Konya'da marketlerde satılan yoğurtların trans yağ asitlerinin araştırılması

KONYA’DA MARKETLERDE SATILAN YOĞURTLARIN TRANS YAĞ ASİTLERİNİN ARAŞTIRILMASI

Okan ÇAĞLAYAN

YÜKSEK LİSANS TEZİ BİYOLOJİ ANABİLİM DALI KONYA, 2009

KONYA'DA MARKETLERDE SATILAN YOĞURTLARIN TRANS YAĞ ASİTLERİNİN ARAŞTIRILMASI

Okan ÇAĞLAYAN

YÜKSEK LİSANS TEZİ

BİYOLOJİ ANABİLİM DALI

KONYA

KONYA'DA MARKETLERDE SATILAN YOĞURTLARIN TRANS YAĞ ASİTLERİNİN ARAŞTIRILMASI

Okan ÇAĞLAYAN

YÜKSEK LİSANS TEZİ

BİYOLOJİ ANABİLİM DALI

Bu tez 05/02/2009 tarihinde aşağıdaki jüri tarafından oybirliği ile kabul edilmiştir.

Prof. Dr. Abdurrahman AKTÜMSEK (Danışman)

v

Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Biyoloji Bölümü Hayvan Fizyolojisi-Biyokimya Araştırma Laboratuarında yürütülmüş olan bu yüksek lisans tez çalışmasında Konya’da süpermarketlerde satılan yoğurtların trans yağ asidi miktarları araştırılmıştır.

Bu çalışma konusunu veren ve çalışmanın oluşmasındaki desteklerinden dolayı başta danışman hocam Prof. Dr. Abdurrahman AKTÜMSEK’e teşekkür ederim. Ayrıca laboratuarda numunelerin ekstraksiyonu ve sonuçların değerlendirilmesini yapan Arş. Gör. Gökalp Özmen GÜLER’e, doktora öğrencisi Yavuz Selim ÇAKMAK’a ve Arş. Gör. Gökhan ZENGİN’e müteşekkirim.

vi KISALTMALAR

LDL: Low Density Lipoprotein (Düşük Yoğunluklu Lipoprotein) HDL: High Density Lipoprotein (Yüksek Yoğunluklu Lipoprotein) GC: Gas Chromatography (Gaz Kromatografisi)

FID: Flame Ionization Detector (Alev İyonlaştırıcı Dedektör) SFA: Saturated Fatty Acid (Doymuş Yağ Asidi)

MUFA: Mono Unsaturated Fatty Acid (Tekli Doymamış Yağ Asidi) PUFA: Poly Unsaturated Fatty Acid (Çoklu Doymamış Yağ Asidi) TFA: Trans Fatty Acid (Trans Yağ Asidi)

vii ÖZET ... i ABSTRACT ... iii ÖNSÖZ ...v KISALTMALAR...vi 1. GİRİŞ ...1 2. KAYNAK ARAŞTIRMASI...4

2.1. Süt Ürünlerinin Önemi ve Çeşitleri ... ... ...4

2.1.1. Zenginleştirilmiş süt ürünleri ...4

2.1.2. Probiyotik Süt Ürünleri...5

2.1.3. Enerjisi Azaltılmış Süt Ürünleri...6

2.1.4. Diğer Süt Ürünleri...6

2.2. Yoğurt Üretim Yöntemi…………...6

2.3. Trans İzomerlerin Yapısı ve Özellikleri...7

2.3.1. Biyohidrojenasyon ...7

2.4. Trans yağ Asitlerinin Gıdalarla Alınması...8

2.5. Konjuge Linoleik Asidin Yapısı ve Özellikleri ...9

2.6. Besinlerdeki CLA Düzeyleri...10

3. MATERYAL ve METOT ... 12

3.1.Yoğurt Örnekleri ... 12

3.2.Kullanılan Araç ve Gereçler ... 12

3.3. Kullanılan Kimyasallar ve Ayıraçlar ... 12

3.4.Homojenleştirme ... 13

3.5. Ekstraksiyon ... 13

3.6.Metilleştirme İşlemi ... 13

3.7. Numunelerin Gaz Kromatoğrafi Cihazına Enjekte Edilmesi...14

3.8. Değerlendirme...14

1. GİRİŞ

Beslenme, insanın büyümesi, gelişmesi, sağlıklı ve üretken olarak uzun süre yaşaması için gerekli olan besin öğelerini yeterli miktarlarda alıp vücudunda kullanmasıdır. Bu öğelerin herhangi biri alınmadığında veya gereğinden az alındığında, büyüme ve gelişmenin engellendiği ve sağlığın bozulduğu bilimsel olarak ortaya konmuştur. Vücudun büyümesi, dokuların yenilenmesi ve çalışması için gerekli olan besin öğelerinin her birinin yeterli miktarlarda alınması ve vücutta uygun şekilde kullanılması “yeterli ve dengeli beslenme” dir. Vücudun büyüme ve gelişmesi, verimli çalışması, dış etkenlere ve hastalıklara karşı dirençli olabilmesi için sağlığın temelini oluşturan yeterli ve dengeli beslenme önem taşımaktadır (Parodi, 1999).

Yağlar, antioksidanlar, yağda çözünen vitaminler ve esansiyel yağ asitlerinin kaynağı ve ayrıca enerji sağlaması yönünden organizma açısından fonksiyonel rollere sahiptir (Dijkstra ve ark., 2008). Bunların dışında hücre membranının komponentlerinden olması ve eikosanoid sentezinde öncü madde olarak görev alması bakımından da yağlar önemlidir (Murray ve ark., 2004; Innis, 2006).

Yağ asitlerinde görülen bazı izomer formları kimyasal ve fiziksel özellik bakımından bir takım faklılıklar göstermektedir. Değişik izomer tiplerinden biri olan geometrik izomerizm yağ asitleri için oldukça önemlidir. Yağ asitlerinde geometrik izomerler cis ve trans olmak üzere iki şekildedir. Buna göre hidrojen atomları karbon zincirinin aynı tarafında ise cis, aksi yönlerde ise trans izomerler ortaya çıkar (Mensink ve Katan, 1990). Trans yağ asitlerinin çift bağ açısı cis izomerlere göre daha küçük ve açil zinciri daha doğrusaldır. Buna göre trans yağ asidi izomerleri oldukça kararlı bir yapıya sahiptir ve oksidasyona karşı dirençleri yüksektir. Dolayısıyla, bunun bir sonucu olarak erime noktası ve termodinamik stabilitesi daha yüksek olan farklı fiziksel özelliklere sahip sert bir molekül ortaya çıkmaktadır (Larque ve ark., 2001).

Gelişmiş ülkelerin pek çoğunda sağlık problemlerinin temelinde yaşam tarzı ve beslenme alışkanlığı yatmaktadır. Kardiyovasküler hastalıkların önlenmesinde en önemli faktör riskin azaltılmasıdır. Gıdalarla alınan yağların kalp hastalıkları riski üzerinde önemli etkilere sahip olduğu bilinmektedir (Semma, 2002). Bu da diyetle alınan gıdaların kontrolü ile sağlanabilecektir. Yağ asidi izomerlerinde görülen kimyasal ve fiziksel özelliklerdeki bu farklılıklar metabolizma üzerinde de çeşitli etkilere neden olabilmektedir. Epidemiyolojik ve deneysel çalışmalar trans yağ asitlerinin doymuş yağ asitleri gibi aşırı alımının serum kolesterol seviyesinin yükselmesiyle koroner kalp hastalıkları riskiyle ilişkili olduğunu göstermiştir (Dijkstra ve ark., 2008).

Süt ve süt ürünlerinde görülen linoleik asidin konjuge olmuş, pozisyonel ve geometrik izomerlerinin bir karışımı olan konjuge linoleik asit (CLA, conjugated linoleic acid) bulunmaktadır. CLA’nın son zamanlarda fizyolojik olarak birçok faydalı etkiye sahip olduğu ortaya çıkarılmıştır. Bu etkilerin en önemlileri antikarsinojenik ve antiaterojenik etkilerdir. Bunun yanında vücutta yağ depolanmasının azaltılarak obezitenin önlenmesi ve kan insülin düzeyinin ayarlanmasında yardımcı bir etkiye sahip olduğu düşünülmektedir (Pariza ve ark., 2001). CLA’nın özellikle göğüs kanserinin bölgesel büyümesini ve sistemik yayılımını bloke etme kabiliyetinde olduğu görülmüştür (Visonneau ve ark., 1997). Bunlardan başka immün sistemin katabolik etkilerinin önlenmesinde de etkili olduğu bildirilmiştir (Ogawa ve ark., 2005).

Süt ürünleri insan diyetinde önemli bir yere sahiptir. Bu nedenle yoğurdun genel yağ asidi kompozisyonu, trans yağ asidi ve CLA miktarlarının belirlenmesi önemlidir. Ayrıca ruminant hayvanlarda biyohidrojenasyon sonucu sütte bulunan

trans yağ asidi izomerlerinin miktarlarının süte uygulanan çeşitli ısıl işlemler sonucunda ve sütten yoğurt yapıldıktan sonra nasıl etkilendiği ve doğal olarak bulunan CLA düzeylerinde herhangi bir değişiklik olup olmadığı da belirlenmiş olacaktır. Böylece sağlık açısından oluşabilecek olumsuz etkiler minimuma indirilebilecektir.

Ülkemizde tüketilmekte olan ve yaygın olarak bütün marketlerde satışa sunulan hazır yoğurtların yağ asitleri içeriği ve trans asidi miktarı konusunda ülkemizde henüz geniş çaplı detaylı bir araştırma yapılmamıştır. Bu tez çalışmasında Konya’da bulunan marketlerde satılan yerel ve ulusal tüm markalara ait (Yağlı, light, probiyotik ve meyveli) 50 yoğurt örneği toplanarak, yağ asidi çeşitleri ve miktarları ile özellikle trans yağ asidi miktarı incelenmiştir. Ayrıca son günlerde sık olarak tartışılan, bebek ve çocukların tüketimine sunulan ve destek besin olarak kullanılan probiyotik ve meyveli yoğurtlardaki genel yağ asidi kompozisyonu, trans yağ asidi ve CLA miktarlarının belirlenmesi amaçlanmıştır.

2.KAYNAK ARAŞTIRMASI

2.1. Süt Ürünlerinin Önemi

Dengeli beslenmede temel hayvansal gıda süttür. Hiçbir gıda süt gibi yenidoğanın büyümesini garanti edemez. Süt yavrunun aylarca yegâne gıdası olduğu için hayati öneme sahip maddeleri tam olarak ihtiva etmekte ve büyüyen organizma için önemli olan maddeleri dengeli bir şekilde bulundurmaktadır (Demirci, 1992). Süt yağının fizyolojik değerleri yüksek yağ asitlerini bünyesinde içermesi, sindiriminin kolay olması, A, D, E vitaminlerini bünyesinde bulundurması nedeniyle de beslenmede önemli rol oynamaktadır (Oysun, 1987).

