Başlık: Soya küspesinin formaldehit ve kan ile muamelesinin rumende parçalanma özellikleri ve etkin yıkılabilirfiği üzerine etkisi*Yazar(lar):YALÇIN, Sakine;ŞEHİLİ, Adnan;OĞUZ, Fatma;OĞUZ, NumanCilt: 48 Sayı: 2 DOI: 10.1501/Vetfak_0000001605 Yayın Tarihi:

Ankara Ümv Vet Fak Derg, 48,147-152,2001

Soya küspesinin formaldehit ve kan ile muamelesinin rumende

parçalanma özellikleri ve etkin yıkılabilirfiği üzerine etkisi*

Sakine YALÇIN

i,

Adnan ŞEHlJl, Fatma OGUZ

2,

Numan OGUZ

2

iAnkara Üniversitesi, Veteriner fakültesi. Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anahilim Dalı. Ankara: 'Akdeniı l'nıver,ite,ı. Veteriner Fakültesi. Hayvan Besleme ve Beslenme Ilastalıkları Anabilim Dalı. Bıırdur

Özet: Araşl1rma, soya küspesinin formaldehit ve kan ilc muamele edilmesinin kuru madde (KM). org,ınik Ill,ıdde (0\>1) vc ham proteiııın (HP) nımende parçalanma özellikleri ve etkın yıkılahilirliği üzerine etkisini helirlemek amacıyla y,ıpılmıştlr. Soya kiispe.,ine formaldchiı O.S g/ıoO g HP, kan ise 0.5, 0.75, 1.5 ve 2.0 J1kg ~M dü/eyinde katılmıştır. Araştırınada rumen fistiillü 3 baş ergin Merinos koçu kullanılmıştır. Numuneler 2. 4. 8. 16. 24 ve 4S saat süreyle rıımende inkübasyona tabi tutulmııştıır. Soya kiispesi numunelerinin nımende KM. 0'v1 ve III' parçalanma özellikleri ile etkin yıkılahilirlikleri helirlenmiştir. Soya kıispe,ı protcininın maksimum potansiyel yıkılma değeri. formaldchil ilc muameleden etkilenmezken, kan ile muameleden °k2.i 8 - i (l.3 i dii7cyleri nde aıaimıştır. Soya küspesinin O.S g i 100 g HP düzeyinde forınaldehit ve 0.5. 1.5 ve 2.0 IIkg KM düzeylerınde kan ile muamele cdılme,i KM. OM ve HP'nin rıımende yıkılma hızını arttırmıştır. Soya küspesi ham proteinin nımende etkin yıkılm" değcri k = O.OS/saat'de ';';;50.5 ıken formaldehit uygulamasında %32.9'a düşmiiş. kan uygulamalannda ise 0/,05-4.7- 57.9 diı/cylenne çıkmıştır Sonıı~' olarak. soya kOspesinin formaldehit ilc ımıamelesinin nıminantlar için etkıli olahileceği. kan ilc Illuamele edıiınesinın ı,e rumen fcrmentasyonıından konıma sağlayamadığı saptanmıştır.

Anahtar kelimelcr: Formaldehit. kan. kartınmuş proıein. rtımende parçalanma ilzellikleri. soya kOspesi

The effeet of formaldehyde

and blood treatments

of soyabean meal on the degradation

characteristics

and etl'eetive degradability

in rumen.

Summary: This expcrimcılt was earried out to evalııate the efTects of formaldehyde and blood treatments of soy,ıbc,ın me,ı1 ,ın the degradation characteristics and effective degradability of dry matter (DM), organic ınatter (OM) and crtıde protein (CI') III nımen. Soyahean meal treated with O.S g forınaldehyde/lOO g CI'; 0.5. 0.75. 1.5 and 2.0 iwhole blo()(lIkg DM. Three adıılt nıınen fi,tıı!ated Merino rams were ıısed in this study. Samples were incııbated in the nı men for 2, 4. 8. 16. 24 and 48 h. Ruıııen degradahılity charaeteristics and effeetive degradability valııes of DM. OM and CI' of soyabean meal samples wcre deternıincd. Maxımıım potential degradability valııes of protein in rıımen was not affeeıed by formaldehyde treatment hııt was deereased by 2.18

. i n.31 % by blood treatment. Forınaldehyde treatment at the level of O.Sgli00 g CI' and hlood treatınent at the Ievels or O.S. 1..1 and 2.0 Ilkg D'v1 inCl'ea.sed the degradation rate eonstant of soyabean meal in nım'en. Effeetive degradability value or soyabean ıııe,t1 protein ın rtımen at k = O.OS/h was round to be 50.5%. Thi.s value redueed to 32.9'';f with formaldehyde treatment bııı increa,ed tn 54.7 - 57.9% with blond treatments. A.s a conclusion. the formaldehyde treatment of soyahean meal eould he etlerıive ın rumınant, bııt hlood treatment was not elleetive for proteetion from nımen fermentation.

Key words: Blood. fonııaldehyde, proteeted protein. nımen degradation eharacteristies . .soyahean mcal

Giri~

Genç hayvanlarda ve yüksek verimli süt inckıCı'inde,

yem maddelerinin değerlendirilmesinin arttırılması,

eko-noıııik açıdan önemlidir. Bu amaçla, çeşitli metotlar

ge-liştirilmektedir. Yağlı tohum küspeleri gibi kaliteli pro-tein kaynaklarının ısı (23,32), formaldehit (21,23,35,36), ıannik asit (13.23,34), kan (21,26.35,36) ve lignosülfonat

(19) ile ımıamele edilmesi proteinin nımende

[ermentas-yanunu azalttığından vcrimi olumlu yönde etkilemektedir (ll ,3],33).

