Soap operaların doğuşu, tarihsel gelişimi ve başarı nedenleri

Marnntu lletitim Dergi'ti, Say:6, Nisot 194

SOAP

OPERALARIN

DOdUiU,

TARiIISEL

GELi$iMi

ve

BA$ARI NEDENLERi

Arg.Giir.ZeYneP

QDTiN

.

MARMARA t'MVERSiTESI

Iletilim

Faktiltesi

"Pers hliktim.darna

anlnth*

dykuyu het gece en heyec(mh

yerinle

keserek heyatlan

bir

gltft

daha kazanan

$ehra'

zad'

, sonunda

htik mdarn

kalbini de

knzandt*

ve

Bin'

bir

Gece

Masallarlntn

da buradan

doldu[u

saylenir'

I;te

o zamnndan

g

ntlmttze, insanlorm "arkafi

yann"

gelen

di-zilcre mzraklan oldu{u

bitinir.

Bu merak, 19' yuzyll

ya-zarlarmdan Dickens'la yeniden

canlanlt.

Dickens, e serle'

rini

dergilerde

lefrika ettirdi'

Bu ve benzeri

tefriknlardon

Cogu,

1t37'Iarda

radyoya uyarlandr ve "soap opera"

deni'

iri

diritu

olarak

g

nd

zlert

yaynlandu

"Soap": gunkli

bunlarn

sponsorluEu sabun

$irketleri

tarafindan

yaplh'

yordu, opera:

_1ufi*

librettolan

gagnstnan tarzda

yaz

-m[lardi'(

I ) .

1.

ciRi$

lnsanlann masal ve

dyKi

anlatrna ah$kanhklarl, gelenekleri' gok eski gallardan beri yazrh

kiiltiirden

iinceye dayanan

bir

geqmile sahiptir' Hatta

illiUir

Cece tuisattan, sozkonusu

tiykii

anlatm olgusunun bilinen en eski dr-neklerinden

birini

olulturur. Daha soruaki donemlerde yazlnln bulunmast ve olugan yazrh

kiiltiir,

pik

gok atanda oldugu gibi

iiykii

anlafim tehiEinde-de yeni Oeg5imteti glindeme getirmiqtir'

6zellikle

matbaanln bulunma$ndan .ontu,

yattt

Liitriitiin

eskiye oranla son dercce biiyuk bir yaygmhk

kazanma-sr sdzkonusu olmuE ve Oyku anlatanla dykii

dinleyel

birbirinden uzaklagma-143

ya baglamlgtr.

Seriyal formaunrn ise onsekizinci

yiizylhn

_{sonundan itibaren}

_orkva

grktt& bilinmekredA. Siizkonusu format, dzellikle ondokuzuncu

ytizyrl

bo_

)rnca

gazeE ve dergilerde yer alan romantada yaygmhk

_kazanml![.

Gne-pin, lngiltere'de Charles Dickens, Ransada

Victo,

if;go

ue

eulen;

Sue gtui roman yazadafl, aynr zamarda seriyal

yazarlaflydlar.

_Kitlellri

gazetelere ballarnanm

onerfi

bir yolu _{olan reftika halinde yayrnlama @kniEi]nUe}

_{fiit_}

rUriinUn _{dpik bir &neEini otu$tuur. S6zii edilen}

_{rekik, yirmin"iytiryt}

bry

lanndan idbaren radyo yayrnlannda da gOriilmU$

_ve',r;dyo

_{seriyalliri,,nde}

somutlanrxqttr. 1930'lu yrllarda,

ABDde

radyonun

_{etkinligini artrmak}

_igin radyo dizilerinin

iinlii

sabun ve deterjan firmasr procter _{and Gamble tarafin_} dan desBklenmesi,

an

an firmanm sabun (soap)

iireticisi

olmastndan

dolayl

bu

dizilerin

_{"soap opera" olarak ifacle edilmesine neden}

_olmugfir.

-

Genellikle baglangrg ve sonuq boliirnleri _{igermeyen ve sfadan insan_} lafln

giinlijk

ya$alr annl konu edinen _{soap operalar, sonraki}

_yllarda

_TV,nin bulunmasr ile

_{biiyiik bir}

yaygrnhkla _{izlenen ve dnemli bir kitlesel}

_etkinlige

sahip diziler haline

gelmillerdir.

2. SOAP

_{OPERALARIN TARiHeESi}

_ve

_TANIMI

2.1. Soap

Operalarrn Dofuqu

ve

Tarihsel

Siireg

igerisindeki

celi$in eri

hsanoflu,

anlatacaklaflnl zamala _{yayarak Oyktileme}

_teknigini

_{mo_} dem kitle

iletilim

_{araglanndan daha tince de}

_biliyordu

_ve

_{siizkonusi teknit,}

anlaulana

dultlan ilgiyi,

Ustelik artttrarak

siirdiimenin

de

bir

yoluydu. Bu teknik, eski donemlerde de bykii-masal anlatrcrla.n tarafindao

_of

.rL

nUu_

n

maktaydl.

Bir

bagka

deyille,

anlatrnln

btiliinler

halinde kurgulanmasmn yUzyiize _{ileti$im ortamlannda da}

_{kullanrldrlrnr,}

_{ancak bu kurgu}

teknilinin

modern

k

e ileri$im ortamrna kolayca uyadanabildigini,

_iistelit

_Uu

_oni*o

bagat bigimi olmaya da yatkrn

oldulunu

ifade edebiliriz.

.

Sulf{j9rmatl,

onsekizinci

yiizy

_{rn sonlan ve ondokuzuncu}

_yiizyrl

boyunca

tizellikle

gazete ve dergilerde

yff

alan romanlarla yaygrntrt tazan_ mrErr. Vicror _{Hugo ve Eugenie Sue} gibi ddnemlerinin

_{poptiei lazarlan,}

_{se_} riyal romanlan ile ijn

yaprrullard(2).

l7g9

Devrimindel

sonru

inr-u

_{foa_}

mayat bir toplumsal konum iqine siiriiklenen, Ozgit ve _{esenlikli bireyler} ye-rine _{siyasetten dlglanarak roplumsal hayatta marjinal konumlara}

_{ltifnill,ia_}

Iabalklar"

haline gelen ve edilginleqen gallqan kesimin insanlan' onlafln

tef-tituiutnr

igtiyaf.fu ue gok severek

okumaktaydrl

Ancak'

ki

eled hissiyat

Otil"l"O"

y"Uf.y.tal

onlan kendileri igin edebi ve

siyasi

miifreri

kitle-ri"JOo"iii',tit""ue

yetinen bu

iki

yazar, kalabaltktara

gqqegi

alg

amakta vardrmcr oimuvorlardr(3). Aynca,

tinlii

Challes Dickens da

bir

se

yal

yaza-i*0,.

iatutn-Utiv,ik bir

b;geniyle

okunan

David

Copperfiellve

Oltuer

iiuiri

giUi

.t"troini

lngilterJde

ayhk fasiKiller halinde sattrlt ve gelenekla rinln'afrrrtgrnOan iteyec-anlanm chqa ruramayan Ingilizlere

duyguTlh$nE-."*ii""rOig,

d" Uilinrnektedir(4).

Dickensln

galrnda

yakaladl$

bu talep'

giiouitiirOJto.p

operalarda kendini

somu

amakta ve karElhEln

bulmalca-dtr.

Ondokuzuncu

yilzydln ballaflndaki

Amerikan toplumunda ise'

ger-qet

giig-s;iui

kigiter igadamlan ve trukukqular olmasrna ragmen'

giindelik

i"-E"i"'"

_""r.te

i*allan

rutininde en Eok say$ gdsteriten kesimin kadlnlar

ve'ruirUantar otOugu goriilmektedir. Cergekte ise, orta smrfin aile oflaml ata'

eitildir

ve

kadrn,itonominin

drqlnda

kalmq,

yetki ve

giiciini

yiffmb

du-rumdadr. Ev

ekonomisini yoneten

bir

ki$i

olmaktan glkan kadrn' eskiye oianfa Oafra

fazla idbar ve statii

sahibi

olmuqtur'

Ornelin'

bu ddnemde

nsD

d"

yuttnfa-

kadn

dergilerinde, ekonomideki yerini yitken kadlna ta-mnan Uu

fni

"ifcame statii"yU yiicelten yazllar yaylnlanmaya

bu$tTE',y"-tici

rolled

ile toplumdan dlslanan kadrn, "kocaslnrn baSanstntn

vttnnt

ve

io"^rit"

yul.*

o.deni haline

gelmil

ve ekonomiye "arka kaetqan,

:9ktrl-muqtur.

