternal and the metaphysical" (2002:274). It is, therefore, an attempt to re-form, fictionalize, project and comprehend the world. The poetic mind seeks to go beyond the outer world of objects, imprisoned into the five senses, by creativity which can carry him/her to a more meaningful reality beyond the one comprehended through physical existence. Humans have a limited body and physical powers, so they make an effort to overcome their entrapped existence that make them live like physical objects by means of thinking and sensations.
Humans have created and developed the language. That creativity has an aim beyond the need to find a solution to their physical
requirements. Language has a function of making the world comprehensible, discovering, encoding and attaining the deep meaning through limitless combinations between object-human, life-human, nature-human and god-human relations. By this way, humans manage to get rid of the fear of the unknown offered by life and the mystical. However, at this level, what is essential for mental and emotional creativity is artistic power. And that power is inherent in poets, who can make use of linguistic properties for high level of imagination.
Before discussing the type of poetic image most commonly used by Necip Fazıl, it is necessary to determine why vilont image has been chosen as a reflection of the inner world of the poet. The reason why it is chosen is that it dwells upon the interrelations between image and mind, image and personality, image and objects, and image and imagination. It includes the poet, language, associations, effects, and content, and so it is the most comprehensive classification to be used in the analysis of poets such as Necip Fazıl.
The main focus of analysis is the use of "violent images" in Necip Fazıl's poetry, for it reflects his psychological sways, dilemmas, questions about life and existence, ambitions, fears, metaphysical yearnings, position in the face of death and so on. He composes his poetry on the basis of the conflict between life and death. As death is a defeat against life, it is an unbearable and nightmarish experience. He leads a tramp-like life and always faces losses of meaning to the extent of nihilism. In order to overcome the feeling of nothingness/emptiness, he later turns to religion and god. He attains a metaphysical, religious identity so as to extinguish the fire lit by his questioning mind pursuing the meaning of existence.
At a later period, his personal quest turns into an ideologic dimension. He attempts to rescue the individual, who is buried in his own worries, from his/her loneliness, and make him/her a dynamic actor, who has the dreams of society. Necip Fazıl, who is transformed from his idea of individual salvation into that of whole humanity, seeks "reality/truth", in his own words. Metaphorically, he imagines humanity as a tree, which is pathetic, for although it is situated in a heavenly whiteness and is liable to blossom in different colors, it has lost its connection with its creator and so it has degenerated. People are alienated to their creators, values and the deep meaning of existence, and as a result, they have become addicted to material interests, immorality and hollowness. They have have become aliens to their essences, and the poet imagines himself like a saviour or a guide ready to help humans rediscover their essences.
However, whether as a lonely soul attempting to save himself or a spokesperson of humankind, almost in all his poems, his questioning mind marked with nihilistic existentialism peeps out of his lines. Although, as a very gifted poet, Necip Fazıl uses many types of poetic images, his poetry is mainly characterized by violent images. The reason why it is so is his personality, mostly moving between binary oppositions. In his poetry, the main poetic image marking his ideas, beliefs and mood is violent images, which imply internal conflicts, opposite feelings, engulfed ideas both creating and terminating each
other, chains of unsatisfying questions, and a mind trying to find a logical explanation to an absurd world.
Keywords: Poetic Creativity, Poet, Image, Violent Image, Necip
Fazıl Kısakürek
Giriş
Şiir üstün söyleyiş gücüne sahip bir edebi tür olarak diğer türlerden ayrı bir konuma sahiptir. Şiir, genellikle yaşanması ve duyumsanması çok uzun süre alabilecek duyguları ve düşünceleri çağrışım, betimleme ve imgeler yolu ile okuyucu / dinleyicide oluşturabilir.
Şiirin oluşturulması için üstün bir yaratıcı zeka gereklidir. Bunun nasıl olacağı ise çok uzun zamandır edebiyat eleştirmenlerini ve hatta ruhbilimcileri ilgilendiren bir konudur. Sıradan bir çok sözcüğü şiirlerinde kullanan şairin öznelliği, anlam dizgelerini ortaya çıkaracak yeni bileşkeler yaratmasında yatar. Şiirin anlam üretimi konusundaki başarısı, sözcüklerin diğer bileşenlerle birlikte oluşturabildikleri çağrışımlara, yarattıkları düşünsel ve duygusal etkilere göre belirlenir. Şairin başarısı, "kimi zaman yakın ve uzak çağrışımlar sağlayan göstergelerin seçilerek bir arada kullanılması, kimi zaman da çeşitli tasarımlar uyandıran, duygu değer, yüksek öğelerin seçimi" (Aksan, 2006: 67) ile gerçekleştirilir. Çağrışım gücü şiirde imge ile sağlanır. İmge, sadece okurun ruhsal ve düşünsel evrenini harekete geçirmez, aynı zamanda şairin de iç dünyasına açılan bir kapı işlevi görür.
Türk edebiyatının usta şairi Necip Fazıl Kısakürek, şiirlerinde okurun hayal dünyasını tetikleyen ve düşüncesini genişleten nitelikte imgeler kullanan birisidir. Gençliğinden olgunluk dönemine kadar, çeşitli izlekleri şiirinde işleyen Necip Fazıl, özellikle varlık ve varlığın anlamı üzerine yoğunlaşır. Düşünsel ve ruhsal olgunlukla birlikte, tutarlı bir çizgide seyreden şiir anlayışında, kendine özgü bir şiir yapısı oluşturur. İçerik açısından ise, "can sıkıntısı, buhran, hafakan gibi bireysel sıkıntılarını, madde ve ruh çatışmalarını, iç alemin gizli duygu ve tutkularını dile getir(ir)" (Geçgel, 2011: 45).