Yağlı tohum hispelerinin

ı.

i g/l 00 g ham protein

(HP) düzeyinde formaldehit ilc muamelesi, rumende

pro-tein yıkılabilirliğini; ayçiçcği küspesinde XO'dcn OL

ı

Yc, kolza hispesinde ise %72'den 'lii(j'a dlişürnüiştür (I 4).

Bazı araştırıcılar (2,27,29) soya hispesinin formal-dehit ile muamelesinin nımende protein <;özünehilirliğini

veya rumende amonyak birikimini düşürdüğünü

kay-detmişlerdir.

Thomas vc ark. (32), soya küspesinin OA. 0.0 vc O.XI

ı

00 g HP düzeylerinde formaldehit ile muamelesinin.

ha-ğırsaklardaki yararlanılabilirliği azaltmadan nımende ham

proteinin yıkılabilirliğini önemli öl<;üde düşürdüğünü bil-dirmişlerdir.

148 Sakine Yalçın - Adnan Şchu - Fatma Oğuz - Nurnan Oğuz

Deniz ve Tuncer (12), soya hispesinin formaldehit

(O:i. 0.6. 0.9. 1.2 g/lOO g HP) ile muamele edilmesinin

rumende kuru madde (KM). HP ve etkin protein

yıkılabi-lirliği üzerine etkisini ara~tırml~lar ve kullanılan

for-maldehit düzeyine bağlı olarak KM ve HP yıkılabilirliği

ile etkin protein yıkılabilirliğinde azalma meydana

gel-diğini gözlemişlerdir (p<O.Ol).

0rskov ve ark. (26). soya hispesi (SK) ve yer fıstığı

hispesinin (US. 0.50. 1.00, 1.50 ve 3.00 l/kg düzeyinde

kan ile muamele edildiğinde rumende 4 ve R. saatlerdeki

azot yıkılabilirliğinin azaldığını bildirmişlerdir.

Yalçın ve ark. (36). ayçiçeği küspesinin formaldehit

ve kan ile muamele edilmesinin KM, organik madde

(OM) ve HP'nin rumende parçalanma özellikleri ve etkin

yıkılabilirliği üzerine etkisini araştırml~lardır. Ayçiçeği

küspesinin O.R g / LOO g HP düzeyinde formaldehit ile

ımıamelesi. proteinin rumende kolay çözünebilen

mik-tarını. yıkılma hız sabitini ve etkin yıkılabilirliğini sı-rasıyla rln75.:i6. 22.70 ve 20.!\9 düzeyinde azaltmış. fakat

zamanla yıkılahilen mi ktarım % 19.57 düzeyinde

art-tmırak maksimum potansiyel yıkılahilirliğini

etkileme-mişti_r. Küspenin 2 l/kg KM düzeyinde kan ile muamele

edilmesi ise proteinin yıkılma hız sabitini ve etkin

yı-kılahilirliğini sırası ile r;r39.40 ve 24.!\4 düzeyinde azalt-mıştır.

Bu ara~tırma. soya küspesinin formaldehit ve farklı

düzeylerde kan ile muamele edilmesinin KM. OM ve

HP'nin rumende parçalanma özellikleri ile etkin

yı-kılahilirlikleri üzerine etkisini belirlemek amacıyla ya-pılmı~tır.

Materyal

ve Metot

Soya küspesinin formaldehit ilc muamelesi

Küspeye katılacak formaldehit düzeyi. küspedeki

HP'nin %O.R'i olacak ~ekilde hesaplanmıştır (I 2, 15). Ge-rekli olan formaldehit. hir kap içerisine koyulmuş ve üze-rine muamele edilecek küspe ağırlığının (i(8'i kadar su ka-tılmıştır.

Formaldehit-su karı~ımı küspe üzerine

püskürıüle-rek iyi hir ~ekilde karıştırılmıştır. Hava geçirmeyen plas-ıik torhalarda 48 saat hekletilelikten sonra tepsikre ince

hir şekilde yayılarak oda sıcaklığında kurumaya

bı-rakılmıştır (:i2).

Soya küspesinin kan ile muamelesi

Sodyum sitrat kapsayan (6.R g/I kan) taze sığır kanı

0.5. 0.75. 1.5 ve 2.0 I/kg KM düzeyinde olacak şekilde

küspeye püskürtülerek karı~tırılmıştır. Tam bir karı~ım

sağlandıktan sonra tepsilcre ince hir ~ekilde yayılarak

(iO°Cele hava akırnh etüvde kuruıulnıu~tur (21).

Küspe numunelerinin rumende parçalanma üzellikleri ve etkin yıkılabilirliklerinin belirlenmesi

Bu amaçla, ortalama 60 kg canlı ağırlığında olan ve

rumen kanülü takılmış 3 baş ergin Merinos ırkı koç

kul-lanılmıştır. Hayvanlara günde 200 g konsantre yem (';1/;0

arpa, %25 ayçiçeği küspesi. %2 i buğday kepeği. % i tuz.

% i dikalsiyum fosfat, % i kireç taşı, '/iıi vitamin-mineral karması*) ve 900 g yonca kuru otu iki öğünde verilmi~tir.

Rumen inkübasyonu için SK numunesi. formaldehit ve

farklı düzeylerde kan ile muamele edilmi~ S K nl1l11llneleri kullanılmıştır.

Yem maddelerinin nımendeki KM kayıpları 0rskov

ve ark. (24) tarafından naylon kese tekniği kullanılarak

belirlenmiştir. Araştırmada, 0rskov ve ark. (24)

ta-rafından belirtilen özellikte, por genişliğ,i 20-40 Ilm ve

boyutları 9x 14 cm olan naylon keseler kullanılmıştır.