B;nunla

bidihe

degilik

yeni

bir

edebiyatrn

-senume

al

edebryat-J"e;"g"

t"

b" .d"biyaun ilk

multerisinin kadlnlar oldu$r

g6riilmekedn(5)'

"Bu

yeni -sentimental- edebiyat, hissi roman

tiirii

ve

kadrndergileri

ile ergit (masculine) ve anti-humanist bir

Kiltile

geqen yeni toplumda' sosyal

-r"il'gui.ua"q""

toplumsal

kesin

ere, bu dutumun v€rdiEi

ac

an

hafif-letmet< igin

bir gue gibi

gortinmeye

baSlar $tl"(6)'

1830'lardan idbalen, kentlerdeki

kaiabahklal

olugturan insanlafl n .iuasA navanao OrsIanOEL gazerclerde

"tefrika"

denilen yeni

boliimlerdeki

tittitt" *,

l"

i""sanlirriyeni

kent ortammdaki hayatrnr'

gektili

actlart' '"u-tJtim

_O*rariO

_.

getiren romanlar yazrp yayrnladrklan

g0rulmi\dir'

Ha-i"""'i."Jir"i"i

otrridrgrru goren bu kalabahklar' bu yeni

tetika

romanlada

;:-s;;;; v

i"c";un

"anlatuklannda kendiledni bularak' Sazetelere bu

agt--o*

i.

iLio"yti.ya

baqlaTn{ladr'

Bdvlece kidesel basrnrn

_9"gi1Yl1

bit-Iik;;;ki;;i;

ti

saritetae sirmiltir'

Sozkonusu

reldllllar'

gazerelerin matiyetini Oiiqiireret ucuz gazetenin yalarnaslnr sttuekliliEe ka!-u-Enrrmx$ur'

ii"i^lv,"vi^

gt"at

igin gltukge 6nemkazanan reklam gelirlerini

m9k amaclyla, gergekliginden

_{gok, ktlelelerin ilging}

_{bulaca& igin segilmi!}

haberle

yazrlar

afuhk

kazanmt, bOylece kitleterin

seveceli;ko;kacail,

he-yecanlanaca!1 gergek,

abartllm{

ya da kurgulanm4 geyleri yayrntayin ga-zetel€re gogilmeye baglamrgtr(7).

|u

arada, depolitize edilmi$ kitlelerin di.izen igin daha

yaruh

,birey_ yurtta$lara"

donqtitulmesinin

_{de bagtangrcr olan siyaseti arka plana atarak}

dI

:e

larp.rt raessuse, dedikoduya ve ',kadrnsr dtinyaya,,

yon"i."

"Eifirl-nin hzlandrEt

g0riilnU$iir(8).

..

20.

yiizyrLn

_{ba$ndan itibaren}

_{moden toplumlafln}

,,rasyonellelme_ si"nin

otalan

stti bir

iune

_{kazanmasryla beraber, sermayenin}

_{fenOni ieni_}

den iireimesi ve

bilgi iiretimi kuumsalla$mg,

_toplumsj

_sisremin

_J*fu.i

altrna

girmi$ir. Ancak

orta

$nlin

mod€rn toplumdaki bu rasyonette$nsyl

alg

amasl gok yava!

_olmu$u.

,layatln

orgtinlesrne bigiminin

ba$lad{r

1g60,lardan

soffa

l900,ler-de,

190'lerde

_{sermayenin thgitdenmesi, emegin igtikteki}

_Uetim

surecterin_ de

istihdaml bilgi

itetimi,

mera dikerimi

yolun

UigimOe

sosyaf..EJi;

."

smrfiniiyel€ri

ise hayatrn bu degi$irnlerini, ancak l.),lo,larda

_{iSs0iod" f,"_}

sedebilmeye baglamrgtr. Sozkonusu degi$imin en

oner i

boyoro**er"t

ekonomide gereks€

ktilriirel

alanda ',kigi;nin _{nayar'ta Uir ',Uirev,:}

_{oiarit"etU_}

le$imde bulunabilm€sinin _{olanrksrzla$masr otuSn6matCaOl('9).}

Nitekim, I.eo Lowentbal,in btu grup sosyal

bilimci

_{ile Amerikan ona}

unfi

iizerine yaptrlr bir inceleme de bunu gostermelftdir:

_olta

_o.n^

"ifo

lerin evine giren _{popiiler dergilerin 1900,1e;deki ve}

_{tS+Ofudaki sa;iannOa}

okuyuculara sunutan popiiler porrrelerdeki

_deligim,

_ona

_smfrn

_iJii.oiu

defi$imi

nasrl gecikmeyle

_{algrlayabitdigni}

_oriai.

_toyr.fmC".

r

S0di"id"

popiiler

porre

_{olarak sunulatr insanlann haya$aki}

_ba$rilannln

_otoyu"Jrr"

ag*lanma$:

kiqisel_galgma, gatrgkanbk, azim

gibi

iasyonet

_agrnamJala

{iptl1tp",

1%0'larda-ki ag*lama bigimi ise

_{inasyonellrrigUri Aaynrr}

n-$il€r "olunmasl gereken zamanda , olunma$

gae*en

yerOe _{otrnavr Uiimister_}

dir',

"doEu$tan _{$anshdrlar,, vb.}

_Ciinkri,

_{orti snrfin diiEfoi"i}

_{gec"ili-flf""}

toplumsal hayaun maddi

kos

lan degiSmi$ir.

eruf

onasrnrf iiin'Oe,

uJ_

hF.ve inandmcrh&

bitmg

_{olan sistemle uyuEum iginde}

_kalabil,i"t,

_,'*"L

toplumsal hayata irrasyonel

bir

semantik

i96de bakmayl

reali

"

,i

iriJ"r"

yolunlagmrg aldanrmlann

mUpela$

olmayr gere.ktirniqtirf f

Ol.

'----'

Sonugta, orta stnlfin

haru ilem

deper yargrlanm, korku ve hr$kulan-146

m kendine temel alan soap operalar,

bwun

de, ona

srnlfinjiyelerine'

ya$nl-iin

n"nuu ue uo nuvaun yaratugr sorunlann,

ac

ann' onur

lcncl yagm

oene'

;;;;i";;;ttini

insan ,i-tigkiterinden, toplumsal

vapdan

sov

lavrp

l;rffi;;;;; il

ioruotunni ugis"t

tusurtarla'

kiqis€l

vst€rsizliklerle'

*.tLilt-.*itiitt"

v"

J" topru*otri

'r'ubklaflm

s

rdiiren €tnik ya da

il;;"i;;kil."

acrklavarak benimsetmevi siirdtirmekt€dir(l 1

)'

Soap operalarm 20.

yiizy

m

ilk

yansrnda en

tipik

omeklerinin radyG

n,

t^-nirri-

't"O"o

seriyalleri"

oldu$l

gi'riilmekt€dir'

G€rgekten AB-D'de

il';il;;

;;lmn

-tanrumr

igin

ProcEr and Ganble tarafindan

"giin-tiit

vlamr

ronu atan, hafif radyo Fmsilleri,,hazrlanmrg, bu temsiller-opera

ffiJ.'TJi;

#ilot-E

no.o

isotp opeta'dive

adlandrrrlmr$ur(12) Bu

,r-'0"

nroorr

n-neimin

1942 ytrnda

ABDdeki

43 radyo istasyomrnun

ya-ifriiliti*iti.v-

uir

ara$rmasr' ilgi'ng bulgular ortava

kovnaktatu

Arn-#;;;;;;':

radvo

serivalluindeki

problemlerin

btlvtik

boliimjintir

;t1"ar';ffi;iein

aniagmazlrk

oldufunu'

en genig gewede ise atkadaq

hffi;ilff

-kiiriik

sosyal birimlucle onava

g*an

strunlantr

nedederi'

it"i*i,ri".t

.ctdan

gor,"tit."diEini, tisterfe ilinti kurulma&!ft

onaya

grkarmrlttr(

I 3 _).

Sozkonusu ara$urmada ula$lan ve

giiniimuzde€lerizyonda

yaylnla-n-

,oJp-op".J-o ifriginoe

oe

vuotdulu

goztenebilen baqltca saptamalat

$unlardr:

L

Kuulu

diizene dokunulmamasr

il.

Ele alman sorunlann toptumsal agdan

gb$erilrpmesi

ve sistemle

ilinti h[ulmamasl

iii.

"Soyut' fakat

gergetmil

Sibi g0sterilen"

bir

diinya sunulrnasr

iv.

"Kadrnlar hep

hakhdutar"

Hedef dinleyicil€rin

biiyuk

gogunluEu

f"Otn ofaog, igio'

olaylara

kadn

bakll

aglslndan bakrlmasl'

Biitiin

radyo hikayelerinde ailenin

liderinin

kadrnlar

oldulu

gozlen-.rrr.all-it

Jy.

o"

Latnrgnda'

nice cumhuba$kanmm

cumtrwbas-

kanlolabilmeleri,analafflnveyaEl€rininsayesindegefgekl€smi$tk-Am-h.im

"nroeremlerdaki bu cok yaygrn kadrn hakimiyeti' erkek hakimiyetinin

#il"fi1#;;;}JJ'go Ao;*t

toplumuna ashnda daha uvsundur"

ililffid":[6;;^ia-1'tilsetuiten

uir

uteg

kan$

ivi

olduEu iein

lebilmekte ve her zaman kaflsmrn bu noktadaki itnemini bilmektedir(14).

Modern toplumlarda ideolojinin i$leyi$i daha Orgiin , daha

komplek

ve.geli$kin ogelerden olulan

bir

uruma

yoneldikge

,,soap _operAar,ln

_esti

yalnhklaflnl, tek-katl

*lanm

terkettikleri g6rtilmehedir(15). _{Fa_kat bu,} gU-nUmiizdeki "soap _{operalafltr,' insan}

_sorunlanun

_{toplumsai sistemin}

Ozel

mUlkiye!

hiyerargik

ili$kiler,

yarl$mac1

_etik

_{zihinsei emek_bedensel emek} farkllla$mast _{ve bu farkllagmanrn kurumsallafmasl}

_gibi

sistemin canallcr ozelliklerinden kaynaklan&Ernl, gozlerden saktamayr bir yana

_brakulr

an-laruna gelmemehedir. Kargl-ktiltiirden soylem

pargac*lan alp,

bunla-r al_ danlmcl

bir

semantik iginde kullanmayl tercih ede; giinUmiiztin

,ro.p

_opo

ralan" din

adamlannl

y0nedci segkinleri,

zenginleri,-okumugl-,

poli-,ik."r_

lur

elegtirir

gibi

yaparken, bunlan

ttelen

sistemi elegtiri drEr

tut"Uii."t,"_

dir(16).

