48
Adli Tıp Dergisi / Turkish Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:24, Sayı / No:3
Enjektörlere HIV Bulaştı: Modern Çağın Suç İşleme Yöntemi
ÖZET
Biyoterörizm olayları, biyolo-jik suçlar ve bir mikroorganiz-manın veya toksinlerinin ihmal nedeni ile yayılması, bulguların analizine dayanan Adli Mikrobi-yoloji Bilimi kapsamında araştı-rılmaktadır. Adli Mikrobiyolojik incelemeler; olay yeri incele-mesi, şüphelilerin belirlenincele-mesi, verilerin toplanması ve değer-lendirilmesi, verilerin analizi ve sonuçların mahkemeye sunul-ması gibi diğer adli araştırma-lar ile aynı esasaraştırma-lara dayanır. Antrax ile kontamine mek-tuplarla gerçekleştirilen biyo-terörizm ataklarından sonra adli mikrobiyolojik araştırmalar biyolojik silahlara yönelmiştir. Human Immunodeficiency Virus (HIV) doğal yollarla bulaşan bir
hastalık etkeni olduğundan, ge-nel olarak primer bir biyolojik silah olarak düşünülmemekle birlikte, modern saldırganlar bazen doğal enfeksiyonlara ne-den olan mikroorganizmaları yaşamı tehdit eden bir silah gibi kullanmayı tercih etmektedir. Biyolojiye ait bir bilim dalı olan filogenetik; değişik or-ganizmalar arasında evrimsel ilişkiyi araştırma ve kimliklen-dirme üzerinde çalışmaktadır. Uzun inkübasyon periyodu, yapısındaki instabilite ve labo-ratuvar koşullarında üretilme-sindeki zorluk nedeni ile HIV iyi bir silah değildir. Adli HIV incelemeleri, HIV infeksiyo-nuna yol açan durumların adli yönünü destekleyen filogenetik analizleri içermektedir. Lousia-na –Schmidt ve enjektör ile HIV
bulaşması sonucunda gelişen benzeri olgular, adli mikrobiyo-loji ile ilgili konuların önemine dikkat çekmektedir. Dikkat-sizlikle veya kasıtlı olarak bir kurbana geçmiş olan HIV en-feksiyonu, hasta yönünden yı-kım olarak nitelenmektedir. Bu nedenle; gerek suçlunun su-çunun sabit olmasını sağlayan diğer delilleri desteklediğinden gerekse yanlışlıkla suçlanan kişilerin suçsuz olduğunun an-laşılmasına destek verdiğinden, filogenetik inceleme verileri önemli bir güce sahiptir.
Makalede; modern çağın bir suç yöntemi olarak enjektörle HIV bulaşı konusundaki litera-türün gözden geçirilmesi ve bu tür olaylarda filogenetik ana-lizlerin öneminin vurgulanması amaçlanmıştır.
> Prof. Dr. Zerrin ERKOL1
1 Abant İzzet Baysal Üniversitesi, İzzet Baysal Tıp Fakültesi, Adli Tıp AD, Bolu 2 Ankara Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Mikrobiyoloji Laboratuarı, Ankara 3 Abant İzzet Baysal Üniversitesi, İzzet Baysal Tıp Fakültesi, Genel Cerrahi AD, Bolu 4 Cumhuriyet Üniversitesi, Tıp Fakültesi Adli Tıp AD, Sivas
> Uz. Dr. İdil İkbal GÖKDAL2
> Prof. Dr. Hayri ERKOL3 > Doç. Dr. Fatma YÜCEL4
ENJEKTÖRLE HIV BULAŞTI:
MODERN ÇAĞIN
SUÇ İŞLEME YÖNTEMİ
Adli HIV incelemeleri, HIV infeksiyonuna yol açan durumların adli
yönünü destekleyen filogenetik analizleri içermektedir.
Lousiana –Schmidt ve enjektör ile HIV bulaşması sonucunda
gelişen benzeri olgular, adli mikrobiyoloji ile ilgili konuların
önemine dikkat çekmektedir.
49 Adli Tıp Dergisi / Turkish Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:24, Sayı / No:3
Zerrin ERKOL, İdil İkbal GÖKDAL, Hayri ERKOL, Fatma YÜCEL
ABSTRACT
Bioterrorism events, biocrimes, and dissemination of a microor-ganism or toxin due to negligen-ce are investigated in Microbial Forensics based on analyzing evidence. Microbial Forensic investigations based on same elements with other forensic investigations as crime scene investigation, chain of custody practices, evidence collection and handling, analysis of the evidence and presentation of the results to the courts of justice. After the bioterrorism attacks with antrax contaminated let-ters, microbial forensic inves-tigations have been directed to bioweapons. Since the virus
is transmitted through natural ways, Human Immunodeficiency Virus (HIV) is not generally con-sidered to be a primary biowe-apon, but sometimes modern perpetrators preferred to use microorganisms which cause natural infections like a weapon to attempt against life.