Süt ve süt ürünleri beslenmedeki temel gıda gruplarından biri olarak değerlendirilmektedir. Kalsiyumun ana kaynaklarından en önemlisidir. Fosfor ve riboflavince de zengin bir gıda maddesidir. Ayrıca, yüksek kalitedeki protein içerikleri nedeniyle beslenme açısından vazgeçilmez gıdalardan biri olarak tanımlanmaktadır. Bunların yanı sıra süt proteinleri bazı ağır metalleri ve sağlığa zararlı maddeleri bağlama özelliğine de sahip olduğu için ayrı bir önemi vardır (Hasler, 1998; Boland ve ark. 2001; Metin, 2001).

Genel olarak değerlendirildiğinde piyasaya giren süt ürünleri zenginleştirilmiş süt ürünleri, probiyotik süt ürünleri, enerjisi azaltılmış süt ürünleri ve diğer süt ürünleri olmak üzere dört ana grup altında toplamak mümkündür (Şahan ve Mayadalı, 2002).

2.1.1. Zenginleştirilmiş süt ürünleri

Bu ürünler proteince, vitamince, mineral maddelerce ve aroma maddeleriyle zenginleştirilmiş süt ve süt ürünleri olarak dört ana başlık altında toplanabilmektedir. Proteince zenginleştirme, özellikle süte uygulanmaktadır. Proteince zenginleştirilmiş sütler, proteince fakir beslenme alışkanlıkları olan toplumlara yöneliktir. Vitamin

açısından zenginleştirmek maksadıyla ise, süte A, D, B1 (tiamin) ve B2 (riboflavin) vitaminleri, biyotin, folik asit ve pantotenik asit takviye edilmektedir. Yoğurdun vitamince zenginleştirilmesinde en önemli vitamin ise C vitaminidir. Ayrıca bazı yoğurtların ve peynirlerin A vitamini ile zenginleştirildiği de bilinmektedir. İçme sütlerinde yapılan bir diğer zenginleştirilme de özellikle demir ve kalsiyum mineralleri ilavesidir. Bunun dışında, peynir ve yoğurtlarda da bazı mineral maddelerin ilavesine yönelik çalışmalar yapılmaktadır. Çocuklar için vazgeçilmez bir gıda maddesi olan süt ve süt ürünlerini daha fazla tercih edilir hale getirilmesi için aroma maddeleri de ilave edilmektedir. İlave edilen aroma maddeleri, esansiyel yağlar, turunçgil yağları, yumuşak meyveler ve meyve ekstraktlarıdır.

Bunların dışında zenginleştirilmiş süt ürünleri içerisinde en önemlisi konjuge linoleik asit miktarlarının artırılması ile oluşturulan süt ürünleridir. Özellikle Avrupa Topluluğu’nda (EC) birçok ülkede yeni ekonomik şartlara bağlı olarak süt ürünlerinde yağ miktarının sınırlandırılması için ekonomik bir baskı uygulanmaktadır. Buradan hareketle süt ineklerinin diyetlerine balık yağları ilave edilerek süt yağı oranı önemli bir şekilde düşerken protein-yağ oranı artmaktadır (Doreau ve ark., 1999). Buna göre hayvanların diyetine balık yağı eklenmesi süt yağı bileşiminde CLA ve uzun zincirli (n-3) yağ asitlerinin artışıyla sonuçlanmaktadır (Chilliard ve ark., 2001). Ayrıca yine sıvı bitki yağlarının veya yağlı bitki tohumlarını içeren çoklu doymamış yağ asidince zengin besinlerin diyete eklenmesiyle süt yağlarında CLA içeriği artırılabildiği bilinmektedir (Griinari ve Bauman, 1999; Chouinard ve ark., 2000).

2.1.2 Probiyotik süt ürünleri

Probiyotikler insanların mikrobiyal dengesini düzenleyerek bireyi yararlı yönden etkileyen canlı mikrobiyal gıda katkılarıdır. Probiyotiklerin yararlı etkileri, diyarenin önlenmesi, laktoz intoleransının iyileştirilmesi, bağırsak hareketliliğinin uyarılması, bağışıklık sisteminin uyarılması, antikanserojenik etki göstermesi şeklinde sıralanabilir. Üstün sağlık özellikleri nedeniyle son yıllarda probiyotik süt

ürünleri üzerinde çalışılmış ve probiyotik yoğurt örnekleri piyasaya sürülmüştür (Akalın ve Ötleş, 2002).

2.1.3. Enerjisi azaltılmış süt ürünleri

Erişkin dönemde kardiovasküler hastalık riski nedeniyle çocukluk çağından itibaren yağı azaltılmış süt ve süt ürünleri ile beslenme önerilmektedir (Gidding ve ark., 2006; O'Connor ve ark., 2006). Gıdalardaki yağ miktarının azaltılıp yağ benzeri maddelerle ikame edilmesi ve yeni katkılarla kalori değerinin azaltılması son yıllarda üzerinde oldukça durulan konulardan biri haline gelmiştir. Süt, peynir, yoğurt, dondurma gibi pek çok gıda maddesi üzerinde bu tür uygulamalara rastlamak mümkündür.

2.1.4. Diğer süt ürünleri

Sütlü tatlılar, pudingler, krema ve kremşanti, sütlü salep son yıllarda piyasaya sürülen ve geniş bir pazar bulan süt ürünlerindendir.

Antibiyotik etki gösterme, laktoz intoleransı ve mide bağırsak hastalıkları riskini azaltma gibi olumlu etkilere sahip süt ürünü olan yoğurtların yağ içeriklerinin azaltılmasına yönelik pek çok çalışma yapılmıştır. Bu tür ürünlerde tüketici kabulünü etkileyen pek çok faktör bulunmasına karşın üreticiler, bileşimi ve besleyicilik özellikleri geliştirilmiş yağsız veya düşük yağlı yoğurt üretimini başarıyla gerçekleştirmiştir (Laye ve ark., 1993).

2.2. Yoğurt Üretim Yöntemi

Yoğurt, sütün özel koşullarda belirli bakteriler tarafından pıhtılaştırılması ile elde edilen fermente bir süt ürünüdür (Yalçın, 1986). Besleyici değerinin yanı sıra,

ayrıca doğal antibiyotikler, antikolesteremik ve antikarsinojenik bileşikleri de ihtiva ettiğinden terapötik etkiye de sahiptir (Saldamlı, 1983).

Yoğurt, genellikle pıhtısı parçalanmamış (set) veya pıhtısı parçalanmış (stirred) olmak üzere iki tipte üretilmektedir. Ülkemizde yoğurt başlıca dört değişik tipte piyasaya sunulmaktadır. Bunlar: yağlı (doğal), light (yarım yağlı), probiyotik ve meyveli yoğurtlardır.

2.3. Trans İzomerlerin Yapısı ve Özellikleri

Trans yağ asitleri, ruminant kaynaklarda biyohidrojenasyon ve bitkisel sıvı

yağlarda endüstriyel olarak katılaştırılması sonucu oluşmaktadır (Stender ve ark., 2006). Doymamış yağ asitleri, kısmi hidrojenasyon ve biyohidrojenasyon gibi işlemler sonucunda çift bağların bazıları yeniden düzenlenerek cis konfigürasyondan

trans konfigürasyona dönüşmektedir (Hunter ve Applewhite, 1991). Trans yağ asitleri doymamış yağ asitlerine kıyasla oda sıcaklığında daha katı ve daha uzun raf ömrüne sahiptir (Stender ve ark., 2006).

Trans yağ asitleri, doymuş yağ asitlerine oranla kan plazmasındaki lipit

seviyelerini daha fazla olumsuz etkilemekte, lipoprotein-a seviyesini ve LDL (kötü huylu) kolesterol konsantrasyonunu artırmakta ve HDL (iyi huylu) kolesterol konsantrasyonunu düşürmektedir. Bunun sonucu olarak da kardiyovasküler hastalık riskinin arttığı (Mensink ve Katan, 1990; Mauger ve ark., 2003) ve trans yağ asidi tüketimi ile kardiyovasküler hastalıkları arasında pozitif bir ilişki olduğu bildirilmiştir (Semma, 2002; Zock ve Mensink, 1996). Zincir uzunluğuna ya da çift bağların pozisyonuna bağlı olarak farklı trans yağ asitlerinin, insanlardaki lipoprotein kolesterol seviyeleri üzerindeki etkileri farklılık göstermektedir (Almendingen ve ark., 1995).

2.3.1. Biyohidrojenasyon

Trans yağ asitlerinin oluştuğu temel doğal kaynak, ruminal

biyohidrojenasyondur ve bu yüzden süt ürünlerinde ve ruminant etinde trans yağ asitleri bulunur. Ayrıca yağlara uygulanan yüksek sıcaklık ve hidrojenasyondan dolayı endüstriyel ve evsel ürünlerde de trans yağ asitleri bulunmaktadır (Ledoux ve ark., 2007). Biyohidrojenasyon, doymamış yağ asitlerinin izomerizasyonla doymuş yağ asitlerine dönüşümünü ve rumen bakterileri tarafından doymamış yağ asitlerinin hidrojenasyonunu içine alan genel bir terimdir. Doymamış yağ asitlerinin biyohidrojenasyonu rumen bakterileri tarafından gerçekleştirilir. Biyohidrojenasyona neden olan en yaygın rumen bakterisi Butyrivibrio fibrisolvens türüdür (Polan ve ark., 1964)

Ruminant hayvanların etlerinde trans yağ asiti oranı %1-11 arasında değişmektedir (Steinhart ve Pfalzgraf, 1994). Sağdıç ve ark. (2004), keçi, koyun ve inek sütlerinden üretilmiş tereyağlarında 0.11-0.26 arasında değişen oranlarda trans yağ asidi belirlemişlerdir. Precht ve ark. (1999) süt yağlarında trans yağ asidi varlığını tespit ederken, yüksek sıcaklık uygulamalarının trans yağ asidi miktarlarında artışlara neden olduğunu bildirmektedirler. Hayvansal yağlarda bulunan trans izomerlerin miktarları ve çeşitleri endüstriyel olarak kısmi hidrojenize edilmiş yağlar kadar farklılıklar göstermemektedir (Steinhart ve Pfalzgraf, 1994).

Trans yağ asitleri yaşamın ilk 6 aylık süresinde büyüme ve gelişmeye engel

olabilmektedir (Koletzko, 1992; Elias ve Innis, 2001). Ayrıca hücre membranındaki ikili fosfolipit tabakasının akıcılığı üzerinde trans konfigürasyonunun etkisinin, cis konfigürasyona kıyasla tamamen farklı olduğu belirtilmiştir (Cevc, 1991).

2.4. Trans Yağ Asitlerinin Gıdalarla Alınması

Yemeklerde kullanılan yağların ana kaynağı margarin, tereyağı ve bitkisel yağlar gibi ürünlerdir. Bunlardan margarinlerin çeşitli miktarlarda trans yağ asitlerini

içerdiği bilinmektedir (Molkentin ve Precht, 1995). Tereyağı gibi süt ürünleri de ruminant hayvanlardan elde edilen ürünler olduğu için düşük miktarlarda biyohidrojenasyon sonucu oluşmuş trans yağ asitlerini içermektedir (Van Erp-baart ve ark., 1998).

