T.C.
SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ
SOSYAL BĠLĠMLER ENSTĠTÜSÜ
ÖZEL HUKUK ANABĠLĠM DALI
ÖZEL HUKUK BĠLĠM DALI
ANONĠM ġĠRKETLERDE GENEL KURUL
KARARLARININ ĠPTALĠ
Mehmet Cemil TÜRK
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
DanıĢman
Prof. Dr. Rauf KARASU
v
T. C.
SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Öğ
renci
ni
n
Adı Soyadı : Mehmet Cemil TÜRK Numarası : 144233001024
Ana Bilim / Bilim Dalı : Özel Hukuk / Özel Hukuk
Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora
Tez Danışmanı : Prof. Dr. Rauf KARASU
Tezin Adı : Anonim Şirketlerde Genel Kurul Kararlarının İptali
ÖZET
Tüzel kiĢilerde, faaliyetler organlar aracılığıyla yürütülür. Bu çerçevede, anonim Ģirketlerin de yönetim kurulu ve genel kurul olmak üzere kanunen iki zorunlu organı bulunmaktadır. Bu organlardan genel kurul, anonim Ģirketin irade ve karar organıdır. Bu organın aldığı kararlar hem toplantıda hazır bulunup karara olumlu oy veren pay sahipleri hakkında, hem de toplantıda hazır bulunmayan veya bulunmakla birlikte karara olumsuz oy veren pay sahipleri hakkında geçerlidir. Bu durum, oy çokluğunu elinde bulunduranların haksız ve yersiz kararlarıyla azlığın menfaatlerine zarar verme tehlikesini ortaya çıkarmaktadır. Kanun koyucu da bu tehlikeyi bertaraf etmek amacıyla, anonim Ģirketlerde genel kurul kararlarının iptalini düzenlemiĢtir. Tezimizde de iptal konusu ayrıntılı bir Ģekilde incelenmiĢtir.
vi
T. C.
SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü
Öğ renci ni n
Adı Soyadı : Mehmet Cemil TÜRK Numarası : 144233001024
Ana Bilim / Bilim Dalı : Özel Hukuk / Özel Hukuk
Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora
Tez Danışmanı : Prof. Dr. Rauf KARASU
Tezin İngilizce Adı : The Cancelation Of The General Assembly Resolutions In The Joined Stock Companies
SUMMARY
In legal entities, activities are carried out through bodies. In this context, joint stock companies have two mandatory bodies, namely the board of directors and the general assembly. The general assembly of these bodies is the decision-making body of the joint stock company. The decisions of this body are valid both for the shareholders who are present at the meeting and who are positive about the decision, and also for the shareholders who are not present at the meeting or who have negative votes for the decision. This situation poses the danger of unlawful and unwarranted decisions of those holding the majority of votes and harming the interests of the minorities. In order to eliminate this danger, the legislator also arranged the cancellation of the general assembly decisions in joint stock companies. In our thesis, the issue of cancellation has been examined in detail.
vii
ĠÇĠNDEKĠLER
ĠÇĠNDEKĠLER ... vii KISALTMALAR ...xv GĠRĠġ ...1 BĠRĠNCĠ BÖLÜMANONĠM ġĠRKET GENEL KURUL KARARLARI VE HÜKÜMSÜZLÜK HALLERĠ
I. GENEL KURUL KARARININ TANIMI, OLUġUMU, HUKUKĠ
NĠTELĠĞĠ, SINIFLANDIRILMASI VE YORUMU ... 3
A. GENEL KURUL KARARININ TANIMI VE OLUġUMU ... 3 TANIMI ... 3 1. OLUġUMU ... 6 2. Genel Kurul ... 7 a.
Genel Kurul Toplantısı Yapma Zorunluluğu ... 7 aa.
Çağrı Zorunluluğu ... 9 ab.
Çağrısız Genel Kurul ... 12 ac.
Karar ... 13 b.
Öneriler ve GörüĢme ... 13 aa.
Oylama ve Karar Yetersayısı ... 14 ab.
Oylama Sonucunun Tespiti ve Toplantı Tutanağı ... 15 ac.
B. GENEL KURUL KARARLARININ HUKUKĠ NĠTELĠĞĠ ... 16 C. GENEL KURUL KARARLARININ SINIFLANDIRILMASI ... 23
KARARI ALAN KURULUN NĠTELĠĞĠNE GÖRE
1.
SINIFLANDIRMA ... 23 Olağan Genel Kurul Kararları ... 23 a.
viii Olağanüstü Genel Kurul Kararları ... 24 b.
Diğer Genel Kurul Kararları ... 25 c.
Genel Olarak ... 25 aa.
Ġmtiyazlı Pay Sahipleri Özel Kurulu ... 25 ab.
Katılma Ġntifa Senedi Sahipleri Özel Kurulu ... 26 ac.
ALINAN KARARIN NĠTELĠĞĠNE GÖRE SINIFLANDIRMA 27 2.
Olumlu ve Olumsuz Kararlar ... 27 a.
Esasa ve Usule ĠliĢkin Kararlar ... 28 b.
Talimat (Direktif) ve Tavsiye Kararları ... 29 c.
Seçim Kararları ... 30 d.
II. GENEL KURUL KARARLARINDA YOKLUK VE
HÜKÜMSÜZLÜK ... 30
A. GENEL KURUL KARARLARINDA YOKLUK ... 31
B. GENEL KURUL KARARLARININ HÜKÜMSÜZLÜK HALLERĠ
... 37 GENEL KURUL KARARLARININ BUTLANI ... 37 1.
Genel Olarak ... 37 a.
Butlan Sebepleri ... 38 b.
Konu Yönünden Butlan Sebepleri ... 38 aa.
TTK m. 447’de Sayılan Butlan Sebepleri ... 39 aaa.
Diğer Butlan Sebepleri ... 42 aab.
ġekil Yönünden Butlan Sebepleri ... 45 ab.
Butlanın Ġleri Sürülmesi ... 45 c.
GENEL KURUL KARARLARININ EKSĠKLĠĞĠ ... 48 2.
GENEL KURUL KARARLARININ ĠPTALĠ ... 52 3.
ix
C. ĠPTAL EDĠLEBĠLĠRLĠK ĠLE YOKLUK VE DĠĞER
HÜKÜMSÜZLÜK TÜRLERĠNĠN KARġILAġTIRILMASI ... 54
ĠKĠNCĠ BÖLÜM GENEL KURUL KARARLARININ ĠPTALĠ DAVASININ AMACI, DAVA AÇMA HAKKININ HUKUKĠ NĠTELĠĞĠ VE KONUSU I. ĠPTAL DAVASININ AMACI... 56
II. ĠPTAL DAVASI AÇMA HAKKININ HUKUKĠ NĠTELĠĞĠ ... 57
A. YENĠLĠK DOĞURAN (ĠNġAĠ) HAK NĠTELĠĞĠ ... 57
B. VAZGEÇĠLMEZ HAK NĠTELĠĞĠ ... 59
III.ĠPTAL DAVASININ KONUSU ... 61
A. GENEL OLARAK ... 61
B. ÖZELLĠK ARZ EDEN DURUMLAR... 62
TAVSĠYE KARARLARI ... 62 1. OLUMSUZ KARARLAR ... 63 2. AZLIK KARARLARI ... 64 3. ĠMTĠYAZLI PAY SAHĠPLERĠ ÖZEL KURUL KARARLARI . 66 4. USULE ĠLĠġKĠN KARARLAR ... 66
5. ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ĠPTAL DAVASININ ġARTLARI I. ĠPTAL DAVASININ MADDĠ HUKUKA ĠLĠġKĠN ġARTLARI ... 68
A. ĠPTAL SEBEPLERĠ ... 68
GENEL ĠPTAL SEBEPLERĠ ... 68
1. Genel Kurul Kararlarının Kanun Hükümlerine Aykırılığı ... 68
a. Genel Olarak ... 68
aa. Emredici Hükümlere Aykırılık ... 69 aaa.
x Tamamlayıcı ve Yorumlayıcı Hükümlere Aykırılık ... 76 aab.
Toplantı ve Karar Nisaplarına Aykırılık ... 78 ab.
Ġdarenin Düzenleyici ĠĢlemlerine Aykırılık ile Ticari Örf ve ac.
Âdet Hukukuna Aykırılık ... 81 Düzenleyici Hükümlere Aykırılık ... 85 ad.
EĢit ĠĢlem Ġlkesine Aykırılık ... 86 ae.
Genel Kurul Kararlarının Esas SözleĢme Hükümlerine Aykırılığı b. ... 88 Genel Olarak ... 88 aa. Ġç Yönergeye Aykırılık (TTK m. 419/2) ... 90 ab.
ġirket ile Üçüncü KiĢiler Arasında Yapılan SözleĢmeler ile ac.
Pay Sahiplerinin Kendi Aralarında Yaptıkları SözleĢmelere Aykırılık . 91 Genel Kurul Kararının Dürüstlük Kuralına Aykırılığı... 92 c.
Genel Olarak ... 92 aa.
Hakların Sakınılarak Kullanılması Ġlkesine Aykırılık ... 97 ab.
Sadakat Yükümlülüğüne Aykırılık ... 98 ac.
ÖZEL ĠPTAL SEBEPLERĠ ... 99 2.
BirleĢme, Bölünme ve Tür DeğiĢtirmeye ĠliĢkin Hükümlere a.
(TTK m. 134 ilâ m. 190) Aykırılık ... 100 Ġnternet Sitesine ĠliĢkin Yükümlülüklere Uyulmaması ... 106 b.