2.2,

ciiniimiizde

Soap

Operalar

_

Giini.imiizde _{soap operalar deyimi}

_ile

_{televizyon seriyalleri}

kastedil_ mektedir. Stizkonusu televizyon seriyalled,

televiiyon

diziterinden iartr:tr olarak,

tanrm gereli

bitimsiz

bt

nirelik

tallmaka

olup aylarc.,

yrifrr".

O"_

vam edebilmeke, _{seriya.li oluEnrran tek tek boliirnlerd;}

_{kesintisz'Oytti}

anta_

tllmal(a

ve her boliim, bu Oykiinun en heyecanh yerinde

_{kesifmetieOlr(fZl.}

Soap opera'nrn genel karaktedstilderi;

_dizi

formu,

karaller

ve konu

ge$itlilifi, kugulanmll

zaman, _{keskin bdliinmeler ve karalcerledn Ozei}

so_ runlanmn

vugulanmasl

olarak

belttilebilir(1

g).

.

Soap operalann belirgin

ozellili,

_{',acrkl,,bir nitelik}

_{ragryan melodra_} matik yaprsr ile

ypra[cl

ve bezdirici

siirekliligidt.

Bu nedenl", ioup

ooorf._

nn izleyicilere hergiinkii iglerinden bir an olsun uzaklalma ve

,rdl;;;._

kanr saglamasr _{gerekirken, kendisi o i$lerden Uid}

_iralne

eefmek;i(i91.

AncaJ<, _{soap operalann ilkesi, uzauna deEildir. Temel}

_ilkg

_gerilim ya_ 1atac.9( brgimqe

ryliq

zamana yayrlmas, yani sona ermesine

y..uiton*r,_

drr,Xonugmdar

bile

yavaglatllmlyr

ve karakrederin gok

konui.^r*

_ru

oulecek blgtmde

zamall

_{doldurmak igin kelimeleri uzatarak, insanl uyusru_} racak kadar duralan

bir

rempoda gegmekedir.

_Miizikleri

_{Uii", avr,,}

_iltiio"

uzayrp giden sanki yava$laulml!

_{rirrnlerdj(20).}

.

-

Soap operalann genel Ozelliklerini ba$hca agalrdaki _{gekilde Oze}

e-yebiliriz:

i. Soap operalarda gok sayrda yan-olay dizisiyle kumlan

bt

anlab ya plsr vard;r. Sdzkonusu yapl,

tiiriin

gekicililini

arttlrlr'

Tamamlanma irug bir mozayile benzeyen anlau yaprsryla, gergek ya$am deneyimini

bir

anlamda yeniden

ureffnektedt.

Bu yapl,

izleyicinin

programa et kin kauhmrnr da zorunlu krlar.

ii.

Olaylar gok yava$, giindelik yalam

hlzlyla

ilerlemektedir'

iii.

En onemli

aynu

iizelliEi, her

boliimiin

kapamqrnda olay

dizilerin

den

birinin

canalcr noktaya

ulastnlmasl,

bunun gozumstiz brrakrl mastdtr.

iv.

DiiEiimiin

tam ortasmdan baqlamakta, asla somut tarn

bir

gtiziim duygusu yaratmamaktadrrt2 I ).

v. Metodramatik bir

anlatm

bigiminin ve episodik anlatlmm kullanrl masr, catharsis'i olanaksrzlaqtrmaktadrr(22)'

vi.

Soap operalarda aksiyon konuqma orgiisti

arac

lF

ile aklafllmak

ta, konuEmatar genellikle i9 mekana uygun bir edim

niteligi

taqlmak

tadr.

Anlatrsrnrn

alrhkll

olarak konuSmaya dayanmasr nedeniyle

''resimli

_{radyo" da denmektedir.}

vii.

Soap operanm tizsel unsuru olan 8iz'e

bir

olay neden olmakta' an latr yapistndaki ana tuglalardan

birini,

karakterlerden

birinin

sakladr El

bilgi

ve diEerlerinin bu

bilgiyi

dlrenme gabasr

olulturmaktadr'

yiii.

Bireylerin

higiilq

giindelik sorunlan bile

biittu

toplulugun derdi haline

gjrnekte,

ancak sorunlar maddi yaqam koqullanna

iliqhn

ol mayrp

iahip

olma, cinsel

dittiiye

kapllma gibi sorunlar niteliEini taql makadrr.

ix.

Yaktn gekimlerin

agrhkla

kullanrlmasl,

yiizlerin

"okunmaslna" olanak vermekte; yakln gdgiis

gekimi

dlgeEi ise

izleyicilerin

karl\ter

lerin duygusal diinyalartnr paylaqmalannr kolaylaqurmaktadrr(23)

Aristo'nun

da iddia ettigi

gibi'

&ama baqr, ortast ve sonu olan insan laaliyeuerinin bir

taklididir,

soap opera ise insan

faaliye

erinin

dimiiyle

sii-resiz bir bigimde geligtirilmesini ifade eder' Klasik dram ve soaplar

ataslnda-ki

bu farktn dnemi yeterince vurgulanmamaktadrr(24)'

Bsman'a

gore soap operalann

ilk

kuall

,,hig

kimse sessizlikte acl gekmernelidir" ilkesidir. _{H€r problem konuqulur. Gergek yaqarun neredeyse} tam

Ersi

dzellikler ta$yan ig€rigi, _{soap operalann insanlan geken temel}

ur-suru niteliEindedir. Sozkotrusu dizilerde insanlafln ig diinyasl, gergekte ol_ madr& kadar

g6der

bniindedir.

.

Soap operalar sadece konu$na?ardan olugtuklan i9in, <linleyici ve slr_ daq

ililkisinin

iyi

kurulmasr gerekmehedir. _{Srda$hlq hem hikayenin hem de} dizinin temel ta$ haline gelir.

Dzil€rde

yer alan karakt€rin son]nlaflnl

dinls

yen bir diEer karakter

mu

aka

vartu(Z5).

Kathryn Weibel'e

g&e

soap opef,alarda "en slk kullandan

Emaladan

baz aflnn"

_{listesi S0yledir(26):} Giinahkar kadrn

Biiyiik

kuban

Ayn

yagayan sevgilinin /e$in geri dbnugiiniin saglanmasl Para ya da

itibar

vb. nedenlerle

_evlilik

Nikahsz

anne

Qocuklann babahlr konusunda

hile

yapmak Ev

kadnhgna

kar$

kariyer sahibi olan kadrn

Alkolik

kadrn (zaman zaman da

alkolik

erkekler) 3.

BA$LICA

SOAP

OPERA

TIJRLERi

Soap operalar

itetildikl€ri

tilkelere

(ABD,

_{Meksika, Larin Amerika,}

Avrupa vd.) gdre bir

alnma

tabii

Mulabileceli

gibi,

yaynlardrklafl

saarlere gbre de

ayfllabilirlq.

Bu

tiil

bir

aynrnla soap operalar,

1. Gece soaplan

2.

Giindiiz

soaplafi olmak iizere

iki

ba$hk altmda ele ahnabilir. Gece soap operalan

ile giindtz

soap _{op€ralaflnm anlatl yaptlan ara_} smdaki dnemli farldlhklar _{Sunlardr: Her}

_iki

_{soap,ta da ailenin Onerrti Uir}

_yoi

olmasma raEmen, giindtiz _{soap operalaflnda romans ve duygusal ewen temel} deler iken, gece soap'lannda ise kolay servet kazanma ve cinsellik On plana

glmahadr.

Gece soaplaflndaki kankterler igin

mutluluk,

"sihekli iktidafl_ m koruma" ve "gticiine gi.ig _{katrna,' demekdr. Gece soaplannm duygusat}

ol-mayan bu dtinyaslna

kar$n,

giindiiz soaplannda daha Ouygusa.t

Llr

Oiinya

vardf.

Gece soaplannda aksiyon' gok datra

hzh

ve

ritmiKir'

Nedeni ise' haf-oO" Uit

f.""

y"y*fto.asr

ve genel izlerkitleyi hedef

almasldr'

Karakterlerin

;.o""""

_t"ti-t."

_{uigimleri rasrnda}

da

farkhl*

gddiliir: Giindiiz

soap'la-.rnC"

tal"tae'to

Uit hata yaptrklurncla bunun sonucuna gtinlerce' aylarca' naaa yrffuca

utfanrtarken,

gece soaptanndaki karakerl€r igin boyle

bir

$ey sozkonusu

degildir(27).

3.1. Gcce

SoaPlarl

Soap operalafln

belfgin

bir

ozelliBini sozkonusu

progarlmn

giln-diiz yayrntanmalan olu$hlrmakla bidiktB, "Dallas" adh soap opefanm

kazan-agt

lt'1""

_-tf-

fo*atrn

prime'time'a

taqrnma$nl sallarm$ ve bu geli$me

gie

soap operalartnln da ba$langlq olmu$tur(28)'

.Ge.e soaplaflnm ba$lrca

ozelliueri,

Sete yaylnlanan programlar

ol'

matanOrr.

nynca

guncliiz soaplaflnrlan

fukll

olarakl gece soaplan

ozellikle

fJnu"

oeiil

tatat

genelde

tiim

"aile"yi h€def kitlesi olarak

_ryttlTlkt'

u"l"o"

gtioiii,

.oupfinmn

aksine ve onludan

fa*l

ba bigimde her gtin

(ve-t.

i.n"i" i

g* I

delil

_' haftada

bir

kez ve prime-time'da (alqam haberleri sonrasrnOa)

y:ayrntan*ukadtrtu.