Günümüzde trans yağ asitlerinin en önemli alım kaynağı kısmi hidrojenlenmiş yağlar kullanılan gıda ürünleri ve bunlarla hazırlanan fast food ürünlerdir (Aro ve ark., 1998). Trans yağ asidi alımına diğer büyük katkı yapan gıdalar ise üretim aşamasında yüksek trans yağ asidi içeren yağlar kullanılan fırınlanmış gıdalar, kızarmış patates, cipsler, bisküviler gibi hazır gıdalardır (Enig, 1993). Gıda alımıyla ilgili yapılan anket verileri temel alınarak toplam alınan yağ asidi ve trans yağ asitleri miktarları belirlenmiştir. Buna göre Amerika’da diyette %6-8, İngiltere’de %4-6, Almanya’da %2-4 ve İspanya’da %1.7 düzeyinde trans yağ asidi alındığı hesaplanmıştır (Craigh-Schmidt, 1998; Allison ve ark., 1999).

2.5. Konjuge Linoleik Asidin Yapısı ve Özellikleri

Konjuge linoleik asit (CLA), linoleik asidin geometrik ve pozisyonel izomer gruplarına sahip iki konjuge doymamış çift bağa sahip yağ asitidir (Khanal ve ark., 2007). Üç esansiyel yağ asidinden biri olan linoleik asidin bir grup pozisyonunu ve geometrik izomerini temsil etmektedir (Şekil 1). Linoleik asitin bir veya her iki çift bağının yeri reaksiyonlarla değiştiğinde konjuge linoleik asit oluşmaktadır (Kelly, 2001). Hayvanlarla yapılan deneyler sonucunda CLA’nın antioksidatif ve antikarsinojenik özelliklere sahip olduğu ileri sürülmektedir (Ip ve ark., 1991; Jiang ve ark., 1996; Parodi, 1997). Ayrıca ateroskleroza karşı koruma ve immun cevabı artırdığı gösterilmiştir (Cook ve ark., 1993; Lee ve ark., 1994). Daha sonra bu etkilerine ek olarak vücut yağ birikimini azaltıcı etkisi, antidiabetik etkileri, arteriosklerozis riskini azaltıcı, kemik mineralizasyonunu artırıcı ve immun sistemi kuvvetlendirici etkilerinin keşfine ek olarak son zamanlarda fonksiyonel gıda üretiminde rol oynamasıyla dikkat çekmektedir (Bell ve Kenelly, 2001; Khanal ve Olson, 2004).

Şekil 1. Linoleik asit ve konjuge izomerlerinin açık formülleri

Ancak günümüzde CLA’nın, rumende ve endojen olarak dokularda olmak üzere iki farklı yerden orijin aldığı kabul edilmektedir. Rumende CLA oluşumundan sonra c-9, t-11 ya direkt absorbe edilmekte, ya da rumen mikroorganizmaları tarafından t-11-oktadekanoik asite metabolize edilmektedir. Bu absorpsiyonu takiben t-11-oktadekanoik asit, stearoil-KoA desaturaz tarafından c-9, t-11 CLA’ya tekrar dönüştürülmektedir (Aydın, 2005; Bauman ve ark., 1999; Khanal ve Dhiman, 2004).

2.6. Besinlerdeki CLA Düzeyleri

Farklı ürünlerdeki CLA düzeyleri ilk kez 1990’ların başlarında belirlenmiştir. CLA, et ve süt ürünlerinde oldukça zengindir. Süt ürünlerinde bulunan CLA konsantrasyonu, işlenmemiş sütteki CLA konsantrasyonuna bağlı olarak değişmektedir. İnsan diyetinde kullanılan ruminant yağları diğer besin yağ kaynaklarından daha yüksek miktarda CLA içermektedir (Chin ve ark., 1992). Cis9,

trans11 izomeri etteki CLA’nın %75-90’ını oluşturan biyolojik aktiviteye sahip en

cis-9, cis-12 oktadekadienoik asit (linoleik asit)

cis-9, trans-11 oktadekadienoik asit (rumenik asit)

trans-10, cis-12 oktadekadienoik asit

yaygın doğal izomer olmakla birlikte trans10, cis12 izomeri de biyolojik aktiviteye sahip diğer bir izomerdir (Pariza ve ark., 2001).

CLA yönünden zengin bir kaynak olan süt yağını içeren tereyağı ve peynir gibi gıdaların sırasıyla 9.4 mg g-1 ve 8.4 mg g-1 düzeylerinde CLA içerdikleri tespit edilmiştir (Fritsche ve Steinhart, 1998). Yine Avrupa ülkelerinde sütte bulunan CLA konsantrasyonlarının 0.13-1.89 g 100g-1 arasında değişmekte olduğu bildirilmiştir (Precht ve Molkentin, 2000).

3. MATERYAL VE METOT

3.1. Yoğurt Örnekleri

Çalışmada kullanılan yoğurt örnekleri Konya’daki marketlerden toplanmıştır. Her biri değişik markaya ait yoğurt numunelerinden üçer adet satın alınmıştır. Türkiye’de ulusal düzeyde satılmakta olan 16 farklı markaya ait 50 adet ürünün analizi yapıldığından elde edilen sonuçlar tüm Türkiye için geçerli olabilecek özelliktedir.

3.2. Kullanılan Araç ve Gereçler

• Santrifüj

• Gaz kromatografisi (GC), HP Agilent 6890 N • FID (Flame Ionization Dedector) dedektör

• Gaz kromatografi kolonu, Agilent HP–88 kapillar kolon; uzunluk: 100 m, iç çap (id): 0.25 mm, film kalınlığı 0.2 µm

3.3. Kullanılan Kimyasallar ve Ayıraçlar

Kullanılan kimyasal maddeler kromatografik saflıktadır. • Hekzan, Merck

• Etanolde % 0.6’lık HCl çözeltisi • Metanolik KOH (2 N) çözeltisi • Doymuş NaCl

3.4. Homojenleştirme

• 40 g yoğurt numunesi bir tüpe alındı. • Üzerine 1 ml Doymuş NaCl konuldu.

• Üzerine 18 ml (0.0625 M) HCl + Ethanol çözeltisi (2.59 ml HCl, 497.41 ml Etanol) ilave edildi.

• Ayırma hunisinde 1 dk çalkalandı.

3.5. Ekstraksiyon

Numunelerin yağ asidi ekstraksiyonlarında Erickson ve Dunkley (1964)’nın metotlarından yararlanılmıştır.

• Sonrasında 10 ml hexan eklendi ve 10 dk sallandı (elle). • 5 dk santrifüj (500 g de) edildi.

• Üstteki tabaka alındı. • 20 ml saf su ile yıkandı.

• Tekrar çalkalama ve santrifüj işleminden sonra üst tabaka viale alındı. • 1.2 gr susuz Na2SO4 (sodyum sülfat) ile 15 dk kuruması için beklendi.

3.6. Metilleştirme İşlemi

• Yağ asitlerinin gaz kromatografik analizleri için metilleştirilmeleri AOCS (1997)’nın metodundan yararlanılarak gerçekleştirilmiştir.

• Ardından 2 ml n-hexan ilave edildi.

• Bu karışımın üzerine 0.1 ml 2 N metanolik KOH ilave edildi ve 30 sn iyice karıştırıldı.

• Arkasından oluşan üst tabaka çekilerek analiz için GC’ye verildi.

3.7. Numunelerin Gaz Kromatografi Cihazına Enjekte Edilmesi

Gaz kromatografik analizler HP (Hewlett Packard) Agilent marka, HP6890 N model, FID (Flame Ionization Detector, alev iyonlaştırıcı dedektör) dedektörlü otomatik injektörlü gaz kromatograf ile gerçekleştirilmiştir. Analizlerde 100 metrelik HP-88 kapiller kolon kullanılmıştır.

Gaz kromatografta injektör bloğu sıcaklığı 250˚C, dedektör bloğu sıcaklığı 280˚C olarak ayarlanmıştır. Kolona sıcaklık programı uygulanmıştır. Kolonun başlangıç sıcaklığı 60˚C olarak ayarlanmış, bu sıcaklıkta 1 dakika bekletilmiş daha sonra dakikada 20˚C artarak 190˚C’ye ulaşılmıştır. Bu sıcaklıkta 60 dakika bekletilmiştir. Bu sıcaklığı takiben dakikada 1˚C artarak 220˚C’ye ulaşılmış ve bu sıcaklıkta 42.5 dk bekletilmiştir. Sonuçta analizler 140 dk’da tamamlanmıştır.

Gaz kromatografın gaz akış hızları hidrojen: 45 ml/dk, kuru hava: 400 ml/dk ve taşıyıcı gaz olarak kullanılan helyum: 0.5 ml/dk olarak ayarlanmıştır.

Analiz için metilleştirilmiş yağ asidi numunelerinden bir µl gaz kromatografa injekte edilmiştir.

3.8. Değerlendirme

Yağ asiti metil esterleri standartları Nu-Check Prep. Inc. USA firmasından elde edilmiştir. Standartların bağıl alıkonma zamanları (relative retantion time) gaz kromatografi cihazında analizlenerek belirlenmiştir. Böylece elde edilen standartların bağıl alıkonma zamanları yardımı ile kromatogramlardaki piklere karşılık gelen yağ

asitlerinin hangileri olduğu belirlenmiştir. Üç tekrarlı olarak elde edilen kromatogramlardaki piklerin yüzde (%) alanlarının aritmetik ortalamaları ve standart sapmaları hesaplanarak tablolar halinde verilmiştir.

4. SONUÇLAR

Bu araştırmada Konya’da marketlerde satılan 17 adet yağlı (doğal), 2 adet light (yarım yağlı), 6 adet probiyotik, 25 adet meyveli yoğurt olmak üzere 16 farklı markaya ait toplam 50 adet yoğurt örneği incelenmiştir. Araştırmaya ülkemizde satılan tüm ulusal markalar ve çeşitleri dahil edilmiştir. Tüm ürünlerden 3 adet alınarak laboratuarda homojenleştirme, ekstraksiyon ve metilleştirme işlemleri yapılmıştır. Daha sonra her numunenin analizi gaz kromatografisinde 3 tekrar halinde yapılarak doymuş yağ asitleri (saturated fatty acids=SFAs), tekli doymamış yağ asitleri (monounsaturated fatty acids=MUFAs), aşırı doymamış yağ asitleri (polyunsaturated fatty acids=PUFAs), trans yağ asitleri (trans fatty acids=TFAs) ve konjuge linoleik asit (conjugated linoleic acid=CLA) yüzdeleri belirlenmiştir.