Küspe numuneleri por genişliği 5 mm olan elekten

ge-çirilcrek numune partikül büyüklüğünün yaklaşık L mm

olması sağlanmıştır. ~ u IlHınelerd en 5 g tart ılarak darası belli olan naylon keselere koyulmuştur 0Jaylon keselerin ağzı bir lastik ile sıkıca bağlanarak 25 cm uzunluğundaki

plastik hortuma tutturulmuş ve kanülden rumen içerisine

sarkıtılmıştır. Hortumların uçları kanül kapağına

lut-turularak inkübasyon süresince tıpası kapalı tutulmuştur. Numuneler 2. 4, !\, 16. 24 ve 4R saatlik süreyle rumende

inkübasyona tabi tutulmuştur. Her hir numune ve her bir

inkübasyon süresi için :i paralelli çalışılnııştır. Inkiihas

yon süresi sonunda. plastik hurtumlara hağlanmış olan

naylon keseler rumenden alınarak mikrohiyel aktivitenin

durması için hemen soğuk suya daldırılml~tlr. Daha sonra

keseler akan su altında tutulan bir kova içinde su

her-raklaşıncaya kadar çalkalanmıştır. Kesekr 60°Cdcki etü\'-de sabit ağırlığa ula~ıncaya kadar (yaklaşık 4!\ saat) bek-letilerek kurutulmu~tur.

Naylon keseler soğuduktan sonra tartılmak KYI Lı

yıpları (%) bulunmuştur. Rumende pan;alanma üzellikleri

p = a + b (l - e-cl ) eşitliğinden yararlanılarak (25) sap

tanmı~tır. Bu denklemde p = t zamanında yem KM

yı-kılabilirliğini, a = kolay çözünebilen yenı KM miktarını.

b = çözünmeyen fakat zamanla yıkılabilen yem KM

mik-tarını. c = yemin KM yıkılma hl7. sabitini. t = zaınanı

(saat) göstermektedir. Y cm ınaddelerİnin saatlere göre

OM ve HP yıkılahilirlikleri ile ruınenclc IJ<lrçalaıım<ı ii/el

likleri de belirlenmiştir (25). .

Yem maddelerinin KM. OM ve HP etkin

yıkılabilir-likleri de PC = a

+

(bc) / (k

+

c) formülü kullanılarak

he-saplanmı~tır (25). Burada PC

=

hesin maddesinin ctkin

vı-kılabilirliği, k = bcsin maddesinin rLlmenden çıkı~ hIZ;111 göstcrmekte, a. b ve c ise yukarıda açıklandığı şekildedir Etkin yıkılabilirliğin hesaplanmasında k değni 0.02 . 005 vc OOR/saat olarak alınmıştır

TaJ"\an kaıık SB- Vit: Kg'ında i 333335 LU Vit A. 133333 JL! Viı 03 . i 000 ıng Vi! E. J85 SOO mg Cı.

ı

2() 6()() ıng P. 3()()no ıng \JIg. 25 mg Sc. 82 ıng i. 6() ıng Co. :; ()()() mg F. i ()()()ıng Cu. 6()O()ıng Mn. 36 O()()ıng N. 7200 mg S ıçcrmektcdir

Ankara Üniv Vet Fak Derg. 48. 2001 149

Kimyasal analizler

Hayvanların heslenmesinde kullanılan yemlerde,

muamele edilmi~ ve edilmcmiş SK'da ham hesin madde

anali/.1eri. inkühasyondan sonra naylon keselerdc kalan

numunelerde KM. OM vc HP analizleri AOAC'de

O)

he-Iırtilen metotlar ilc gerçekleştirilmiştir.

İstatistik analizler

Yem maddeleririin rumenden parçalanma özellikleri

0rskov ve MeDonald'ın (25) geli~tirdikleıi p

=

a+b (1 - e.'I)

eksponensiycI denklemine göre, Naway bilgisayar

prog-ramından yararlanılarak bulunmuştur.

Bulgular

Araştırmada kullanılan SK, yonca kuru otu ve

kon-santre yemin kimyasal bile~imi Tahlo i'de verilmiştir.

Deneme yemleri KM. OM ve HP'nin rumende

parçalan-ma özellikleri ve etkin yıkılahilirlikleri Tahlo 2'de

göste-rilmiştir. Deneme yemleri HP'nin saatlere giire nımende

yıkılabilirlik eğrileri ise Şekil

ı'

de verilmiştir.

Muamele görmemiş SK'nın KM, OM ve HP'nin

maksimum potansiyel yıkılabilirlik değerleri (3+ h) sırası

ile %91. IO. 9 Ui8 ve 92.03 olarak bulunımıştur);oya

küs-pesi HP'nin rumende etkin yıkılma değeri k =(J.()5/saat\1c

%50.5 iken formaldehit uygulamasında 9i-,329'a dü~müş.

kan uygulamalarında ise °k54.7-57.9 düzeylerine

çık-mıştır.

Tartışma ve Sonuç

Soya küspesinin KM. OM ve iıP yıkama kayıpları

sırasıyla lk25.70, 25.00 ve i8.

ı

i olarak bulunımışıuı So-nuçlar hazı araştırıcıların (10, i8,34) hulgularından

düşlik-Wr. ~apılan araştırmada SK yıkama kaybının formaldehit

ile muamelesinde azaldığı. kan ilc muamelesinde ise

art-tığı görülmüşWr.