B. KARAR ĠLE HUKUKA AYKIRILIK ARASINDAKĠ ĠLLĠYET BAĞI ... 110
II. ĠPTAL DAVASININ ġEKLĠ HUKUKA ĠLĠġKĠN ġARTLARI ... 117
A. ĠPTAL DAVASININ TARAFLARI ... 117 DAVACILAR ... 117 1.
Pay Sahipleri ... 118 a.
xi
Genel Olarak ... 118
aa. Genel Kurul Toplantısında Hazır Bulunan Pay Sahipleri .. aaa. ... 122
aaaa. Toplantıda Hazır Bulunmak ... 122
aaab. Karara Olumsuz Oy Vermek ... 123
aaac. Muhalefetini Tutanağa Geçirtmek ... 125
Genel Kurul Toplantısında Hazır Bulunup aab. Bulunmamasına veya Olumsuz Oy Kullanıp Kullanmamasına Bakılmaksızın Bütün Pay Sahipleri ... 131 aaaa. Çağrının Usulüne Göre Yapılmaması ... 132
aaab. Gündemin Gereği Gibi Ġlan Edilmemesi ... 134
aaac. Genel Kurula Katılma Yetkisi Bulunmayan KiĢilerin veya Temsilcilerin Toplantıya Katılıp Oy Kullanması ... 136
aaad. Pay Sahibinin Genel Kurula Katılmasına veya Oy Kullanmasına Haksız Olarak Ġzin Verilmemesi ... 137
Özellik Arz Eden Durumlar ... 137
ab. Payın Birden Fazla Sahibinin Bulunması ... 137
aaa. Pay Üzerinde Ġntifa Hakkının Bulunması ... 138
aab. Pay Üzerinde Rehin veya Hapis Hakkının Bulunması . 141 aac. Payın Haczi veya Pay Sahibinin Ġflası ... 143
aad. Genel Kurulda Kullanılan Oyun Ġrade Bozukluğu aae. Sebebiyle Ġptali ... 144
Yönetim Kurulu ... 145
b. Kararların Yerine Getirilmesi KiĢisel Sorumluluğuna Sebep c. Olacak Yönetim Kurulu Üyeleri ... 148
Yönetim Kurulu Üyeliği Sıfatı ... 149 aa.
xii Genel Kurul Kararının Yerine Getirilmesinin Gerekli Olması ab.
... 150 Kararın Yerine Getirilmesinin Yönetim Kurulu Üyelerinin ac.
KiĢisel Sorumluluğuna Sebep Olması ... 151 Sermaye Piyasası Kurulu ... 151 d.
Önemli Nitelikteki ĠĢlemlerin Ġptali (SerPK m. 23) ... 151 aa.
Ġhraççıların Hukuka Aykırı ĠĢlemlerinin Ġptali (SerPK m. 92) ab.
... 153 DAVALI ... 154 2.
B. HUKUKĠ YARAR ... 156 C. ĠPTAL DAVASINDA GÖREV VE YETKĠ ... 160 GÖREVLĠ MAHKEME ... 160 1.
YETKĠLĠ MAHKEME ... 160 2.
D. ĠPTAL DAVASINDA SÜRE ... 165
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
ĠPTAL DAVASININ YARGILAMA ÖZELLĠKLERĠ, SONUÇLARI VE BAZI ÖZEL DURUMLAR
I. ĠPTAL DAVASINDA YARGILAMA ÖZELLĠKLERĠ ... 171
A. ĠPTAL DAVASININ ĠLANI... 171
B. DURUġMAYA ÜÇ AYLIK SÜRENĠN ARDINDAN
BAġLANABĠLMESĠ ... 174 C. BĠRDEN FAZLA DAVANIN BĠRLEġTĠRĠLEREK GÖRÜLMESĠ .
... 175 D. ĠPTAL DAVASINDA TEMĠNAT ... 179
E. GENEL KURUL KARARININ YÜRÜTÜLMESĠNĠN GERĠ
xiii
F. YARGILAMA USULÜ ... 188
G. ADLĠ TATĠLDE ĠPTAL DAVASININ GÖRÜLEMEMESĠ ... 190
H. DAVAYA FER’Î MÜDAHALE ... 191
Ġ. YARGILAMA HARÇ VE GĠDERLERĠ ... 192
YARGILAMA HARÇLARI ... 192
1. BaĢvurma Harcı ... 192
a. Karar ve Ġlam Harcı ... 193
b. Celse Harcı ... 195
c. Yargılama Harçlarının Ödenmemesinin Sonuçları ... 196
d. YARGILAMA GĠDERLERĠ ... 197
2. II. ĠPTAL DAVASININ SONUÇLARI... 197
A. ĠPTAL TALEBĠNĠN REDDEDĠLMESĠNĠN SONUÇLARI ... 197
B. ĠPTAL TALEBĠNĠN KABUL EDĠLMESĠNĠN SONUÇLARI .... 198
GENEL OLARAK ... 198
1. PAY SAHĠPLERĠ BAKIMINDAN SONUÇLARI ... 199
2. YÖNETĠM KURULU VE YÖNETĠM KURULU ÜYELERĠ 3. BAKIMINDAN SONUÇLARI ... 200
ÜÇÜNCÜ KĠġĠLER BAKIMINDAN SONUÇLARI ... 201
4. ĠPTAL KARARININ TĠCARET SĠCĠLĠNE TESCĠLĠ VE 5. ĠNTERNET SĠTESĠNE KOYULMASI YÜKÜMLÜLÜĞÜ ... 201
C. KANUN YOLLARI ... 203
OLAĞAN KANUN YOLLARI ... 203
1. Ġstinaf ... 203 a. Temyiz ... 203 b. YARGILAMANIN ĠADESĠ ... 203 2.
xiv D. KÖTÜNĠYETLE DAVA AÇANLARIN SORUMLULUĞU ... 204
III.ĠPTAL DAVASINA ĠLĠġKĠN BAZI ÖZEL DURUMLAR ... 206
A. MAHKEMENĠN ĠPTAL KARARI ĠLE BĠRLĠKTE GENEL KURUL KARARINI DÜZELTĠP DÜZELTEMEYECEĞĠ MESELESĠ ... 206 BĠLANÇONUN ONAYLANMASI HAKKINDAKĠ GENEL 1.
KURUL KARARLARININ ĠPTALĠ DAVASINDA MAHKEMENĠN BĠLANÇOYU DÜZELTĠP DÜZELTEMEYECECEĞĠ MESELESĠ ... 206
KÂR DAĞITIMI HAKKINDAKĠ GENEL KURUL
2.
KARARLARININ ĠPTALĠ DAVASINDA MAHKEMENĠN KÂR
DAĞITIMINA KARAR VERĠP VEREMEYECEĞĠ MESELESĠ ... 207 OYA ĠLĠġKĠN ÖZEL DURUMLAR ... 209 3.
B. GENEL KURUL KARARININ YENĠ BĠR GENEL KURUL KARARI ĠLE TEYĠDĠ ... 210 C. GENEL KURUL KARARININ YENĠ BĠR GENEL KURUL KARARIYLA GERĠ ALINMASI (ĠPTAL) ... 212
D. GENEL KURUL KARARLARININ TAHKĠM YOLUYLA
ĠPTALĠNĠN MÜMKÜN OLUP OLMADIĞI MESELESĠ ... 214
E. GENEL KURUL KARARLARININ ARABULUCULUK
YOLUYLA ĠPTALĠNĠN MÜMKÜN OLUP OLMADIĞI MESELESĠ ... 218
SONUÇ ...222 KAYNAKÇA ...230
xv
KISALTMALAR
Anayasa : 2709 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası
AvK : 1136 Sayılı Avukatlık Kanunu
BATĠDER : Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi
Bkz. : Bakınız
C. : Cilt
CD : Yargıtay Ceza Dairesi
Çev. : Çeviren
dn. : dipnot
E. : Esas Numarası
eBK : 818 Sayılı Borçlar Kanunu
eTMK : 743 Sayılı Türk Kanunu Medenîsi eTTK : 6762 Sayılı Türk Ticaret Kanunu
GKYön : Anonim ġirketlerin Genel Kurul Toplantılarının Usul ve Esasları ile Bu Toplantılarda Bulunacak Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Temsilcileri Hakkında Yönetmelik
HD : Yargıtay Hukuk Dairesi
HGK : Yargıtay Hukuk Genel Kurulu
HK : 492 Sayılı Harçlar Kanunu
HMK : 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu
HUAK : 6325 sayılı Hukuk UyuĢmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu
HUMK : 1086 Sayılı Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu ĠBBGK : Yargıtay Ġçtihadı BirleĢtirme Büyük Genel Kurulu ĠBHGK : Yargıtay Ġçtihadı BirleĢtirme Hukuk Genel Kurulu
xvi ĠĠK : 2004 Sayılı Ġcra ve Ġflas Kanunu
K. : Karar Numarası
KarĢ. : KarĢılaĢtırınız
KoopK : 1163 Sayılı Kooperatifler Kanunu
m. : madde
MTK : 4686 Sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu
N : Paragraf Numarası
RG : Resmî Gazete
s. : sayfa
S. : Sayı
SerPK : 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu
SPK : Sermaye Piyasası Kurulu
TBK : 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu
TBMM : Türkiye Büyük Millet Meclisi
TD : Yargıtay Ticaret Dairesi
TMK : 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu
TMK : 4721 Sayılı Türk Medenî Kanunu
TSY : Ticaret Sicili Yönetmeliği
TTK : 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu TTSG : Türkiye Ticaret Sicili Gazetesi
VUK : 213 Sayılı Vergi Usul Kanunu
YĠY : Bölge Adliye ve Adlî Yargı Ġlk Derece Mahkemeleri ile Cumhuriyet BaĢsavcılıkları Ġdarî Ve Yazı ĠĢleri Hizmetlerinin Yürütülmesine Dair Yönetmelik
1
GĠRĠġ
Tüzel kiĢilerde, faaliyetler organlar aracılığıyla yürütülür (TMK m. 50). Bu çerçevede, anonim Ģirketlerin de yönetim kurulu (TTK m. 359-396) ve genel kurul (TTK m. 407-451) olmak üzere kanunen iki zorunlu organı bulunmaktadır. Bu organlardan genel kurul, anonim Ģirketin irade ve karar organıdır. Bu organın aldığı kararlar hem toplantıda hazır bulunup karara olumlu oy veren pay sahipleri hakkında, hem de toplantıda hazır bulunmayan veya bulunmakla birlikte karara olumsuz oy veren pay sahipleri hakkında geçerlidir (TTK m. 423). Bu durum, oy çokluğunu elinde bulunduranların haksız ve yersiz kararlarıyla azlığın menfaatlerine zarar verme tehlikesini ortaya çıkarmaktadır. Kanun koyucu da bu tehlikeyi bertaraf etmek amacıyla, TTK m. 445 vd’da iptal davasını düzenlemiĢtir.
TTK m. 445’e göre; kanun veya esas sözleĢme hükümlerine ve özellikle dürüstlük kuralına aykırı olan genel kurul kararları aleyhine, karar tarihinden itibaren üç ay içinde, Ģirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinde iptal davası açılabilir. Ancak, bu hüküm hem öğretide hem de yargı kararlarında farklı yorumlanmıĢ, birbirinden farklı fikirler ileri sürülmüĢ ve uygulamalar ortaya çıkmıĢtır. Özellikle kanun hükümlerine aykırılık bağlamında, iptal edilebilirlik ile yokluk ve diğer hükümsüzlük halleri arasındaki sınırın tespiti çok fazla tartıĢmaya sebep olmuĢtur. TTK’da butlan sebeplerinin ilk defa düzenlenmesi ve emredici hükümler ilkesinin kabulü, bu tartıĢmalara yeni boyutlar eklemiĢ ve aradaki sınırın tespitini daha da önemli hale getirmiĢtir. Ayrıca, iptal davası açabilecek kiĢilere iliĢkin TTK m. 446’da genel kurul kararlarının iptalinde hukuka aykırılığın sonuca etkili olması Ģartı yeniden düzenlenmiĢtir. Bu nedenlerle, genel kurul kararlarının iptali konusunda bir çalıĢma yapmaya gerek duyulmuĢtur. Anonim Ģirketlerde genel kurul kararlarının iptaline iliĢkin TTK m. 445 vd hükümlerinin, TTK m. 565/2’ye göre sermeyesi paylara bölünmüĢ komandit Ģirketlere; TTK m. 622’ye göre de limited Ģirketlere uygulanacağı göz önünde bulundurulduğunda, konunun önemi daha da anlaĢılmaktadır.
