Farklı Yaş Gruplarında Tiroid Değerlendirmesi

Mehtap KARTAL

Dokuz Eylül Üniversitesi Týp Fakültesi, Aile Hekimliði Anabilim Dalý, Ýzmir

Özet

Ti­ro­id fonk­si­yon­la­rý bi­re­yi ya­þa­mý­nýn her dö­ne­min­de et­ki­ler. Ge­be­li­ði sý­ra­sýn­da an­ne­nin ya­þa­dý­ðý ti­ro­id fonk­si­yon bo­zuk­luk­la­rý fark­lý so­-run­la­ra yol açar. Hi­per­ti­ro­idi du­ru­mun­da ge­be­-lik dü­þük, ölü do­ðum, er­ken do­ðum ile hi­po­ti­ro­-idi­de ise post­par­tum he­mo­ra­ji, pla­sen­ta ab­la­tio, fe­tal ölüm ile son­la­na­bi­lir. Fe­tal dö­nem­den geç ne­ona­tal dö­ne­me dek ti­ro­id fonk­si­yon bo­zuk­luk­-la­rý­nýn ta­nýn­ma­sý ya­þam­sal­dýr. Ol­gu­la­rýn göz­den ka­çý­rýl­ma­sý ge­ri dö­nü­þü ol­ma­yan be­yin ha­sar­la­-rý­na yol açar. Ço­cuk­luk ça­ðýn­da ise ge­liþ­me ge­-ri­li­ðin­den zi­hin­sel ya­vaþ­la­ma­ya ka­dar de­ði­þen et­ki­le­ri söz ko­nu­su­dur. Yaþ­la bir­lik­te gö­rül­me sýk­lý­ðý ar­tan ti­ro­id bo­zuk­luk­la­rý yaþ­lý po­pü­la­yon için de önem­li­dir. Yaþ­lý­lý­ða bað­lý do­ðal sü­reç ola­rak de­ðer­len­di­ri­len du­rum­lar ta­ný­nýn ve te­da­-vi­nin ge­cik­me­si­ne yol açar. Sa­de­ce ye­tiþ­kin dö­-ne­min­de de­ðil ya­þa­mýn her dö­dö­-ne­min­de ti­ro­id fonk­si­yon­la­rý­na iliþ­kin dik­kat­li öy­kü ve fi­zik mu­aye­ne ile de­ðer­len­dir­me ai­le he­kim­le­ri­nin ön­ce­li­ði ol­ma­lý­dýr.

Anah­tar­ söz­cük­ler: Ti­ro­id fonk­si­yon­la­rý,

ge­be­lik, ye­ni­do­ðan, ado­le­san, yaþ­lý.

Sum­mary

Thyro­id func­ti­ons ha­ve gre­at im­pact on in every pha­se of one's li­fe. Thyro­id func­ti­onal ab­nor­ma­li­ti­es ex­pe­ri­en­ced du­ring preg­nancy pe­ri­od le­ads va­ri­ous prob­lems. In ca­se of hyperth­yro­idism preg­nancy can be end up with abor­tus, still-birth, and pre­ma­tu­re la­bor whi­le hypoth­yro­idism it can le­ad to post­par­-tum he­morr­ha­ge, pla­cen­ta ab­la­tio, and fe­tal de­ath. It is al­so vi­tal to di­ag­no­se any thyro­id dysfunc­ti­on from fe­tal pe­ri­od to la­te ne­ona­tal pe­ri­od. Ca­ses that are mis­sed le­ads to ir­re­ver­-sib­le bra­in da­ma­ges. Thyro­id dysfunc­ti­on in child­ho­od can ca­use wi­de ran­ge of ef­fects from growth re­tar­da­ti­on to in­tel­lec­tu­al di­sa­bi­-lity. Furt­her­mo­re thyro­id di­sor­ders in­cre­ase by aging which is im­por­tant for el­der po­pu­la­ti­on. It is im­por­tant not to con­si­der it as a na­tu­ral pro­cess of aging, in or­der to pre­vent from de­-la­yed di­ag­no­sis and tre­at­ment. Not only du­-ring adult li­fe, but in every pe­ri­od of li­fe, ca­re­-ful eva­lu­ati­on of thyro­id func­ti­ons in his­tory and physi­cal exa­mi­na­ti­on sho­uld be a prio­rity for fa­mily physi­ci­ans.