Toplanan yoğurt numunelerinin yağ asidi bileşimi incelendiğinde 4-22 arasında karbon sayılarına sahip yağ asitleri bulunduğu tespit edilmiştir. Ayrıca araştırılan yoğurt numunelerinin genel kompozisyonunda 36 değişik yağ asidi belirlenmiştir (Tablo 1).

4.1. Yağlı Yoğurtlar

Yağlı yoğurtlarda değişik markalar arasında ∑ SFA, ∑ MUFA, ∑ PUFA, ∑ TFA ve ∑ CLA yüzdeleri arasında farklar gözlenmiştir. Yağlı yoğurtlarda ∑ SFA %58.870–63.880, ∑ MUFA %30.115–34.500, ∑ PUFA %2.855–3.290, ∑ TFA %1.660–2.695 ve ∑ CLA %0.635–0.980 olarak belirlenmiştir.

Yağlı yoğurtlarda SFA’lardan C 16:0, Palmitik asit; C 18:0, Stearik asit ve C 14:0, Miristik asit major yağ asitleri olup sırasıyla %28.170–33.090; %10.310– 13.235 ve %9.445–11.130 arasında dağılım göstermiştir.

MUFA’lardan C 18:1, Oleik asit %25.430-29.905 arasında değişen değerlerle major yağ asidi olarak bulunmuştur. C 16:1, Palmitoleik asit %2.115-2.610 ve C

14:1, Miristoleik asit %1.405-1.670 arasında değişen değerlerle diğer yüksek orandaki MUFA’ları oluşturmaktadır.

PUFA’lardan C 18:2, Linoleik asit %2.070-2.445 oranlarıyla major yağ asidi olarak belirlenmiştir. C 18:3 n-3, α-Linolenik asit ve C 20:4, Arakidonik asit yüksek oranda bulunan PUFA’lardır.

Yağlı yoğurtlarda TFA’lardan C 18:1 t11, Vaksenik asit %0.840-1.880 oranlarıyla en yüksek düzeyde bulunan yağ asitidir. Bundan başka C 16:1 t9, Palmitelaidik asit %0.260-0.555; C 14:1 t9, Miristelaidik asit %0.235-0.320 arasında dağılan oranlarıyla diğer yüksek miktarda bulunan trans yağ asidi izomerleridir. Ayrıca C 18:2 t9,t12 ve C 18:2 t9,c12, Linoelaidik asit izomerleri düşük düzeylerde bulunmuştur.

Yağlı yoğurtlarda CLA izomerlerinden rumenik asit, cis-9-trans-11-Oktadekanoik asit %0.585-0.885; trans-10-cis-12-cis-9-trans-11-Oktadekanoik asit ise %0.015-0.130 arasında değişmektedir (Tablo 2).

4.2. Light Yoğurtlar

Light yoğurtlarda değişik markalar arasında ∑ SFA, ∑ MUFA, ∑ PUFA, ∑ TFA ve ∑ CLA yüzdeleri arasında farklılıklar olduğu belirlenmiştir. Light yoğurtlarda ∑ SFA %63.020–63.290, ∑ MUFA %30.290–30.715, ∑ PUFA %3.080-3.525, ∑ TFA %1.965–2.535 ve ∑ CLA %0.650-0.930 arasında değişmiştir.

Light yoğurtlarda SFA’lardan C 16:0, Palmitik asit major yağ asitidir ve %28.215-29.465 oranları arasında dağılım göstermiştir. C 18:0, Stearik asit ve C 14:0, Miristik asit diğer yüksek yüzdeye sahip yağ asitleri olup sırasıyla %11.040-11.785 ve %9.245-9.445 oranlarında bulunmuştur.

C 18:1, Oleik asit %25.825-26.180 oranlarıyla major MUFA olduğu belirlenmiştir. C 16:1, Palmitoleik asit %2.215-2.280 ve C 14:1, Miristoleik asit

%1.360-1.430 arasında dağılım gösteren diğer yüksek orandaki yağ asitleri olarak tespit edilmiştir.

PUFA’lardan C 18:2, Linoleik asit %2.115-2.260 oranlarıyla major yağ asidi olarak belirlenmiştir. C 18:3 n-3, α-Linolenik asit; C 18:3 n-6, Linolenik asit ve C 20:4, Arakidonik asit yüksek oranda bulunan PUFA’dır.

Light yoğurtlarda TFA’lar içinde C 18:1 t11, Vaksenik asit %1.260-1.680 oranlarıyla en yüksek düzeyde bulunan trans yağ asitidir. C 16:1 t9, Palmitelaidik asit ve C 14:1 t9, Miristelaidik asit sırasıyla %0.435-0.460 ve %0.140-0.285 arasında dağılan oranlarıyla diğer yüksek miktarda bulunan trans yağ asidi izomerleridir. Yine C 18:2 t9,t12 ve C 18:2 t9,c12, Linoelaidik asit izomerleri düşük yüzdelerde bulunmuştur.

Yine bu grupta CLA izomerlerinden Rumenik asit, cis-9-trans-11-Oktadekanoik asit ve trans-10-cis-12-cis-9-trans-11-Oktadekanoik asitin sırasıyla %0.600-0.795 ve %0.050-0.135 arasında değişen değerlere sahip olduğu tespit edilmiştir (Tablo 3).

4.3. Probiyotik Yoğurtlar

Diğer gruplarda olduğu gibi probiyotik yoğurtlarda markalar arasında ∑ SFA, ∑ MUFA, ∑ PUFA, ∑ TFA ve ∑ CLA yüzdeleri arasında farklılık olduğu göze çarpmaktadır. Bu değerler sırasıyla %61.055-62.405, %31.145-32.715, %3.185-3.545, %1.935-2.405 ve 0.745-1.010 arasında değişmektedir.

SFA’lar kendi aralarında değerlendirildiğinde yine benzer şekilde C 16:0, Palmitik asit %29.415-30.475; C 18:0, Stearik asit % 11.570-12.705 ve C 14:0, Miristik asit %9.795-10.195 arasında değişen değerleriyle toplam SFA’nın büyük bir kısmını oluşturan yağ asitleridir.

Aynı şekilde MUFA’lardan C 18:1, Oleik asit; C 16:1, Palmitoleik asit ve C 14:1, Miristoleik asit sırasıyla %26.510-28.225; %2.260-2.490 ve %1.410-1.645 oranlarıyla en yüksek yüzdeye sahip yağ asitleridir.

C 18:2, Linoleik asit %2.075-2.400 seviyeleriyle major PUFA olarak belirlenmiştir. Daha sonra C 18:3 n-6, Linolenik asit; C 18:3 n-3, α-Linolenik asit; C 20:4, Arakidonik asit ve C 20:5, Eikosapentaenoik asit bunu takip etmiştir.

TFA izomerleri içinde C 18:1 t11, Vaksenik asit; C 16:1 t9, Palmitelaidik asit ve C 14:1 t9, Miristelaidik asit ilk üç yağ asidini oluşturmaktadır. Bunlar sırasıyla %1.165-1.520, %0.385-0.490 ve %0.215-0.315 oranlarında bulunmuştur.

Diğer yoğurt gruplarında da olduğu gibi CLA’nın Rumenik asit, cis-9-trans-11-Oktadekanoik asit ve trans-10-cis-12-Oktadekanoik asit olmak üzere iki izomeri belirlenmiş olup bunlar sırasıyla % 0.695-0.910 ve 0.050-0.100 arasında değişen değerlere sahip olduğu görülmüştür (Tablo 4).

4.4. Meyveli Yoğurtlar

Meyveli yoğurtlar en fazla çeşitliliğe sahip olan yoğurt grubudur. Bu grupta ∑ SFA, ∑ MUFA, ∑ PUFA, ∑ TFA ve ∑ CLA oranları sırasıyla % 43.715-63.825, %28.935-40.455, %2.850-24.675, %1.305-2.450 ve %0.500-1.000 arasında dağılım göstermektedir.

SFA’lar içinde C 16:0, Palmitik asit; C 18:0, Stearik asit ve C 14:0, Miristik asit %22.690-33.145, %8.855-13.320 ve 5.805-10.195 arasında değişen değerleriyle yüksek oranda bulunan yağ asitleridir.

Meyveli yoğurtlarda MUFA’lar incelendiğinde en yüksek oranda bulunan üç yağ asitinin sırasıyla C 18:1, Oleik asit; C 16:1, Palmitoleik asit ve C 14:1, Miristoleik asit olduğu görülmüştür. Bu yağ asitleri sırasıyla %25.260-34.715, %1.700-2.860 ve %0.830-2.000 oranlarında bulunmuştur.

Bu gruptaki yoğurtlar PUFA’lar yönünden değerlendirildiğinde farklı markalara ait farklı örnekler arasında büyük farklılıklar görülmekle beraber genelde diğer bütün gruplarda olduğu gibi yine en yüksek yüzdeye sahip yağ asitinin %2.010-19.630 arasında değişen değerleriyle C 18:2, Linoleik asit olduğu tespit edilmiştir.

Meyveli yoğurtarda TFA’lardan C 18:1 t11, Vaksenik asit; C 16:1 t9, Palmitelaidik asit ve C 14:1 t9, Miristelaidik asit sırasıyla %0.845-1.690, %0.210-0.505 ve %0.160-0.325 oranlarıyla yüksek düzeyde bulunan yağ asitlerini oluşturmaktadır.

CLA’lara bakıldığında Rumenik asit, cis-9-trans-11-Oktadekanoik asit %0.435-0.960 ve trans-10-cis-12-Oktadekanoik asit ise %0.020-0.115 oranlarında bulunmuştur (Tablo 5).

4.5. Genel Olarak Yoğurtların Yağ Asidi Kompozisyonu

Her bir grubu oluşturan örneklerin ortalamaları alınarak elde edilen yoğurtların genel yağ asidi kompozisyonları incelendiğinde gruplar arasında ∑ SFA, ∑ MUFA, ∑ PUFA, ∑ TFA ve ∑ CLA yüzdeleri bakımından farklılık olduğu görülmektedir. Buna göre yağlı yoğurtlarda bu değerler sırasıyla %62.017, %31.965, %3.052, %2.121 ve % 0.844 olarak belirlenmiştir. Light yoğurtlarda ise %63.155, %30.503, %3.303, %2.250 ve %0.790 olarak bulunmuştur. Aynı şekilde probiyotik yoğurtlarda %61.673, %31.959, %3.349, %2.156 ve %0.862, meyvelilerde ise %59.315, %31.920, %5.975, %1.992 ve %0.796 oranlarında tespit edilmiştir.

Yağlı yoğurtlar, light yoğurtlar, probiyotik yoğurtlar ve meyveli yoğurtların genel ortalamalarına bakıldığında SFA’lardan C 16:0, Palmitik asit; C 18:0, Stearik asit ve C 14:0, Miristik asit major yağ asitleri olarak belirlenmiştir. Bu üç yağ asitinin yüzdeleri sırasıyla yağlı yoğurtlarda %30.160, %11.959 ve 10.036, light yoğurtlarda %28.840, %11.413 ve %9.345, probiyotik yoğurtlarda %30.157,

%12.077 ve %9.978, meyveli yoğurtlarda ise %29.537; 11.689 ve 9.273 olarak bulunmuştur.