İç ve dış dünya arasında sıkışan benliğin yaşadığı çatışmalar, şiirde kendisine "şiddetli imge" (violent image) biçiminde yer bulur. Necip Fazıl'ın da beden ve ruh, madde ve tin, nesne ve irade, düşünce ve inanç, yaşam ve ölüm gibi zıtlıklar içinde varlığı ve yaşamın gayesini anlamlandırma sürecinde, şiirinde en çok kullandığı imge türü şiddetli imgedir.
Şiirsel Yaratım ve İmge
Dış dünyayı algılamak için, insan duyu organlarından yararlanır ve bu algı nesnel bir algı iken şiirsel imgeler yolu ile kişinin zihninde öznel bir tasarım (projection) halini alır. İmge, güçlü bir soyutlama / somutlama aracı ve edebi yaratımın temel unsuru olarak insanın beş duyusu ile sınırlı nesnel algılayışının kalıplarını kırar ve bir tür altıncı duyu oluşumunu sağlar. İmgesel güce sahip olan sanatçı görüneni farklı gözle görebilir ve gösterebilir, sesleri öyle bir karma haline getirir ki daha önce duyulmamış bir sözce dizgesi ile yeni melodiler ve bu melodilerin yarattığı nesne ötesi bir duyumsamaya ulaşabilir. Şiir, üst düzey bir soyutlama dilidir ve bu özelliği ile diğer edebi türlerden farklılaşır. Şiirin kurduğu dünya tasarımı genellikle somut malzemelerle oluşturulan soyut bir boyuttur. Zengin bir duyumsa(t)ma aracı olarak şiir, somut dünyadan soyut algıyı oluşturmakla kalmaz, aynı şekilde bu soyut kavrayış ile somutun da yeniden algılanmasını, anlaşılmasını ve duyumsanmasını sağlar. Şiirin yaptığı çift yönlü bir işlevdir: somut nesneden soyut algıya bir gidiş ve soyut algının daha önce beş duyu ile kavranmış nesneler dünyasını yeni bir biçim, anlam ve sezgi düzeyine taşıyarak yeniden kurgulaması.
Korkmaz, imgeyi “gerçekliğin kaba ve ihlal edici kuşatmasından sıkılan ruhun; sonlu, sınırlı ve iğreti olandan; sonsuz, sınırsız ve aşkın olana açılması” olarak tanımlar (2002: 274).
İmge; dünyayı yeniden kurma, kurgulama, tasarımlama ve anlamlandırma çabasıdır. Şairin zihni sıradan bir insanın beş duyusuna hapsedilmiş olan dış dünya gerçekliğini aşarak yeni, daha estetik, daha anlamlı ve daha duyu ötesi bir gerçekliğe erişebilecek yaratımın peşine düşer. Sınırlı bir bedene ve fiziksel yetilere sahip insan, düşünce ve duygulanım aracılığı ile kendisini nesne konumuna dönüştüren yaşamsal koşulları aşmaya uğraşır. İnsan dili yaratmış ve geliştirmiştir. Bu gelişim, sadece fiziksel ihtiyaçlarına bir çözüm bulma amacını taşımaz. Dilin gelişimi dünyayı anlamlı kılma, nesneler dünyasının sınırsız bileşkeleri ile ilintili bir insan-nesne, insan-yaşam, insan-doğa ve insan-tanrı ilişkisini keşfetme, gizemini çözme ve anlaşılabilir evrene çekebilme işlevini görür. Böylece insan, zihinsel ve duyusal yaratımıyla yaşama, mistik olana, bilinmeyene karşı korkuya bir çözüm getirme çabasında başarıyı hedeflemiş olur. İşte bu aşamada, bu zihinsel ve düşünsel yaratım için sanatçı kişilik gerekli olur. Dil söz konusu olduğu için de özellikle dili en üst düzeyde bir soyutlama ve yaratım aracı olarak kullanacak olan kişi de şairdir.
Şair, dil aracılığı ile içinde yaşadığı toplumu daha üst bir algısal/yaşamsal düzeye taşıyan duyum, algı ve düşünce yaratım ustasıdır. Çolak’a göre; “kültürel besinden payını alamayan toplumlar ve bireyler gelişemez. Şiirden payını alamayanlar da gelişemez elbette. Bu nedenle, şiirin olmadığı yerde ilkellik olacaktır,” (2009: 3). Şair, ilkelliğin karşısına, gelişkin zihnin yaratım uzmanı, estetik beğeninin, aşkın dünya algısı ve yorumlanmasının duvarlarını ören ustadır. İmge yolu ile yeni bir dünyanın yaratımını sağlayan şair, tükeniş ve bitişin karşı değeri olarak varlığı, yeniden doğuşu ve yaratıcılığı koyar.
Şair, yaşamın gizemini çözmek, daha anlamlı bir algı yaratmak için şiirde imge kullanır. İmge, “sanatçının kendi sanatçı dehasıyla hayal ettiği, yaratıcı bir şekilde etkin hale getirdiği (beş duyu dışında algılanan) şeyleri de anlatır” (Wellek-Warren, 1983: 281). Charles Morgan, “yaratıcı imgelem” adını verdiği imge yaratma gücünün “bilgece bir şey olmadığını, ancak bir içe doğuş olduğunu” söyler (1958: 60). Morgan’ın anlattığı bir öyküde bir gence bir dilekte bulunma hakkı verilmiştir. Ancak, iyi kalpli olan bu genç adam ormandan geçerken bir ağaca sıkışmış yaşlı bir kadın görür. Bu kadın, genç adamdan dileğini kendisine vermesini ister, ama bu işin nasıl yapılacağı konusunda her ikisi de çözümsüzdür. Genç adam biraz düşündükten sonra, kadına yardım etmenin ya sevgiden ya da ölümden geçtiğini anlamış ve bunun üzerine “sevgi üstüne bir türkü, yani bir şiir söyleyerek” kadını kurtarmış, şarkısını da yaşlı kadını genç ve güzel bir kız olarak düşleyip kendisini ona aşık biri olarak tasavvur etmiş. Gerçekten de genç ve güzel bir kıza dönüşen kadın, genç adamın dünyada artık bütün dileklerini gerçekleştirebilecek bir düzeye ulaştığını söyler ve bir saptamada bulunur; “Bir şey bilmek zekanın başlangıcıdır; bir kişinin dileğini bilmek dehanın başlangıcıdır! Başkasına bir şey vermek ise kutsallığın ve gücün başlangıcıdır.” (1958: 60).