Bu tuttin dunyada en

tipik

ve

unrnmrl

if-o"iaeri,

ir".

ii.iJi o"

lsD

kaynakh olan Dallss rrc Itanedan (Dynasty)

dizite-ridir.

Soap operalarln

izleyiciteri

1970'lere kadar tiirdeE ve ev kadrnlan'

emeklitu

jibiiasmakallp

izleyici

kitlesi iken, s'izii editen tarihten itibarcn

kaAn,

eft&

nef

iti

"iostur

de genqler, meslek sahipleri' iiniversite

oErencile-,lnin

de

fat

tmastytu soap izlerkitlesi giderek

heErojenletmi$ir'

Soap

opera-im" ia"vi.i

utfilimintleh

bu

defiqmey,

Anerikg

tollumundaki

cinsel

roller

arasrnrlaki ayflmrn bulamklagmasl ve

kiiltttde

dilil

deEerlerin ege-menleqrnesi

gibi

Oielliklerle agklamak

miimkiindtu

Aynca romans'

gUnii--iirOJO" toip

opoa ilyktilerinin eksenini olu$turmaktadr' Bununla. bfulikte'

r*p

Oli"y^"iqirt

.al

yaqamdaki gahgan kadrn'

feminizmr€.evlilik'dqt

faOin

ertet it\iciterl

gibi

Cinsel devrim fenomenlerine de srkhkla yer

ver-mehedir(29).

Gece soaplannm

ilk

Ornegini oluituran, modern bir masal.havas

igin'

Oe

Ua$ay;OJlas,

Hollywood

film

tarzrnda gekilmi$ en g&kernll

_":

.ldf

bk

tupttiJi.

pirio"

yer alar masahnst zenginlikteki Ewing ailesinin

bfteyleri'

ilfi;k;iftldt"

verandasrnda kahvaiu ederek "mutsuz' buyiik ve zengin

uir

Ai"

it"i:t'

iiinde

yagamartadrla(30)'

Sozkonusu

dizi

ile.sradan insan'

^qmerifeOati'tengin

iyiOir, diifusttiil; zenginlik

meqrudur"

mitolojisinin

qoktiEiine tanlk _{olmakta ve zengin, saygm ve}

_ltik

_{iginde yaEayan ailenin in_} sanlanna yakl$uramayacagl

enrikalar,

ahlaksrzhklar ve

pisliklerle

yityuze

getmektedir. En

6ner

i ozelliklerinden

biri,

sradan insana gergek yaqamda kapall tululan _{zengin $atolaflmn} kapbrm agmasr ve bu kaptnrn gerisinde _, o insanlarca gok merak edilen

bir yapm bigimini

"hay

Allah,

onlar bizden de mutsuzmug" dedktecek $ekilde gozler Oniine sermesidir. Bu nedenle Dallas ,,

sokaktaki insanrn tarih bolunca siirmii$ olan

soylululla

varsllhprn kaynafrn-daki

hakrzhkla

savaErmrnrn televizyon

_{ekanrndald bir}

_{simgesi', olmakta_}

dr(31).

Oktay'a g6re ise, "gergek allamda emekgi srnrf ve

kisir

erden he-men hehe-men higbir karakrer baflndmaya.n Da.llas, do$udan kapitalizmin ra_

tionel'ini

aglklamaya

yaramakhdr.

ginkU

sonugta

_{somittilenlyonetilen}

in-sanlara sdylenen sistem iginde katrii insanlann da bulunduEx, daha$ sistemin gallqkan alt $nrfinsanma da zenginlik olanalr mmdrprdu,,(32). J.R.'m ge.rek dizinin gerekse izleyicilerin _{kahramanr olmasl, O'nun dim}

_yozlulun

_{vef,tirU_} mugiigun gergek simgesi

niteligiri

ta$lmaslndan

dolaytdr.

Bu nitelikteri

ile

JR.,

"galdaq

bir

makyavelyan 'prens'tir,,(33).

_Nitekim

_kirli

_{igterle baqanya} ula$arak tatmin olan

kofii kalpli

ve gUliimseyerek

ktitii

adamr canlandran J.R. karakteri,

diler

petrolci.ileri tuzaga dUliirdUgiindeki korii

niyetli

negesi, kansrn bir siidi kadmla atdatrgl, Barns'n oplu ve

krz

pamela'mn'bagrna

a9u_

gl

_{felakederi ile bu absurd melodrarru diinya televizyonlanna}

_ta$mllt(34).

Buna karyrhk J.R'da _{Makyavelyan bir} prens _{gtirmenin gok}

_Amrdt-uad

ol_ dufunu ifade eden Oktay ise, J.Rln _{prens olarak nitelenemeyecek kadar ben_}

cil

ve grkarcr

oldulu

g0dliindedir(35).

Kendinden onceki soap operalada

karg

a$tlnldrlrnda,

dalra zengin ve karma$k _{konulara ve Oykiilere yer veren Dallas, bir tijr olarak soap} opera-nln temadk yaplslnl deEilime

ugratmsur.

Ig yaganunr konu edinen

tmi

p_ malan igleyerek erkek

izleyici

_{kitlesine de hitap eden Dallas, b0ylece sadece}

ev kadrnlaflna seslenmekle kalmaml$, tum aileye

hitap

et.eyi

bagarmrg_

tr(36).

Dallas ve

diler

soap opera.larda karsl-mitterin en fazla

goriilebildiEi

konular;

kadnm

aile ve toplumdaki konumu, cinseuigi ve aile mideri ite itgi_

lidir. Ornelin

Sue Ellen, Dallas'taki rolti ile araerkil aile anlaylgrn,o

f.u.ai--nr

ykan

bir kadrnr temsil e"nektedir.

_eiinkii

_olluna

_{bakmayr, onu besleyip} biiyUtmeyi reddetrnekte; Ozel ve i$ _{ya$amlnda ne,yi nasrl yapmasr}

_gereKiline

kendisi karar

vemektedir.

yine

Ddlas,ta aile

kurumunu;igeyig

Uiglni

it-ging itzellikler taqlmaktadrr. Ornefin,

evlilik

ve _{mutlu bir} aile

yig".ri"."n

tiim

o),uncular mrafmdan

siirekli

arzulanmasrna

rafmen,

kahcr

evlilik

ve

mudululu

pek azr _{bagaflyla gergeklegtirebilmigdr. Oysa egemen aile midne} gore, mudu bir

evlilik

ve mutlu

bir

aile yalamt _{ataerkil aile}

_anlayllnn

_{en te_}

mel ilkeletinden

biridir(37).

Dallas

allatrslnln

daha geniq izteyrci gruplanna seslenmek ve-dnceki serivallerden

farkll

anlatrm

stratejileri

kullanmak

igin

baSvurdugu baqllca

tn"i'Jru-**t

ar.gf

.t:

karakterlerin kigisel ve

psikolojik

duygu ve

dawanty

lafl uzerinde ozellikle yogunlaSmasl,

oyhi

olaylannln abanrlarak

antaulma-.i

Uiiyiif"yi.i

uqt"

t"ianlu

ve sahne

diizenlemesid(38)'

Dallasta yaratllan kurmaca

diiny4

SUnduz soaplannm birgok ozellik-ferini Oe taqrmaktadtr: Lucy'nin trztna geqilmesi ve bunun

so"L"1"9:.93ik

.ioirtttti.n:t"

*oakatsizlili,

Sue

Ellen\n

alkolizmi'

Pam'in

frijidi'i

ve

ir"itt"

y."tt",

*renmeler,

bogalmalar, insan kaqtrmalar' gocuk

dii$itme-io

uU.

S6"toou.u

.oap operanln giindtiz soaplanndan

a)'nlan yinlerini

ise;

"n

uasta datra

cot

erkei izleyici

tarafrndan seyredilmesi ve kimi prime-dme

Il.ulil;.il;t'anj;;t't"p""i"

o"mr emesi oiusturmaktadu

Ornefin'

Dal-;;;iliil;

tt

ian

ewing

aitesinin betimleniq tarzrvla ripik Amerikan

;;;i-i;;;i;.ti*9u.

or$a kar$ zensin ve savsm olan bir^aile'

kapal

ka-p'irt

tJi"o.

i".trmaz

sorunlat ve

gdKiller

yagamaktadr(39)'

Ylllarca Amerikan

televizyonlannda ve

gosterildigi

geqitli.Avrupa Urcfe.inOe

putfa.

Oizisinin en biiyUk rakibi olan ve bazl iilkelerde birinci

sl-;;;;;tdtai'rn

ikincilile

iigiinculiige dii{mesine neden otan

1!e-oul,-driri o",

iig

t"."r

dpteme

iierin;

kurulmu$ur:

Carington

impantodu-iini-v"g.i

tl",ui

Blai<e

canington'

egi

Krystlei

ve canington'un eski eEi ve ortaEl

Alexis.

Orijinal

adr "Dynasty" olan

ABD

yaplmr dizide Canington ailesi' iq

aimvasiJ'aki

acrmasr;hkla;, para iqin donen dolaplar ve

biiliin

bunlara

raE-#il;;;;;;uu5.'un:

'cuttington

ailesinin

birevleri bir

arada ver

al-*ri

_"J*

rf-.a.it

uu aitenin

derttuini,

goz kama$ran yatarniannr'

agklafl-;t,

il;ti;t

gfce

olan tutkularinr

konu

alan gergek

bir

"us$n

ya-prm"dr(40).