Key­words: Thyro­id func­ti­ons, preg­nancy,

Ti ro id fonk si yon bo zuk luk la rý he kim ola rak gün lük pra ti ði miz de sýk ça kar þý mý za çý kan du rum lar dýr. Ti ro id has ta lýk la rý, ti ro id be zi nin fonk si yo nun da ki bo zul ma ya bað lý enf la ma tu var has ta lýk lar, no dül ler ve kan ser le ri de içe ren du rum la rý ta ným lar. Ti ro id has ta lýk la rý ül ke miz de ve dün ya da sýk gö rü len hor mo nal bo zuk luk lar olup 200 eriþ kin den bi rin de gö rül mek le bir lik te ka dýn lar ve ile ri yaþ lar da da ha sýk týr1,2_{. Ti ro id be zi nin az ça lýþ ma sý hi po}

-ti ro idiz me, çok ça lýþ ma sý hi per -ti ro idiz me ne den olur. Do ðuþ tan da ola bi len hi po ti ro idizm, yaþ iler le dik çe, me -no poz son ra sý ve do ðum lar dan son ra ar tar. Bu ne den le ya þa bað lý ola rak sýk lý ðý nýn art tý ðý bi lin mek te dir.

Ti ro id has ta lýk la rý nýn önem li bir özel li ði ai le de var lý ðý nýn di ðer bi rey ler de ol ma ola sý lý ðý ný dü þün -dür me si dir. Ti ro id fonk si yon bo zuk lu ðu nun er ken fark edi le rek te da vi edil me si di ðer sis tem ler de mey da na ge ti re ce ði et ki le rin ön len me si ni sað lar. Bu ne -den le he kim ler bi rey le rin ya þa mý nýn her ev re sin de ti ro id fonk si yon bo zuk lu ðu açý sýn dan de ðer len dir me yap ma lý dýr lar.

Ti ro id hor mon la rý ba zal me ta bo liz ma yý dü zen le ye -rek ener ji üre ti mi ni sað lar. Fark lý et ki le ri ara sýn da; faz la sal gý lan ma sý kan yað la rý nýn ya kýl ma sý ný ar tý ra rak kan dü zey le rin de azal ma sað la ma sý sa yý la bi lir. Yi ne ço cuk lar da bü yü me ve ge liþ me için ge rek li olup an ne kar nýn -da ki be be ðin be yin ge li þi mi bu na bað lý dýr. Bu ne den le ge be li ðin ilk ay la rýn da ti ro id hor mon dü zey le ri kon trol edil me li dir3_.

Ül ke miz de ti ro id has ta lý ðý 10 ki þi den 3'ünü et ki -le mek te dir. Gün lük iyot ge rek si ni mi eriþ kin -ler için 150 µg/gün dür. En de mik gu atr böl ge le rin de ya þa -yan la rýn tü mün de gö rül me me si, çev re sel fak tör le rin ya ný sý ra ki þi sel fark lý lýk la rýn (ge ne tik, cins, ya pý sal özel lik ler) var lý ðý na iþa ret et mek te dir4,5_{. Ti ro id be zi}