ÇalıĢmamız dört bölümden oluĢmaktadır. ÇalıĢmamızın birinci bölümünde, genel kurul kararları ve hükümsüzlük halleri incelenmiĢtir. Burada, öncelikle genel kurul kararlarının oluĢumu ve hukuki niteliğine kısaca değinilmiĢ, genel kurul
2 kararları farklı ölçütlerden hareketle sınıflandırılmıĢtır. Ardından, konumuz açısından önem arz eden yokluk ve iptal edilebilirlik dıĢındaki hükümsüzlük halleri ayrı ayrı incelenmiĢtir.
Ġkinci bölümde; iptal davasının amacı, dava açma hakkının hukuki niteliği ve bu davaya hangi kararların konu olabileceği açıklanmıĢtır. Üçüncü bölümde, iptal davası açmak için gerekli olan Ģartlara yer verilmiĢtir. Burada, iptal davasının Ģartları maddi hukuka ve Ģekli hukuka iliĢkin olup olmamalarına göre ikiye ayrılarak incelenmiĢtir.
ÇalıĢmamızın dördüncü bölümünde ise, iptal davasının yargılama özellikleri ve sonuçları üzerinde durulmuĢtur. Ayrıca, iptal davasın sonucunda, mahkemenin iptal kararı ile birlikte genel kurul kararını düzeltip düzeltemeyeceği; genel kurul kararlarının teyidi ve yeni bir genel kurul kararıyla iptali; tahkim veya arabuluculuk yoluyla genel kurul kararlarının iptalinin mümkün olup olmadığı gibi bazı özel durumlar hakkında, bu bölümde açıklamalar yapılmıĢtır.
ÇalıĢmamızda, öğretideki farklı görüĢlere ayrıntılı bir Ģekilde yer verilmeye çalıĢılmıĢtır. Bununla birlikte, konuyla ilgili yargı kararları da incelenmiĢtir. Bu yönüyle çalıĢmanın bilime ve uygulamaya katkı sağlayacağı düĢünülmektedir.
3
BĠRĠNCĠ BÖLÜM
ANONĠM ġĠRKET GENEL KURUL KARARLARI VE
HÜKÜMSÜZLÜK HALLERĠ
I. GENEL KURUL KARARININ TANIMI, OLUġUMU, HUKUKĠ NĠTELĠĞĠ, SINIFLANDIRILMASI VE YORUMU
A. GENEL KURUL KARARININ TANIMI VE OLUġUMU
TANIMI 1.
Sermayesi belirli ve paylara bölünmüĢ olan, borçlarından dolayı yalnız malvarlığıyla sorumlu bulunan, pay sahiplerinin, sadece taahhüt etmiĢ oldukları sermaye payları ile ve Ģirkete karĢı sorumlu oldukları Ģirket tipine, anonim Ģirket denir (TTK m. 329). Anonim Ģirket, diğer ticaret Ģirketleri gibi tüzel kiĢiliği haizdir (TTK m. 125). Bu nedenle de malvarlığının gerçek sahibi ve yöneticisi, Ģirket tüzel kiĢiliğidir1
. ġirket, tüzel kiĢiliği ticaret siciline tescil anından itibaren kazanır (TTK m. 355/1).
Tüzel kiĢilerde, faaliyetler organlar aracılığıyla yürütülür (TMK m. 50). Bu çerçevede, anonim Ģirketlerin de faaliyetlerini yürüttüğü organları bulunmaktadır. TTK sisteminde anonim Ģirketlerin, yönetim kurulu (TTK m. 359-396) ve genel kurul (TTK m. 407-451) olmak üzere kanunen iki zorunlu organı bulunmaktadır2. Bu
1 Dalay Ülgen, Burcu, Anonim ġirketlerde Genel Kurul Kararlarının Ġptali, Marmara
Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul 1993, s. 1; Güngör, Sanem, Anonim ġirketlerde Menfi Genel Kurul Kararlarının Ġptali, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2010, s. 4; Karslıoğlu, Hasan, Anonim ġirketlerde Genel Kurul Kararları, Kararların Alınması ve Etkileri, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2007, s. 8; Poroy, Reha / Tekinalp, Ünal /
Çamoğlu, Ersin, Ortaklıklar Hukuku I, Yeniden YazılmıĢ 13. Bası, Ġstanbul 2014, N. 513; ġener, Oruç Hami, Teorik ve Uygulamalı Ortaklıklar Hukuku Ders Kitabı, Gözden GeçirilmiĢ
3. Bası, Ankara 2017, s. 295.
2 TTK’nın Gerekçesi’nde, denetçinin organ olup olmadığı konusunda bir tereddüt
bulunmaktadır. Örneğin; TTK’nın Genel Gerekçesi’nde, denetçinin anonim Ģirketin organı olmaktan çıkarıldığı belirtilmiĢtir (bkz. TTK’nın Genel Gerekçesi N. 129). Ancak, TTK m. 399, 437 ve 530’un gerekçelerinde ise, konunun tartıĢmalı olduğunu belirten ifadelere yer verilmiĢtir.
Öğretide, denetçinin anonim Ģirketin organı olmadığı kabul edilmektedir. Bkz. Aslan, Ġ. Yılmaz, Ticaret Hukuku Dersleri, 6102 Sayılı (Yeni) Türk Ticaret Kanunu’na Göre HazırlanmıĢ ve 6335 Sayılı Kanun’a Göre YenilenmiĢ 12. Baskı, Bursa 2018, s. 205;
Bahtiyar, Mehmet, Ortaklıklar Hukuku, GüncellenmiĢ 12. Bası, Ġstanbul 2017, s. 145; Bilgili,
4 organlardan herhangi birinin eksikliği, anonim Ģirket için bir fesih sebebi oluĢturur (TTK m. 530/1)3.
TTK’da, organlar arasında iĢlev ayrımı yapılmıĢ4
, bu husus hem yönetim kurulunun (TTK m. 375) hem de genel kurulun (TTK m. 408) devredilemez görev ve yetkileri sayılarak daha da somutlaĢtırılmıĢtır5
. TTK sisteminde yönetim kurulu, Ģirketin yönetim ve temsil organı (TTK m. 365); genel kurul ise, karar organıdır6
. Bu
Tamer, ġirketler Hukuku, GeniĢletilmiĢ Gözden GeçirilmiĢ GüncellenmiĢ 9. Baskı, Ankara 2018, s. 237; Can, Mustafa Erdem, ġirketler Hukuku Dersleri, 2. Bası, Ankara 2017, s. 139;
Çeker, Mustafa, Ticaret Hukuku Genel Esaslar, Gözden GeçirilmiĢ GeniĢletilmiĢ 4. Baskı,
Adana 2016, s. 233; Karadoğan, Fırat, Türk Ticaret Kanunu'na Göre Anonim ġirket Genel Kurul Kararlarının Ġptali, Ġstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul 2016, s. 7; Kayar, Ġsmail, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’na Göre Ticaret Hukuku, GüncellenmiĢ 5. Baskı, Ankara 2018, s. 417, 467; Kırca, Ġsmail / ġehirali
Çelik, Feyzan Hayal / Manavgat, Çağlar, Anonim ġirketler Hukuku, C. 1, Temel Kavram ve
Ġlkeler, KuruluĢ, Yönetim Kurulu, Ankara 2013, s. 394; PulaĢlı, Hasan, ġirketler Hukuku ġerhi, C. I, Tamamen YenilenmiĢ ve GeniĢletilmiĢ 3. Baskı, Ankara 2018, § 32, N. 3;
Tekinalp, Ünal, Sermaye Ortaklıklarının Yeni Hukuku, DeğiĢiklikler ve Ġkincil
Düzenlemelerle GüncelleĢtirilmiĢ 4. Bası, Ġstanbul 2015, N. 11-05; ÜçıĢık, Güzin / Çelik, Aydın, Anonim Ortaklıklar Hukuku, C. 1, Ankara 2013, s. 43.
3 11. HD, 12.02.2001, E. 2000/10084, K. 2001/1146: “... Türk Ticaret Kanununun 435.
maddesine (TTK m. 530) göre, şirketin kanunen gerekli organlarından biri mevcut olmaz veya genel kurul toplanamaz ise münasip bir müddet içinde durum düzeltilmediği takdirde şirketin feshine karar verilebilir. Mahkemece de anılan madde hükmüne göre inceleme yapılmış ve genel kurul yapılamaması nedeniyle organlar oluşamadığı gerekçesiyle isabetli olarak şirketin feshine karar verilmiş ise de, tasfiye memurunun atanması anasözleşme ile genel kurula bırakıldığı gerekçesiyle tasfiye memuru atanmamıştır. Hernekadar şirket anasözleşmesinde, iflastan başka bir sebeple şirketin infisahı halinde tasfiye memurunun genel kurul tarafından atanacağı düzenlenmiş ise de, davaya konu olayda şirketin fesih nedeni, genel kurulun toplanamayıp, organların oluşturulamamasıdır...” (YKD, Yıl 2004, C. 30, S. 4, s. 559).
4 Bilgili / Demirkapı, ġirketler, s. 258; Bozkurt, s. 238; Çamoğlu (Poroy / Tekinalp), N. 663;
Karadoğan, s. 6; Kayar, Ticaret, s. 417; Kırca (ġehirali Çelik / Manavgat), Anonim, C. 1, s.
395; Tekinalp, Sermaye, N. 11-08; ÜçıĢık / Çelik, s. 44; TTK m. 374 ve 375’in Gerekçeleri.
5
Tekinalp, Sermaye, N. 11-08.