Phylogenetics is the field of bi-ology that studies and identifies the evolutionary relationships between various organisms. HIV is not a good weapon because of long incubation period, unstable nature and difficulty to prolifera-te in laboratory conditions. HIV forensics includes philogenetic analysis which supports forensic aspect of an event leading to HIV infections. Lousiana -Schmidt
and such cases, developed by HIV contamination with an injec-tor, point out to the importance of the issues related to micro-bial forensics. HIV infection on a victim due to inadvertence or deliberating dissemination is catastrophic. Therefore, phylo-genetic results are potentially very powerful, either in support of other evidence leading to con-viction of the guilty or to exone-ration of the falsely accused in HIV forensics.
In this paper, it was aimed to re-view the literature about the HIV contamination with an injector as a modern method of crimes and point out the importance of the phylogenetics analysis in such case.
HIV CONTAMINATION WITH AN INJECTOR:
A MODERN METHOD OF COMMITTING A CRIME
GİRİŞ
Adli mikrobiyoloji; biyoterörizm, biyolojik suçlar veya bir mikro-organizma ya da toksininin istem dışı yayılması durumunda kanıt-ları değerlendirmeyi amaçlayan bir bilim dalıdır (1). Adli mikro-biyolojik incelemeler, diğer adli incelemelerle aynı temellere dayanır. Yani olay yeri inceleme-si yapılır, şüpheliler belirlenir, kanıtlar toplanır,
değerlendiri-lir, sonuçlar mahkemeye sunu-lur (1-3). Özellikle 2001 yılında Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşanan üst düzey kamu gö-revlilerine şarbonlu mektuplar yollanması olaylarından sonra, adli mikrobiyolojik incelemeler biyolojik silahlara odaklanmış-tır. Ancak doğal enfeksiyonlara sebep olan mikrobiyal ajanların bireysel saldırılarda kullanımı çağımızın modern suçlularının tercih ettiği bir yöntem olmaya
başlayınca, adli mikrobiyolo-ji bilimi için yeni bir araştırma sahası doğmuştur (4-6). Human Immunodeficiency Virus (HIV) inkübasyon süresinin uzun sür-mesi, dış ortamda stabilitesini koruyamaması, laboratuvarda üretilmesinin zahmetli olması nedeniyle iyi bir biyolojik silah değildir. Ancak, öldürme ama-cıyla bulaştırılması durumunda doğal bir enfeksiyondan ayrı-mın zor olması, dünya
Adli mikrobiyolojik incelemeler, diğer adli incelemelerle aynı temellere
dayanır. Yani olay yeri incelemesi yapılır, şüpheliler belirlenir,
kanıtlar toplanır, değerlendirilir, sonuçlar mahkemeye sunulur
50
Adli Tıp Dergisi / Turkish Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:24, Sayı / No:3
Enjektörlere HIV Bulaştı: Modern Çağın Suç İşleme Yöntemi
de milyonlarca insanın kan ve vücut sıvılarından kolayca temin edilmesi nedeniyle iğne batırma, enjektörle bulaştırma şeklinde yapılan saldırılarda tercih edilen bir suç unsuru olabilmektedir (3,7,8).
Makalede; modern çağın bir suç yöntemi olarak enjektörle HIV bulaşı konusundaki literatürün gözden geçirilmesi ve bu tür olaylarda Filogenetik analizlerin öneminin vurgulanması amaç-lanmıştır.