Aynı şekilde MUFA’lardan C 18:1, Oleik asit bütün gruplarda major yağ asidi olarak bulunmuştur. Buna göre C 18:1, Oleik asit yağlı, light, probiyotik ve meyveli yoğurtlarda ortalama değerleri sırasıyla %27.383, %26.003, %27.278 ve %27.533’tür. Benzer şekilde PUFA’lardan C 18:2, Linoleik asit tüm yoğurt gruplarında en yüksek yüzdeye sahip yağ asitidir. C 18:2, Linoleik asit ortalaması yağlı yoğurtlarda %2.234, light yoğurtlarda %2.188, probiyotik yoğurtlarda %2.261 ve meyveli yoğurtlarda %4.522 oranlarında tespit edilmiştir. TFA’lardan C 18:1 t11, Vaksenik asit major yağ asiti olup ortalama değeri yağlı yoğurtlarda %1.330, light %1.470, probiyotik yoğurtlarda %1.313 ve meyveli yoğurtlarda %1.266 olarak bulunmuştur. CLA izomerleri olan rumenik asit, cis-9-trans-11-Oktadekanoik asit ve

trans-10-cis-12-Oktadekanoik asitin ortalamaları ise sırasıyla yağlı yoğurtlarda

%0.800 ve %0.044, light yoğurtlarda %0.698 ve %0.093, probiyotik yoğurtlarda %0.793 ve %0.069, meyveli yoğurtlarda %0.743 ve %0.052 oranlarında bulunmuştur (Tablo 6).

Tablo 1. Yoğurtların yağ asidi bileşiminde bulunan yağ asitleri Karbon Sayısı Yaygın ve Sistematik Adı

C 4:0 Bütirik asit

C 6:0 Kaproik asit

C 8:0 Kaprilik asit (Oktanoik asit) C 10:0 Kaprik asit (Dekanoik asit) C 11:0 Andesilik asit (Andekanoik asit) C 12:0 Laurik asit (Dodekanoik asit) C 13:0 Tridesilik asit (Tridekanoik asit) C 14:0 Miristik asit (Tetradekanoik asit)

C 14:1 ω5 Miristoleik asit (cis-9-Tetradekanoik asit) C 14:1 t9 Miristelaidik asit (trans-9-Tetradekanoik asit) C 15:0 Pentadesilik asit (Pentadekanoik asit)

C 15:1 ω5 Pentadekanoik asit (cis-9-Pentadekanoik asit) C 16:0 Palmitik asit (Hekzadekanoik asit)

C 16:1 t9 Palmitelaidik asit (trans-9-Hekzadekanoik asit) C 16:1 ω7 Palmitoleik asit (cis-9-Hekzadekanoik asit) C 17:0 Margarik asit (Heptadekanoik asit)

C 17:1 ω8 Margaroleik asit (cis 10-Heptadekanoik asit) C 18:0 Stearik asit (Oktadekanoik asit)

C 18:1 t11 Vaksenik asit (trans-11-Oktadekanoik asit) C 18:1 ω9 Oleik asit (cis-9-Oktadekanoik asit)

C 18:2 t9, t12 Linolelaidik asit (trans 9-12-Oktadekadienoik asit) C 18:2 t9, c12 (trans9-cis12-Oktadekadienoik asit) C 18:2 ω6 Linoleik asit ( cis-9-12-Oktadekadienoik asit) CLA c9, t11 Rumenik asit (cis-9-trans-11-Oktadekanoik asit) CLA t10, c12 (trans-10-cis-12-Oktadekanoik asit) C 18:3 ω6 γ-Linolenik asit

C 18:3 ω3 Linolenik asit (α-linoleik asit.ALA)(cis-9-12-15- Oktadekatrienoik asit )

C 19:0 Nondesilik asit (Nonadekanoik asit) C 20:0 Arakidik asit (Eikosanoik asit)

C 20:1 ω9 Gadoleik asit (cis -11 Eikosenoik asit)

C 20:2 ω6 Eikosadienoik asit (cis-11,14- Eikosadienoik asit) C 20:4 ω6 Arakidonik asit (Eikosatetraenoik asit)

C 20:5 ω3 Eikosapentaenoik asit C 21:0 Heneikosanoik asit C 22:0 Behenik asit

*SFA: Doymuş yağ asidi. MUFA: Doymamış yağ asidi. PUFA: Aşırı doymamış yağ asidi. TFA: Trans yağ asidi. CLA: Konjuge linoleik asit. **Aritmetik ortalama ± Standard sapma.

C 4:0 0.230±0.10** 0.650±0.07 0.510±0.33 0.705±0.01 0.870±0.06 1.105±0.04 0.620±0.40 1.205±0.09 0.800±0.07 C 6:0 1.095±0.16 2.105±0.02 1.410±0.17 1.595±0.01 1.405±0.02 1.410±0.04 1.490±0.20 1.285±0.02 2.010±0.03 C 8:0 0.710±0.03 0.910±0.01 0.815±0.04 0.610±0.28 0.855±0.01 0.910±0.01 0.905±0.02 0.800±0.01 0.845±0.01 C 10:0 1.815±0.02 2.170±0.01 2.015±0.04 1.850±0.17 2.065±0.02 2.160±0.01 2.100±0.03 1.935±0.01 2.060±0.01 C 11:0 0.175±0.01 0.230±0.01 0.205±0.01 0.180±0.01 0.215±0.01 0.200±0.01 0.270±0.03 0.195±0.01 0.190±0.01 C 12:0 3.110±0.16 2.830±0.01 2.535±0.02 2.460±0.07 2.640±0.04 2.640±0.01 2.660±0.17 2.445±0.01 2.540±0.01 C 13:0 0.060±0.03 0.115±0.01 0.085±0.01 0.110±0.03 0.120±0.01 0.095±0.01 0.125±0.06 0.075±0.01 0.075±0.01 C 14:0 9.905±0.15 10.130±0.03 10.070±0.08 9.820±0.01 10.410±0.17 9.925±0.08 10.090±0.01 9.830±0.06 9.845±0.04 C 15:0 1.105±0.01 1.150±0.01 1.235±0.04 0.990±0.08 0.980±0.01 0.965±0.01 0.930±0.10 1.070±0.07 1.055±0.01 C 16:0 30.050±0.48 29.560±0.40 30.070±0.04 28.905±0.02 31.430±0.54 29.690±0.03 30.745±0.18 30.375±0.05 28.830±0.14 C 17:0 0.510±0.04 0.500±0.03 0.575±0.05 0.630±0.03 0.575±0.04 0.500±0.01 0.485±0.01 0.560±0.03 0.520±0.04 C 18:0 12.185±0.37 12.055±0.04 12.015±0.06 13.165±0.59 11.640±0.44 12.180±0.01 12.050±0.21 12.145±0.01 12.325±0.18 C 19:0 0.015±0.01 0.010±0.01 0.020±0.01 0.015±0.01 0.030±0.01 0.025±0.01 0.020±0.01 0.025±0.01 0.015±0.01 C 20:0 0.080±0.03 0.020±0.01 0.040±0.01 0.055±0.02 0.050±0.01 0.035±0.01 0.040±0.01 0.035±0.01 0.060±0.01 C 21:0 0.415±0.23 0.045±0.01 0.010±0.01 0.015±0.01 0.050±0.01 0.020±0.01 0.025±0.01 0.010±0.01 0.025±0.01 C 22:0 0.070±0. 03 0.035±0.01 0.095±0.01 0.085±0.02 0.070±0.01 0.100±0.01 0.085±0.01 0.100±0.01 0.100±0.01 Σ SFA* _{61.530±0.38 62.515±0.30 61.705±0.42 61.190±0.03 63.405±0.39 61.960±0.11 62.640±0.40 62.090±0.13 61.295±0.01} C 14:1 ω5 1.480±0.03 1.550±0.01 1.535±0.04 1.460±0.03 1.455±0.02 1.410±0.01 1.440±0.01 1.465±0.04 1.430±0.01 C 15:1 ω5 0.300±0.01 0.340±0.03 0.340±0.01 0.315±0.02 0.345±0.05 0.315±0.04 0.290±0.03 0.355±0.01 0.300±0.01 C 16:1 ω7 2.310±0.13 2.115±0.18 2.490±0.03 2.300±0.06 2.165±0.05 2.160±0.01 2.240±0.01 2.225±0.08 2.200±0.11 C 17:1 ω8 0.420±0.01 0.345±0.04 0.445±0.04 0.365±0.02 0.395±0.02 0.400±0.01 0.365±0.01 0.385±0.05 0.375±0.08 C 18:1 ω9 28.100±0.96 27.355±0.06 27.325±0.56 28.036±0.05 26.200±0.27 27.475±0.25 26.290±0.16 27.220±0.07 28.150±0.10 C 20:1 ω9 0.105±0.05 0.050±0.01 0.035±0.01 0.085±0.01 0.035±0.01 0.030±0.01 0.055±0.01 0.040±0.01 0.110±0.01 Σ MUFA* _{32.715±0.81 31.755±0.18 32.170±0.49 32.561±0.03 30.595±0.28 31.790±0.25 30.680±0.14 31.690±0.10 32.565±0.08} C 18:2 ω6 2.200±0.06 2.305±0.04 2.115±0.02 2.445±0.01 2.070±0.01 2.300±0.01 2.315±0.08 2.115±0.02 2.345±0.02 C 18:3 ω6 0.080±0.01 0.085±0.01 0.115±0.01 0.120±0.01 0.115±0.01 0.115±0.02 0.095±0.02 0.120±0.01 0.150±0.01 C 18:3 ω3 0.345±0.04 0.225±0.01 0.430±0.01 0.280±0.01 0.325±0.05 0.360±0.01 0.345±0.04 0.330±0.01 0.360±0.01 C 20:2 ω6 0.040±0.01 0.020±0.01 0.030±0.01 0.075±0.01 0.025±0.01 0.025±0.02 0.035±0.01 0.040±0.01 0.085±0.01 C 20:4 ω6 0.255±0.04 0.195±0.01 0.175±0.01 0.195±0.01 0.150±0.01 0.145±0.02 0.175±0.02 0.145±0.01 0.165±0.01 C 20:5 ω3 0.035±0.01 0.010±0.01 0.050±0.01 0.045±0.01 0.105±0.08 0.045±0.01 0.105±0.06 0.110±0.01 0.105±0.02 C 22:6 ω3 0.055±0.01 0.015±0.01 0.050±0.01 0.050±0.01 0.075±0.01 0.055±0.01 0.065±0.01 0.065±0.01 0.080±0.04 Σ PUFA* _{3.010±0.13 2.855±0.04 2.965±0.05 3.210±0.01 2.865±0.02 3.045±0.01 3.135±0.19 2.925±0.04 3.290±0.03} C 14:1 t 0.295±0.02 0.265±0.01 0.285±0.01 0.260±0.03 0.245±0.01 0.235±0.02 0.240±0.01 0.255±0.01 0.235±0.01 C 16:1 t 0.520±0.13 0.295±0.04 0.425±0.09 0.295±0.05 0.395±0.05 0.475±0.09 0.450±0.01 0.460±0.07 0.310±0.06 C 18:1 t 1.230±0.13 1.485±0.15 1.410±0.24 1.445±0.05 1.470±0.07 1.495±0.26 1.880±0.08 1.570±0.11 1.260±0.07 C 18:2 tt 0.035±0.02 0.035±0.01 0.120±0.03 0.070±0.01 0.075±0.01 0.100±0.01 0.090±0.03 0.080±0.01 0.085±0.02 C 18:2 tc 0.025±0.01 0.010±0.01 0.030±0.01 0.025±0.01 0.035±0.01 0.045±0.01 0.035±0.01 0.035±0.01 0.035±0.01 Σ TFA* _{2.105±0.30 2.090±0.17 2.270±0.13 2.095±0.06 2.220±0.13 2.350±0.37 2.695±0.06 2.400±0.20 1.925±0.11} CLA c9, t11 0.620±0.01 0.765±0.01 0.860±0.01 0.885±0.04 0.865±0.05 0.815±0.02 0.810±0.01 0.845±0.04 0.865±0.01 CLA t10, c12 0.015±0.01 0.015±0.01 0.025±0.01 0.050±0.03 0.045±0.01 0.050±0.01 0.035±0.02 0.050±0.01 0.060±0.01 Σ CLA* _{0.635±0.01 0.780±0.01 0.885±0.01 0.935±0.01 0.910±0.04 0.865±0.01 0.845±0.01 0.895±0.05 0.925±0.01}