-nin fonk si yo nu hak kýn da en iyi bil gi yi TSH öl çü mü ver mek le bir lik te sýk lýk la kul la ný lan test ler ser best T3, ser best T4 ve TSH hor mon la rý nýn kan dü zey le -ri nin öl çül me si dir. Ay rý ca ba ký la bi len an ti-TPO ve an ti-Ti rog lo bu lin an ti kor la rý ile ti ro id has ta lý ðý nýn oto im mün bir has ta lýk olup ol ma dý ðý ayýrt edi lir. Gu -atr lý olan bi rey ler de öti ro id mi ol du ðu, no dül olup ol ma dý ðý ve oto im mün bir du rum var lý ðý araþ tý rýl ma lý dýr. Ti ro id ul tra so nog ra fi si, ti ro id be zi nin bü yük lü ðü ile no dül var lý ðý ný de ðer len dir me ye ya rar ve ay rý ca no dül kan aký mý nýn Dopp ler ul tra son ile in ce len me si no dül le rin iyi huy lu ve ya kö tü huy lu olup ol ma dý ðý ko nu sun da bil gi sað lar. Ti ro id be zi nin sin tig -ra fik de ðer len di ril me si ile no dü lün sý cak mý, so ðuk mu ol du ðu an la þý la bi lir. Ti ro id be zin de sap ta nan no -dül ler de in ce ið ne as pi ras yon bi yop si si ya pý la rak ma lig ni te de ðer len di ril me li dir.

Ti ro id has ta lýk la rýn da be lir ti ler fonk si yon bo zuk lu ðu nun özel lik le ri ne gö re fark lý lýk lar gös te rir. Hi per ti ro -idi ye ne den olan Gra ves has ta lý ðý, tok sik no dü ler gu atr, ti ro idit ler, gi bi du rum lar da ki lo kay bý, kas lar da za yýf lýk, el ler de tit re me, çar pýn tý, saç lar da in cel me ve dö kül me, cilt te in cel me ve nem li lik ve aþý rý ter le me ve sý ca ða ta -ham mül ede me me ön plan da iken hi po ti ro idi ye ne den olan has ta lýk la rýn ba þýn da Has hi mo to ti ro idi tin de tam ter si bul gu la ra rast la nýr. Hi po ti ro idi ay rý ca di ya be tes mel li tus, ane mi ve ro ma to id ar trit ol gu la rýy la bir lik te gö -rü le bi lir. Kan li pid yük sek li ði olan lar ile dep res yo nu olan has ta lar, ço cu ðu ol ma yan lar ve adet dü zen siz li ði olan ka dýn lar hi po ti ro idi açý sýn dan de ðer len di ril me li dir6_.

Ge be lik ti ro id iliþ ki si ge be lik ön ce si, ge be lik ve ge be lik son ra sý ola rak üç ev re de de ðer len di ri le bi lir. An -ne ve be be ði ti ro ide iliþ kin olum suz luk lar dan ko ru mak esas týr. Dü þük teh di di, in tra ute rin ge liþ me ge ri li ði ne

dik kat edil me li dir. Ge be lik sý ra sýn da ti ro id hor mon la -rý ný bað la yan TBG ar tý þý na bað lý ola rak do la þým da ki ser best T3 ve T4 hor mon la rý aza lýr. Bu nun ya ný sý ra hCG ar tý þý da hi po fi zi bas ký lar ve 814. ge be lik haf ta la rýn da TSH dü ze yi aza lýr. Plaz ma iyo did kon san tras yo nu ise be be ðin de iyo du kul lan ma sýn dan do la yý aza -lýr. Bu ne den le ge be lik sý ra sýn da gün de 200 µgr. iyot alýn ma sý öne ril mek te dir. Ge be lik sý ra sýn da ti ro id be zi bo yut la rýn da %15 ora nýn da bir art ma gö rü lür7,8_.