ENJEKTÖRLERLE
HIV BULAŞININ
SÖZ KONUSU
OLDUĞU ADLİ
VAKALAR
Adli tıp tarihine geçmiş en ünlü enjektörle kasıtlı olarak HIV bu-laştırma olayı Louisiana–Schmidt vakası olarak bilinmektedir. Evli bir gastroenteroloji uzmanı olan Dr. Richard Schmidt, 1994 yılında hemşiresiyle evlilik dışı bir ilişki-ye girmiş, ancak daha sonra bu ilişkinin açığa çıkmasından kor-karak kurnazca bir planla hem-şireden kurtulmaya çalışmıştır. Bu amaçla, düzenli Vitamin B12 enjeksiyonu yaptığı hemşiresine HIV (+) olduğunu bildiği bir has-tasının kanı ile kontamine olmuş enjektör kullanarak enjeksiyo-nu gerçekleştirmiştir (1,3,4,6-9). Düzenli kan bağışçısı olan söz konusu hemşire birkaç hafta sonra kan vermek için yaptır-dığı testte HIV (+) bulunduğunu öğrenince, doktorun yaptığı
en-jeksiyondan şüphelenerek adli mercilere başvurmuştur. Hem-şirenin geçmişi sorgulandığında bugüne kadar doktor dahil yedi erkek arkadaşı olduğunu söyle-miş, yapılan testlerde bu kişilerin hepsinde HIV (-) bulunmuştur. Ayrıca hemşire HIV bulaşına se-bep olabilecek iğne batması, kan transfüzyonu gibi bir risk faktörü de tanımlamamıştır (1,8). Ancak doktorun muayenehanesinde yapılan incelemede, hasta kayıt defterinde HIV (+) bir hastanın varlığı saptanmıştır. Hemen has-ta bulunarak alınan kan örneği, kurbanın kan örneği ile karşılaş-tırmalı olarak moleküler mikro-biyolojk incelemelerden geçiril-miştir. Yapılan DNA dizi analizi ve filogenetik incelemeler sonu-cunda hastadan izole edilen HIV suşu ile hemşireden izole edilen HIV suşu arasında büyük benzer-lik saptanmıştır. Elde edilen bu sonuçlar kanıt olarak kabul edi-lerek Dr. Richard Schmidt ikin-ci derece ikin-cinayete teşebbüsten tutuklanmıştır (3,8,9). Yine 1992 yılında yaşanmış olan Iwan E. Va-kası, Lousiana-Schmidt vakası-nın çözülmesinde ilham kaynağı olmuştur. Iwan E. kendisini terk eden kız arkadaşına AIDS hastası bir arkadaşından temin ettiği HIV ile kontamine kanı zor kullanarak enjekte etmiştir. Kurbanın üç ay sonraki laboratuar testlerinde HIV pozitif çıkınca, Iwan E. kur-banın hayatına oldukça saldırgan bir yoldan kastetmek suçundan 10 yıl hapis cezasına mahkum edilmiştir (7,8,10).
Adli tıp tarihinde en dramatik ka-sıtlı HIV enjeksiyonu vakası, 1998 yılında Brian T. Stewart’ın kendi
oğluna HIV ile kontamine kan enjekte etmek suçundan tutuk-lanmasıyla yaşanmıştır. Sağlık teknisyeni olan sanık, 1992 yı-lında, o zaman 11 aylık olan oğlu bir akciğer problemi yüzünden hastanede yatarken gizlice la-boratuardan çaldığı kanı oğluna enjekte etmiştir. Bu eyleminin sebebi, eşinden ayrılan suçlunun oğlunun babası olduğuna inan-maması ve bu nedenle nafaka ödemek istememesidir. Çocuk yıllar boyunca sık sık hastalan-mış, ama bu durumun sebebi-nin AIDS olabileceği doktorunun uzun zaman aklına gelmemiştir. Babanın suçlu olduğu ancak iki yıl süren adli mikrobiyolojik in-celemelerde, Lousiana-Schmidt vakasına benzer şekilde yapılan filogenetik analizler sonucu an-laşılabilmiştir (3,7,8).
Adli tıp tarihinde yer alan olağan dışı bir intihara teşebbüs vaka-sında HIV baş rol oynamıştır.1991 yılında 41 yaşında bir Fransız ka-dın, AIDS hastası bir arkadaşın-dan temin ettiği HIV ile kontami-ne kanı kendikontami-ne enjekte etmiş, iki saat sonra acil servise gittiğinde kendisine hemen Zidovudin teda-visi başlanmasına rağmen üç ay sonra laboratuar testleri pozitif-leşmiştir (7,8). Bir başka ilginç olay da 1990 yılında Avustralya’da bir hapishanede kavga sırasında AIDS hastası olan ve Zidovudin tedavisi altındaki mahkum Gra-ham Farlow’un başka bir mah-kuma kendi kanını enjekte etmesi ile yaşanmıştır. Kurbanın testleri dört hafta sonra pozitifleşmiş, ancak adli inceleme sürecinde sanık yargılaması tamamlana-madan ölmüştür (7,8).