6 Alper, Gizem, Türk Ticaret Kanunu Tasarısına Göre Anonim ġirketlerde Genel Kurul
Kararlarının Hükümsüzlüğü, Prof. Dr. Tuğrul Arat'a Armağan, Ankara 2012, s. 61; AltaĢ, Soner, Türk Ticaret Kanununa Göre Anonim ġirketler, GüncellenmiĢ ve GeniĢletilmiĢ 8. Baskı, Ankara 2017, s. 123; AltaĢ, Soner, Anonim ġirketlerde Genel Kurul Kararlarını Ġptal Ettirmek Ġçin Ne Yapılmalıdır?, YaklaĢım Dergisi, Yıl 18, S. 210, s. 233; Arslan, Ġbrahim, ġirketler Hukuku Bilgisi, GeniĢletilmiĢ ve Gözden GeçirilmiĢ 14. Baskı, Konya 2010, s. 246;
Arslanlı, Halil, Anonim ġirketler, II-III Anonim ġirketin Organizasyonu ve Tahviller, Ġstanbul
1960, s. 1; Aslan, s. 205; Bahtiyar, s. 147; Bilgili / Demirkapı, ġirketler, s. 259, 260;
Bozkurt, s. 237; Can, s. 142, 181; Çeker, Ticaret, s. 233; Çelik, Aytekin, Ticaret Hukuku,
GüncellenmiĢ 8. Baskı, Ankara 2018, s. 193, 215; Çevik, Orhan Nuri, Anonim ġirketler, Gözden GeçirilmiĢ, GüncelleĢtirilmiĢ 4. Baskı, Ankara 2002, s. 577; Dalay Ülgen, s. 1;
Deryal, s. 382; Güngör, s. 5; Ġmregün, Oğuz, Anonim Ortaklıklar, Gözden GeçirilmiĢ 3. Bası,
Ġstanbul 1974, s. 83; Karahan, Sami (Editör), ġirketler Hukuku, GüncellenmiĢ 2. Baskı, Konya 2013, s. 519; Karslıoğlu, s. 8; Kayar, Ticaret, s. 417; Kayıhan, ġaban / Yasan, Mustafa, ġirketler Hukuku, 6728 sayılı Kanun ile GüncellenmiĢ 2. Baskı, Ankara 2017, s. 141,
5 organlar arasında güç yönünden denklik kabul edilmiĢ olup, bunlar arasında ast-üst iliĢkisi, baĢka bir deyiĢle hiyerarĢi iliĢkisi bulunmamaktadır7
.
Genel kurul kararı, genel kurul olarak toplanan pay sahiplerinin veya temsilcilerinin, Ģirket iĢlerine dair yapılan öneriler hakkında, iradelerini açıklamalarıyla meydana gelen, hukuki sonuç doğurmaya yönelmiĢ anonim Ģirket irade açıklamasıdır8
. Genel kurulda, pay sahipleri veya temsilcileri iradelerini oyları aracılığı ile açıklarlar.
Genel kurul bir iç organdır9
. Bu nedenle, aldığı kararlar kural olarak sadece iç iliĢkide etkili olur10
. Bu kararlar, Ģirketin yönetim ve temsil organı olan yönetim
153; Korkut, Ömer, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’na Göre Anonim ġirketlerde Genel Kurul Kararlarının Butlanı, Adana 2012, s. 4; Moroğlu, Erdoğan, Anonim Ortaklıkta Genel Kurul Kararlarının Hükümsüzlüğü, GüncellenmiĢ ve GeniĢletilmiĢ 8. Baskı, Ġstanbul 2017, s. 9-10; Nomer, Halûk N., KiĢi Birliklerinde Genel Kurul Kararlarının Geçersizliğine ĠliĢkin Temel Esaslar, Ġstanbul 2008, s. 9-10; Poroy / Tekinalp (Tekinalp / Çamoğlu), N. 513;
PulaĢlı, ġerh, C. 1, § 33, N. 1; Tekil, Fahiman, Anonim ġirketler Hukuku, 2. Bası, Ġstanbul
1998, s. 262; Tekinalp, Sermaye, N. 11-06; ÜçıĢık / Çelik, s. 45, 217; Ünal, Süleyman, Türk Ticaret Kanununa Göre Anonim ġirket Genel Kurul Kararlarının Ġptali, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara 1990, s. 7; Yıldız, ġükrü, Türk Ticaret Kanunu'na Göre Anonim ġirketlerde Genel Kurul Kararlarının Ġptali, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ġstanbul 1989, s. 2; TTK m. 407’nin Gerekçesi.
7 Bozkurt, s. 238; Çamoğlu (Poroy / Tekinalp), N. 663; Karadoğan, s. 6; Kayar, Ticaret, s.
417; PulaĢlı, ġerh, C. 1, § 32, N. 7; ġener, s. 459; Tekinalp, Sermaye, N. 11-08 ve 13-09; TTK m. 375’in Gerekçesi. KarĢ. Bilgili / Demirkapı, ġirketler, s. 258.
8 Ansay, Tuğrul, Anonim ġirketler Hukuku, 6. Baskı, Ankara 1982, s. 187; Arslan, s. 257;
Aslan, s. 230; Çamoğlu (Poroy / Tekinalp), N. 712; Dalay Ülgen, s. 6; Deryal, Yahya,
Anonim Ortaklık Genel Kurul Kararlarının Hukuki Niteliği, Prof. Dr. Fahiman Tekil’in Anısına Armağan, Ġstanbul 2003, s. 380; Erem, Turgut S., Türk Ticaret Kanununa Göre Ticaret Hukuku Prensipleri, C. 2, Ticaret ġirketleri, 3. Baskı, Ġstanbul 1969, s. 200; Güngör, s. 21; HirĢ, Ernst E., Ticaret Hukuku Dersleri, 3. Baskı, Ġstanbul 1948, s. 295; Karslıoğlu, s. 72;
Korkut, s. 4, 5, 13; Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 11, 135; Nomer, Geçersizlik, s. 10; PulaĢlı,
ġerh, C. 1, § 34, N. 247; ÜçıĢık / Çelik, s. 330; Ünal, s. 20; Yıldız, Ġptal, s. 17.
9 Arslanlı, s. 1; Bozkurt, s. 304-305; Çamoğlu (Poroy / Tekinalp), N. 714; Deryal, s. 382;
Güngör, s. 8; Karadoğan, s. 3; Karslıoğlu, s. 16; Kayar, Ticaret, s. 419; Metin, Umut, 6102
Sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK) Hükümlerine Göre “Anonim ġirketlerde Genel Kurul (GK) Kararlarının Butlanı, Ġstanbul Barosu Dergisi, Yıl 2013, C. 87, S. 4, s. 169; PulaĢlı, ġerh, C. 1, § 33, N. 8; ġener, s. 459; Tekinalp, Sermaye, N. 13-06; ÜçıĢık / Çelik, s. 217; Ünal, s. 20; TTK m. 407’nin Gerekçesi.
10
Ansay, Anonim, s. 191; Arslan, s. 267; Arslanlı, s. 2; Aslan, s. 230; Bozkurt, s. 304-305;
Deryal, s. 382; Güngör, s. 8; Karslıoğlu, s. 16; HirĢ, s. 289; Ġmregün, Anonim, s. 84; Çamoğlu (Poroy / Tekinalp), N. 714; Karahan / Huysal, s. 519; Korkut, s. 19; Moroğlu,
Hükümsüzlük, s. 11; Oğuzman, M. Kemal / Barlas, Nami, Medenî Hukuk, 21. Bası, Ġstanbul 2015, N. 616; Onsun, Kemal ġükrü, Ticaret ġirketleri, Ankara 1949, s. 211; PulaĢlı, ġerh, C. 1, § 33, N. 8; PulaĢlı, Hasan, ġirketler Hukuku ġerhi, C. II, Tamamen YenilenmiĢ ve GeniĢletilmiĢ 3. Baskı, Ankara 2018, § 35, N. 2; ġener, s. 459; Tekil, Anonim, s. 262;
6 kurulu aracılığıyla dıĢa yansımaktadır (TTK m. 365). Ancak, genel kurul kararlarının istisnaen dıĢ iliĢkide de etkili olması mümkündür. Bir genel kurul kararının dıĢ iliĢkide etkili olabilmesi için, bunun kanun veya esas sözleĢmede öngörülmüĢ olması gerekir11. Örneğin; TTK m. 356/1’e göre, Ģirketin tescilinden itibaren iki yıl içinde bir iĢletme veya aynın, sermayenin onda birini aĢan bir bedel karĢılığında devralınmasına veya kiralanmasına iliĢkin sözleĢmeler, genel kurulca onaylanıp ticaret siciline tescil edilmedikçe geçerli olmaz. Burada genel kurul tarafından alınan karar dıĢ iliĢkide etkilidir12
. Aynı Ģekilde, TTK m. 538/2’ye göre, önemli miktarda aktiflerin toptan satılabilmesi için genel kurul tarafından alınan karar da dıĢ iliĢkide etkilidir13.
OLUġUMU 2.
Bir genel kurul kararının oluĢup hukuk aleminde hüküm ve sonuçlarını doğurabilmesi için, kanun ve esas sözleĢme hükümlerine uygun Ģekilde genel kurulun toplanması ve karar alması gerekmektedir14
. Buradan hareketle, genel kurulun oluĢumu için gerekli Ģartları genel kurul ve karar olmak üzere ikiye ayırarak inceleyebiliriz:
11 Güngör, s. 8; Karslıoğlu, s. 16; Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 10; ÜçıĢık / Çelik, s. 218.
12 Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 10, dn. 9; ÜçıĢık / Çelik, s. 218, dn. 5.
13 Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 10, dn. 9; ÜçıĢık / Çelik, s. 218, dn. 5.
Öğretide, yönetim kurulu üyeleri ile denetçilerin seçimine iliĢkin kararların da (TTK m. 359 ve 399) dıĢ iliĢkide etkili olduğunu ileri süren yazarlar vardır. Bu yönde bkz. Arslanlı, s. 2, 129;
Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 10, dn. 9 ve s. 23. Aksi yönde bkz. PulaĢlı, ġerh, C. 1, § 33, N. 8,
9.
14
Alper, s. 62; Bahtiyar, s. 198; Bilgili / Demirkapı, ġirketler, s. 343; Çamoğlu (Poroy /
Tekinalp), N. 722a; Çelik, s. 230; Dalay Ülgen, s. 55; Deryal, s. 380; GümbüĢoğlu, Rıza,
Türk Ticaret Kanunu Tasarısı'nın Genel Kurul Kararlarının Hükümsüzlüğü Yönünden Getirdiği Yenilikler, Legal Hukuk Dergisi, Yıl 2009, C. 7, S. 78, s. 1789; Güngör, s. 33;
Karadoğan, s. 12-13; Karahan / Huysal, s. 555; Karslıoğlu, s. 94; Kayar, Ticaret, s. 431; Korkut, s. 36; Metin, s. 173; Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 77; PulaĢlı, ġerh, C. 2, § 35, N. 4; ÜçıĢık / Çelik, s. 336-337; Ünal, s. 27; Yıldız, Ġptal, s. 18. 11. HD, 24.09.1993, E. 1992/5419,
K. 1993/5826 (HukukTürk, E. T. 07.10.2018); HGK, 02.04.2014, E. 2013/1048, K. 2014/430:
“... Şirketler hukukundaki emredici hükümlere göre, genel kurul kararlarının oluşabilmesi için iki kurucu unsur gereklidir: Birincisi genel kurul toplantısı yapılması, ikincisi toplantıda karar alınmasıdır. Bunların birisindeki eksiklik halinde, işlem (karar) hiç doğmamış sayılır; yani baştan itibaren yoktur...” (Lexpera, E. T. 11.06.2018).