Ge be ler de kli nik aðýr lýk lý hi po ti ro idi in si dan sý %0,3-0,9 ara sýn da dýr. Hi po ti ro idi semp tom la rý sýk lýk la ge be li ðin hi per me ta bo lik du ru muy la mas ke le ne bi lir. Hi po ti ro idi ne de ni ola rak da ha sýk lýk la ti ro idit ler gö rül mek te dir. Subk li nik hi po ti ro idi ler de spon tan abor -tus ve ges tas yo nel hi per tan si yon ön plan da dýr. Ha fif hi po ti ro idi ler de bun la ra post par tum he mo ra ji ve pla -sen tal ab la tio ek len mek te dir. Or ta ve aðýr hi po ti ro id ge be ler de ane mi, hi per tan si yon, pre ek lamp siek lamp si, in tra ute rin ge liþ me ge ri li ði, fe tal ölüm gö rü le bil -mek te dir. Bu ne den le hýz lý ca öti ro idi sað lan ma lý dýr4,7,9_.

Ge be lik sý ra sýn da alý nan de mi rin ti ro id hor mo nu nun bar sak tan emi li mi ni azal ta bi le ce ði akýl da tu tul ma lý dýr. Bu ne den le de mir ilaç la rý (fer ro us sul fa te) ile ti ro id ilaç la rý en az 4 sa at ara ile alýn ma lý dýr7_.

Ge be lik sý ra sýn da gö rü len hi per ti ro di le rin % 95'i Gra ves has ta lý ðý na bað lý dýr. Ge be lik sý ra sýn da hi per ti ro idi; dü þük, ölü do ðum, er ken do ðum, be bek te ge liþ me ge ri li ði, pre ek lamp si ve an ne de kalp yet mez li ði ne ne den ola bi lir. Bu ne den le hi per ti ro di nin ge be lik ön ce sin de kon trol al tý na alýn -ma sý ol duk ça önem li dir. Aþý rý bu lan tý-kus -ma ile ka rak te ri ze hi pe re me zis gra vi da rum da da ge çi ci hi per ti ro di gö rü le bi lir. Tüm bun lar de ðer len di ril di ðin de ge be lik te en dok ri no pa ti ler ara sýn da ikin ci sýk lýk la kar þý la þý lan ti ro id fonk si yon bo -zuk luk la rý mul ti di sip li ner bir yak la þým ge rek ti rir10_.

Fe tal­ve­ye ni do ðan­dö ne mi

Fe tüs ti ro idi ge be li ðin 12. haf ta sýn dan son ra iyo tu al -ma ya ve 14. haf ta sýn dan son ra ti ro id hor mo nu üret me ye baþ lar. Ge be li ðin 20. haf ta sýn dan son ra TSH, TBG ve ti ro id hor mon dü zey le ri gi de rek art ma ya baþ lar ve ge be -li ðin 36. haf ta sýn da eriþ kin ler de ki dü zey le re ula þýr.

Ge be lik te an ne kan do la þý mýn da ki T3, T4 ve te da vi de kul la ný lan ilaç lar pla sen ta dan be be ðe ge çer -ken, TSH geç mez. Do ðum dan he men son ra be bek te TSH ve ti ro id hor mon la rý ar tar, an cak 6 haf ta son ra hor mon dü zey le ri nor ma le dö ner7_.

Ye ni do ðan dö ne min de ti ro id has ta lýk la rý pre na tal ve post na tal ne den ler le or ta ya çý ka bi lir. Fe tus ta ti ro id be zi ge li þi min de ge ne tik bo zuk luk lar, an ne de ge be lik ön ce si ve ya ge be lik sý ra sýn da or ta ya çý kan ti ro id has ta lýk la rý fe tal et ki len me ye ne den olur ken an ne nin kul lan dý ðý ilaç lar, iyot ek sik li ði ve ya yük len me -si fe tal ti ro id be zi üze rin de rol oy nar. Ge be lik ya þý, ye ni do ðan dö ne min de kul la ný lan ilaç lar la bu dö nem de ki has ta lýk lar da ti ro id fonk si yon la rý ný et ki ler. Ti -ro id fonk si yon bo zuk luk la rý ara sýn da sýk lýk sý ra sýy la hi po ti ro idi, hi per ti ro idi, gu atr gi bi ti ro id has ta lýk la rý gö rü le bi lir. Be lir ti le rin or ta ya çýk ma sý fe tal dö nem -den baþ la yýp geç ne ona tal dö ne me ka dar olan sü re için de ola bi lir ve bu sü reç için de ti ro id bo zuk lu ðu nun er ken ta nýn ma sý ol duk ça önem ta þýr. Ýz lem ve te -da vi eki bin de ço cuk ve en dok ri no lo ji uz man la rý ile bir lik te ai le he ki mi nin dik ka ti ge rek li dir. Ýz lem bo yun ca uy gun te da vi ye dik kat edil me si ve ai le uyu -mu nun sað lan ma sý da ge rek mek te dir11-13_.