51 Adli Tıp Dergisi / Turkish Journal of Forensic Medicine, Cilt / Vol.:24, Sayı / No:3
Zerrin ERKOL, İdil İkbal GÖKDAL, Hayri ERKOL, Fatma YÜCEL
SONUÇ
Filogenetik; biyoloji biliminin dün-yadaki canlı çeşitleri arasındaki evrimsel bağlantıyı araştıran bir dalıdır. HIV ile ilgili kriminal araştır-malar DNA dizi analizleri ve filoge-netik incelemelere dayanmaktadır. Filogenetik analizler karşılaştır-malı metoda dayanarak HIV suşları arasındaki genetik yakınlığı tespit eder (3,9-12). HIV ile ilgili ilk adli mikrobiyolojik filogenetik analizler, 1990 yılında Florida’da AIDS hastası bir diş hekiminin cerrahi diş müda-haleleri sırasında hastalarına HIV
bulaştırmasının araştırılması sıra-sında yapılmıştır (4,10). Lousiana-Schmidt vakası ve diğer vakalar göstermiştir ki doğal enfeksiyon etkeni olarak görmeye alıştığımız HIV, ilgili kanuni sınırların keskin olmaması nedeniyle, kötü niyetli kişilerin elinde tehlikeli bir bireysel biyolojik silah haline gelebilmekte-dir (1,3).
İster dikkatsizlik ya da ihmal sonu-cu olsun ister cinayet amacıyla ger-çekleşsin, masum bir insana HIV bulaştırılması, hem kurbanın hem de toplumun bir an önce suçlunun
saptanmasını isteyeceği korkunç bir durumdur (3). Adli vakalarda HIV sekanslarının saptanması ve filoge-netik analize başvurulması, şüphe-linin suçlu ya da masum olduğunun açıklığa kavuşturulmasında yargıya yol göstermektedir (3,11). Ancak pek çok mikrobiyal ajanın değişik izolatları aynı genetik profilde kar-şımıza çıkabileceğinden, bir mikro-organizmanın biyolojik silah olma potansiyeli araştırılırken parmak izi arama, insan DNA’sının analizi, kimyasal incelemeler gibi klasik adli tıp yöntemlerini de göz önünde bulundurmak gerekmektedir (1,3).
KAYNAKLAR
1. Budowle B, Harmon R. HIV Legal pre-cedent useful for microbial forensics. Croat Med J 2005;46(4):514-21.
2. Budowle B, Scutzer SE, Ascher MS. Toward a system of microbial forensics from sample collection to interpreta-tion of evidence. Appl Environ Microbiol 2005;71(5):2209-13.
3. Learn GH, Mullins JI. The microbi-al forensic use of HIV sequences. HIV Forensics HIV Compedium 2003 Revi-ews:22-37.
4. Budowle B, Murch R, Chakraborty R. Microbial forensics: The next fo-rensic challenge. Int J Legal Med 2005;119:317-30.
5. Atlas RM. Microbial forensics-taking diagnostic microbiology to the next le-vel. Clinical Microbiology Newsletter 2004;26:13:100-3.
6. SchutzerSE, Budowle B, Atlas RM. Biocrimes, microbial forensics, and
the physician. PloS Medicine Dec 2005;12(2):1242-7.
7. Morse S. Microorganisms and Bio-terrorism (in: Historical perspectives of microbial bioterrorism. Eds:Anderson B, Friedman H, Bendinelli M.) Handbook by Springer Science, Business and Me-dia Inc. 2006:15-29.
8. Carus WS. The illicit use of biologi-cal agents since 1900. Working Paper. Bioterrorism and Biocrimes (February 2001 Revision) Center for Counterpro-liferation Research National Defense University Washington, DC:1-209.
9. Metzker ML, Mindell DP, Liu XM, Ptak RG, Gibbs RA, Hills DM. Molecular evi-dence of HIV-1 transmission in a crimi-nal case. PNAS 29, 2002:14292-7.
10. Machuca R, Jorgensen LB, Theliade P, Nielsen C. Molecular investigation of transmission of human immunodefici-ency virus Type 1 in a criminal case. Clin Diag Lab Immunol 2001;8(5):884-90.
11. Bernard EJ, Azad Y, Geretti AM, Van Damme AM, Weait M. HIV Foren-sics: The use of phylogenetic analysis as evidence in criminal investigation of HIV transmission. National AIDS Manual Breifing Papers, Feb 2007:1-11.
12. Bernard EJ, Azad Y, Vandamme AM, Weait M, Geretti AM. HIV Forensics: pit-falls and acceptable standards in the use of phylogenetic analysis as evidence in criminal investigations of HIV trans-mission. HIV Med 2007;8(6):382-7.
İletişim Adresi:
Prof. Dr. Zerrin ERKOL Abant İzzet Baysal Üniversitesi İzzet Baysal Tıp Fakültesi Adli Tıp AD, 14280 Gölköy-Bolu E-posta: zerrinerkol@gmail.com