Dizinin

yaratrcllaflndan Esther Shapiro'ya gdre;

bir

"yeni diinya

ma-,aL

yar^t

tt

i-.iyh

gergeklegtirilen Hanedanln

vaprmnda'

1980'li

1rI-iart

itsr-"o.lnt*iann

ouygusa agt seriivenle{ine y€niden merak

salma-,i

ir.ijrnut.r,

,up,tcrlara

rgrk tutmugur' Yaratllmak istenen bir Amen kan

ilddt.;

;;dan

bir alte oeglt, zengin' guqlu' gosterilh ve. karmagtk

se-it"ttir"tiJ^rtt".-r

olan bireylerden olugan

bir aileydi

Bu ailed:

erlekler'

receklerdi. lnamlmayacak derecede giizel ve gekici _{olan kadrnlar ise en}

_yk

giysilerle _{her zaman g0z kama$uracaklar, ancak bir siis bebegi}

_olmayp

_{zen_} gin ve gtiglii erkeklerin yamnda giig ve iktidar _{mticadelesine onlar da girecek_} terdi(41).

Haledan dizisindeki "azize',, Krystle,dir.

Krystlg

dizide bfu sadelik ve satuk unsurudur.

Birbirini

aldamak igin yallg eden _{zengin kadrn ve erkek_}

lerin

ara$nda,

diiriist bir

ofla slntf temsilcisi

olaak

yerini

almakhdr.

Dii-riistliik

ve saflrk

ozellikleriyle

Dallas dizisindeki Bobby,i anlmsatmaktadr.

Dallas'taki

J.R.

rn simgeledi$ hile, entrika,

acrmaslzhk ve

bencillik

gibi

dzellikleri

ise, Hanedan _{dizisinde Alexis temsil etmektedir.}

Qqidi

aile sorunlafim konu edinen Dallas ve Hanedan dizil€rinin

lrr

ikisi

de, bir ailedeki

bteylerin

sorunlan tiz€rine

_{kurulmu$ur. Ornelin,}

_{Dal_} las'ta

anlat

an dykii olaylan dizide

diler

aileler de yer almasua.agmen

ga

nelde

Ewing

ailesinin etrafinda dOniip dolagmakta; Hanedan _{dizisinde ise} olaylar gogunlukla Carringron ailesinin

erafinda

geligmekrcdir.

Gerek Dallas, gerekse Hanedan gibi

batlra

gece soaplaflnda anlada_ rtn ilerlemesini,

karma$kla$rak

yeni boyutlar kaz _{anmasrnl saglayan temel}

unsur, karakterlerin

abarul

ve duygusal davranqlandr. Bu olgu, her

iki

seri_ yaldeki melodramatik

yaplnn

belirgin OzelliEini de gosierm-ekedir.

Bir

diler

orak

dzellik ise, her

iki

dizideki olumsuz tiplemenin rcme_ linde

bencillik

duygusunun gok Onemli

bir

yer

tutmasldr.

Gergekrcn

Dal-lasln

J.R.'r ve Hanedan'tn

Alexis'inin

datraru$lanna ydn veren iemel etken bencillik duygusudur ve bu duygu,

an

an _{ki$iliklerin dizideki diger} karakEr-lefden soyutlanmalanna da neden

0lmaktad[. Aynr

_{zamanda J.R. ve Ale_}

xis'in para ve sel6 gibi

iki

zevk arasrnda bagantl

kumalan

da bir diger ofiak

nitelikleri

duumundadrr.

Ornelin,

her

iki

karakrerin

yahk

odasrnja gegen olaylann borsada

deligikliklere

neden

olmasl

bu gergegi gtizler Oniin-e

ser-mekedir(42).

3.2.

Giindiiz

Soaplan

1950

y

mda

ABDdeki

televizyon istasyonu

NBC

tarafindan vavm_ lanan "The First Hundred years,' (Ilk

yiizytl

_),

_{ilk TV}

_soap

operasr otma

tizet

lilini

taqrr. CBS'in 1951'de yaFna sokrulu ti9

seriya

OL Uu Oiziyi izter.

Kokenleri Amerika olmalda birlikte, soap operalar Ingiltere ba,lta ol_

mak iizere diger iilkelerde de televizyon dramaslnrn onemli

bir,try

h1,t*

selnislerdir.

Soap operalar

gergeklEtirildikleri iilkelerin

ozeiltkle-r.tle gore'

ieref

igeritr g€rekse si.ire agsrndan

baz farkhltklar

g0stermekl€

b""ff'-p-::

itto

oirna

ufu-rt

"crsmdan

aralannda

pek

fark

bulunmamaKa

t'

urnegln

i""tf*"U" fl8j

tilrnda

en gok ?lenen

ilk

sekiz srada'

lngliz

soap operasl

C?ooation Sueit"in

sekiz bolumi.i yel

almakta&(43)'

Soap operalafln en onemli 0zelliklerinden

birisi

de' bu

prograr

afln

onauz

vJJlnAEr

saaderde bzeuilde det€rjan ve sabun

iireticisi fiflnalann

ffi;;;;;";";;lanmasr

va da do$rudan bu

tit

finnalann'.sdzkonusu

di-"ff"i"

tp""t.,ir,iC"nu

yapmalurdrr'

Bu nedenle

giinduz

seriyalleri'

bu

_liil

-nlr"rrittn

.ooi.odu-$rnu

yapmakta olan deterjan ve sabun

ltmalanndan

ffi

.".o

_{t-i;*u"n':opera}

oiuat< adtandnlmr$lardr' sozkonusu

firmala'

""

Uo o:n-Ciriferin tponsorlulunu

yapmalafl ya da reklarnlaflm.a{nr

sTtlTde

t""t"f

^*.f

-,

*""b*

.o.p-t,ttotn

tttC"t

itleyici

kitlesi-nin kadrnlar'

Ozellik-i,r

i"*""

f"oti-

"foupunu

oruya koymaktadr'

qinkii

ancak ev kadmlan

bit

u-O-

.u

iS*ni

vap-arken bir yandan radyoyu

dinleyebilidet'

aynl

zama"n-ffitrd;

;t*;itk

;"Aleri

, kozmetik ve vivecek iiriinlerinde hangi

mukala-nn kullanlacaltna

onlar karar

veridet(44)'

Soap operalu, genellikle cuma(esi ve p^z

d

drynda b€r. gtin

iaylnla-"mk

i;;;i.d;

JDk ;hk

vararmaka ve bovlece

soap opera izlernek' ev

ka-it"*t"-eiilJ"rit

iqli."inden

biri

ve rutin yapmrnm bir parga$ haline gelmek' tedir.

Dinyada grindtiz soaplannn en

iinlii

ve en yayFn o'rnekl€rlnde-n

bld-*i-

^nn,

"uoluoou"enD'de

1-9.

yrhm

doldurmu$ olan "Yalan

Ruzgad'.(The

fi;;.td

-ilJ*r)drr'

Yalan Ruzgdn, dunyada halen en uzun

sitedir

ya-ymlanan soap opera

niteligini ta$lmaktadr'

Yalan

Ruzgafl

19?0'li

yrlluda

yayrna

ballayarak'

o

donerde aruk

toottt

i.Ct"n"

Jrar soap diinvasrna geng v-e

_{ciizel.ilTnlanl}

_:iq*

9,*

r:ii.iltiiii,t

o"

arra otay oiziterinoe sokarak onemli

bir

yenilik ve

de[iqik-rii'"rr^onlrur. ff.nuz

sonu belli oimayan, gtinu giiniine yazlarak-gekilen'

l9

;,i;;il;;;;*

depis€n Yalan Rtizgan,

biivuk

bir ilgivle izlendili

ifi ;;il,ilir

Frileitimektedir'

ulkemizde

3263'iincu bitlumiinden

iilit""

lqm

vtlrnia

baqlayan dizinin

Ehminledn

aksine

biivtil

bir bagart

'r"randgt

;otiiltsdir(+3)'

su

ualanoa dizinin

AIDS' alkolizm'

genglik

so-;ffi;ffit

;";.r,i'giui

totv"i

ve

psikolojik

pek gok konuvu iqleverek

L""J"r'

iiri"rO"t,

Haslt

a't<

irtkayeierinin

drqlna grkmasr

gibi

unsurlar onemli

rol

oynamqur(46)

_

Llkenuz

TV

izlelcisi

igin _{gergek anlamda soap opera ile tanl$nanm,}

an_llan _{tarihten itibaren Yalan Riizgan ile bagladdl ifade edilebilir.}

Geigekten

' Kol-e

Isaua

',

"Virginia",

_{"KUgtik Hanlm', gibi Brezilya yaprmr}

_seriyilerle

ve 1980 sonrasnda "Dallas" ve ,,$ahin Tepasi,' gibi gece

ioaplan

sayesinde tilkemiz izleyicileri _{bu formatla yakrnhk kurmug olsalar da, gergek soap ope_} ra

diinyasna

Yalan Ruzgan ile

gkmillerdir. qunkii

_tiimUyte

_emeritan

_{bulu_} qu bir televizyon formatl olan soap operalar, bagta lngiltere olmak iizere Bre_

zilya,

Meksika

gibi Latin

Amerika

_{iilkelerinin tele;izyon}

program

_iiretimi

pratiklerine _de girmigtir(47).

_{Enan llal}

_{ise OrneEin, ',Brezilya,mn toplumsal} yaprsndan kaynaklandrgr dti$iintileo yerel olarak

tiretilni!

telenovilla,larr_ nm aynnhh olarak incelendiEinde,

_{beltli ililkileri}

_{ve yagam bigimi 6nerile_}

riyle

ABD dizilerinin

Brezilya kogullanna

uskltkla

uyarlannug

topyalan,,

oldulunu

belirtmektedir(48).