7
Genel Kurul a.
Genel Kurul Toplantısı Yapma Zorunluluğu aa.
Genel kurul kararının, toplantıya katılan veya katılmayan bütün pay sahipleri için bağlayıcı olması nedeniyle (TTK m. 423), genel kurulun toplanması ve karar alması kanun koyucu tarafından sıkı Ģekil Ģartlarına bağlanmıĢtır15
. Bir genel kurul kararının oluĢabilmesi için öncelikle kanun ve esas sözleĢme hükümlerine uygun bir genel kurul toplantısının yapılması gerekir. Genel kurul toplantısı yapılmaksızın, pay sahiplerinin veya temsilcilerinin karar alması mümkün değildir16.
Derneklerde toplantısız alınan kararların düzenlendiği TMK m. 76/1’e göre17
, bütün üyelerin bir araya gelmeksizin yazılı katılımıyla karar alınabilir. Aynı imkân anonim Ģirket yönetim kurulu için TTK m. 390/4’te18, limited Ģirket genel kurulu için
TTK m. 617/4’te19
tanınmasına rağmen, anonim Ģirket genel kurulu için tanınmamıĢtır. Bu nedenle, anonim Ģirketlerde pay sahiplerinin bir araya gelmeksizin yazılı katılım yoluyla (elden dolaĢtırma usulü) karar almaları mümkün değildir20
.
15 Ġmregün, Anonim, s. 88; Ġmregün, Oğuz, Anonim ġirketlerde Pay Sahipleri Arasında Umumî
Heyet Kararlarından Doğan Menfaat Ġhtilâfları ve Bunları Telif Çareleri, Ġstanbul 1962, s. 7.
16
Arslanlı, s. 11; Bahtiyar, s. 198; Çamoğlu (Poroy / Tekinalp), N. 722a; Dalay Ülgen, s. 56;
Güngör, s. 34; HirĢ, s. 290; Karslıoğlu, s. 95; Korkut, s. 5; Moroğlu, Erdoğan, Anonim
Ortaklıkta Genel Kurulun Toplantıya Daveti Merasimine Aykırılığın Genel Kurul Kararına Etkisi ve Yargıtay Kararları, Makaleler, Ġstanbul 2010, s. 175-176; Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 78; ġener, s. 474; Ünal, s. 41; Yıldız, Ġptal, s. 18.
17 TMK m. 76/1: “Bütün üyelerin bir araya gelmeksizin yazılı katılımıyla alınan kararlar ile
dernek üyelerinin tamamının kanunda yazılı çağrı usulüne uymaksızın bir araya gelerek aldığı kararlar geçerlidir.”.
18
TTK m. 390/4: “Üyelerden hiçbiri toplantı yapılması isteminde bulunmadığı takdirde, yönetim
kurulu kararları, kurul üyelerinden birinin belirli bir konuda yaptığı, karar şeklinde yazılmış önerisine, en az üye tam sayısının çoğunluğunun yazılı onayı alınmak suretiyle de verilebilir. Aynı önerinin tüm yönetim kurulu üyelerine yapılmış olması bu yolla alınacak kararın geçerlilik şartıdır. Onayların aynı kâğıtta bulunması şart değildir; ancak onay imzalarının bulunduğu kâğıtların tümünün yönetim kurulu karar defterine yapıştırılması veya kabul edenlerin imzalarını içeren bir karara dönüştürülüp karar defterine geçirilmesi kararın geçerliliği için gereklidir.”.
19
TTK m. 617/4: “Herhangi bir ortak sözlü görüşme isteminde bulunmadıkça, genel kurul
kararları, ortaklardan birinin gündem maddesi ile ilgili önerisine diğer ortakların yazılı onayları alınmak suretiyle de verilebilir. Aynı önerinin tüm ortakların onayına sunulması kararın geçerliliği için şarttır.”.
20
Bilgili / Demirkapı, ġirketler, s. 259, 343; Bozkurt, s. 351; Çeker, Mustafa, Anonim
Ortaklıkta Oy Hakkı ve Kullanılması, Ankara 2000, s. 7, 178; Çevik, s. 578, 629; Dağ, Üner, Anonim Ortaklıklarda Pay Sahibi Açısından Oy Hakkının Kazanılması ve Kullanılması, Ġstanbul 1996, s. 15; Dalay Ülgen, s. 55; Erem, s. 201; Güngör, s. 34; HirĢ, s. 292;
8 Böyle bir imkânın anonim Ģirket genel kurulu için tanınmamasının sebebi, genel kurul toplantılarının Ģekle tâbi olması ve bazı hâllerde Bakanlık temsilcisinin huzurunda yapılmasıdır21
. Aynı Ģekilde, KoopK m. 54’e göre22, ortak sayısı 1000’den fazla olan kooperatiflerde mektupla oy kullanmak suretiyle karar almak mümkündür. Ancak, bu imkân da sadece kooperatifler için tanınmıĢ olup, anonim Ģirket genel kurulu için tanınmadığından, anonim Ģirketlerde mektupla oy kullanmak suretiyle karar alınması mümkün değildir23
. Genel kurulda, elektronik ortamda katılım (TTK m. 1527/5) dıĢında e-posta yolu ile oy kullanmak suretiyle de karar alınamaz24
.
Genel kurulun, elektronik ortamda toplanıp toplanamayacağı sorusu konumuz açısından önem arz etmektedir. TTK m. 1527/5’e göre; “Anonim şirketlerde genel kurullara elektronik ortamda katılma, öneride bulunma, görüş açıklama ve oy verme, fizikî katılmanın ve oy vermenin bütün hukuki sonuçlarını doğurur.”.
Anonim ġirketlerde Elektronik Ortamda Yapılacak Genel Kurullara ĠliĢkin Yönetmelik25
ile genel kurula elektronik ortamda katılmaya, görüĢ açıklamaya ve oy kullanmaya iliĢkin usul ve esaslar düzenlenmiĢtir (m. 2). Yönetmelik’in 4.
Karslıoğlu, s. 95; Kırca, Ġsmail / ġehirali Çelik, Feyzan Hayal / Manavgat, Çağlar, Anonim
ġirketler Hukuku, C. 2/2, Genel Kurul Kararlarının Hükümsüzlüğü, 2. Bası, Ankara 2017, s. 8-9; Korkut, s. 36; Moroğlu, Davet, s. 175-176; Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 78; PulaĢlı, ġerh, C. 1, § 34, N. 72; PulaĢlı, ġerh, C. 2, § 35, N. 4; ġener, s. 507-508, 531; Tekil, Anonim, s. 307; von Steiger, F. (Çeviren: Çağa, Tahir), Ġsviçrede Anonim ġirketler Hukuku, Ġstanbul 1968, s. 211; Yıldız, Ġptal, s. 18.
21
HirĢ, s. 290.
22 KoopK m. 54: “Ortak sayısı 1000 den fazla olan kooperatiflerde, anasözleşmelerine kayıt
konulmak suretiyle:
1. Genel Kurula ait kararlardan, hepsinin veya bir kısmının ortakların oylarını mektupla bildirmeleri suretiyle verilmesi,
2. Ortakların gruplara ayrılarak verecekleri kararlarla tespit edecekleri talimat gereğince oy vermek üzere kendi aralarından seçecekleri temsilciler topluluğu,
Genel Kurul sayılabilir...”.
23
Bilgili / Demirkapı, ġirketler, s. 259; Bozkurt, s. 351; Çeker, Oy, s. 7, 186; Dağ, s. 15; Dalay
Ülgen, s. 56; Karslıoğlu, s. 95; Korkut, s. 36; PulaĢlı, ġerh, C. 1, § 34, N. 68; PulaĢlı, ġerh,
C. 2, § 35, N. 4; Tekil, Anonim, s. 307; Yıldız, Ġptal, s. 18.
Pay sahiplerine mektupla oy kullanma olanağının tanınmasının, ülkemizde pek yararlı olmayacağı yönünde Almanya ile karĢılaĢtırmalı açıklamalar için bkz. PulaĢlı, ġerh, C. 1, § 34, N. 61.
24 PulaĢlı, ġerh, C. 2, § 35, N. 4.
9 maddesinde “elektronik genel kurul sistemi” ve “elektronik ortamda katılma” tanımlanmıĢtır. Yönetmelik’e göre; genel kurullara elektronik ortamda katılmayı teminen kurulan biliĢim sistemine elektronik genel kurul sistemi denir (m. 4/1-c). Bu sistemden genel kurul toplantılarına katılmaya, görüĢ açıklamaya, öneride bulunmaya ve oy kullanmaya da elektronik ortamda katılma denir (m. 4/1-ç). Yönetmelik’in 9. maddesinde, genel kurul toplantısının fiziki ve elektronik ortamda aynı anda açılacağı belirtilmiĢtir.
TTK m. 1527 ile Yönetmelik’in mezkûr hükümleri birlikte incelendiğinde, genel kurulun elektronik ortamda toplanmasının düzenlenmediği, sadece fiziki ortamda toplanan genel kurula elektronik ortamda katılmanın düzenlendiği görülmektedir. Bu nedenle, kanımızca, genel kurulun tamamen elektronik ortamda toplanması mümkün olmayıp, sadece fiziki ortamda toplanan genel kurula elektronik ortamda katılmak mümkündür26
. Bu çerçevede, genel kurulun elektronik ortamda toplanabileceği izlenimi yaratan Yönetmelik ismi de yanıltıcıdır.
Çağrı Zorunluluğu ab.
Genel kurulun hukuka uygun bir Ģekilde toplanabilmesi için bütün pay sahiplerine veya temsilcilerine, esas sözleĢmede gösterilen Ģekilde bir çağrının yapılması gerekir (TTK m. 414/1). Çağrı; bütün pay sahiplerine veya temsilcilerine, mevsuf yazılı Ģekilde yapılan, yöneltilmesi gerekli bir irade açıklamasıdır27. Çağrının
hüküm ve sonuçlarını doğurabilmesi için pay sahiplerine veya temsilcilerine yöneltilmesi yeterli olup, bu kiĢilere varması veya bu kiĢiler tarafından öğrenilmesi ya da kabulü gerekli değildir28
.