Ül ke miz de her ye ni do ðan 2700 ço cuk tan bi rin de gö rü len ka lý cý ti ro id hor mo nu ye ter siz li ði, dün ya da 4000'de bir gö rül mek te dir3,14_{. Da ha sýk gö rül me si nin ne}

li lik le ri sa yý la bi lir. Ül ke miz de de pek çok ge liþ miþ ül ke de ol du ðu gi bi bü tün ye ni do ðan la ra Sað lýk Ba kan lý ðý ta ra fýn dan hi po ti ro idi ta ra ma tes ti uy gu lan mak ta dýr. Ol gu la rýn göz den ka çý rýl ma ma sý ge ri dö nü þü müm kün ol ma yan be yin ha sa rý nýn ön len me si için bü yük önem ta þý mak ta dýr. Uza mýþ sa rý lýk önem li bir bul gu ol mak la bir -lik te em me ye ter siz li ði, ka lýn ses le að la ma, vü cut ýsý sý ný ko ru ya ma ma, ka býz lýk gi bi be lir ti ler gö rü le bi lir14_.

Ço cuk luk­dö ne mi

Ye ni do ðan dö ne min den son ra ço cuk luk ça ðýn da or ta ya çý kan hi po ti ro idi ise ge liþ me ge ri li ði, ki lo al -ma ya eði lim, ka býz lýk, cilt ku ru lu ðu, hal siz lik, aþý rý uyu ma, zi hin sel ya vaþ la ma, üþü me gi bi be lir ti ler le ken di ni gös te re bi lir. Er gen lik dö ne min de kýz ço cuk -la rýn da "Ha þi mo to has ta lý ðý" da ha sýk gö rül mek te olup, bu ço cuk la rýn ai le öy kü le ri iyi de ðer len di ril -me li dir. Ge liþ -me dö ne min de ge ri ka lan ço cuk lar da, bü yü me hor mo nu test le rin den ön ce mut la ka ti ro id fonk si yon la rý de ðer len di ril me li dir. Bü yü me gra fik -le ri i-le iz -lem -ler unu tul ma ma lý dýr3_.

Ço cuk luk dö ne min de gu atr ne den le ri eriþ kin de ol du ðu gi bi iyot ek sik li ðin den, inf la mas yo na ve in fil tras yo na ka dar uza nan ge niþ bir spek trum için de yer alýr. Gü nü müz de gu atr sýk lý ðý ül ke den ül ke ye de ði þik lik gös ter mek te, özel lik le en de mik böl ge ler de çok yük sek oran lar da gö rül mek te dir. Ül ke miz de gu atr sýk lý ðý üze ri ne ya -pý lan ça lýþ ma lar da böl ge le re ve iyot ek sik li ði dü ze yi ne gö re fark lý oran lar tes pit edil miþ tir. Yor dam ve ark. okul ça ðý ço cu ðun da pal pas yon la gu atr sýk lý ðý ný %35 ola rak bil dir miþ ler dir15_{. Ül ke miz de ulu sal iyo di zas yon prog ra}