Bu öyküde, yaşlı kadın aslında sadece nesnel ve beş duyunun sınırlarına hapsolmuş maddesel gerçekliktir. Genç adam mantığını kullanarak olayın çözümünü sağlayamamış, ancak aşkın bir hissediş ve aşk içinde imgelem gücünü kullanarak nesnel görüntünün altında yatan öze erişmeyi başarabilmiştir. Aşk ve sezişle beslenen hayal gücü şairin özgün niteliğidir. Bu nitelik sayesinde, şair görünenin altında yatan görünmeyene, nesnenin özündeki aşkın yapıya, durağanlığın içinde barınan eyleme ulaşabilme yetisine ve kısırlaşmış olanı bereketli bir doğurganlığa dönüştürebilme gücüne erişir. Bu gücünün vasıtası da dil ve dilde yaratımını üst seviyeye çıkaran, dönüştürücü, değiştirici, yaratıcı imgedir. Anlamın yeniden kuruluşu, tıpkı yaşlı ve çirkin olan kadının, şiirden sonra, aşk ve hayal gücü karşısında, genç ve güzel bir kıza dönüşmesi gibi; kısır, durağan, yavan dünyanın, doğurgan, devingen ve renkli hale getirilmesidir.
Şair, dünyanın sadece kurtulmasını isterse, bu dileği gerçek olamaz. Aynı zamanda, dileğini, yaşama deneyimi ile desteklemek veya daha üstün olanı elde etme arzusunu dünyaya ekmek ve bu dileğini dünyaya aşılamak zorundadır. Yaratıcı imgelem ancak karşılıklı bir
etkileşime geçtiğinde, dünya da /okur da bu dileğe tepki vermeli ve böylece şair kendini dünyaya aşılama imkanı bulmalıdır. Düşleri, dilekleri ve yeni tasarımları dünyaya aşılanmış olan şair, yeni bir dünya algısının kurucusu konumuna yükselir.
Şiddetli İmge ve Necip Fazıl’ın Şiirlerinde Kullanımı
Şiddetli imge, belki de Freudçu bir bakış açısı ile, çocukluktan gelen takıntıların, korkuların, sapmaların hem toplumsal düzenin hem de insan aklı, ve dinsel öğretilerin gösterdiği doğrularla çelişmesinin betimlenmesidir. Ölümü överken, ölümden korkmayı, dünyayı kötülerken, dünyanın içine çekilip gömülme isteğini, karşı cinse ve cinselliğe uzak durmak gerektiğini vazederken arzular ve şehvet içinde kıvranan bir benliği anlatır. Varoluşa karşı atılan, anlamı arayan öfkeli bir haykırıştır. Çözümsüzlüğün kıskacına takılmış bireyin çaresizliğinin sesidir. Yırtılmış bir benliğin birleştirilemez kopukluğudur. İnsanın içinde barınan ilkel hayvanın, dünyayı algılamaya çalışan zihni ile boğuşmasının homurtusudur. İçgüdülerin insanın diline bilinçdışı yolla damlayan izidir.
Yırtılan bir ruhun kendi varoluşunu anlamlandırma adına dışarıya saldığı çığlıklara benzeyen şiddetli imge, Necip Fazıl'ın şiirlerine ana rengini veren imge türüdür. Şiirlerinde, acı çeken bir bilinçaltının sorularına yanıt arayan kabusvari sesi duyulur, çünkü “Salkım saçak sorularla ve sorunlarla doludur dünyası… korku ve vehimlerin uyandırdığı sorularla, soruların uyandırdığı, babaannesine kadar uzanan bir ırsiyetin eseri olan korku ve vehimlerle…” (Şahin, 2010: 42). Böyle bir tanıma uyan Necip Fazıl’ın, şiirlerinde insanın varoluşsal çelişkilerinin anlatımı olan şiddetli imgeleri kullanımı neredeyse kaçınılmazdır. Kendisi de dünyayı, kendini ve varoluş gayesini anlama ve anlamlandırma sürecinde zihinsel ve duygusal sıkıntılar yaşadığını dolaysız bir biçimde dile getirir; “Başımda ne sabit fikirler, kurcalayışlar, tırmalayışlar… Bu yarı hikmetli, yarı mecnûn, vehim, tırnaklarını çocuk ruhumun zarına öyle geçirdi ve beni öyle sıkıntılı idrak cenderesine soktu ki haftalarca ondan sıyrılamadım. Teki, tek olanı, mutlakı, mutlak olanı arayan ruhum, aradığımın değil, kendi varlığımın sıkıntısı içinde bunalıyor ve bedahet dediğimiz seziş zevkini kaybettikçe anlamayı da kaybettiği hissini veren cehennemden beter bir azaba dönüştürüyordu." (Kısakürek, 1997: 45-46). Nesnenin ve bedenin boyunduruğundan kurtulmaya çalışan bir zihnin kendine ve yaşama dönük sorularla dile getirdiği varlık sorunu Necip Fazıl'ın özellikle ilk dönem şiirlerinde çok önemli bir yer tutar.