Tablo i.Ara~tırmada kullanılan yemlerin kimyasal bile~imleri. 'Ye. " Table I. Chemical composiıion of feeds used in ıhe experiment, %.

Yem Kuru Organik Ham Ham Ham Azot,ul. ÖL

maddesi madde madde protein selüloz yağ madde

Soya küspesi 90.97 92.S0 49.91 8.20 1.77 3202

Yonca kuru olll 91.67 90.07 12.32 26.94 1.62 49. i'!

Kon,antre yem 90.65 93.13 19.37 11.27 1.90 60.5'!

" : Değerler kuru madde esasına göre verilmi~tir.

Tablo 2. Deneme yemıcrimk kuru madde. organik madde ve ham proteinin rıımende parçalanma öıelliklerı ve etkin yıkılına değerlerı. Table 2. The nımen degradabılity characıeristics and effective degradabılity values of dry matter. organic nıatter alHI crııde protein of experimentalfecds.

Yem Yıkama lnkObasyon süresi. saal a b e a+b Res std 1\. 'Jr.

maddesi kaybı 2 24 4S % % fraksiy/sa % sapma. 'k O.02/sa ıı.llS/,a O.llXlQ

Kuru madde

SK 25.70 26.06 67.85 X4.90 22.62 68.4X 0.0481 91.10 2.75 71.0 56.2 48.3

SKoXı'oR:vl 20.90 2263 45.31 59.n 21.24 76.19 O.OI4S 97.43 1.6i 53.6 3~.6 33.1

SKo5K!\N 35.40 37.44 69.46 80.36 32.30 55.17 0.0436 S7.47 1.17 70.1 5S.1l S LS

SKIJ75K\N 37.X5 3S.74 73.73 XO.X7 31.6S 55.8'! O.04S0 87.57 3.02 7 Li 5'! 1 52.6

SK ISK..\r\ 37.61l 40.41 65.63 SO.53 37.09 5S.20 Il.m iX Y2.29 O.7'! 7 LO 5U) 52.S

SK2KAN 40.S2 44.63 65.96 n.35 42.19 49.58 0.0272 91.77 O.iS 71l.8 ')si 7 54.~

Organik madde

SK 25.00 24.43 66.70 84.50 20.84 70.84 0.0462 91.6S 264 7().3 S4.9 46.8

SKIlXI'ORM 20.40 2().72 4336 5'! 19 iS,44 SI.56 0.0143 100.00 1.44 52.4 3(ı6 30.S

SKOSKi\N 35.54 3680 6857 SO.60 31.7i 57.91 O.m95 X9.62 1.14 70.2 573 SO'!

SK075KA:-; 3704 37.63 73.35 n.36 30.00 53.80 O.053S X3.S0 3.40 692 S79 S 1.6 SK 15K:\N 37.40 39.S3 65.55 SO.60 36.16 57.29 O.030Y 93.45 0.52 7i.0 5S.i 52.i SK2KAN 40.49 43.91 65 70 n.52 41.49 52.05 O.025Y 9354 03X 70.9 59.3 54.2 Ham protein SK iS.II 16'!9 6S.46 83.66 i i.5S 80.45 (J.()469

n.m

2.68 (ı80 SIL.S 41..1 SKOXI.OJ<M 14.2S 13.S0 40.85 56.41 13.35 SO.62 0.0160 93.97 2.99 49.::' 32.9 2()~

SK05KAN 33.6S 34.85 6573 77.19 29.97 55.92 (J.()396 S5.S9 1.12 67.1 5.U 4~ ..'i

SK075K:\:" 3472 32X9 71.52 7832 nı)3 55.51 0.0577 S2.54 2.30 (ı8.3 56S 5(U

SKISKAN 36.69 39

ı

8 63.X7 78.77 36.49 53.53 O.m19 90.02 1.07 69.4 57.4 51.~

SK2K..\t' 40.09 43.7S 63.37 74.93 42.54 46.70 0.0245 89.24 i.06 68.3 579 51.5

SKo XI'OR\1=0.8 gL!00 g HP düzeyinde formaldchiı ilc ıııııanıele ediınıi~ soya küspesi.

SK05KAN. S KO.75KAl\'. SK 15K:\:-:. SK2KAN=Sırasıyla 0.5.0.75. 1.5 ve 2.0 l/kg KM düzeyinde kan ilc ıııııamele edilmi~ soy~ı

Sakine Yalçın - Adnaıı Şehu - Fatma Oğuz - Numan Oğuz

ıso

90

80

~

70

o

.->o)

60

"t:

:.o

~

₅₀

.i:

>.

c:

₄₀

CIL

-

O

~

Q.

₃₀

E

CU

:ı:

₂₀

10

O

2

4

8

16

24

48

inkübasyon süresi, saa

-+-

SK __ SKO.8FORM - SKO.5KAN ~ SKO.75KAN ---.- SK1.5KAN

-+-

SK2KAN

Şekil I.Deneme yemierinın nımende HP yıkılahilırlik eğrisi. Fıgure

ı.

The rumen CI' degradahiliıy eurves of cxpcrimenıal feeds

(SKOSFORM

=

(LR g / 100 g HP diizeyinde formaldchiı ile muamele edilmi'i soya küspesi. SKO.5KX\'.