mý nýn uy gu lan ma sý so nu cu gu atr sýk lýk oran la rý nýn de ði -þe bi le ce ði dü þü nül mek te dir. Ti ro id be zi nin pal pas yo nu ya da ul tra so nog ra fik in ce le me si so nu cu el de edi len

oran lar da fark lý lýk gös te re bil mek te dir. Er do ðan ve ark. ulu sal iyo di zas yon prog ra mý ön ce si 20 il de 9-11 yaþ gru bu ço cuk ta yap týk la rý ta ra ma da ul tra so nog ra fik in ce le me so nu cu gu atr sýk lý ðý ný %31,8 ola rak tes pit et miþ ler dir. Ço cuk luk ça ðý gu atr sýk lý ðý o böl ge nin en de mik böl -ge ol ma sý na bað lý ola rak de ði þim gös te re bil mek te dir16_.

Gu atr lý ol gu da ne de ni araþ týr ma dan ön ce iyi bir öy kü nün alýn ma sý ve dik kat li fi zik mu aye ne ya pýl ma sý ge rek li -dir. Öy kü de has ta nýn otur du ðu böl ge, ilaç ve gu at ro jen mad de kul la nýp kul lan ma dý ðý, baþbo yun böl ge si ne rad yas yon alýp al ma dý ðý, gu at rýn or ta ya çýk tý ðý yaþ, eþ lik eden be lir ti le rin bu lu nup bu lun ma dý ðý, ai le öy kü sü mut la ka sor gu -lan ma lý dýr. En de mik böl ge den ge len ol gu lar da ilk ön ce iyot ek sik li ði dü þü nül me li, ai le öy kü sü var lý ðýn da, Gra ves has ta lý ðý, kro nik len fo si tik ti ro idit, ti ro id hor mon sen tez bo zuk lu ðu, mul tipl en dok rin ne op la zi ak la gel me li dir. Fi zik mu aye ne de gu at rý nýn bü yük lü ðü ile bir lik te be zin ký va mý na, si -met rik ya da asi -met rik bü yü me olup ol ma dý ðý na, yü ze yi ne, yay gýn ya da no dü ler bü yü me olup ol ma dý ðý na ba kýl ma lý, has sa si ye ti ne, so lu num güç lü ðü, ses ký sýk lý ðý, yut ma güç lü ðü gi bi ba sý bul gu la rý nýn var lý ðý na, bo yun da lenf be zi bü -yük lü ðü ne dik kat edil me li dir17_.

Yaþ lý lýk­

Ya pý lan araþ týr ma lar yaþ lý lar da ti ro id has ta lýk la rý na sýk rast la nýl dý ðý ný an cak yaþ lý lýk la bað lan tý lý ol du ðu dü þü nü le bi le cek be lir ti ler ko nu sun da dik kat edil me si ge -rek ti ði ni vur gu la mak ta dýr18_{. Ör ne ðin hi po ti ro idi bul gu la}

rý yaþ lý lý ðýn ola ðan so run la rý ola rak al gý la na bi lir ve hal siz lik, yor gun luk, uy ku ya me yil, ka býz lýk ve cilt te ku ru luk gi bi be lir ti ler bun la rýn ara sýn da sa yý la bi lir. Tüm bun lar do ðal sü reç ola rak al gý lan ma ma lý ta ný nýn ge cik me -me si için dik kat li olun ma lý dýr19_.