Var olmakla yok olmak arsında devinen bir zihindir Necip Fazıl’ınki. Birbirine sıkı sıkıya kenetlenmiş zıt kutuplarda gezinen ruhu, sorduğu sorulara, insan olarak tatmin edici yanıtlar vermekten uzaktır. Ölüm temini bu kadar işlemesine rağmen, kendisinden bu kadar uzakta olan, dine sığınmasına rağmen, dinin verdiği ölümle ilgili bu kavramı bu kadar korku ve dehşet duyulacak bir kavram olarak gören bir zihnin imgesidir şiddetli imge. Necip Fazıl da kimi zaman dinginlikle ölümü, varlığı ve yaşamı kabullenirken, kimi zaman ise ruhun tekliğinden çıkarak evrensel insanın beden-ruh ikilemine/tezadına sıkışmış halini betimler;"Necip Fazıl’ın eserlerinin büyük bir çoğunluğunda yaşam serüvenini, ruhundaki iniş ve çıkışları, düşünce dünyasındaki değişimleri görmek mümkündür." (Çetin, 2014: 177). Bu türden ikilemler sadece kendilik özelliklerinin yansıması değil, insanlık adına hayal gören bir hassas bilincin izdüşümüdür.
Necip Fazıl ruhun bölünmesini ve bilincin yırtılmasını imleyen şiddetli imgenin ustası bir şairdir. Onun yazdığı şiirlerde; "insanın bireysel varoluşunu sorgulayan iç benliği" (Korkmaz, 2012: 253) ön plana çıkar. Düşünsel ve ruhsal kırılmalara yoğun biçimde eğilen şair, "daha mistik ve metafizik temayüller, yalnızlık, vehimler, sayıklamalarla görülen trajik bir karakter"in (Okay,1998: 47) modern ve mistik görüngülerini sunar. Necip Fazıl'ın şiirlerinin çoğunda, varlık ile yokluk arasında sıkışan bilincin izlerini belirgin bir şekilde bulmak mümkündür;
“Gaiblerden bir ses geldi: Bu adam, Gezdirsin boşluğu ense kökünde!” (Kısakürek, 2010: 16)
Yaşamın katlanılmazlığını ve anlamsızlığını derininde hisseden bir zihnin dilinden fışkıran bir anlamsızlık isyanıdır bu dizeler, çünkü şair kendini “boşluğu ense kökünde gezdiren bir adam” olarak görmektedir. Boşluk, anlamsızlık ve hiçsizliği çağrıştırır. Boşluğun ense kökünde olması ise teninin ve düşüncesinin derinliğine ve kalıcılığına işaret eder. Boşluk duygusu, şiirdeki seslenicinin varlığı ile özdeştir, ve bu yüzden sürekli boşa çıkan bir anlam arayışını sezdirir. Ancak yine de bilincin uyanması ile kendilik değerlerinin oluşmasının ilk ivmesini kazanacağı da düşünülebilir; "“Çile”nin ilk dörtlüğünde gaiblerden gelen sesle bilinçlenme sürecine giren ben-anlatıcının sırtına büyük bir yük verilmiştir. Ense kökünde boşluğu gezdirmesi istenen birey olgunlaşma sürecine girecektir." (Karabulut, 2015: 608). Yokluk duygusu eytişimsel ilkeye göre, kendi zıddını oluşturabilecek yaratıcı potansiyele de sahiptir, bu yüzden belki de ilk olarak varlığın karartıcı görüntüsünü aracısız gözlerle görebilmek gereklidir. Başka bir ifade ile, ancak yokluğu tanıyarak varlığa, bedeni bilerek ruhun aşkınlığına ve nesneyi keşfederek metafizik algıya ulaşılabilir.
"Ateşten zehrini tattım bu okun, Bir anda kül etti can elmasımı.
Sanki burnum, değdi burnuna (yok)un, Kustum, öz ağzımdan kafatasımı." (Kısakürek, 2010: 16)
Canı yanmaktadır, çünkü bilinci yaşamı süreğen bir eziyet olarak görmektedir. Yoklukla burun buruna gelmesi, anlamsızlığın orta yerinde bulunmasıdır. Yanıp kül olan bir canın taşıyıcısı olan şair, “kusma” olgusuna yabancı değildir. Bohem bir yaşamın içine batmış biri olarak, fiziksel niteliklerinin esiridir. Bir iğrenme ve tiksinme göstergesi olan kusmada, kusulan genelde yenen bir şey iken, şair kafatasını kusmaktadır. Şiddet, iğrenme ve öfkenin korkunç bir dışavurumudur bu imge. Kusulan bir fiziksel uzuvdur, zihin değil. “Kafatası” yerine, “zihin” olsaydı, içsel bir durumun olduğu düşünülebilirdi sadece. Ancak kafatası belki de her iki durumu da içine alabilecek kadar güçlü bir sözcüktür.
"Aylarca gezindim, yıkık ve şaşkın, Benliğim bir kazan ve aklım kepçe, Deliler köyünden bir menzil aşkın, Her fikir içimde bir çift kelepçe." (Kısakürek, 2010: 16)
Anlamsızca avare dolaşan şair, hayat karşısında “yıkık ve şaşkın”dır. Aklı ve benliği sürekli bir arayış içindedir. Delilik sınırında gezinen zihninin içinde çeşitli fikirler dolanmakta ve şair bu fikirlerin esiri durumundadır. Necip Fazıl “Ne olduğunu, nereden kaynaklandığını bilemediğimiz duygular kadar yıkıcı, her şeye her an karışan, her şeyin rengini ve tadını değiştiren sorular kadar, hırçın bir yetenek(tir)…” (Şahin, 2010: 45). Yüksek bir aklın sorduğu sıra dışı sorular, sorgulayan zihnin bulunması güç yanıtlarının delirten çaresizliğinde debelenir durur:
“Akrep, nokta nokta ruhumu sokmuş, Mevsimden mevsime girdim böylece.