SKO.75K/\N. SK

ı

.5KA:--J. SK2KAN = Sırasıyla 0.5.0.75. 1.5 ve 2 i / kg KM düzeyinde kan ile mu,ııııeie edilmi'i soya kiisresi)

Muaınele edilmemi'i SK'nın 2 saatlik rtımcn

in-kübasyonu sonunda ruınende KM'nin yıkılan miktarı ('!Ci

26.06 iken. 24 saatte %67.S5'e, 4S saatte %S4.90'a

yük-selıni~tir (Tablo 2). SK'nın nımende 48 saat sonundaki

KM. OM ve HP yıkılına oranı sırasıyla %84.90. 84.50 ve

83.66 olarak bulunmuştur. Bu değerlerden SK'nın

rtı-mende yüksek düzeyde yıkıldığı anlaşılmaktadır.

Ki.is-penin 2 saatlik rtımen inkübasyonu sonunda yıkılan KM

ve HP miktarı bazı araştırıcıların (9. i7.20) bulgularından düşüktür. Yalçın ve ark. (34) ise, yapılan araştırma

bul-gusuna benzer olarak nımende 2 saatte yıkılan HP

mik-tarını ('Ir.17.39 bulmuşlardır. Yılmaz (37). incelediği 12

a(kt SK numunesinde rumende 4S saat sonundaki KM ve

OM yıkılma oranlarının sırasıyla %74.55-98.54 ve

(j1;75.61 -98.61 arasında olduğunu bildirmiştir. Yapılan

araştırma bulguları Yılımıı'ın (37) bulduğu değerler ile

uyum içerisindedir. Buna karşılık. araştırma bulguları

hazı araştırıcıların (1.1 0.12,2S) 24 ve 48 saat sonunda

be-lirledikleri KM, OM ve HP yıkılına oranlarından

düşük-tür. Literatürler arasındaki bu farklılıklar küspenin üretim

teknolojisinden ü/.elliklc uygulanan ısı düzeyinden

kay-naklanabilir. Soya kiispesinin farklı düzeylerde kan ile

muaınelesi. KM, OM ve HP yıkama kaybının o/c35-121,

rumende ilk 2 saatte yıkılan KM. OM ve HP oranının ise

%43- 157 düzeylerinde artmasına yol açmıştır Küspenin

O.S g/l 00 g HP düzeyinde fornıaldehit ile ımıanıelesi ıse

KM. OM ve HP yıkama kaybında % i8-2 i düzeyinde

azalmaya neden olmuştur. Aynı şekilde, nınıende 2. 24 ve

48 saatlerde yıkılan KM. OM ve HP'de de azalma olduğu

Tablo 2'de görülmektedir. Araştırma bulguları Deniz ve

Tuneer'in (12) SK'nın 0.3, 0.6. 0.9 ve 1.21100 g HP

dü-zeylerinde formaldehit ile muamelesinin rumende 24

sa-atlik inkübasyon sonucu KM ve HP yıkılıınında azalmaya

neden olduğu şeklindeki bulgularıyLı henzerlik göster

mektedir.

Rumende kolay çözünebilen KM. OM ve HP mik

tarları işlem görmemiş SK için sırasıyla (;;'22.62, 20.84 ve i 1.58 olarak hesaplanmıştır. Sonuçlar hazı araştırıcıların

bulgularına (I ,34,37) benzerlik gösterirken

bazıların-kinden (4.6,21,30) farklılık arzetmektedir. Yapılan araş

lırmada, SK'daki KM ve OM'nin ruınende kolay çii/.Line.

bilen miktarının formaldehit uygulaması ilc al.alırken.

kan ile muamelede arttığı gözlennıi'itir. Soya küspesi

HP'nin rtımende kolay çözünehilen miktarı fornıaldehiı

ile muamelesiyle (iidS, farklı düzeylerde kan ile ımıanıe ksiyle (';i,133-267 düzeylerinde artmıştır. Benzer olarak.

Ankara Ünİv Vet Fak Derg. 48. 2001 151

nımende kolay çözünehilen HP miktarının, fındık küspesi

ve ayçiçeği küspesinin 0.5. 0.75, ı.5 ve 2.0 I/kg KM

dü-7.eykrinde kan ile muamelesiyle arttığı (35,36), buna kar-şılık S K ve kanola hispesinin 0.75, 1.5 ve 2.0 l/kg küspe

düzeylerinde kan ile muamelesiyle azaldığı (2ı)

kay-dedilmiştir. Araştırma hulgularına benzer olarak, 0.8 g/

100 g HP düzeyinde formaldehit ile işlenen bazı yağlı

tohum hispelerinin rumende kolay çözünebilen HP

mik-ıarında azalmanın olduğu da rapor edilmiştir (2 ı).

Soya hispesinin rumende çözünmeyen fakat

za-manla yıkılahilcn KM. OM ve HP değerleri sırasıyla

('1(68.48. 70.R4 ve R0.45 olarak bulunmuştur (Tablo 2). Sonuçlar bazı araştırıcıların bulgularına (I ,37) henzerlik gösterirken bazılarınkinden (4,6,2 i) farklılık göstermek-tedir.

Soya küspesinin formaldehit ile muamelesi rumende

çözünmeyen fakat zamanla yıkılabilen KM ve OM

mik-tarını arttırırken. HP miktarını etkilememiştir. Soya

küs-pesinin farklı düzeylerde kan ile muamelesi ise, mmende

çiizünmeyen fakat zamanla yıkılahilen KM, OM ve HP

miktarının o/d8.25-41.95 düzeyinde azalmasına yol

aç-mıştır (Tablo 2). Bulgular, hazı araştırıcıların bazı yağlı tohum küspelerinin formaldehit (2i,35) ve kan (2i,35,36)

ile muamelesinin nımende HP'nin zamanla yıkılabilen

miktarını azalttığı şeklindeki bildirişleriyle uyuşmaktadır.