Yaytnland&

biitiin ijlkelerde bir numara olma Ozelligini koruyan

ya-lan Ri.izgan(49 ), baqya-langrgra yogun elEdrilere _{hedef olmuq hatta}

_Djlas

_{dizi_} sinin bu

dizi

yamnda masum kaldlgl ifade edilmigtir. Cergeken sozkonusu dizi, Dailas\n J.R.!m araunayacak kadar kOtii kalpli olan

Jill

Foster!, Bobby ile Pamela gibi

btbirlerini

seven paul ile

Laureni

_{ve iginden grkrlmaz hale}

gelmig a$k maceralanyla ne Dallas! ne de Hanedanl amtmaruggtr. John Ab-bott

ile€vli4€n

iivey oglu Jack ile yatan ve bu

yitden

baba ite ogulu UtUln_ ne dtisiiren

Jill,

daha sonraki yaynlanan

_boliir

_{erinde avukatl olarak}

izledi-gimiz Michael Crawford

ile

agk

iliqkisini siirdiirmeheydi(50).

Diler

yandan

Latin

Amerika kaynakh

baa

soap operala.nn da gerek diinyada.v€ gerelse _{iilkemizde, buyijk} ',baSan,' _{tazanarat olOu&a}

_onelii

_Uir yaygmhkla

_{izlendikled goriilmekedir.}

_{SOzkonusu soap}

operalar arasrnda "Zenginler de AElar", "Kimsesiz Maria,,, ,'yatmzca _{Maria,,...sayrtaUitir.}

_{G_}

negin, _{iilkemizde Ladn Amerika dizileri Uzerine yapllan bir}

_an{trmada,

ba$-lad&

saatlerd€ hallon

_{golunlulunu ekan}

_{bagrndaioplayan sOrtoouru'Oiri_}

leri,

ka&nlar kada.r

erkeklerin

de

izledikleri

belirlenmi$Ur. Ara$urmayl ya_ pan Ragrp Tarang. "sanatsal' bu dizilerin

_{Tiirkiye ile}

_bi;likte

_{t z3}

_uteoe

_{tz_} lendigini belirterek, "dizilerin _{iginde bazr mallafln}

_reklaru

_{o kadar}

_ii

_yap

l_

yor ki, boylece dzellikle Brezilyahlar _{bize mal safinaya da}

_ba

_{.Or, O"ir"f,te_}

dir.

Dokuz

Eyliil

_{Universitesi Giizel Sanatlar Fakiiltesi OEretim g6revli_}

lerinden Raglp Tarang, _{Latin Amerika dizileri iizerine, aralanida 14}

ienelev

kadml

2 tetekz, _{5 rravesrinin de bulundugu 22g kigi tizerinde}

_{diizenleiilibr}

ankerc, "geni$ bir kitlenin bu sabun kopiiEii

oykulirini

izleyebilmek

_igii

_ber rurlii

illerini

braktlErm belirtrnektedir.

yine

portekiz _Bagbakarr

_l,tuio

Soa_ 156

res'in "KOle Isawa" nedeniyle kabine toplantlsrnl ertelemesi' Polonya'da

bir

traktiir

fabrikasl iggilerinin yine aynt

dizinin

geg saate ahnmamasr halinde greve gidecekleri iehdidi, _{Cin'de ise bazl} aileledn dizinin yayrnlandtlr saat' ie"d"

sLddy"

ne tabure kiralamalan" Sibi olaylan bu dizilerin izlerkide i\ze-rindeki

etK

giiciine dmek olarak vermektedit(s1)'

izmir'de

iki

bdlgede 228 kadrn tizerinde

gergekleltirilen

anketteta-dlnlara

"Latin

Amerik;

dizilerini

nigin izliyorsunuz?" sorusunun

ydneltil-mesi

iizering

toplumun deEi$ik

kesir

erinden farkh yanrtlar aklrklannl be-tirten Ragrp Tarang, "ekonomik ve

kiilttirel

koqullan

iyi

olan kadlnlafln bu soruya,

"izun

stireii a$k

ili$iled,

melodtamatik

yap

afl ve oyunculafln

gti-"AtiO".i"

y-tunt

nerdiklerinl

ekonomik ve

hildirel

koqullan ofla derecede V. Ou

tOniof*

mO,nlann ise,

"Tiirk

filmlerine benzediEi' kolay

anla$ldlEl

lEiti"i

yutttut

Uufondugu ve aile ili$kilerinin diizenlenmesine katkrda

bulun-oigu

iiin"

izlediklerini belktnek@dt. Aynr

arastrrmanrn bulgulaflna gore'

!"i"t"u

t

udrnt*nrn

sdzii edilen dizileri izleme nedenlerini ise"'her gun

kar-lrUqtrtlan

tehditler ve acrlar"

olu$$rmaktad(52)'

Meksika

yaprmr olan

"Zenginlff

de

AEIar"

dizisinin

Rusya'da da onemtl Uir yaygrnlicta

izlendili

ve 249 bdliimden olu$an sozkonusu

dizinin

"o."tifOrei

-i.,

tifkenin

budi;

kentlerinde hayatrn amamen durduf,u ifade loihet<re"dir.

oizinin

kalramanr Mariana nln balma gelenlede kendi hayat-lan arasrnda paralellik kuran milyonlarca Rus, bu karakteri canlandrran

Ve-,*ian

Cattto^'yu

"n*yada

ylhn

aktsisi" iinvanmln bizzat Yeltsin tarafindan verileceEi agrklanmr$xr(53).

Gerek gece gerelse giinduz soaplafl ile

ilSili

olarak bazr ortak ve te-met sapumatain Eri5ekildeifade edilmesi olastdr: "Soap operalar sadece

ai-ir

y.

o'"

y--.if"

ri^mlanyla

ulraqmakla kalmamakta; fakat bunu ele

aldtlt

toolumsal sorunlarr, erkeksi bakrg agrsrnln egemenliBini saglayarak ve ki$i-sei bir bakr5 aErsrndan yola

gkara}

gereekle$Urmekrcdir(54)'

Radyolu zamanlarln aile igi

probler[eri

basil ve goziimieri ' manevi"

iten,

gtintimtizOe ise gofunlukla sosyal

deligikliklerle

ilgili

konulararastlan-mattib",

antf

Uratterler

$irket igletmekte,

gallan

kadmlar' petrol

kuyna-fl,

kiirtaj gibi konular ele atrnmaktadf. Bu deEiqimi

yan$an

konulann

baEm-Oa "taOinin ozgiirtUgtine

kalulmasf'

temasrnm olmasr' soap operalafln daha

iof

UOtn

irt"i"iy"

hitap etmesinden kaynaklanmaktadr' G€rgek ya$amda icadrnlar, eskiye oranla daha fazla i9 hayatlna grrmig oldulundan art*.sdzko-nusu dizilerde ev kadnlarmtn

yart

sra ga.llpn kadnlar da gdriilmeye

ba$lan-rrugur.

Gnegin,

kadm kafuamanlar a.raslnda gokdelenl€rde _{imparatorluklar} yOnercn _{kadrnlar ve cinsel}

_{dzsiirl0lii ,.uunin t"Ornf",}

O^

,i""irir"*o_

dir(55).

.,

,.5"grlar,

ve erkeklerin Salsngr gunumiiz dtinya$nda _{insanlarm il_} gilendikleri

$ey sadece mutlu sontar Oelit,

ay",

,*il; "*-;;;

_#oJ*oo

si"dir. Bu _{nedenle soaplafln a$lon}

_yan$fa

ya{am, para ve meslek gibi konu-larda da yogunlasmaya _bagladrg

_{gortilnrei.t"cir.'}

'- -

-

-rve'v^ 6rsr

r

,

.

.

.

Soap opera.lafln bir diE€r OnenUi onak dzeuiEi is€, h€rhangi _{bfu Seyi} hig bir zaman

komik

bir tarzda ele

alp

i$t.rn.rn"dft;.

_{l;;;;";;*u_}

larda

hi{

bir sosyal kurum elegtirilmeneke,

_has^",

_cri*k';"

_;;";;1,

k"-ld"

qry

gg:F

miikemmel sosrerilmektedir.

_{ruJ;te;-k;";uln_}

ne yapmak _{isr€diklerini bilnemelerine, hana}

_t

_riy..f."i

u"

LoOf**r,-Jnn_

da yanhs kararlar da verebilmelerine ralmen

".isL"*

";id;#hrk-kmda higbir _{zaman karma$a ya$malanna}

_izin

"*ih";;;;i;;;.