Çağrı, toplantı çağrısı yapmaya yetkili organ veya kiĢilerce yapılır. Çağrı yapmaya esas olarak yetkili organ yönetim kuruludur (TTK m. 410/1, GKYön m. 9/1). Yönetim kurulu, görev süresi sona ermiĢ olsa bile, genel kurulu toplantıya
26 Aynı yönde bkz. Bahtiyar, s. 154; Karadoğan, s. 19; Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 78; PulaĢlı,
ġerh, C. 1, § 34, N. 72; ġener, s. 460. Aksi yönde bkz. Çamoğlu (Poroy / Tekinalp), N. 716a;
Tekinalp, Sermaye, s. 302; ÜçıĢık / Çelik, s. 224.
27 Karadoğan, s. 27; Karslıoğlu, s. 160; Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 79; von Steiger, s. 219;
Ünal, s. 27; Yıldız, Ġptal, s. 21.
10 çağırabilir (TTK m. 410/1, GKYön m. 9/1)29
. Ancak, azledilmiĢ veya seçimine dair genel kurul kararı kesinleĢmiĢ mahkeme hükmüyle hükümsüz olan yönetim kurulunun genel kurulu toplantıya çağırma yetkisi yoktur30
.
Yönetim kurulu, çağrı yetkisini kurul olarak haiz olduğundan (TTK m. 410), çağrının kurul olarak alınan bir kararla yapılması gerekir31
. Esas sözleĢmede aksine ağırlaĢtırıcı bir hüküm bulunmadığı takdirde, yönetim kurulu üye tam sayısının çoğunluğu ile toplanır ve kararlarını toplantıda hazır bulunan üyelerin çoğunluğu ile alır (TTK m. 390/1).
Kanun koyucu, yönetim kurulu dıĢında bazı kiĢilere de toplantı çağrısı yapma yetkisi vermiĢtir. Yönetim kurulunun, devamlı olarak toplanamaması, toplantı nisabının oluĢmasına imkân bulunmaması veya mevcut olmaması durumlarında,
29 TTK m. 410’un eTTK’daki karĢılığı olan eTTK m. 365’te, “Umumi heyeti adi toplantıya davet,
idare meclisine ve fevkalede toplantılara davet, hem idare meclisine, hem de 355‟inci madde gereğince murakıplara aittir.” denilmekteydi. Bu nedenle öğretide, süresi dolmuĢ olan
yönetim kurulunun genel kurulu toplantıya çağırıp çağıramayacağı tartıĢmalıydı.
Yargıtay’ın yerleĢik içtihadı, yönetim kurulunun görev süresi bitmiĢ olsa bile genel kurulu toplantıya davet edebileceği yönündeydi. Bkz. 11. HD, 04.05.2000, E. 2000/385, K. 2000/3835: “...Anonim şirketlerde görev süresi biten yönetim kurulu üyelerinin bu sıfatlarının
kendiliğinden düşeceğine dair bir hüküm bulunmaması nedeniyle yönetim kurulunun yeni yönetim seçilene kadar zorunlu görevlerine devam edeceklerinin kabulü gerekir. (Dairemizin 30.11.1992 Tarih 6220/11024 sayılı kararı). Bu durumda yönetim kurulu üyelerinin görev süresinin bitmesiyle şirketin kendiliğinden organsız kaldığından söz edilemez... Bu cümleden olarak ve Dairemizin emsal uygulamalarında yönetim kurulunun görev süresi bitmiş olsa bile genel kurulu toplantıya davet edebilir.” (HukukTürk, E. T. 24.07.2018); 11. HD, 01.06.2009,
E. 2009/5463, K. 2009/6666: “... anonim şirketlerde görev süresi biten yönetim kurulu
üyelerinin bu sıfatlarının kendiliğinden düşeceğine dair bir hüküm bulunmaması nedeniyle yönetim kurulunun yeni yönetim seçilene kadar zorunlu görevlerine devam edeceklerini kabulü gerekir (Dairemizin 30.11.1992 tarih 6220/11024 sayılı kararı). Bu durumda yönetim kurulu ve denetim kurulu üyelerinin görev süresinin bitmesiyle şirketin kendiliğinden organsız kaldığından söz edilemez. Bu cümleden olarak ve Dairemizin emsal uygulamalarında yönetim kurulunun görev süresi bitmiş olsa bile genel kurulu toplantıya davet edebilir...” (Ġstanbul
Barosu Yargıtay Karar ArĢivi, E. T. 16.04.2018).
TTK m. 410/1 ile yönetim kurulunun görev süresi bitmiĢ olsa bile, genel kurulu toplantıya çağırabileceği açıkça düzenlenerek bu tereddüt ortadan kaldırılmıĢtır.
30 Alper, s. 64; Arslanlı, s. 11, dn. 35; Karslıoğlu, s. 166; Korkut, s. 149; Moroğlu,
Hükümsüzlük, s. 87; ġener, s. 464; Ünal, s. 29; Yıldız, Ġptal, s. 23. Aksi yönde bkz. Bilgili /
Demirkapı, ġirketler, s. 281. Bilgili / Demirkapı, seçimine iliĢkin genel kurul kararının iptali
sebebiyle yetkisiz kalan yönetim kurulunun da genel kurulu toplantıya çağırabilmesinin doğru olacağını belirtmektedir (Bilgili / Demirkapı, ġirketler, s. 281).
31 Arslan, s. 254; Arslanlı, s. 14; Bahtiyar, s. 161; Bilgili / Demirkapı, ġirketler, s. 281;
Bozkurt, s. 307; Çeker, Ticaret, s. 256; Ġmregün, Anonim, s. 91; Ġmregün, Menfaat, s. 9; Karadoğan, s. 28; Karahan / Huysal, s. 529; Karslıoğlu, s. 165; Korkut, s. 6; Moroğlu,
Hükümsüzlük, s. 90; ġener, s. 463; Tekinalp, Sermaye, N. 13-19; Ünal, s. 29; von Steiger, s. 219; Yıldız, Ġptal, s. 24.
11 mahkemeden izin alan her bir pay sahibi genel kurulu toplantıya çağırabilir (TTK m. 410/2, GKYön m. 9/2).
Sermayenin en az onda birini, halka açık Ģirketlerde yirmide birini oluĢturan veya esas sözleĢmede öngörülmesi halinde daha az sayıdaki pay sahiplerince oluĢturulan azlık pay sahipleri, yönetim kurulundan, yazılı olarak gerektirici sebepleri ve gündemi belirterek, genel kurulu toplantıya çağırmasını noter aracılığıyla isteyebilir (TTK m. 411/1, GKYön m. 9/3). Yönetim kurulu çağrı istemini kabul edebileceği gibi, reddedebilir veya cevap vermeyebilir. Yönetim kurulu çağrıyı kabul ettiği takdirde, genel kurul en geç kırk beĢ gün içinde yapılacak Ģekilde toplantıya çağrılır (TTK m. 411/4)32. Yönetim kurulu tarafından toplantı
çağrısı yapılmaması halinde azlık pay sahipleri, genel kurulu toplantıya çağırabilir (TTK m. 411/4, GKYön m. 9/4). Bu hâlde, azlık pay sahiplerinin mahkemeye baĢvurup karar almasına gerek yoktur33
. Azlık pay sahiplerinin çağrı istemleri yönetim kurulu tarafından reddedildiği veya isteme yedi iĢ günü içinde olumlu cevap verilmediği takdirde, aynı pay sahipleri, Ģirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesinden genel kurulun toplantıya çağrılmasını isteyebilir (TTK m. 412, GKYön m. 9/5).
Görevleri ile ilgili konularda, tasfiye memurları da genel kurulu toplantıya çağırmaya yetkilidir (TTK m. 410/1, GKYön m. 9/6). Esas sözleĢmeyle veya genel kurul kararıyla ayrıca tasfiye memuru atanmadığı takdirde, tasfiye yönetim kurulu tarafından yapılacağından (TTK m. 536/1), çağrı da tasfiye memuru sıfatıyla yönetim kurulu tarafından yapılır34
. Ancak anonim Ģirket, iflas nedeniyle tasfiye durumunda
32
TTK m. 411/4’e göre; “... genel kurul en geç kırk beş gün içinde yapılacak şekilde toplantıya
çağrılır...”. Madde gerekçesinde de “... toplantının kabul tarihinden itibaren kırkbeş günde yapılması zorunluluğu (ndan)...” söz edilmektedir. Ancak GKYön m.9/4’te “... kırkbeş gün içerisinde toplantı çağrısının yönetim kurulu tarafından yapılmaması halinde...” azlık pay
sahiplerinin genel kurulu toplantıya çağırabileceği düzenlenmiĢtir. GKYön m. 9/4, TTK m. 411/4 hükmüne açıkça aykırıdır.
33 TTK m. 411’in Gerekçesi.
12 ise, genel kurulu toplantıya çağırma yetkisi iflas idaresine aittir (TTK m. 534, ĠĠK m. 226/1)35.
Çağrı, TTSG’de yayımlanan ilan ile yapılır (TTK m. 414/1, GKYön m. 10/1). Ġnternet sitesi açmakla yükümlü olan Ģirketler36, bu ilanı internet sitelerinde de
yayımlamak zorundadır (TTK m. 414/1, GKYön m. 10/1). Elektronik ortamda katılma sistemini uygulayan Ģirketlerde, elektronik genel kurul sisteminde de ayrıca çağrı yapılır (GKYön m. 10/1).
Çağrı, ilan ve toplantı günleri hariç olmak üzere, toplantı tarihinden en az iki hafta önce yapılır (TTK m. 414/1, GKYön m. 10/2). Pay defterinde yazılı pay sahipleri ile önceden Ģirkete pay senedi veya pay sahipliğini ispatlayıcı belge vererek adresini bildiren pay sahiplerine, toplantı günü ile gündem ve ilanın çıktığı veya çıkacağı gazeteler iadeli taahhütlü mektupla bildirilir (TTK m. 414/1, GKYön m. 10/1).
Genel kurulun toplantıya çağrılmasına iliĢkin ilanlarda ve pay sahiplerine gönderilecek mektuplarda yer alması gereken kayıtlar GKYön m. 11’de düzenlenmiĢtir.
Çağrısız Genel Kurul ac.