Soya hispesinin KM, OM ve HP maksimum

po-tansiyel yıkılma (a + b) değerleri sırasıyla %91.10, 91.68

ve 92.03 olarak bulunmuştur. Sonuçlar, Yılmaz'ın (37)

i2 adet SK için belirlediği 'a+h' değerleri ile uyum içe-risindedir. Buna karşılık araştırma sonuçları, hazı

araş-tırıcıların (1.34) hulgularından düşük, Stanford ve ark.

nO)'nın bildirdiğinden yüksektir. Yapılan araştırmada

S K'nın formaldehit ile muamelesi, rumende KM ve

OM'nin maksimum potansiyel yıkılma değerini %6.95

düzeyinde artırırken, HP'nin 'a+b' değerini

etkilememiş-tir. Soya küspesindeki HP'nin 'a+h' değeri farklı

dü-zeylerde kan ile muameleden %2.1 R- 10.31 düzeyinde

azalmıştır. Mil' ve ark. (21) ise, SK ve kanola küspesinin

aynı düzeylerde formaldehit veya kan ile işlenmesinin,

rumende HP' nin maksi!l1um potansiyel yıkılabilirliğini azalttığını hildirmişlerdir.

Muamele görmemiş SK proteininin rumende

yı-kılma hız sahiti 0.0469/saat olarak tespit edilmiştir. So-nuçlar bazı araştırıcıların (i ,21,34,37) hulgularına hen-zerlik gösterirken, bazılarının (4,6,28) helirlediği değer-lerden farklılık göstermektedir. Bu farklılık küspenin

üre-tinı teknolojisine hağlanahilir. Küspenin O.R g/lOO g HP

düzeyinde formaldehit ve 0.5, ı.5 ve 2.0 l/kg KM

dü-zeyinde kan ile muamele edilmesi KM, OM ve HP'nin

ru-mende yıkılma hızını azaltmıştır. Benzer olarak, AÇK'nın

1.5 ve 2.0 l/kg KM düzeyinde kan ile muamelesi HP'nin

nımende yıkılma hızını azalttığı kaydedilmiştir (36).

Soya hispesinin nımende etkin yıkılma değeri k =

0.02/ saat'de KM, OM ve HP için sırasıyla %71.0, 70.3

ve 68.0 olarak bulunmuştur. Bulgular hazı araştıncıların

(34,37) bulgularına benzerlik gösterirken hazı

araş-tırıcıların (I ,8, iO, i2,22,30) bulgularından düşüktür. Soya

küspesi HP'nin rumende etkin yıkılma değeri k = OJ)5/

saat'de %50.5 iken formaldehit uygulamasında 'Yr32.9'il

düşmüş, kan uygulamalarında ise %54.7 57.9 düzeylerıne

çıkmıştır. Mil' ve ark. (21), SK ve kanola hispesinin aynı

düzeylerde formaldehit ve kan ilc muamelesinin k=O.05/

saat çıkış hızında proteinin etkin yıkılahilirliğinin

is-tatistiki açıdan önemli derecede (p<0.05) azalmasına

neden olduğunu kaydetmişlerdir. Araştırma bulgularına

benzer olarak Deniz ve Tuncer (12), SK'nın formaldehit

ile muamelede etkin protein yıkılabilirliğinin isıaıistik açıdan önemli derecede azaldığını hildirmişlerdir.

Literatürler arasındaki farklılıklar: küspe örneklerı arasındaki farklılıktan, metot farklılığından. hayvanlar arasındaki farklılıktan. örneklerin partikül

büyüklüğün-den, küspe işleme tekniğindeki farklılıktan. rasyond~ıkı

konsantre yem düzeyinden ve rasyondaki ham protein

miktarından kaynaklanabilir (5.7, i4.16.30).

Yapılan araştırmada. işlem görmemiş S K' ya kı yasla.

formaldehit ile muamelede 24 ve 4R saat inkübasyon

so-nunda rumende yıkılan KM, OM ve HP miktarının düşük

olmasına rağmen nımende çözünmeyen fakat zamanla

yı-kılan değerin yüksek ve yıkılına hız sabiıininde çok düşük

olması asimptot değerine 48 saatte ulaşılnıadığını

gös-termektedir (Tablo 2 ve Şekil I). Bu durum. küspenin

nı-mende maksimum potansiyel yıkılahilirliğinin

formalde-hit muamelesi ile arttığını göstermekıedir. Bununla

hir-likte, küspede rumenden farklı çıkış hızlarında etkin

yı-kılabilirliğinin azalması küspenin 0.8 g/L 00 g HP

dü-zeyinde formaldehit ile muamele edilmesinin uygun

olahileceğini göstermektedir. Ayrıca. rumende yıkı Ima

hız sahitinin çok azalması da çoğunluğuilli ligl1\lsclülo/ik

yem kaynaklarının oluşturduğu rasyonlarla beslemede

nı-mende azot ve enerjinin yavaş açığa çıkması etkili bir fcr-mantasyonu da sağlayacaktır (ı).

Soya küspesinin farklı düzeylerde kan ile muarnelesi

ise rumende çözünmeyen fakat zamanla yıkılan miktarı

azaltsa da kolay çözünebilen miktarı ve rumende etkin

yı-kılahilirliği arttırınası nedeniyle SK'nın kan ilc

11111-amelesinin uygun olmadı-ğı Tablo 2 ve Şekil i'den

gö-rülmektedir.

Sonuç olarak, soya küspesinin O.R g/L 00 g HP

dü-zeyinde [orınaldehit ilc muamelesinin ruminanılar için el-kili olabileceği, 0.5, 0.75, 1.5, 2.0 l/kg KM düzeyinde kan

ile muamele edilmesinin ise rumen fermentasyonundan

koruma sağlayamadığı saptanmıştır.