'

Ulkemizde ise

l99l

yrllDda _{Mag Mulrimedia $irketinin Ocatr-Suba} ve

Man

ayhnnr _{kapsayan ve yatnrzca}

_yilanc,

oiziteri've mini

;;;

iL""

ar-a5tma$na gore,

ry'de

oynayanjablnl

diziteritr

yiirOe

Zi:lfi

_iSp,

yuzoe 6.63'u Ingilt€re, yrizde 5.53,ri

_{lirez'y^,d_ ..r,o}

_{irirffil ?it}

ri_ t€r _{Amerikan diziterinin golunlukta olmasrn.}

_t

sr"

*,

J",ilii*jr*i"

o"_ ha gokktigiik _{paylara sahip ii.lkelerden geldiEini,}

Brezitya'Melsi;;;;*-tiu dizilerinin

buna ornek olabilecegini

U"iirm"ttiii"i;?r;;ilr_,

Brezilya ve Meksika gibi Latin

Ame;ka

_diriloi"i"

rurih;i;;;;;;'"*

oe{l_e

ute-mizoe oe _{biiyrik bir ilgiyte}

_izl"oAgioi

loJerJ"rreiilS-#looo-su _{diziler, tilkemizdeki ev}

_kadrlanDr

_gtinOetil

layaun acrtan""

ar*ilif-lerine, yoksuuuga, koca dayafrna,

cir-s"l

"rd;rng;;;";i"il:,fr;"4

toplumsal _{adaletsizlige ve her}

_dirlii

$usmara tahammill edebilmelerini ko_

lala$rmahadr. Ozhnini

duyup da

yapamad*lar!

unrtd;;;;_

t"l,*TSTd

_*yleri

gergekleEdren

_ozi

rrarramJarg;il;;*k

psrkolojik.rahathk _{duyan kadrnlara}

gergekgi olmayan

Uii

yaqarn ief-JefeS empoze edilmektedir. Kadrnlan avutarak

_{,"hnf*rtiri"i}

_i$I"ril

_,'G'i"

Oir,-lerin, onlan,

kadqciligin

ve bo$vermi$ligt"

uJ;;U l;

_f,ail.'Juh

l€digi de

godillllektedir(s8).

4. SOAP

_{oPERALARIN BA$ARI IIEDENLERi}

Soap operalafln ytllardrr, _{en geni$ kitlelere}

ula$abilme ve dtinyantD

p^ek _{gok ulkesinde oldukga bflytik}

sayrlarda izre"Utfeferce

_{iaenmel-#]i'vn,}

zamanda onlafln bir

TVyapmr

_{ve program dLU otaraf.}

_taa.r,,f

_anniOaiiiOe

eden

bir

olgu

nil€lilindedir.

S0zkonusu "bagan"ntn nedenleri incelendiEin-de, karsrmrza karma$rk ve gok yonlu pek gok olgu ve faktoriin

g*ttft

gorill-mektedir.

Kamm[ca

soap operalafln

beliflilen 'ba{an"

nedenlerinin

iki

ana grupta ele alxrmasl

olirsrdr:

1 . Teknik nedenler 2. Sosyopsikolojik nedenler

Birinci

temel neden,

belirtilen

soap operalann ister Guney

Amerika

ve genelde az gelilmig iilkelerce

yap

mlq olanlar olsun, isterse

ABD

ve diBer geli$mil iitkelerde

iirctilmil

olsun "ba5an"mn oldukga saBlam ve son d€rece profesyonel

bir

altyaprya ve usta bir titizliEe sahip olduEu Serg€Eidir. Bir

di-E€r anlafinla, sozkonusu dizil€r ozenle

haadanluq

bir senaryoya ve

titidik-li

uygulanan oyuncu ydnedmine, episodik anlaum, magazin sdylemi ve me-lodramatik yapl teknikl€rine sahiptirler.

fuinci

temel "ba$afl" nedenini ise, soap operalann evrensel anlamda insan

yrltnlalna

"ayna tutarak" "onlara,

onlafl

anlatduyf'

ba$arabilnesi

olu$nrmaktadr.

Sozkonusu "ba$arf'

faktorii

agkttt ki

sosyopsikolojik Ye

sosyohiltiirel bir

zemine sahiptir.

Dolayl$yla

insanlann yaqadtlumz

ytzytl

sonlanndaki acrlafl, sevingleri, umut ve umutsuduklafl, ruyalan her

tiirlii

ko-$ullandrdmrymaniiple edilmi$ odem ve

dilekleri

raji

komik

ttim

boyutlafl

ile

soap operalarda yer almaktadrr. Bu ba$an

fahoiii,

aynl zamanda geg€n

yUzy

daki

tetika koltifiiniin,

yUzyrhmzdaki radyo

dizilerinin'

bestseller romanlarin da

batafllannm gizini

oluSturmaktadll

4.1.

"Bagan"mn

Tehlk

Ncdenleri

Soap opaalann bagafllaflnn arkasmda yalan

tel

ik

nedenlet ba$hca

iig

grupta incelenebilir:

1. Episodik

anlatm

2. Magazin soylemi

3. Melodramatik yaPt

olu$ur-maktadrlar. Diger

bir anlaurfa;

episodik anlatlm

rehigi,

magazin soylemi ve melodramatik yapl orraldala

bir

teknik

biirilnii

olu$tunular.

l.

Episodik

Anlatm

Episodik anlatrm, 19.

ytzyrldaki

gazetelerde _{yayrnlanan teftika} ro_ man kiilttidine dayanan bir

gegmip

_{sahiprir. Bu anlaum EkniEi ile}

okuyucu-nun-izleyicinin merah siirekli

diri

tutularah

bir

sonraki biiliimU merak ede_

rek gazeteyi satm almasl saglanr. En heyecanh yerinde kesilen romantn de_ vam eden

bdliimlerini

_{merak eden ve "ne olacak?" sorusunun yanltmr arayar}

okulucu

boylece gazete igin

bir

"si.irekli mii$teri', haline de gelmig olmaka_ drr.

Daha sonraki dmeklerini

Tv'den

dnce

tipik

olarak gerek ,'arkasl

ya-nn"

gerekse "radyo

_tiyarosu"

$eklinde gdrdiiEumtz episodik anlaunxn en ba$anh ve yerkin &n€klerinin ise, soap operalarda ortaya konuldugunu s6y_ lemek murnkiindiir.

Omefin,

bugtin

TVde

izlediEimiz Aizi

filmler

i=slrnda bu

ytizylm

bagmda Fransa baslnrndaki _{"tefrika roman", "tefrika resimli roman,,} geleueliyle dogmul; en gok da Fransa ve Amerikada _{geligmigtir. En aztndan}

Ug hafta

siten

ve en heyecanh yednde kesilerek

"devam

haftaya,,

yazsryla

ertqsi hafta

filmin

kahama

nm ugradlgl felaketten nastl

kutuldugunu

gos-teren ve gosterilen yeni episodlan da yine en _{heyecanh yerinde kesilerek son} haftaya atlfta bulunulan bu

filmler

genig seyirci

kitlelerince

gok tutulmu!_

r(59).

Soap operalann episodik

_{anla[m EkniEini kullanank}

_geni!

_izleyici

kitlelerine

ula{malalnr Biilent

_{Oran $u Wkilde} ve oldukga

gu.prcriigi*de

ifade

etmekedir:

"En seyilen ye sanat degeri olan

bir

ronan

gazetedc

ya-ynhnsa,

olma&k _1-erlerde kesintl,e

_u,rq,acap

igin etki_ si azahr. Ama tefrika

roman

de{iSik kalrylarda

yaal&lt

igin tam tersi

binncrak

uyandtnr.

_QUnk

"Arkafi

yrti"

dendili

naktada,

_{lazar ronanfit}

en ilging, en

tuyecanh

nnktasmda keser. yann ne

ohcaktr?

Okuyucuda bu me_

rah

q,andtracak gengeli

amfnr,

bu nedenle okur ertesi glln o

gazetel

alt

_Dkifilmlerin

en knrakteristik

_wu

da bu teknihen

yararlanmalan: Diziler

en heyecann, "Sindt nc olacak?" sorusunu kdrttkleyici noktalarda

ksili;"Gl)

Soap operalafln ileri

bir

telolikle gekilmesi, gekilen

bi

Umiin/bdliim_ lerin sinemada deEil de

TV'de

izleneceli _{gerqeginin dikkate ahnmasr da}

ne "hesrrlmn" dipet nedenleri arasrndadr' Soap operalar' sinemasal

agrhk-;

ffi;il;r;"g.Giu

oo"*

'*roigi

igin

ridvo

skeeleri gi-bi

co?^Y9t

O" f lf"".U1f

r""f..a".ibnetmenlerin

plan psikolojisine

a$fl

dzen

go$€rme-rJi,

ffi;;ililgipranda

rtaha afo Ii

oio1q""*

eti

_-o1i1i:"yiiy

mas

da bu-yaytntann kitlesel

yaygrnh[m

sallayan unsurtar arasn(laqu'

2.

Magazin

SiiYlemi

Soap operalatln ba$anlaflmn teknik nedenlerinden

bir

dilainl

ise'

mr*irtirl,-ri.g.rin

sbyiemi

olugurmaktadu

Gerg€ken'

an

an

dizilenn

;fi;.;

fi'*Ian

konulara ve genel olarak

ilettikleri

"mesajlua"

en.uy-dio

i[i",^.zrn,n

."gazin

soylemi oldugunu belirunek yadrq olnayacakur' Onsekizinci

yiizy

da gorulen

iiretim tekniklerinin

deliqmesi ve

On-d"hr^;;

yii"ytn;

yalanan-Sanayi Devrimi'nin toplumsal yalam iiz€rinde

;;pril;E

G"t'

o'gtine dek uzunca

bir sitedir egemenlilini

siirdiiren ro-man qtrvlemini de

etkilemistr.

sanayi

De\rimi

ile

birlikte

zenaat,iit"u-Tnin

ililil

;G

_"esnelerin

iire[m

siireqlerinde

bii[inlugtin

alg

anairrne-iiSri.o-

t.rkrtc,".