C 4:0 1.260±0.17** 1.051±0.03 1.010±0.20 1.095±0.16 0.256±0.18 0.070±0.01 1.270±0.16 1.076±0.08 C 6:0 1.605±0.06 1.110±0.10 1.230±0.17 1.270±0.01 1.115±0.09 0.455±0.01 1.530±0.08 2.150±0.83 C 8:0 0.875±0.02 0.795±0.01 0.870±0.01 0.800±0.01 0.700±0.01 0.630±0.16 0.885±0.02 0.905±0.08 C 10:0 2.075±0.04 1.890±0.01 2.070±0.01 1.895±0.04 1.875±0.01 2.250±0.07 2.105±0.04 2.070±0.13 C 11:0 0.190±0.01 0.200±0.01 0.210±0.01 0.155±0.04 0.195±0.04 0.200±0.01 0.230±0.01 0.235±0.04 C 12:0 2.550±0.03 2.410±0.01 2.590±0.01 2.365±0.01 2.495±0.02 2.995±0.01 2.610±0.03 2.895±0.09 C 13:0 0.080±0.01 0.065±0.01 0.100±0.03 0.090±0.03 0.080±0.01 0.095±0.02 0.110±0.01 0.115±0.05 C 14:0 9.945±0.01 9.665±0.01 10.270±0.01 9.445±0.08 10.085±0.13 11.130±0.08 10.125±0.04 9.930±0.25 C 15:0 1.140±0.01 1.085±0.01 1.125±0.04 1.040±0.03 1.290±0.01 1.290±0.01 1.000±0.04 1.130±0.01 C 16:0 29.795±0.12 30.765±0.02 28.380±0.17 28.170±0.08 30.705±0.05 33.090±0.04 31.375±0.21 30.780±0.01 C 17:0 0.575±0.02 0.545±0.01 0.530±0.01 0.535±0.02 0.630±0.01 0.625±0.02 0.625±0.02 0.605±0.01 C 18:0 12.080±0.18 12.065±0.04 10.310±0.10 13.235±0.04 12.025±0.04 10.540±0.01 11.765±0.02 11.530±0.01 C 19:0 0.015±0.01 0.025±0.01 0.020±0.01 0.030±0.01 0.020±0.01 0.015±0.01 0.030±0.01 0.030±0.01 C 20:0 0.040±0.01 0.040±0.01 0.045±0.01 0.030±0.01 0.030±0.01 0.045±0.01 0.070±0.01 0.075±0.04 C 21:0 0.015±0.01 0.010±0.01 0.015±0.01 0.017±0.01 0.015±0.01 0.020±0.01 0.025±0.01 0.030±0.03 C 22:0 0.120±0.01 0.090±0.01 0.095±0.01 0.085±0.01 0.105±0.01 0.030±0.01 0.125±0.01 0.125±0.04 Σ SFA* 62.360±0.25 61.811±0.11 58.870±0.13 60.257±0.19 61.621±0.14 63.480±0.07 63.880±0.18 63.681±0.52 C 14:1 ω5 1.480±0.01 1.505±0.01 1.575±0.09 1.415±0.01 1.555±0.01 1.670±0.01 1.405±0.01 1.505±0.09 C 15:1 ω5 0.345±0.05 0.320±0.01 0.345±0.01 0.330±0.04 0.385±0.01 0.315±0.05 0.285±0.04 0.300±0.08 C 16:1 ω7 2.290±0.06 2.390±0.01 2.420±0.08 2.265±0.09 2.455±0.06 2.610±0.08 2.205±0.02 2.455±0.08 C 17:1 ω8 0.370±0.01 0.395±0.01 0.435±0.04 0.395±0.04 0.460±0.01 0.475±0.04 0.360±0.01 0.360±0.11 C 18:1 ω9 27.255±0.32 28.080±0.01 29.690±0.04 29.905±0.21 27.560±0.03 25.630±0.28 25.815±0.39 25.430±0.69 C 20:1 ω9 0.075±0.01 0.025±0.01 0.035±0.02 0.050±0.01 0.030±0.01 0.095±0.01 0.045±0.01 0.090±0.03 Σ MUFA* 31.815±0.33 32.715±0.01 34.500±0.08 34.360±0.37 32.445±0.06 30.795±0.11 30.115±0.39 30.140±1.03 C 18:2 ω6 2.335±0.01 2.110±0.01 2.295±0.04 2.105±0.02 2.335±0.08 2.325±0.01 2.090±0.01 2.170±0.06 C 18:3 ω6 0.140±0.01 0.130±0.03 0.145±0.01 0.135±0.01 0.130±0.01 0.140±0.01 0.105±0.01 0.095±0.02 C 18:3 ω6 0.310±0.01 0.390±0.01 0.365±0.02 0.345±0.02 0.425±0.05 0.375±0.01 0.400±0.01 0.385±0.02 C 20:2 ω6 0.050±0.01 0.025±0.01 0.040±0.01 0.040±0.01 0.020±0.01 0.060±0.03 0.045±0.02 0.055±0.04 C 20:4 ω6 0.210±0.01 0.140±0.01 0.175±0.01 0.145±0.01 0.190±0.03 0.205±0.01 0.140±0.01 0.195±0.08 C 20:5 ω3 0.055±0.02 0.050±0.01 0.075±0.02 0.060±0.01 0.050±0.01 0.035±0.01 0.110±0.01 0.085±0.01 C 22:6 ω3 0.060±0.03 0.060±0.01 0.060±0.01 0.060±0.01 0.050±0.01 0.100±0.03 0.075±0.01 0.080±0.03 Σ PUFA* 3.160±0.03 2.905±0.05 3.155±0.08 2.890±0.01 3.200±0.07 3.240±0.03 2.965±0.04 3.065±0.21 C 14:1 t 0.270±0.01 0.250±0.01 0.300±0.01 0.280±0.01 0.320±0.01 0.265±0.01 0.260±0.03 0.300±0.01 C 16:1 t 0.420±0.01 0.440±0.18 0.480±0.01 0.260±0.06 0.325±0.05 0.470±0.16 0.450±0.03 0.555±0.09 C 18:1 t 1.070±0.10 0.845±0.01 1.610±0.01 0.840±0.11 1.175±0.18 0.970±0.30 1.420±0.17 1.440±0.11 C 18:2 tt 0.065±0.01 0.095±0.01 0.070±0.01 0.095±0.02 0.080±0.01 0.065±0.01 0.075±0.01 0.065±0.01 C 18:2 tc 0.035±0.01 0.030±0.01 0.035±0.02 0.040±0.01 0.025±0.01 0.035±0.01 0.035±0.01 0.040±0.03 Σ TFA* 1.860±0.13 1.660±0.20 2.495±0.01 1.515±0.16 1.925±0.13 1.805±0.15 2.240±0.23 2.400±0.25 CLA c9 t11 0.765±0.02 0.880±0.03 0.935±0.02 0.940±0.03 0.770±0.01 0.635±0.01 0.760±0.01 0.585±0.01 CLA t10 c12 0.050±0.01 0.025±0.01 0.045±0.01 0.035±0.01 0.035±0.01 0.040±0.01 0.045±0.01 0.130±0.04 Σ CLA* 0.815±0.02 0.905±0.04 0.980±0.03 0.975±0.02 0.805±0.01 0.675±0.01 0.805±0.01 0.715±0.05 *SFA: Doymuş yağ asidi. MUFA: Doymamış yağ asidi. PUFA: Aşırı doymamış yağ asidi. TFA: Trans yağ asidi. CLA: Konjuge linoleik asit.

*SFA: Doymuş yağ asidi. MUFA: Doymamış yağ asidi. PUFA: Aşırı doymamış yağ asidi. TFA: Trans yağ asidi. CLA: Konjuge linoleik asit. **Aritmetik ortalama ± Standard sapma.