pre va lan sý ný et ki le yen en önem li fak tör ler den bi ri dir. Yaþ lý lar da iyot ek sik li ði gu atr, ti ro id no dü lü ve hi po ti ro idizm sýk lý ðý ný ar týr mak ta dýr. Bir ça lýþ ma da bu yaþ gru -bun da pal pas yon ile ol gu la rýn %26,8'in de gu atr, %13,6'sýn da no dül be lir len di ði ifa de edil mek te dir. Ay ný ça lýþ ma da ul tra so nog ra fik ola rak ise ol gu la rýn %28,2'sin de gu atr, %37,4'ün de no dül sap tan mýþ týr. 20 Yaþ lý lar da ti ro id pal pas yon so nuç la rý nýn gü ve ni lir bu lun ma ma sý ne de niy le epi de mi olo jik ça lýþ ma lar da pal -pas yon gü ve ni lir bir yön tem ola rak öne ril me mek te dir. Bu ça lýþ ma da ul tra so nog ra fi ile kar þý laþ tý rýl dý ðýn da pal pas yo nun no dül sap ta ma da ki sen si ti vi te si %31, spe si fi si te si ise %97 ola rak bu lun muþ tur. Bu oran lar bi rin ci ba sa mak ta ya pý lan ta ra ma lar da yaþ lý lar da pal pas yo nun gü -ve ni lir ol ma dý ðý gö rü þü nü des tek le mek te dir20_{. Fi zik mu}

aye ne de ele ge len no dül ler tüm yaþ grup la rýn da yer le þi

mi, özel li ði nin be lir len me si için ul tra so nog ra fi ile de -ðer len di ril me li dir21_{. Di ðer yan dan ti ro id fonk si yon bo}

zuk lu ðu olan ol gu la rýn ço ðun lu ðu nu ye ni ta ný alan ol gu lar oluþ tur mak ta dýr. Bu ne den le ile ri yaþ gru bun da bul -gu lar de ðer len di ri lir ken ti ro id fonk si yon la rý nýn göz den ge çi ril me si ay rý bir önem ta þý mak ta dýr. Yaþ lý lar da ti ro id fonk si yon bo zuk luk la rý nýn er ken ta ný ve te da vi si nin mor ta li te ve mor bi di te yi dü þür me nin ya nýn da, gün lük ya þam sal ak ti vi te le ri ni ve per for mans la rý ný da iyi yön de et ki le ye ce ði bi lin mek te dir20_.

Ti ro id fonk si yon la rý nýn de ðer len di ril me si bi rin ci ba sa mak ta he kim le ri her yaþ gru bu için dik kat har ca -ma ya sevk eder. Dik kat li bir öy kü ve fi zik mu aye ne de ðer len dir me si ya pý la rak be lir ti ve bul gu lar göz den ge çi ril me li, ka rý þýk lý ða ne den ola bi le cek fark lý du rum -lar ayýrt edil me li dir.

1- She eler RD, Wer mers RA, Flinc hba ugh RT, Ha ugo A, Ac ker man JM, Sha fer HIL. Thyro id Di sor ders. "In: Ra kel R: Text bo ok of Fa mily Me -di ci ne" 7th ed. Sa un ders. 2007; Chap ter 46-En doc ri no logy.

2- Hu es ton WJ, Ca rek PJ, All we iss P. En dok rin has ta lýk lar. "Cur rent Ai le He kim li ði Ta ný ve Te da vi" için de. (Çev. ed) Kut A, Emin soy MG. 2. bas ký. Ýs tan bul, Gü neþ Týp Ki ta bev le ri. 2011;397-402.

3-Gü nöz H. Ti ro id be zi ve has ta lýk la rý. "Pe di yat ri" için de. (ed) Ney zi O, Er tuð rul T 4. bas ký. Ýs tan bul, No bel Týp Ki ta be vi. 2009;1527-46. 4- Ka ba lak T. Ti ro id el ki ta bý. 1. bas ký. Ýz mir, Ýz mir Gü ven Ki ta be vi. 2009. 5 Bah çe ci M. Ti ro id has ta lýk la rýn da ta ný ve te da vi. "Bi rin ci ba sa mak ta ta

ný ve te da vi" için de. (ed) Boz de mir N, Ka ra ÝH. 1. bas ký. Ada na, No -bel Týp Ki ta be vi. 2010;402-29.