Kaynaklar

i. Aguilera .ll', Buslos M, Molina E (1992) Tlıe

d/';.:-mdahiliıy ollegUlne see d mmls iıı ıh/' rumeıı: /'tli:u o/lımı Ireaımenl. Anim Fecd Sci Tech. 36. i()i-I 12.

2. Amos HE, Burdick D, Huher TL (ı 974) Elfi:<:tsorti)r-maldehyde Irealmenl olsUlıjlower and sOl.healı m/'ol on niı-rogen halanel' in lomhs. JAnim Sci. 38. 702.

3. AOAC (ı984): Ojticial Meıhods ot Aııaırsis o/ılıe As.

sociaıion otOtficial Analrıimi Chemisıs. 14ıh cd. Wıllıam Byrd Press Inc. Richmond. Virginia.

152 Sakine Yalçın - Adnan Şehu - Fatına oguz - Nuınan oguz

4. Armentano LE, Herrington TA, Polan CE, Moe AJ,

Herhcin JH, Umstadt P (I 986): Ruminal de}.imdalion of

dried brewers }.irains, wel brewers }.imins cmd sOYIJean

me{[1 J Dairy Sei. 69. 2i24-2i33.

5. Barrio JR, Goetsch AL, Owens FN (19R6): tı/eel of

dar)' cIJ/lcenlrale on in siıu dr)' malller and niırogen di-sappeamnce of a varieı)' ofjeedstu/fs. J Dairy Sei, 69. 420-430

6. Balajoo KK. Shavcr RD (I 998) In siıu dry maııer, crude

protein and starch de}.iradahillties of selnıed }.imins and /iv-prodııctfeeds Anim Fced Sei Tech. 71. i65-i76. 7. Boila RJ. Ingalls JR (I 992): In situ rumen digesıiOl~ and

escapı' of drv mclller, nitrogeıı and amıılO adds in cWlOla meal. Can J Anim Sci, 72, R91-901.

8. Broderick GA, Wallaee RJ, 0rskov ER, Hansen i,

(I 988): Comparison of estimales f!f ruminal proıein deg-mdaıion hı' in viıro and in situ meıhod.I'. J Anim Sci, 66,

1739- 1745.

9. Crawford RJ, Hoover WH, Sniffen c'J. Crooker BA

(I 97X): DegradaıilJ/l ofJeedstuff ııiımgen hı ıhe rumen vs ııiırogeıı soluhiliı)' 111 three solvents. J Anim Seİ, 46,

1768-1775.

iO. De Boer G, Murphy ,JJ, Kennelly .J.J (I 987): A modified

methodj()r deteminaıion o(in situ rumen de}.imdatiOll ofje-edııujfı. Can J Anim Sei, 67, 93- 102.

iI. Deniz S, Coşkun B, İnal F, Şeker E, Işık K (1993):

For-maldelıiı ile muamele ediil'li soya j(ısül)'esi küspesinin da-nalarda ,:wılı a.~ırlik arıışı ve yemden yararlwıma ile hazı kan ve rumen sıvısı lIlt'taiJolitleri üzerine etkisi. Hay-vancılık Araştırma Derg. 3,8- iI.

12. Deniz S, Tuncer ŞD (1995): Bitkisel proıeııı kaynaklarının

/fmnaldehiı ile muamele edilmesinin rum en kuru madde ve ham protein ile effektifproteın vıki/1ı1ll üz.erine eıkisi. Turk

J Yeı Anun Sci, 19. 1-8.

13. Driedger A. Hatlield EE (1972): Injluence of wıınins on

the nulriıive vaIııe of soybewı mealfi)r rwninU/llS. J Anim

Sei. 34. 465-468.

14. Freer M, Dove H (I 984): RlImen degradation ofproıein in Ç£[nflower mm/. mpeseed meal and lupin seed plw:ed in nylIJ/1bags. Anim Feed Sei Tech. Il, 87-101.

15. Hagemcister H, Lüpping W, Kaufmann W (1981):

Mic-rohial Proıeiıı S)'nıhesis wıd DiııesıilJ/l in ıhe Hi}.ih Yi-elding Dairy Co,,: 31-48. In: W Haresign, DJA Cok (Eds).

Rccent Advances in Ruminanl Nutriıion. Buuerworths,

London.

16. Kirkpatrick BK, Kennelly .IS (I 987): In silu deKradııhiliıy

of protein and dry matter jrom sinKIl' pmıein sources and .liwn a loıal die/. J Anim Sei. 65. 567-576.

17. Lindberg .lE, Varvikko T (1982): The elfec! ofbag pore size on ıhe ruminal degmdaıiOlI of dı)' maller, niıro}.ienous cfllnpoımds cmd cell walls inll.vlon.bags. Swed J Agrie.Res,

12.163-171.

18. Maiga HA, Schingoethe DJ, Henson .lE (I 996): Ruminııl

de}.iradaıion. wnino acid composiliOlI and intesıinal di-gestibiliıy of ıhe residıwl components of'jive proıein supp-lements. J Dairy Sci, 79. i647-

ı

653.

i9. MeAliister TA, Cheng K.J, Beauchemin KA, Baitey

DRe, Pickard MD, Gitbert RP (I 993): Use of

lig-nosul/cJIli/ıe lo deereası' the rumeıı degradabiliıy of canola mei/I protein. Can J Anim Sci, 73. 2 i i -2

ı

5.