C 4:0 0.575±0.01** 0.480±0.24 C 6:0 4.355±0.83 7.145±0.86 C 8:0 0.795±0.08 0.690±0.03 C 10:0 1.905±0.12 1.755±0.02 C 11:0 0.350±0.18 0.380±0.01 C 12:0 2.480±0.06 2.330±0.01 C 13:0 0.115±0.01 0.140±0.01 C 14:0 9.445±0.15 9.245±0.04 C 15:0 1.050±0.04 0.975±0.02 C 16:0 29.465±0.02 28.215±0.54 C 17:0 0.565±0.02 0.535±0.08 C 18:0 11.785±0.21 11.040±0.38 C 19:0 0.015±0.01 0.035±0.01 C 20:0 0.030±0.01 0.115±0.02 C 21:0 0.015±0.01 0.070±0.01 C 22:0 0.075±0.01 0.140±0.03 Σ SFA* 63.020±1.03 63.290±0.24 C 14:1 ω5 1.430±0.01 1.360±0.01 C 15:1 ω5 0.335±0.04 0.370±0.07 C 16:1 ω7 2.280±0.18 2.215±0.16 C 17:1 ω8 0.445±0.08 0.410±0.07 C 18:1 ω9 26.180±0.76 25.825±0.84 C 20:1 ω9 0.045±0.01 0.110±0.03 Σ MUFA* 30.715±0.91 30.290±0.65 C 18:2 ω6 2.260±0.14 2.115±0.08 C 18:3 ω6 0.110±0.01 0.180±0.03 C 18:3 ω6 0.345±0.05 0.410±0.06 C 20:2 ω6 0.025±0.01 0.145±0.05 C 20:4 ω6 0.190±0.01 0.195±0.04 C 20:5 ω3 0.085±0.05 0.310±0.01 C 22:6 ω3 0.065±0.01 0.170±0.10 Σ PUFA* 3.080±0.07 3.525±0.02 C 14:1 t 0.285±0.04 0.140±0.06 C 16:1 t 0.460±0.07 0.435±0.09 C 18:1 t 1.680±0.03 1.260±0.23 C 18:2 tt 0.080±0.01 0.080±0.01 C 18:2 tc 0.030±0.01 0.050±0.01 Σ TFA* 2.535±0.01 1.965±0.36 CLA c9 t11 0.600±0.04 0.795±0.01 CLA t10 c12 0.050±0.01 0.135±0.02 Σ CLA* 0.650±0.04 0.930±0.01

Yağ Asitleri 1 2 3 4 5 6 C 4:0 0.515±0.09** _{0.910±0.21 0.715±0.02 0.660±0.03 0.745±0.32 0.495±0.13} C 6:0 1.165±0.09 1.675±0.09 1.360±0.06 1.295±0.21 1.435±0.18 1.210±0.07 C 8:0 0.715±0.04 0.790±0.03 0.720±0.01 0.745±0.01 0.810±0.03 0.710±0.04 C 10:0 1.900±0.06 2.035±0.02 1.875±0.01 1.870±0.06 1.960±0.01 1.840±0.07 C 11:0 0.175±0.01 0.190±0.01 0.170±0.01 0.180±0.01 0.215±0.05 0.175±0.01 C 12:0 2.540±0.01 2.605±0.01 2.505±0.02 2.435±0.04 2.475±0.01 2.380±0.07 C 13:0 0.100±0.03 0.070±0.01 0.100±0.01 0.130±0.10 0.080±0.01 0.070±0.03 C 14:0 10.040±0.01 10.195±0.01 9.985±0.01 9.880±0.06 9.975±0.04 9.795±0.12 C 15:0 1.125±0.05 1.200±0.01 1.155±0.02 1.125±0.09 1.160±0.01 1.085±0.02 C 16:0 30.475±0.09 30.370±0.06 30.245±0.02 29.415±0.19 30.465±0.04 29.970±0.55 C 17:0 0.590±0.03 0.600±0.03 0.620±0.06 0.635±0.02 0.635±0.01 0.580±0.01 C 18:0 12.125±0.08 11.570±0.11 12.060±0.03 12.330±0.01 11.670±0.25 12.705±0.09 C 19:0 0.025±0.01 0.025±0.01 0.025±0.01 0.045±0.04 0.035±0.01 0.025±0.01 C 20:0 0.030±0.01 0.045±0.01 0.060±0.01 0.110±0.07 0.115±0.05 0.050±0.01 C 21:0 0.025±0.01 0.025±0.01 0.030±0.01 0.025±0.02 0.060±0.06 0.025±0.01 C 22:0 0.105±0.01 0.100±0.01 0.110±0.01 0.175±0.09 0.135±0.02 0.105±0.01 Σ SFA* 61.650±0.30 62.405±0.22 61.735±0.04 61.055±0.15 61.970±0.06 61.220±0.11 C 14:1 ω5 1.575±0.01 1.645±0.02 1.570±0.03 1.410±0.07 1.450±0.06 1.455±0.04 C 15:1 ω5 0.385±0.05 0.330±0.03 0.355±0.02 0.320±0.06 0.335±0.05 0.330±0.04 C 16:1 ω7 2.390±0.01 2.490±0.11 2.375±0.04 2.260±0.18 2.290±0.07 2.290±0.03 C 17:1 ω8 0.385±0.05 0.425±0.05 0.380±0.01 0.335±0.05 0.470±0.04 0.360±0.01 C 18:1 ω9 27.320±0.11 26.550±0.44 27.310±0.20 27.755±0.45 26.510±0.33 28.225±0.22 C 20:1 ω9 0.065±0.01 0.070±0.01 0.085±0.01 0.110±0.07 0.090±0.06 0.055±0.02 Σ MUFA* 32.120±0.11 31.510±0.54 32.075±0.21 32.190±0.64 31.145±0.26 32.715±0.29 C 18:2 ω6 2.275±0.01 2.240±0.01 2.310±0.01 2.265±0.02 2.075±0.16 2.400±0.07 C 18:3 ω6 0.135±0.01 0.135±0.02 0.160±0.01 0.155±0.06 0.165±0.08 0.115±0.01 C 18:3 ω6 0.445±0.02 0.410±0.01 0.400±0.01 0.410±0.06 0.505±0.05 0.385±0.01 C 20:2 ω6 0.055±0.02 0.055±0.02 0.035±0.01 0.100±0.08 0.065±0.05 0.035±0.01 C 20:4 ω6 0.180±0.03 0.190±0.01 0.195±0.01 0.190±0.01 0.460±0.17 0.145±0.01 C 20:5 ω3 0.125±0.01 0.130±0.01 0.130±0.04 0.310±0.28 0.115±0.09 0.055±0.02 C 22:6 ω3 0.080±0.01 0.065±0.01 0.090±0.01 0.115±0.05 0.140±0.07 0.050±0.03 Σ PUFA* 3.295±0.09 3.225±0.02 3.320±0.06 3.545±0.57 3.525±0.01 3.185±0.15 C 14:1 t 0.280±0.01 0.315±0.01 0.295±0.01 0.215±0.09 0.255±0.01 0.265±0.01 C 16:1 t 0.470±0.01 0.470±0.14 0.490±0.03 0.415±0.02 0.480±0.06 0.385±0.06 C 18:1 t 1.315±0.09 1.225±0.13 1.215±0.18 1.435±0.18 1.520±0.21 1.165±0.11 C 18:2 tt 0.075±0.02 0.070±0.01 0.080±0.01 0.095±0.01 0.100±0.03 0.095±0.01 C 18:2 tc 0.030±0.01 0.030±0.01 0.030±0.01 0.045±0.02 0.050±0.01 0.025±0.01 Σ TFA* 2.170±0.10 2.110±0.27 2.110±0.20 2.205±0.13 2.405±0.21 1.935±0.04 CLA c9 t11 0.700±0.01 0.695±0.04 0.715±0.01 0.910±0.01 0.855±0.01 0.880±0.01 CLA t10 c12 0.065±0.02 0.050±0.03 0.050±0.01 0.100±0.07 0.095±0.01 0.055±0.01 Σ CLA* 0.765±0.01 0.745±0.06 0.765±0.02 1.010±0.07 0.950±0.01 0.935±0.01

*SFA: Doymuş yağ asidi. MUFA: Doymamış yağ asidi. PUFA: Aşırı doymamış yağ asidi. TFA: Trans yağ asidi. CLA: Konjuge linoleik asit. **Aritmetik ortalama ± Standard sapma.

C 4:0 0.495±0.16** 0.705±0.16 1.215±0.29 1.155±0.04 0.240±0.10 0.375±0.21 0.605±0.21 0.635±0.18 C 6:0 1.330±0.17 1.145±0.05 1.495±0.21 1.800±0.28 0.980±0.17 1.010±0.04 1.305±0.13 1.430±0.10 C 8:0 0.735±0.04 0.785±0.01 0.700±0.04 0.660±0.01 0.440±0.03 0.570±0.01 0.585±0.05 0.810±0.01 C 10:0 1.875±0.05 1.925±0.01 1.825±0.05 1.500±0.01 1.070±0.03 1.375±0.01 1.420±0.04 2.045±0.01 C 11:0 0.180±0.01 0.205±0.05 0.240±0.04 0.140±0.01 0.130±0.01 0.155±0.01 0.140±0.01 0.205±0.01 C 12:0 2.405±0.05 2.420±0.03 2.390±0.03 1.830±0.01 1.395±0.01 1.740±0.01 1.800±0.01 2.550±0.01 C 13:0 0.095±0.06 0.080±0.01 0.095±0.01 0.045±0.01 0.055±0.02 0.070±0.01 0.055±0.01 0.100±0.01 C 14:0 9.855±0.11 9.815±0.08 9.590±0.11 7.270±0.07 5.805±0.01 6.950±0.03 7.195±0.02 10.075±0.01 C 15:0 1.150±0.04 0.980±0.06 1.095±0.08 0.705±0.02 0.640±0.06 0.745±0.04 0.770±0.01 1.140±0.01 C 16:0 30.295±0.26 30.405±0.47 30.110±0.54 24.740±0.28 22.690±0.20 24.745±0.37 24.815±0.05 30.255±0.04 C 17:0 0.640±0.10 0.565±0.01 0.595±0.05 0.430±0.06 0.390±0.03 0.435±0.05 0.405±0.01 0.535±0.11 C 18:0 12.290±0.16 12.185±0.01 12.335±0.23 9.970±0.14 9.580±0.04 9.035±0.18 10.310±0.13 11.970±0.01 C 19:0 0.025±0.01 0.045±0.02 0.025±0.02 0.040±0.03 0.020±0.01 0.065±0.04 0.020±0.01 0.015±0.01 C 20:0 0.050±0.01 0.115±0.05 0.090±0.04 0.115±0.02 0.190±0.03 0.165±0.02 0.145±0.01 0.045±0.01 C 21:0 0.015±0.01 0.075±0.04 0.040±0.03 0.045±0.01 0.015±0.01 0.090±0.03 0.020±0.01 0.015±0.01 C 22:0 0.115±0.02 0.120±0.04 0.175±0.11 0.110±0.01 0.075±0.02 0.100±0.01 0.090±0.01 0.075±0.02 Σ SFA* 61.550±0.01 61.570±0.21 62.015±0.26 50.555±0.73 43.715±0.01 47.625±0.08 49.680±0.33 61.900±0.17 C 14:1 ω5 1.480±0.04 1.365±0.05 1.370±0.07 1.020±0.01 0.830±0.03 0.915±0.12 1.060±0.01 1.585±0.01 C 15:1 ω5 0.355±0.02 0.355±0.04 0.315±0.04 0.230±0.01 0.175±0.01 0.195±0.02 0.255±0.01 0.375±0.05 C 16:1 ω7 2.500±0.11 2.165±0.02 2.190±0.04 1.975±0.04 1.700±0.01 1.860±0.16 1.880±0.04 2.380±0.07 C 17:1 ω8 0.430±0.03 0.390±0.01 0.400±0.04 0.370±0.03 0.325±0.01 0.320±0.14 0.325±0.01 0.380±0.01 C 18:1 ω9 27.975±0.37 27.030±0.30 27.500±0.82 25.260±0.79 26.695±0.13 25.685±0.11 26.440±0.18 27.820±0.24 C 20:1 ω9 0.100±0.01 0.095±0.04 0.080±0.03 0.080±0.01 0.075±0.01 0.110±0.07 0.060±0.01 0.060±0.01 Σ MUFA* 32.840±0.52 31.400±0.25 31.855±0.97 28.935±0.83 29.800±0.08 29.085±0.47 30.020±0.23 32.600±0.35 C 18:2 ω6 2.055±0.16 2.235±0.04 2.260±0.01 14.790±0.03 19.630±0.06 16.880±0.06 14.225±0.01 2.235±0.02 C 18:3 ω6 0.155±0.04 0.160±0.01 0.185±0.04 0.085±0.01 0.040±0.01 0.060±0.01 0.030±0.01 0.105±0.01 C 18:3 ω6 0.345±0.01 0.405±0.06 0.490±0.04 1.610±0.08 2.615±0.02 2.200±0.06 1.870±0.01 0.320±0.03 C 20:2 ω6 0.050±0.01 0.090±0.01 0.060±0.01 0.060±0.01 0.045±0.02 0.135±0.04 0.060±0.01 0.055±0.01 C 20:4 ω6 0.170±0.03 0.215±0.01 0.195±0.02 0.155±0.02 0.150±0.01 0.185±0.04 0.170±0.01 0.195±0.01 C 20:5 ω3 0.080±0.06 0.425±0.19 0.135±0.06 0.875±0.09 1.250±0.01 1.110±0.06 0.885±0.04 0.085±0.01 C 22:6 ω3 0.065±0.01 0.170±0.01 0.075±0.01 0.670±0.03 0.945±0.01 0.835±0.06 0.670±0.06 0.085±0.01 Σ PUFA* 2.920±0.24 3.700±0.25 3.400±0.16 18.245±0.23 24.675±0.04 21.405±0.09 17.910±0.11 3.080±0.04 C 14:1 t 0.265±0.04 0.225±0.06 0.220±0.01 0.185±0.01 0.160±0.01 0.190±0.01 0.185±0.01 0.295±0.01 C 16:1 t 0.210±0.06 0.410±0.08 0.410±0.13 0.295±0.01 0.195±0.04 0.245±0.02 0.275±0.01 0.320±0.01 C 18:1 t 1.165±0.29 1.565±0.28 1.130±0.33 1.085±0.18 0.890±0.08 0.845±0.32 1.305±0.21 0.965±0.11 C 18:2 tt 0.075±0.02 0.100±0.01 0.110±0.03 0.070±0.01 0.045±0.02 0.065±0.04 0.040±0.01 0.040±0.01 C 18:2 tc 0.030±0.01 0.045±0.01 0.055±0.04 0.035±0.01 0.015±0.01 0.040±0.01 0.015±0.01 0.020±0.01 Σ TFA* 1.745±0.28 2.345±0.15 1.925±0.53 1.670±0.16 1.305±0.04 1.385±0.33 1.820±0.23 1.640±0.13 CLA c9 t11 0.895±0.01 0.865±0.02 0.720±0.01 0.520±0.01 0.440±0.01 0.435±0.05 0.525±0.01 0.750±0.01 CLA t10 c12 0.050±0.01 0.115±0.05 0.085±0.04 0.080±0.03 0.060±0.01 0.065±0.02 0.040±0.01 0.035±0.01 Σ CLA* 0.945±0.02 0.980±0.07 0.805±0.02 0.600±0.01 0.500±0.01 0.500±0.03 0.565±0.02 0.785±0.01 *SFA: Doymuş yağ asidi. MUFA: Doymamış yağ asidi. PUFA: Aşırı doymamış yağ asidi. TFA: Trans yağ asidi. CLA: Konjuge linoleik asit.