Genel kurul kararları, toplantıda hazır bulunmayan pay sahipleri için de geçerli olduğundan (TTK m. 423), bütün pay sahiplerinin katılım oranını arttırmak ve toplantı gündeminden haberdar ederek hazırlanabilmelerini sağlamak amacıyla, çağrı sıkı Ģekil Ģartlarına bağlanmıĢtır37
. Böylece, pay sahiplerinin genel kurulda konuĢma
35 Aslan, s. 228; Bahtiyar, s. 164; Bilgili / Demirkapı, ġirketler, s. 280, 287; Karadoğan, s. 32;
Karahan / Huysal, s. 529; Karslıoğlu, s. 175; Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 99; ġener, s. 464; Yıldız, Ġptal, s. 28.
36 TTK m. 1524/1’e göre, TTK m. 397/4 uyarınca denetime tabi olan sermaye Ģirketleri bir
internet sitesi açmak ve bu sitenin belirli bir bölümünü Ģirketçe kanunen yapılması gereken ilanların yayımlanmasına özgülemek zorundadır. TTK m. 397/4 uyarınca denetime tabi olan sermaye Ģirketleri, Bakanlar Kurulu’nun 19.12.2012 tarihli 2012/4213 sayılı “Bağımsız
Denetime Tabi Olacak Şirketlerin Belirlenmesine Dair Karar(ı)” ile belirlenmiĢtir (RG,
23.01.2013, S. 28537). Bu Karar, daha sonra Bakanlar Kurulu’nun 10.02.2014 tarihli 2014/5973 sayılı (RG, 14.03.2014, S. 28941), 29.12.2014 tarihli 2014/7149 sayılı (RG, 01.02.2015, S. 29254) ve 16.02.2016 tarihli 2016/8549 sayılı (RG, 19.03.2016, S. 29658) kararları ile değiĢtirilmiĢtir.
37 Arslan, s. 256; Karslıoğlu, s. 162-163; Ġmregün, Anonim, s. 93; Ġmregün, Menfaat, s. 10, 18;
13 ve oy kullanma gibi pay sahipliği haklarını kullanması mümkün olacaktır38. Ancak kanun koyucu, çağrı amacının gerçekleĢtiği ve pay sahipliği haklarının kullanılabilmesi imkânının sağlandığı hallerde genel kurulun çağrısız toplanabilmesine izin vermiĢtir39
. TTK m. 416/1’e göre; “Bütün payların sahipleri veya temsilcileri, aralarından biri itirazda bulunmadığı takdirde, genel kurula katılmaya ve genel kurul toplantılarının yapılmasına ilişkin hükümler saklı kalmak şartıyla, çağrıya ilişkin usule uyulmaksızın, genel kurul olarak toplanabilir ve bu toplantı nisabı varolduğu sürece karar alabilirler.”.
Karar b.
Öneriler ve GörüĢme aa.
Genel kurulda görüĢme, esas sözleĢmede aksine herhangi bir düzenleme yoksa, genel kurul tarafından seçilen ve pay sahibi sıfatını taĢıması Ģart olmayan bir baĢkan tarafından yönetilir (TTK m. 419/1, GKYön m. 14/1). Genel kurulda görüĢmelere baĢlamak için öncelikle toplantı nisabının bulunup bulunmadığı tespit edilir40
. Kanunda veya esas sözleĢmede daha ağır bir nisap öngörülmemiĢse, genel kurul sermayenin en az dörtte birini temsil eden pay sahiplerinin veya temsilcilerinin varlığıyla toplanır (TTK m. 418/1, GKYön m. 22/1). Bu nisabın toplantı süresince korunması zorunludur (TTK m. 418/1, GKYön m. 22/1). Toplantı nisabının sağlanması halinde, baĢkan görüĢmeyi açar ve söz isteyenlere konuĢma fırsatı verir41
. Bir genel kurul kararının alınabilmesi için önerinin varlığı Ģarttır42
. GörüĢme, mevcut öneriler hakkında yapılır43. Karar almak için, önerinin hemen oylamaya
38 Karslıoğlu, s. 163; Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 118; ġener, s. 474.
39
Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 118; Ünal, s. 39.
40 Bilgili / Demirkapı, ġirketler, s. 305; Çamoğlu (Poroy / Tekinalp), s. 498; Çevik, s. 612;
Domaniç, Hayri, Anonim ġirketler Hukuku ve Uygulaması, TTK. ġerhi II, Ġstanbul 1988, s.
840; Ġmregün, Anonim, s. 112; Karslıoğlu, s. 179; Korkut, s. 11; Onsun, s. 195; Tekil, Anonim, s. 281; ÜçıĢık / Çelik, s. 266; von Steiger, s. 223; Yıldız, Ġptal, s. 48.
41 Arslanlı, s. 41; Bilgili / Demirkapı, ġirketler, s. 305; Domaniç, s. 840; Onsun, s. 196.
GKYön Ek-5’te yer alan “İç Yönerge Örneği” m. 6’da da “Toplantı ... yönetim kurulu başkanı
ya da başkan yardımcısı veya yönetim kurulu üyelerinden birisi tarafından, Kanunun 418 inci ve 421 inci maddelerinde belirtilen nisapların sağlandığının bir tutanakla tespiti üzerine açılır...” Ģeklinde bir düzenleme olduğu görülmektedir.
42 Güngör, s. 38; Karslıoğlu, s. 115; Korkut, s. 12; Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 136; Nomer,
14 sunulmasına gerek yoktur44. Pay sahipleri, öneri hakkında yapılan bu görüĢmeler
aracılığıyla karara bağlanacak konuda aydınlanır ve buna göre oy kullanırlar45
.
Oylama ve Karar Yetersayısı ab.
Bir genel kurul toplantısında, pay sahipleri veya temsilcileri, Ģirket iĢlerine dair bir öneri hakkındaki iradelerini oyları ile açıklarlar. Oylama yapmaksızın karar alınması mümkün değildir46
. Bu nedenle bir önerinin oylamaya sunulmadığı hallerde, bir ret kararından bile söz edilemez47.
TTK m. 434/1’e göre oy hakkı sadece genel kurulda kullanılabilir. Bu kural emredici niteliktedir48. Bu kuralın tek bir istisnası vardır, o da elektronik ortamda oy kullanılmasıdır (TTK m. 434/1). TTK m. 1527/5’e göre, genel kurula elektronik ortamda katılarak oy kullanmak mümkündür. Elektronik ortamda kullanılan oy, fiziki ortamda kullanılan oyun bütün hukuki sonuçlarını doğurur (TTK m. 1527/5).
TTK m. 434/2’ye göre, her pay sahibine en az bir oy hakkı tanınmıĢtır. Böylece, eTTK’daki her paya en az bir oy cümlesi ile özetlenebilecek “pay sistemi” terk edilmiĢ; her pay sahibine en az bir oy cümlesi ile özetlenebilecek “pay sahibinin
paylarının toplam itibarî değeri sistemine” geçilmiĢtir49
.
Oy hakkı payın taahhüt edilmesiyle değil, kanunen veya esas sözleĢmeyle belirlenmiĢ bulunan payın en az miktarının ödenmesiyle doğar (TTK m. 435). Pay taahhüdünde bulunanlar ödeme yükümlülüğünü yerine getirmedikçe bu paylar için oy kullanamazlar50.
43
Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 136; Ünal, s. 47.
44 Arslanlı, s. 41.
45 Karslıoğlu, s. 196; Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 136; Ünal, s. 48; Yıldız, Ġptal, s. 56.
46 Karslıoğlu, s. 226; Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 139; Ünal, s. 48; Yıldız, Ġptal, s. 80.
47
Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 139.
48 TTK m. 434’ün Gerekçesi. 49 TTK m. 434’ün Gerekçesi. 50 TTK m. 435’in Gerekçesi.
15 Genel kurul, kural olarak, toplantıda hazır bulunan oyların çoğunluğu ile karar alır (TTK m. 418/2, GKYön m. 22/1). Ancak, esas sözleĢme değiĢikliklerinde ağırlaĢtırılmıĢ toplantı ve karar nisapları aranmıĢtır (TTK m. 421).
Oylama Sonucunun Tespiti ve Toplantı Tutanağı ac.
Genel kurul kararının meydana gelebilmesi için oylamanın ardından, oyların sayılıp değerlendirilmesi suretiyle kararın tespiti gerekir51
. Bu tespit, toplantıyı yöneten baĢkan tarafından, önerinin kabul veya reddedilmiĢ olduğuna dair bir açıklama ile yapılabileceği gibi; sadece önerinin lehinde ve aleyhindeki oy sayısı belirtilerek örtülü bir Ģekilde de yapılabilir52.
Genel kurul toplantısında yapılan görüĢmeler ve alınan kararlar, toplantı baĢkanlığı tarafından tutanağa yazılır (TTK m. 422/1, GKYön m. 26/1). Tutanak, pay sahiplerini veya temsilcilerini, bunların sahip oldukları paylarını, gruplarını, sayılarını, itibarî değerlerini, genel kurulda sorulan soruları, verilen cevapları, alınan kararları, her karar için kullanılan olumlu ve olumsuz oyların sayılarını içerir (TTK m. 422/1, GKYön m. 26/2). Tutanak, toplantı baĢkanlığı ve Bakanlık temsilcisinin katılması gereken toplantılarda Bakanlık temsilcisi tarafından imzalanır (TTK m. 422/1, GKYön m. 26/1). Tek pay sahipli Ģirketlerde toplantıda hazır bulunan pay sahibinin veya temsilcisinin de toplantı tutanağını imzalaması zorunludur (GKYön m. 26/1). Bunun dıĢındaki genel kurul toplantılarında, pay sahiplerinin toplantı tutanağını imzalaması zorunlu değildir53
. Tutanak tutulmaz veya tutulmasına rağmen
51
Güngör, s. 38; Karslıoğlu, s. 231; Korkut, s. 13; Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 145; Ünal, s. 50.
52 Karslıoğlu, s. 236; Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 146; Ünal, s. 50.
53 Bahtiyar, s. 196; Bilgili / Demirkapı, ġirketler, s. 316-317; Bozer, Ali, Anonim ġirketlerde
Genel Kurul Tutanaklarının Ġmzalanması, BATĠDER, C. 2, S. 2, s. 268; Korkut, s. 18;
Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 148; PulaĢlı, ġerh, C. 1, § 34, N. 383; Ünal, s. 50. TD, 16.05.1963,
E. 5566, K. 2167: “... Türk Ticaret Kanunu'nun 378 inci maddesinden 297 nci maddesine
yapılan atıf pay sahiplerinden zaptı imzalayacak veya muhalefetini yazacaklara engel olunmamasını sağlamağa mauf olduğundan şirket genel kurul toplantısında hazır bulunan pay sahiplerinin kendi kusur ve iradeleri ile bu zabıtları imza etmemiş olmaları yapılan müzakerelerin ve alınan kararların iptalini gerektirmez. Esasen bir pay sahibi zaptı imzaya fiilen de icbar edilemez. Bu itibarla şirket genel kurul toplantılarında çoğunluğun verdiği bir kararın, bir veya bir kısım pay sahiplerinin, zaptı imza etmemiş olmaları sebebiyle, hükümden düşürülmek istenmesi objektif iyiniyet kurallarına da uygun sayılamıyacağından, Medeni Kanun‟un 2 nci maddesi gereğince kanun tarafından korunamaz.” (BATĠDER, C. 2, S. 2, s.