Gördüm ki, ateşte, cımbızda yokmuş, fikir çilesinden büyük işkence.” (Kısakürek, 2010: 18).
Akrep, bir simge olarak, şairin yaşadığı hayatın kendisi, olumsuzlukları ya da ontolojik düzeyde evrenle kendi benliği arasındaki uyumsuzluğu çağrıştırır. Şair sürekli kendi varoluşuna dair sorular sorar ve bunların yanıtsız kalması, içsel anlamda bir yıkımı oluşturur; “Onun için asıl mesele nefsin ve şeytanın bütün tuzaklarının idrakinde olan bireydir” (Güler, 2012: 1314). O, hem kendi iç dünyasını yansıtır hem de kendi içindeki nefs'in oluşturduğu şeytani boyutu tüm bireylerin bir gerçeği olarak görür ve onunla yüzleşmeyi seçer.
Necip Fazıl, kimi zaman güzellikleri yaşar; kimi zaman ise çirkin diye nitelenebilecek pek çok deneyimi iliklerinde hisseder. "Mevsimden mevsime gir(mek)" ifadesi, değişken ruh hallerinin göstergesidir. Ancak asıl sıkıntı yaratan konu, sorduğu soruların, zihninde sürekli evrilerek tatmin edici bir sonuca ulaşamamasıdır. Bu yüzden, onun için, en büyük işkence / acı; "fikir çilesi(dir)".
Şairin sorduğu ve tatmin edici yanıtlar bulamadığı sorular ona dayanılmaz acılar verir. Kendi acılarının kaynağını sorgulamaya başlar, ancak isyan etmemesi gerektiğinin bilinci ile, sadece çektiği sıkıntıların kendisini ne hale getirdiğini betimler:
“Söyleyin, söyleyin, ben miyim yoksa, Arzı boynuzunda taşıyan öküz? Bela mimarının seçtiği arsa;
Hayattan muhacir, eşyadan öksüz?” (Kısakürek, 2010: 19).
Şair dünyanın tüm yükünü, sıkıntılarını kendisinin taşıdığına inanmakta, belaların merkezi olarak seçildiğini düşünen, yaşamdan kovulmuş ve yoksulluk içinde bir acı insanı olarak görmektedir kendini. Karabulut'a göre, "İmgesel boyutta benlik/kimlik oluşturma sorunsalı şairin bilinçaltındaki çıkmazlarla beraber bilinçdışına yansıtılır." (Karabulut, 2015: 609). Kendini arayan ruhu şiddetli imge yoluyla bilinçaltından bilince doğru yol alır ve okurun zihninde kendini görünür kılar.
Necip Fazıl'ın yaşamsal kaygısı o kadar büyüktür ki kendisini, varoluşu sağlayan, dünyanın tüm sıkıntılarını kendisinin çektiğini düşünen ve başının üstünde "dünyayı taşıyan" mitolojik figür olan "öküz"e benzetir. Belayı kişileştirerek, onu bir mimar haline sokar ve yapılan / kurulan inşaat, tümü ile onun bedeni ve zihnidir. Bu açıdan, hem istediği gibi bir yaşam sürememiş (hayattan muhacir) hem de yaşamında herhangi bir mala / mülke / eşyaya / anlama / kendisini yaşama bağlayacak herhangi bir nesneye (eşyadan öksüz) sahip olamamıştır.
Nefs
"Geceler toprağa benimle inmiş. Kasırga benimle kopmuş denizde. Sanırım vebalı elim gezinmiş, Çürüyen ağaçta, hasta benizde." (Kısakürek, 2010: 69)
Bir doğumun “toprağa in(menin)” karanlıkla özdeşleştirilmesi, yaşamın, ölümün karşısında bir ceza olarak verilmesidir. Ruhun aydınlığa olan ihtiyacı beyhude bir arayıştır, çünkü “ben” lanetli bir varlık gibi en engin “denizde” bile bir daralmayı yaşamaktadır. “Kasırga” kopar, çünkü Necip Fazıl “bir yandan dış dünyasını, bir yandan iç dünyasını tutarlı bir izaha kavuşturmak, varlığını anlamlandırmak, korku ve vehimlerinden kurtulmak, sorularına kendi diliyle ve kendisini mutmain kılacak bir karşılık bulmak için kıvrandığı, duygularının, harekete geçirip delilik sınırına doğru zorladığı aklından, aklının üretip duygularını tetikleyen düşüncelerden, güvenli bir limana, sığınağa demir atmak, huzura ve sukuna ermek için kendini bitirircesine gösterdiği çabalar, gönlünün istediği sonucu vermiyordu bir türlü.” (Şahin, 2010: 49). Bulaşıcı bir vehimdir, günden güne, andan ana, kendi ben’inden kendisine ve diğer insanlara gittikçe yayılan bir “vebalı el(im)” vardır Necip Fazıl’ın dünya tasavvurunda. Bu yüzden toplum çürür, insanlık koflaşır ve yavaşça hasta bir duruma düşer. Yüzler hastalıklı, toplum ise, çürüme ve yozlaşma içindedir. Bu aslında şairin zihninde beliren ve gittikçe kökleşen bir çatışmanın, yaşam ile ölüm arasındaki çelişkili var oluş – yok oluş tezadının yansımasıdır.