Boylece insanlann sorunlafl vareden ogeleri dimu

ile

il;;il;;d;"k

zorlaqacak ve insanlar

ka$llaluklan

sorunlafln

90zti-'iiiJ"

.Ht"

ntl."rmrnrn

yararh olabil€cegine

inanmayacal]ardr'

Kitle

insammn, olaylafln olu$um siireeterini "zaman ve mekantn

ftag--.oruq-;'i

n;"oiyle

Uiittinset

otuat

algtlayamamast' anlau-m

tulennln

iiff"ffi

o"E

_il"rfnde

de

etkiti

otmugmr' Boylece' roman sbyleminden

9t'

i,ii;il;ffi;;;;i"*in.':

g"eit*'$ti'

Magazin sdvleminde

olav

orsusu

kalhuq, ;'yhiterin

Uir tema eEaflnda

gelilmesi

ve diinyanln

yorumlanma-,iorr.l

i.Si

r

igin verine.

hsa'

az unsurlu ue ogeleri stitekli yenilenen

efiso-ar-.-r.i"rit

iyani

uiionliigii

kavrattrrmavan bir anlahm bigimi) geEmiltir' Bu

ilttiJ"'Jtiu**de,

teira tarihsel bailanndan yalrtrlmakta ve boylece

bir

i#

*ir,in-t1^t""

ytaulmaktadrr' Mag;zin

soyleminin episodik olmasr' bu

;;;;t;1

;;""da

"degiEmezlik;tizexine

lorulnu!

olmasm

gerektir-t"Jn,"O".

V"^".t

,*y,t,nleUtOEr

uuytit tekrik

olatraklarla hrzla

delipn

il;*

ffi ;;

"-a!a'in-sovterii"nin

rsrarla "dunvamn degiEmezligi'ni

*t.-gulurnutt

ir.

irging

bit

k"ytltk

oluqtumaktadlr(6l)'

Aslmda Siiniimiizde magazin siiyleminin

xlaqtrF

yaygmhk oldukqa EarpratOo u, Uu

"-r*da

_{"yalnrzca sijreli yayrnlar iginde magazin}

_'.aFi

bir

tiir

liuiut oroU.s*"di,

budin sanadar magazinles[' mag^zin^biidin kitlesel

ya-Vtnftt"

Uit

ptiq."

oldu ve magazin diinyayr isdla

etti"(62)

161

.

..lnsanlara "gitndelik hayartan kaglg

olarafr,,

sallayarak

belidi bir

,,at_

dalrm"

yaratan ve bdylece ,,giindelik mutlututtar

tatiaanru,,

ve

.o.oiarro_

dan geqici de olsa ,'kurtulmalanm" _{sallayan magazin sOylemi,}

_{gergeh;giin_}

delik hayanan kagry saglamatda

nudr?

Bu sorulya oro"gio,

M;r;iB"i*",oio

yantu

_{"hayr" olnakadr.}

_{"Magazin',le ,,giindelit}

hayar; arasrnda

_,"firjt

_Ot

ili*inin

v€rhgrna dikkat _{geken Belge'ye gore, ,,magazin gtrnd.f}

_ifi

_{f,.*u_}

kagr$ saglar

gibi goriiniir,

_{ama sonugra insanr}

_yeniien,

_{O"".oog;g,iiddif}

haya[n

igine havale eder',(63).

Ele

aldlr

olaylan a.lg ama ve aktarmada belli kallp

hlrallar

olusturar magazin sdyleminin, _{soap operalafln baSardannda}

_olduka

_{dnemti Uir iafcOr}

oldulu

kanarndayrz. Bunun

tipik

bir

bmefin!

ABDde ynarCr,

_ayr,alnrf"

olan Yalan _{Riizgan dizisinin 3263'iincii bdliimiinden iribaren}

_iilk;;;;

y"-Irnlanmaya ba{lamasrna

ralmen

yadrgalmadan benimsenme"

""

g"n,f

tz_

leyici

kitl€lerine ulagabihnesi _{olu$turmakadr. Magazin}

_{soylerni,,;;;;*.}

hrzh benimsenmenin tek nedeni etbette

defildir,

Lc*

,,ioo

_J"."""

_loruy

seyredilebilme'

_dzeligini

_{saglayan magazin Uslubunutr}

bu,bala.rOatii

UU-yiik

_{6nemi de yad$narnaz.}

3.

Melodramatik yapr

-

XVIII

ve

XIX.

yUzyllda

bugiinkii

anlamrna uygun melodxarnlafln Fransa da.yazrldrgr bilinmekredir.

_Celirli

_aldanrrrlar,

_diyg"t;

_;;k;;""

sanneler, heyecan

uyandlncl

durumlarla geli$en

bir melo&am

_ovuoun*

amacr,

nasl

oluna olsun seyirciyi etkilemek ve kolay yoldan

h"Voiof"nO"-maktt.

Olun

kiqileri,

iller

ve kodil€r olmak iizere

iljana

bol#;;f;$_

,r.t.

9T""

bir

siirU acrkh olaydan sonra

kofiif",

""ra-,.;

iyif"i

.io"g.o

alu(64).

.

Melodramluda

genellikle "korku, _{acrma, sevitrg, Defter}

_gibi

duygu-lar,

kaln

gizgiler ve giigtii _{duygular olarak}

_verilir.

_{En katrn}

_gird,t"i;y

rna,

iyilik

ve

kottiliik

arasrndadrr'.(65).

. .

-.llk

Ornikleri tiyaEoda gd.rtiletr ve

daln

soma sinemanrn

ilk

y

lantrda da

hllandarak

_{baqanh sonuglar veren melodram}

_tiirii

_oyunlann,

,6"f,oniu

ba$aflsmm

iki

onemli nedeni

bulunmahadr.

_{BuntardanbirinJj,}

_k;il;"

ewensel sayrlacal gatl$malar Uzerine kurulmasu

ikincisi

ise kenOoa Orgu ahlak_anlayr$l ve diinya gairiirtiniin _{hemen r,etr.es tatartnoar}

uen-rrns"n

nJli-dir(66).

Diler

yaldan _{radyoda soap opera formatlnln yaygrnhk kazanmasm_} 162

daki onernli etkenluden

biri

olan melodrarnn' televizyonda yayrnlanan soap

IJt"l.O.

o" uur., anla[m

teknigi oldugu goriiimekrcdir' Gergekten'

dzel-iiir.i"ls90dd-'i,iuaren

melodram muzikte' aydlnlatmada ve sahng

mel€-"ig*i"

iut

G.uannr

kullanarak,

duygulafl

yapay olarak ytikselten

bir

drama

ttirtinii

ifade etmeye baSlarruqur'

Modern anlamryla geleneksel doErutafln' ahtaki zoruntuluklann sat-urlnuy"

yii,

n ttogu, giioetie sorgutanmaya

balladrFtr

donemi"

*T,1,:l-t""fodt"i"O^,

UitJyfer

delil

ili$kiler

dn plandadrr' Melodramda ahlal<ltltltn

A""t

Ottg"ft

"f,ip,

katl-amlan acrlar

sradan in$anlara

ozgiidiir(67)'

Oykiilerin sonunun 6nce.den kestirilebilir olmasr ve

"abart

r

duygula-nn

sugil'enmesi", televizyon melodramrnn karakteristik

dzellikleri

arasm-O-"Ct.tigL

O-*i",

gok popiiler

bir

soap opera olan Dallas dizi.:inln:.:d1ko-nusu popiilaritesinin olugumunda, karalxerlerinin

kilisel

ve psll(olojrK

ouy-g"

"Jo-.:*^qi-

i,*inde

ozellikle vogunlasmasl

ovlil

oliryr]1t:,3Ttr-iarak anlaulmasr, btiyUleyici a{rrr mekanlar ve sahne diizenlemesl grDl

me'

ioa..rnu,if

ont-f*

ustaca

krillanmas

onernli

bir rol

oynamaktadr(69)' Soap op€ralarda sestenilen asll hedef Kuenin yani kathnlann' son aqa'

*Ou

"uif"

yotu.t

gevresinde biidinle$tirilmesi" de-onem

kazulT

bi,!lto"

*.

iuti."Lfi"

ir"oesiyle;

"Melodramlarda

sitekli

gundemde tunrlatr a$k

u!

Juyfi

t"-.r.tt,

toplumda

afi

deler

iiretrnedili

getekgesivl"

?:

919"d"

o"EoliZtq,ititt"o

."

(i

ve ev diinyasrm, agk ve duygu diinyasna

ddnii$tite-*io"i"iinw.

sbytelikle tadrnlann eu

iii,

evlilik

ve aile ile olan

ballan bir

kez daha peki$tirilir"(70) '

4.2.

"Bagarl"nn

Sosyopsikolojft Nedenleri

Soap operalann kazancltklan evrensel

yayglnllk

ve

ba$fl4:'

dnceki

uofiimie'#fi.iifeo

faktorlerin

&|rnda

sosyopsikolojik

e*€nlerin

de,dn€mli

iniovnaorpr

tanrsrndaYlz Gerqekten Oranln

anlatlr yl4

halk masal-Lan

na-;;i;Jffii'dtve

Alilnrtvors.,

bu

ditltttdeki ovnileri

d€

bir.geqt g$daf

maiil"

otarat-taUut etmek gerekir' lq dunyasr geli$kilerle- d-olu olan lnsan'

il;;;;;;;t;

b"z

olavtira

vakrnirr

duvarak'

tadamadrlr

abarun.bazr

i"i'*tart

lru ntr

oi"lerde

ya$amaKan

hollanmaku

ve bu tiir yapluar Dlr

ra-;-iil;;

gfi

uk taqam i<avgasrndan

bii

kagrq sallamalcadrr' Dolaytstyla'

il;fittc:fi

dd"inmesi-ve

srkrntrlanndan kagrgmm

en

kestirme

yolu-dur bu(?1).

Gergekten

buytik

bil

izlerkitle

yayglnlllr

sallayarak 6rne!in'