6- Ri ah C, Star L. Ti ro id has ta lýk la rý. "Tay lor Ai le he kim li ði El Ki ta bý" için de. (Çev. ed) Ba þak O, De mi rað SA. 3. bas ký. Ýs tan bul, Gü neþ Týp Ki ta bev le ri. 2011;659-65.

7- Ne ale DM, Co ota uco AC, Bur row G. Thyro id di se ase in preg nancy. Clin Pe ri na tol. 2007 Dec;34(4):543-57.

8 La za rus JH. Thyro id di sor ders as so ci ated with preg nancy: etio logy, di -ag no sis, and ma na ge ment. Tre at En doc ri nol. 2005;4(1):31-41. 9- Man del SJ. Hypoth yro idism and chro nic au to im mu ne thyro idi tis in the

preg nant sta te: ma ter nal as pects.. Best Pract Res Clin En doc ri nol Me -tab. 2004 Jun;18(2):213-24.

10- Ola tin wo AW, Fa ke ye OO, La wal SA. Thyro id di se ases in preg nancy: a re vi ew. East Afr Med J. 2009;86(1):37-40.

11- Ha ti poð lu N, Bü yük kay han D, Kur toð lu S. Ye ni do ðan Dö ne mi Ti ro id

Has ta lýk la rý. Tür ki ye Kli nik le ri J Pe di atr Sci 2006, 2(10):63-82 12- Ke sim MD. Son Tri mes ter Ge be lik te Ti ro id Fonk si yon Bo zuk luk la rý.

Tür ki ye Kli nik le ri J Gyne col Obst 2005, 15:132-136

13- Ra det ti G, Za val lo ne A, Gen ti li L, Beck-Pec coz P, Bo na G. Foe tal and ne ona tal thyro id di sor ders. Mi ner va Pe di atr. 2002;54(5):383-400. 14 Ci naz P, Ye þil ka ya E, Acar D, Bi de ci A, Ça mur dan O, Ay va lý E. Ye ni

-do ðan kon je ni tal hi po ti ro idizm ta ra ma so nuç la rý nýn de ðer len di ril me si. Ýst Týp Fak Derg. 2008;71(3):78-83.

15 Yor dam N, Ozon A, Ali ka si fog lu A, Oz gen A, Ce ren N, Za fer Y, Sim -sek E. Io di ne de fi ci ency in Tur key. Eur J Pe di atr. 1999;158(6):501-5. 16 Er do gan G, Er do gan MF, Em ral R, Bas te mir M, Sav H, Haz ne da rog lu D, Us

-tun dag , Ko se R, Ka mel N, Genc Y. Io di ne sta tus and goi ter pre va len ce in Tur key be fo re man da tory io di za ti on. J En doc ri nol In vest 2002; 25(3):224-8. 17- Bi de ci A. Gu atr. Gün cel pe di at ri. 2008;6(1): 124-131.

18- Reh man SU, Co pe DW, Sen se ney AD, Brze zins ki W Thyro id di sor ders in el derly pa ti ents. So uth Med J. 2005 May;98(5):543-9.

19- Gay J. Ca na ris, Ne il R. Ma no witz, Gil bert Ma yor, Ches ter Ridg way. The Co lo ra do Thyro id Di se ase Pre va len ce Study Arch In tern Med. 2000;160:526-534.

20- Er do ðan MF, At lý T, Ekin ci C, Genç Y, Gök men H, Er do ðan G. Or ta de re ce de iyot ek sik li ði olan bir böl ge de ya sa yan yaþ lý lar da ki ti ro id has ta lýk la rý spek tru mu ve pre va lan sý Ge ri at ri 5 (2): 49-53, 2002 21- Emer son CH. Can thyro id ul tra so und and re la ted pro ce du res pro vi de

di ag nos tic in for ma ti on abo ut thyro id no du les: A lo ok at the gu ide li nes. Thyro id 2011, 21(3): 211-213.