Benim Nefsim
"Güneşle bir tutsam girmez hizaya, Dar bulur, sığmam der, dipsiz fezaya. Kuyruk sallar, sonra hırlar ezaya;
Benim nefsim, benim nefsim ne köpek!.." (Kısakürek, 2010: 70)
Genişliğin ferahı, “nefs” söz konusu olduğunda, bir kafese dönüşür. Ne “güneş” ne “dipsiz feza” nefsin sığabileceği mekanlar değildir. Bir “it” gibidir, hem bir şeyler elde etme peşinde diğer insanlara yaltaklanır hem de bunun sonucunda doğal olarak kendisine kötü davranıldığında ise “hırla(maya)” başlar. İnsanı kişiliksiz kılan en önemli niteliği nefsine uymasıdır. İsteklerinin, arzularının kölesi olan bir insana bunların vaat edilmesi durumunda, o insana yaptırılmayacak onursuz bir şey pek kalmaz. Nefsine esir olmak, insanın nesneler dünyasına, diğer insanlara ve bedeninin topraktan yaratılmış pis, alçak niteliklerine de bir esarettir.
O Diyorsa
"Gözüm, aklım, fikrim var deme, hepsini öldür! Sana çöl gibi gelen, O, göl diyorsa göldür!" (Kısakürek, 2010: 82)
“Çöl” – “göl” tezadının sunumu ile felsefi olarak görünenin altında başka anlam katmanlarının var olduğu imlenmektedir. Göz, diğer beş duyunun sunduğu nesnel veriler gibi, sadece bir gölge sunmakta ve görüntü gerçeğin üstünde bir perde gibi durmaktadır. “Akıl” ve “fikir” bu nesnesel algılara dayanarak işlemektedir ve bu yüzden yanlıştır. Gerçeği ancak, Tanrı’nın öğretileri doğrultusunda algılamak insanı gerçeğe götürür.
Çift Kanat
"Biri aşk, biri nefret; bizim kanadımız çift… Ateş saçmalı ki nur; erisin kapkara zift…" (Kısakürek, 2010: 104)
“Aşk” – “nefret” tezadı, insanın iki farklı görünümüdür ve bunlar göre şekillenir hayat. Birinin daha ağır basması, diğerinin önemsizleşmesi anlamına gelecektir: tıpkı “nurun ateş saçması”nın “kapkara zifti eritmesi” gibi. Buradaki felsefi öğreti ve önerme, aşkın (Tanrısal olanın) nefrete (insani olana) ve derin bilginin, nurun (aşkın farkındalığın) kapkara zifte (insanın nesnesel, bedensel, dünyevi kirlenmesine) üstün gelmesi gerektiğidir. Çatışmanın ana unsurunu belirleyen aşk ve nefret tezadı, eytişimsel açıdan, Necip Fazıl'ın iç dünyasında yaşadığı bunalımın yansımasıdır. Bir yandan dünyaya / insana / maddeye karşı tutku ile bağlanan diğer yandan da, maddeye bağımlı bir kimliğin inançlı bir zihinde yarattığı çelişkili yaşam tarzı bulunur. Bu ikilem, özellikle Necip Fazıl'ın ilk dönem yaşam tarzı ile sonrasında geliştirdiği inanca dayalı yaşam tasarımının arasında sıkışan benlik algısını gösterir.
Orada
"Ölüm dedikleri, ölünceye dek; Dünya, balı zehir, yalancı petek. Orada bulursun, biraz bekle, tek, Burada yaşamak sandığın düşü." (Kısakürek, 2010: 114)
“Bal” – “zehir” zıtlığı, yaşamın tatlılığının içine zehir gibi bir idrak olarak oturan ölüm düşüncesidir. Yokluk ile varlık arasındaki bu gerilim, “yaşamak” eylemini, bir “düş”e çevirir, ancak bu düş, tıpkı hayatın ölümle tadının zehirleşmesi gibi, bir “yalancı petek”tir. Necip Fazıl yavaşça dünyadan elini eteğini çektiğini hissettirmeye başlar. Dünyanın kendisine istediği gibi bir yaşam sunamaması, onu nesnenin boyunduruğundan kurtaran bir algı geliştirmesine yardımcı olur. Artık, yaşam, bedenin sınırlı niteliklerine sığmamaya başlayan ve ancak bedensel / fiziksel kısıtlamalardan arı bir yeni varoluş dizgesinde (öbür dünyada) bulunabilecektir. Bu yüzden, sanki kendi kendini telkin eder gibi bir tarzda, maddi yaşamı terk ederek, sonsuz bir varoluşa kendini hazırlamaya başlar.
Necip Fazıl, “Yaptığımız, yaşadığımız, düşündüğümüz, hayal ve tasarruf ettirdiğimiz her şeyi, hiçbir şey haline getiren bir gerçek kadar zalim bir zeka(dır)” (Şahin, 2010: 45). İşte bu özelliği ile metafizik düşünceyi okuyucunun zihnine nakşetmesini başarır. Maddi dünyadan elini eteğini çekmiş olan “Üstad artık yalnızca bir davanın sözcüsü değil, aynı zamanda onun sembolüdür” (Miyasoğlu, 2009: 13). Bunu yaparken de tezatlardan büyük bir ustalıkla yararlanır. Bu tezatlar her ne kadar düşünsel bir boyut imlese de, bu tezadı oluşturan her iki taraftaki değer farkındalığının işaretidir. Bu farkındalık zaten içsel bir yırtılma, bölünmenin ve sorular sorup kesin ve inandırıcı olan cevaplar veremeyen bir kişiliğin, zihnin, yani Necip Fazıl’ın kişiliğinin yansımalarıdır.