C 4:0 0.295±0.08** 0.205±0.02 0.195±0.13 0.745±0.02 0.955±0.12 0.940±0.06 0.630±0.03 0.570±0.03 C 6:0 1.640±0.20 1.105±0.01 0.895±0.19 1.155±0.01 1.495±0.04 1.640±0.03 1.325±0.01 1.085±0.02 C 8:0 1.000±0.04 0.660±0.01 0.680±0.03 0.735±0.01 0.810±0.01 0.785±0.01 0.730±0.01 0.665±0.01 C 10:0 2.350±0.06 1.845±0.01 1.845±0.02 1.875±0.01 2.015±0.01 1.955±0.04 1.935±0.01 1.770±0.01 C 11:0 0.255±0.01 0.165±0.01 0.165±0.01 0.165±0.04 0.180±0.01 0.165±0.01 0.165±0.01 0.150±0.03 C 12:0 2.770±0.03 2.425±0.01 2.420±0.01 2.440±0.03 2.540±0.01 2.465±0.04 2.540±0.01 2.350±0.04 C 13:0 0.080±0.01 0.080±0.01 0.065±0.01 0.095±0.05 0.110±0.03 0.085±0.01 0.075±0.01 0.075±0.01 C 14:0 9.160±0.08 9.780±0.01 9.755±0.01 9.775±0.05 9.905±0.06 9.675±0.29 10.195±0.11 9.375±0.06 C 15:0 0.990±0.01 1.050±0.01 1.050±0.06 0.995±0.05 1.115±0.04 1.005±0.02 1.080±0.01 0.945±0.04 C 16:0 24.640±0.01 29.100±0.14 28.960±0.03 29.910±0.01 30.970±0.17 32.175±0.60 32.385±0.26 31.250±0.21 C 17:0 0.420±0.01 0.540±0.01 0.505±0.04 0.555±0.01 0.595±0.01 0.570±0.03 0.465±0.09 0.525±0.01 C 18:0 8.855±0.15 13.040±0.03 13.055±0.08 12.265±0.04 12.705±0.21 11.975±0.29 11.810±0.30 12.970±0.03 C 19:0 0.010±0.01 0.025±0.01 0.020±0.01 0.030±0.01 0.035±0.01 0.025±0.01 0.025±0.01 0.025±0.01 C 20:0 0.045±0.01 0.045±0.01 0.040±0.01 0.040±0.01 0.060±0.01 0.035±0.01 0.060±0.03 0.055±0.01 C 21:0 0.015±0.01 0.020±0.01 0.020±0.01 0.045±0.01 0.040±0.01 0.035±0.01 0.025±0.01 0.030±0.01 C 22:0 0.125±0.02 0.105±0.02 0.095±0.01 0.090±0.01 0.120±0.03 0.090±0.01 0.125±0.01 0.110±0.01 Σ SFA* 52.650±0.30 60.190±0.11 59.765±0.26 60.915±0.09 63.650±0.01 63.620±0.72 63.570±0.11 61.950±0.04 C 14:1 ω5 2.000±0.01 1.485±0.01 1.505±0.06 1.445±0.01 1.295±0.02 1.315±0.02 1.400±0.01 1.275±0.01 C 15:1 ω5 0.305±0.02 0.330±0.03 0.330±0.04 0.320±0.01 0.315±0.01 0.260±0.01 0.320±0.01 0.300±0.04 C 16:1 ω7 2.860±0.04 2.220±0.01 2.140±0.21 2.240±0.06 2.100±0.01 2.260±0.01 2.275±0.02 2.260±0.03 C 17:1 ω8 0.505±0.05 0.390±0.04 0.360±0.03 0.355±0.01 0.390±0.07 0.340±0.01 0.405±0.09 0.345±0.01 C 18:1 ω9 34.715±0.01 28.990±0.08 29.580±0.06 28.080±0.14 25.890±0.38 25.855±0.67 26.170±0.28 27.370±0.03 C 20:1 ω9 0.070±0.04 0.070±0.01 0.080±0.03 0.100±0.03 0.070±0.01 0.075±0.05 0.080±0.01 0.065±0.02 Σ MUFA* 40.455±0.02 33.485±0.15 33.995±0.26 32.540±0.06 30.060±0.33 30.105±0.62 30.650±0.13 31.615±0.12 C 18:2 ω6 2.910±0.01 2.345±0.02 2.440±0.07 2.330±0.01 2.165±0.01 2.430±0.04 2.075±0.11 2.555±0.08 C 18:3 ω6 0.155±0.04 0.130±0.01 0.135±0.02 0.140±0.03 0.160±0.01 0.145±0.01 0.150±0.01 0.130±0.01 C 18:3 ω6 0.420±0.01 0.270±0.04 0.315±0.02 0.345±0.04 0.400±0.03 0.390±0.01 0.380±0.03 0.420±0.01 C 20:2 ω6 0.035±0.01 0.040±0.01 0.050±0.03 0.075±0.02 0.050±0.01 0.030±0.01 0.050±0.01 0.060±0.03 C 20:4 ω6 0.225±0.02 0.160±0.01 0.180±0.03 0.175±0.01 0.200±0.03 0.170±0.04 0.185±0.02 0.205±0.02 C 20:5 ω3 0.055±0.01 0.035±0.01 0.145±0.13 0.100±0.03 0.215±0.04 0.110±0.03 0.115±0.02 0.110±0.06 C 22:6 ω3 0.080±0.01 0.045±0.01 0.070±0.03 0.085±0.05 0.125±0.06 0.100±0.03 0.095±0.02 0.080±0.01 Σ PUFA* 3.880±0.08 3.025±0.08 3.335±0.33 3.250±0.16 3.315±0.13 3.375±0.06 3.050±0.14 3.560±0.13 C 14:1 t 0.325±0.01 0.285±0.01 0.280±0.03 0.260±0.04 0.245±0.01 0.215±0.01 0.255±0.01 0.210±0.01 C 16:1 t 0.345±0.02 0.350±0.06 0.315±0.05 0.400±0.04 0.425±0.02 0.395±0.05 0.410±0.03 0.350±0.01 C 18:1 t 1.295±0.18 1.565±0.15 1.190±0.17 1.690±0.04 1.430±0.38 1.475±0.11 1.180±0.07 1.480±0.04 C 18:2 tt 0.040±0.03 0.110±0.04 0.095±0.01 0.065±0.01 0.105±0.02 0.080±0.01 0.075±0.01 0.090±0.01 C 18:2 tc 0.035±0.01 0.030±0.01 0.030±0.01 0.035±0.01 0.035±0.01 0.045±0.01 0.035±0.01 0.040±0.01 Σ TFA* 2.040±0.18 2.340±0.04 1.910±0.20 2.450±0.04 2.240±0.41 2.210±0.16 1.955±0.11 2.170±0.04 CLA c9 t11 0.935±0.01 0.915±0.01 0.920±0.01 0.785±0.02 0.690±0.01 0.640±0.01 0.695±0.02 0.655±0.01 CLA t10 c12 0.040±0.01 0.045±0.01 0.065±0.01 0.055±0.02 0.045±0.02 0.050±0.03 0.070±0.04 0.055±0.02 Σ CLA* 0.975±0.01 0.960±0.01 0.985±0.01 0.840±0.04 0.735±0.02 0.690±0.03 0.765±0.02 0.710±0.01

*SFA: Doymuş yağ asidi. MUFA: Doymamış yağ asidi. PUFA: Aşırı doymamış yağ asidi. TFA: Trans yağ asidi. CLA: Konjuge linoleik asit. **Aritmetik ortalama ± Standard sapma.