20. Miehalet-Doreau B, Cemeau P (I 991): IlıjluenCl:'

offo-odsıulf' pi/rticle sizI' on in siıu degmdaıiım of niıroRen in ıhe !'Ume/l. Anim Feed Sci Teeh, 35. 69-8

ı.

21. \1ir Z, Macleod GK. Buehanan-Smith .lG, Grieve DG,

Grovum WL (I 984): MetllOds for proıeClinK soyhemı and

cWlOla "roteiııs from de}.iradaıion iıı ıhe rwnen. Can J Anim Seı, 64, 853-865.

22. Neutze, SA, Smith Rı'. Forhes WA (i ')93) AflPliUlI/()1l oj

an iııhihiror in viıro method .101' estimi/ııılg rul11u/ deg. radaıioıı offeed protein. Anim Feed Sci Tcch. 40. 251-265

23. Nishimuta .ll', Ely DG, Boling .lA (ı974): Rumiııaj

bypass of dielilry soyhewı proıeiıı ıreated with hei/t, .1 01'-malin and ıwıııic add. J Anim Sci, 39. 952-957.

24. 0rskov ER, Hovell FD DeB, Mould F (1'JRO): The use of ıhe nylflll hag ıechnique .101' ıhe eVllli.wtion of jeedstufr,.

Tmpical Anim Prod. 5. i95-2

ı

3.

25. 0rskov ER, MeDonald i (I 979): 7he 1'1//11111//11/1

or

flm. teiıı degradahiliı)' iıı the nııııeıı FO/n ou:u/ıUII(}f1 iili" asuremeııts weiKhted according lo mtt' oj lJUs.\(/ge. J i\gr

Sci Camb, 92. 499-503.

26. 0rskov ER, MiIIs CR, Robinson ,J.J(ı 'lgO): The use of whole blood j(ır the proteClion of orgwıic maıertals Fom degmdaıion ilııhe rwne/l. P Nutr Suc. 39, 60A.

27. Peter AP, Hatfield EE, Owens 1'1\, Gardgus US (I 971)

Elfecls of aldehyde trealments of sovbean mml IJ/l iıı vitro amm()/ıia re!ease. soluhiliı)' wıd Ii/mh perjormwu:e. J Nulr. 101. 605

28. Sarıçiçek Z (I 999): Bem proteın kU\'Ilukl,iriilIII tWlIıtklIsil ile muaıııelesinin LLL silLl rumen pi/rçi/jwwhılirlı!!ı itzertne

etkisi. OMÜ Zir Fak Derg, 14. 7-i7.

29. Sehmidt SP, Benevenga N.l, .lorgensen NA (1973) IJ

fecıs ofj(mnaldehyde. glyoml or hexameıhvlellt'teıramine Irealmenl of soyhewı meal on nitrııgen LlııliwıiOl/ and growıh in rals aııd in viıro rumeıı ammoııia rdei/st'. JAniilI

Sci, 37, 1238.

30. Stanford K, MeAliister TA. Xu Z, Piekard M. Cheng

KJ (I 995): Compression of !lgııosulfonate tremed erliwlu meal aııd soybewı meal proıeiıı as rWJlen uııdegmduiJle proıein supplemenıs j()r lambs. Can J Anun Seı, 75. 37

1-377.

3 I. Tamminga S (I 979) Pmıein deıımdmion in the

fo-resıomachs uf ıhe ruminU/ıts. J Anim SCI. 49, i6i5- 1630.

32. Thomas E, Trenkle A, Burroughs W (1979) Evcduution

of protecıive agenls applied Lo soyiJea/i meal and jed lo catıle. i.Laborarorv measuremenls J Anim SCI. 49.

1337-1345.

33. Thomas E, Trenkle A, Burroughs W (I9791: I:vahwtioıı

of protective agents applied ro s()viJewl meul und jed ıo caııle. IL. Feedloı trials J Anim Sci, 49. 1346-i356.

34. Yalçın S. Önol AG, Şehu A, Kocaoğlu B, Onbaşılar

i

(I 999): Ta/l/ıik asiı ile işlem Kiiren raiflı ıuhımı kr.is-pelerinin siııdirilme derecesi \'1' rwnendı' parçulwıııw li'.t'I.

likleri. TÜBITAK YHAG-ProJe No YHAG-I 02 Kesın Rapor. Ankara .

35. Yalçın S, Şehu A, Ergün A, Kaya İ (2000): Fıııdık

kiis-pesinilı j()rmaldehil ve kan ile m//amelesinin rwnelır.1t'par-çalanma özellikleri ve eıkin yıkılahilirliifi üzerine etkisI. In

ternaıional Animal Nutriıion Congress 2000. 4-6 Sepıem-ber 2000. Isparta-Turkey. Proeeeclings. 153-159.

36. Yalçın S, Şehu A, Karakaş i'(1998): AV(.i,'e!!1kiispesıııııı

fi)rmaldehil ve kan ile muamelesiilin rWllende par,'ulwıma özellikleri ve eıkin ytki/ahilirliifi üzerine etkısi Turk J Vet

Anim Sci, 22, 503-509,

37. Yılmaz A (1997): Rwninanl heslemede kııllwl/lwı hcm

pro-ıein kaynaifı yemlerin naylon torlm tekııi!!i ile par-ç'ala/lahilirlik karakıerisıiklerinııı incelenmesi itzemıde hir ara,Hlrma. Yem Magazİn. Aralık 1997,5.36-46.

Yazışma adresi:

Prof Dr. Sakine Yal,'1Il

Ankara Üniversiıesi Veleriner Fakültesi

Hayvan Besleme ve Beslenme Hastaltkiart Anahiliııı Dulı, Dışkapt 06110, Aııkara