Geçilmez
"Eti zehir, yağı zehir, balı zehir dünyada, Bütün fani lezzetlere darılmadan geçilmez.
Varlık niçin, yokluk nasıl, yaşamak ne, topyekün? Aklı yele salıverip çıldırmadan geçilmez.
Ne okudun, ne öğrendin, ne bildinse berhava; Yer çökmeden, gök iki şak yarılmadan geçilmez." (Kısakürek, 2010: 134)
Doğrudan öğreti işlevini gören pek çok imge kullanımının olduğu bir şiirdir “Geçilmez” şiiri. “Kol ve kanadın kırılması”, çok yaygın olarak kullanılan bir çaresizlik işaretidir, ancak şiirde, çok sıkıntı çekmeden Tanrı’ya ulaşılamayacağını anlatmaktadır. “Eşten, dosttan, sevgiliden geçmek”, insanı mutlu eden bütün çevresinden sıyrılarak, sadece kendi özüne dönüş ile aynı amaca ulaşabileceğini anlatır. Öte yandan “varlık –yokluk” tezadı, “yerin çöküşü” ile “gök(ün) yarılması” dini kitaplarda özellikle dehşet duygusu uyandırma amacı ile kutsal kitaplarda kıyameti anlatmak için yaygın olarak kullanılan imgelerdir. “Eteğe sarılmak” bir düşkünlük ve insanın nefsini kırması ile ilişkilendirilebilir ve Necip Fazıl (ve öğretisine) göre, ancak bu tür bir davranış ile “kilitlerin şifresi” kırılabilir.
Dünyayı tanımlarken, etinin, yağının ve balının zehir olarak sunumu şiddetli imge kullanımıdır. Sadece ruhun sarsıntıları ve yaşadığı şiddetli deprem değil, düşüncelerde yatan derin çatışma da şiire renk vermektedir: “varlık – yokluk” tezadı, ardında gelen yaşama dair tanımlanmaya gereksinim duyan soru (yaşamak ne?) ve çatışmanın nihai çözümü / çözümsüzlüğü olarak ortaya atılan önerme: “aklı yele verip çıldırma” hep düşüncenin çatışma betimleridir.
Necip Fazıl o kadar yoğun duygularla hayatı yaşar ki, en huzurlu olması beklenen aşk temalarını işlerken bile, şiddetli imgeler kullanmaktan geri kalmaz:
Beklenen
"Ne hasta bekler sabahı, Ne taze ölüyü mezar. Ne de şeytan bir günahı, Seni beklediğim kadar." (Kısakürek, 2010: 16)
Sevginin büyüklüğü karşısında şaşkın kalan okuyucu, aşık olan kişinin sabrının derinliği karşısında hayranlık duyar. Bir hasta, bir mezar ya da şeytanla kurulan analojik ilişki, şiddetli imgeyi oluşturan öğedir. Eroğlu'na göre, "Bir hastanın yalnızlık ve korku dolu psikolojisine sahip olan bekleyen, şizofrenik bir bağdaştırma ile kendi ruhsal çöküntüsünü anlatan pesimist bir umut imgesi oluşturmaya çalışırken aslında içinde bulunduğu hafakan ve arayış bunalımlarını yansıtmıştır." (2012: 1102). Bekleme eylemi, ruhsal çözülmenin anlamlı bir sonuca ulaşma çabasının karşılığı ödenen bedeldir. Maddenin ruha izini düşüren varlık sancısının yansımasıdır. Kırılganlıkla sonuçlanması olasılığı yüksek olan beklemenin kendisi, mutluluk vermeyen bir varlık alanından, bedenin esaretinden, yokluk ve yoksunluk duygusundan tam bir özgürlüğe ve varsıllığa geçişin sürecidir. Ruh bir mengeneye sıkışmış gibi, süreci tamamlamak ve sonunda verilecek olan ödüle, beklenene, sevgiliye, yaratıcıya ulaşmaya çabalar. Bu çaba, ruhsal kırılmalara yol açar ve süreci deneyimleyen birey derin bir bunalım içine girer.
“Sonsuz hırsların ve vazgeçişlerin, kalana ve gidene, kazanca ve kayba karşı kayıtsız kalışların usta sanatçısı…” (Şahin, 2010: 45) Necip Fazıl Kısakürek, üstün bir sanatsal yaratıcılığa sahip bir şair olarak, insanın evrendeki konumunu genellikle yaşam-ölüm kıyasında sorgular. Yaşam onun için ölümün karşısında bir yenilgi olduğu için, katlanılmaz ve kabus tadında bir deneyimdir. Yaşamının büyük bir bölümünde bohem bir hayat sürerek anlam yitimine uğrayan şair, daha sonraları varoluşuna bir anlam kazandırmak amacı ile dine ve Tanrı’ya yönelir. Varoluşla ilgili sorduğu soruların yarattığı yakıcı ateşin sönmesi için teslimiyetçi dindar bir kimlik benimser.
Daha sonraları, bireysel olan bu yöneliş ideolojik bir zemine oturur ve: “Necip Fazıl, şairi kendi bireyselliği içine gömülmüş bir figür olmaktan çıkarıp cemiyetin rüyasını gören bir aktör
yapmaya çalışır ” (Kolcu, 2009: 11). Tek başına bir kurtuluş düşüncesinden, insanlığın kurtuluşu düşüncesine yönelen Necip Fazıl, kendi ifadesi ile “hakikatı” aramanın peşine düşer:
“Bu ne hazin ağaçtır, bütün ufkumu tutmuş! Kökü iffet, dalları taklit, meyvesi fuhuş… Rahminde cemiyetin, ben doğum sancısıyım!” (Kısakürek, 2010: 403).