266) ve bu kararın ayrıntılı tahlili için bkz. Bozer, s. 265-269; 11. HD, 27.02.1985, E. 1984/6641, K. 1985/1003: “... Dairemizin kökleşmiş içtihatlarına göre (YTD. 16.5.1963 gün ve
16 toplantı baĢkanı ve Bakanlık temsilcisinin katılması gereken toplantılarda Bakanlık temsilcisi tarafından imzalanmazsa, artık hukuken mevcut bir karardan söz edilemez (TTK m. 422/1, GKYön m. 26/5)54
.
Yönetim kurulunca genel kurul toplantısından sonra genel kurul tutanağının noterce onaylanmıĢ bir sureti ile Bakanlık temsilcisi bulunan toplantılarda temsilcinin görevlendirme yazısının bir nüshası ve ticaret sicil müdürlüğünce istenecek diğer belgeler, derhal ilgili ticaret sicili müdürlüğüne verilir (TTK m. 422/2, GKYön m. 29/1).
B. GENEL KURUL KARARLARININ HUKUKĠ NĠTELĠĞĠ
Genel kurul kararını, yukarıda; genel kurul olarak toplanan pay sahiplerinin veya temsilcilerinin, Ģirket iĢlerine dair yapılan öneriler hakkında, iradelerini açıklamalarıyla meydana gelen, hukuki sonuç doğurmaya yönelmiĢ anonim Ģirket irade açıklaması olarak tanımlamıĢtık55. Tanımda, genel kurul kararının bir irade
açıklaması olduğu göze çarpmaktadır. Ancak nasıl bir irade açıklaması olduğunun tespiti gerekir.
5566/2167; YTD. 14.5.1964 gün ve 4265/1775 sayılı), TTK‟nın 378‟inci maddesinin atıfta bulunduğu aynı yasanın 297‟nci maddesinde sözü edilen şartın uygulama zorluğu bakımından yerine getirilmiş olmasının aranmaması gerektiği kabul edilmiş olmasına ve esasen yasanın yerine getirilmesi mümkün olan hususları bir geçerlik şartı olarak vazetmesi gerekmesine nazaran, davacı vekilinin yerinde görülmeyen, tüm temyiz itirazlarının reddiyle hükmün onanması gerekmiştir...” (EriĢ, Gönen, Gerekçeli-Açıklamalı-Ġçtihatlı 6335 Sayılı Kanunla
GüncellenmiĢ Yeni TTK Hükümlerine Göre Ticari ĠĢletme ve ġirketler, Ticaret Sicili Yönetmeliği ve Ġlgili Tebliğler, C. 3, Ankara 2013, s. 2874); 11. HD, 02.06.2003, E. 2003/68, K. 2003/5809: “... Anonim şirketin, genel kurul toplantısına ait tutanağın toplantıya katılan
ortakların tamamı tarafından imzalanmasını sağlamak çok defa olanaksızdır... Uygulama ve öğretiye göre, genel kurul tutanağını divan heyeti ile Ticaret Bakanlığı Komiseri'nin imzalaması yeterli olup, pay sahibi zaptı imzalamaya fiilen de icbar edilemez...” (Moroğlu,
Erdoğan / Kendigelen, Abuzer, Ġçtihatlı-Notlu Türk Ticaret Kanunu ve Ġlgili Mevzuat, GüncelleĢtirilmiĢ 10. Bası, Ġstanbul 2014, s. 321).
54
AltaĢ, Anonim, s. 158-159; Ansay, Anonim, s. 195-196; Arslan, s. 266; Arslanlı, s. 65;
Güngör, s. 39; HirĢ, s. 291; Ġmregün, Anonim, s. 118; Karahan / Huysal, s. 538, 550; Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 147; Nomer, Geçersizlik, s. 50; ÜçıĢık / Çelik, s. 333; Yıldız,
Ġptal, s. 83. HGK, 06.02.1957, E. 50, K. 20: “... 865 sayılı TTK‟nun 482 nci maddesi yoluyla
kooperatiflerin umumi heyetlerinin kararları hakkında da tatbik olunan 297 ve 377 nci maddeleri hükmünce Ticaret Vekâleti komiserinin toplantılarda bulunup zabıtları imzalamış olması kararların muteberliği için zaruri bir şarttır. Demek ki bu zaruri şart gerçekleşmiş olmadığı takdirde artık bir karar söz konusu olmayacaktır. Yani ortada keenlemyekûn bir karar bulunacaktır. Bunun da aynı Kanunun 381 inci maddesi ile bir ilgisi yoktur ve bu karar taslağı iptaline ihtiyaç olmaksızın hükümsüzdür...” (Moroğlu, Hükümsüzlük, s. 147-148, dn.
245). KarĢ. Bilgili / Demirkapı, ġirketler, s. 316.
17 Türk borçlar hukuku öğretisinde irade açıklamaları; hukuki iĢlemler, hukuki iĢlem benzerleri ve maddi fiiller olmak üzere üç kısma ayrılarak incelenmektedir56
. Bir veya daha fazla kiĢinin, hukuki bir sonuç doğurmaya yönelmiĢ irade açıklaması veya açıklamalarına hukuki iĢlem denir57
. Bu hukuki sonuç, bir hak veya hukuki iliĢkinin kurulması veya değiĢtirilmesi biçiminde olabileceği gibi ortadan kaldırılması biçiminde de olabilir58
. Hukuki iĢlemler, iradenin doğrudan doğruya bir hukuki sonuca yönelmesinden dolayı diğer irade açıklamalarından ayrılır59
.
Hukuki iĢlem benzerlerinde, hukuki bir sonuç doğurmaya yönelmiĢ olup olmadığına bakılmaksızın, açıklanan iradeye hukuk düzeni tarafından bir sonuç
56 Ataay, Aytekin, Borçlar Hukukunun Genel Teorisi, Birinci Yarım, Gözden GeçirilmiĢ ve
YenilenmiĢ Dördüncü Bası, Ġstanbul 1986, s. 123; Feyzioğlu, Feyzi Necmeddin, Borçlar Hukuku Umumî Hükümler, C. 1, Ġstanbul 1967¸ s. 29; Kılıçoğlu, Ahmet M., Borçlar Hukuku Genel Hükümler, GeniĢletilmiĢ 17. Bası, Ankara 2013, s. 39; Tekinay, Selâhattin Sulhi /
Akman, Sermet / Burcuoğlu, Halûk / Altop, Atillâ, Tekinay Borçlar Hukuku Genel
Hükümler, Yeniden Gözden GeçirilmiĢ ve GeniĢletilmiĢ Yedinci Baskı, Ġstanbul 1993, s. 37;
Zevkliler, Aydın / Acabey, M. BeĢir / Gökyayla, K. Emre, Zevkliler Medeni Hukuk, Gözden
GeçirilmiĢ ve GeniĢletilmiĢ 6. Baskı, Ankara 1999, s. 131. “Hukuki işlemler”, “hukuki işlem
benzeri fiiller” ve “maddi fiiller” Ģeklinde ayrım için bkz. Antalya, O. Gökhan, Borçlar
Hukuku Genel Hükümler, C. 1, Ġstanbul 2015, s. 84; Antalya, O. Gökhan / Topuz, Murat, Medeni Hukuk, GiriĢ, Temel Kavramlar, BaĢlangıç Hükümleri, Birinci Baskıya Ek Tıpkı Baskı, Ġstanbul 2016, s. 173; Dural, Mustafa / Sarı, Suat, Türk Özel Hukuku, C. 1, Temel Kavramlar ve Medenî Kanunun BaĢlangıç Hükümleri, 10. Baskı, Ġstanbul 2015, s. 193; Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 23. Baskı, Ankara 2018, s. 160-162;
KocayusufpaĢaoğlu, Necip / Hatemi, Hüseyin / Serozan, Rona / Arpacı, Abdülkadir, Borçlar
Hukuku Genel Bölüm, C. 1, 2010 Tarihli 5. Bası’dan 6. Tıpkı Bası, Ġstanbul 2014, s. 84-85;
Oğuzman / Barlas, N. 605-607.
57
Antalya, Borçlar, C. 1, s. 85; Antalya / Topuz, s. 173; Ataay, s. 123; Eren, s. 160; Feyzioğlu¸
s. 30; Kılıçoğlu, s. 39 ve 41; KocayusufpaĢaoğlu (Hatemi / Serozan / Arpacı), s. 84;
Oğuzman / Barlas, N. 605; Oğuzman, M. Kemal / Öz, M. Turgut, Borçlar Hukuku Genel
Hükümler, C. 1, Gözden GeçirilmiĢ 16. Bası, Ġstanbul 2018, N. 125; Sarı (Dural), s. 193, 195-196; Saymen, Ferit H. / Elbir, Halid K., Türk Borçlar Hukuku, I, Umumi Hükümler, C. 1, Ġstanbul 1958, s. 67; Tekinay / Akman / Burcuoğlu / Altop, s. 37 ve 38; Tunçomağ, Kenan, Türk Borçlar Hukuku, C. 1, Genel Hükümler, Üzerinde ÇalıĢılmıĢ ve GeliĢtirilmiĢ 6. Bası, Ġstanbul 1976, s. 121; von Tuhr, Andreas (Çeviren: Edege, Cevat), Borçlar Hukukunun Umumi Kısmı Cilt 1-2, Gözden GeçirilmiĢ 2. Baskı, Ankara 1983, s. 133; Zevkliler / Acabey /
Gökyayla, s. 131, 132.
58 Antalya, Borçlar, C. 1, s. 86; Antalya / Topuz, s. 173; Eren, s. 160; Sarı (Dural), s. 197;
Saymen / Elbir, s. 67; Tunçomağ, s. 121; von Tuhr, s. 133.
59
Antalya, Borçlar, C. 1, s. 84; Antalya / Topuz, s. 173, 175; Ataay, s. 123; Eren, s. 160;
Feyzioğlu, s. 29; Kılıçoğlu, s. 46; KocayusufpaĢaoğlu (Hatemi / Serozan / Arpacı), s. 84; Oğuzman / Barlas, N. 606; Tekinay / Akman / Burcuoğlu / Altop, s. 38; Zevkliler / Acabey