Toplumu bir ağaç olarak düşünen şair, toplumun durumunu hazin verici bulur, çünkü geldiği yer namusla bezeli olmasına rağmen, taklitçi bir yaşamı benimsemiş ve bunun sonucunda ise fuhuş bataklığına saplanmıştır. Kısaca kendi özüne, geçmişine aykırı bir yaşam sürülmektedir ve bu durumda, şair kendini, bir kurtarıcı, uyarıcı, rehber olarak görüp, yeniden yapılanacak, özüne uygun yaşayan, taklitçilik ve fuhuştan uzaklaşmış bir toplumun doğum sancısı olarak kendi fikirlerini vurgular. Onun düşüncesinde, toplumun ve bireyin derin biçimde battığı nesne/madde dünyasında şair "ilahi bir emanetçi"dir, şiir ise "dini ve mistik" (Okay, 1998: 70) olanın arayışıdır.
Ancak, ister tüm insanlık için bir kurtuluş reçetesi bulmak adına isterse kendi duygularını yansıtmak amacı ile yazdığı şiirler olsun, yaratıcı bir kimliğin sorgulayıcı yönü her zaman kendini şiirlerinde hissettirmeye devam eder.
Sonuç
Necip fazıl şiirlerinde güçlü bir söyleyiş hakimdir. Bu güç onun imgeleri kullanmasından kaynaklanır. Dile hükmetmeyi başaran biri olarak, şiirine ana karakteri veren şiddetli imgelerdir. Bunun nedeni, yukarıda sayılan, kişisel özellikleridir. Varlık karşısında yokluk düşüncesine bu kadar yoğun bir çekicilikle takılan sorgulayıcı zihnin bu durumdan kaçması zaten çok zordur. Bu yüzden, şiddetli imgenin imi olan iç çatışmalar, tezat duygulanımlar, iç içe girmiş ve birbirini yaratan fikirler, tatmin etmeyen soru-cevap zincirleri, dünyaya mantıklı bir açıklama getirmeye çalışan sorgucu bir mizacın yansımaları Necip Fazıl şiirinin ana unsurlarıdır.
KAYNAKÇA
Aksan, Doğan. (2006). Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Ankara: Engin Yayınevi.
Çetin, Nuran. (2014). Necip Fazıl'ın Abdülhakim Arvasi'yi Tanıması ve Tasavvufi Düşünceleri, Turkish Studies- International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 9/11 Fall 2014, ANKARA-TURKEY, DOI Number : 10.7827/Turkish Studies.7455, p. 171-192.
Çolak, Veysel. (2009). Dikkat! Şiir....Ankara: Hayal yayınları.
Eroğlu, Osman (2012). “Yapısökümcülük ve Necip Fazıl’ın “Beklenen” Şiirine Bir Uygulama Denemesi”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 7/1 Winter 2012, www.turkishstudies.net, DOI Number : 10.7827/TurkishStudies.2948, p. 1095-1106. Geçgel, Hulusi. (2011). Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatı, Ankara: Anı Yayıncılık.
Güler, Turan (2012). “Necip Fazıl Kısakürek’in Yunus Emre Adlı Tiyatro Eseri Üzerine Bir İnceleme”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, Volume 7/3, Summer, 2012, www.turkishstudies.net, DOI Number: 10.7827/TurkishStudies.3437, p. 1311-1327.
Karabulut, M., (2015). İmge Kavramı ve Necip Fazil Kısakürek’in Şiirlerinde İmge, Turkish Studies - International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic Volume 10/4 Winter 2015, p. 603-618, ISSN: 1308-2140, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7671, ANKARA-TURKEY Kısakürek, Necip Fazıl.(2010).Çile. İstanbul: Büyük Doğu Yay..
Kısakürek, Necip Fazıl. (1997). O ve Ben, İstanbul: Büyük Doğu Yay..
Kolcu, Ali İhsan. (2009). Necip Fazıl’ın Poetikası, Erzurum: Salkımsöğüt yay..
Korkmaz, Ramazan. (2002). İkaros’un Yeni Yüzü Cahit Sıtkı Tarancı, Ankara: Akçağ Yayınları. Korkmaz, Ramazan (Ed.). (2012). Yeni Türk Edebiyatı 1839-2000, Ankara: Grafiker Yayınları. Miyasoğlu, Mustafa. (2009). Necip Fazıl Kısakürek, Ankara: Akçağ Yayınları.
Morgan, Charles. (1958). English Critical Essays, (Çev. Sancar Sezgin)London: Oxford University Press, ss. 58-78.
Okay, M. Orhan. (1998). Necip Fazıl Kısakürek, İstanbul: Şule Yayınları.
Şahin, Mehmet Nuri; Çetin, Mehmet, (Ed.). (2010). Necip Fazıl Kısakürek, Ankara: TC Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Wellek-Warren. (1983). Edebiyat Biliminin Temelleri, (Çev. A.Edip Uysal), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
Citation Information/Kaynakça Bilgisi
Aşkaroğlu, V., (2016). “Şiirsel Yaratım, İmge ve Necip Fazıl’da ‘Şiddetli İmge’ Çözümlemesi/ Poetic Creativity; Poetic Image And Analysis Of 'Violent Image In Necip Fazıl'sPoetry”, TURKISH STUDIES -International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic-, ISSN: 1308-2140, (Prof. Dr. Hayati Akyol Armağanı), Volume 11/4 Winter 2016, ANKARA/TURKEY, www.turkishstudies.net, DOI Number: http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9103, p. 147-160.
