B
Biillggee UULLUU⁄⁄LLAARR
Ö ÖZZEETT
Bu yaz›da, Sivas fiark›fllal› bir halk flairi olan Cahit Tuncer’in hayat hikâyesine ve flairle yap›lm›fl bir röportaja yer verilmifltir.
A ABBSSTTRRAACCTT
In this essay has included a life story and an interview about Cahit Tuncer who is a society poet from fiark›flla in Sivas.
A
Annaahhttaarr KKeelliimmeelleerr:: fiark›flla, fiiir, Cahit Tuncer. K
Keeyy WWoorrddss:: fiark›flla, Poem, Cahit Tuncer.
H Haayyaatt››
Cahit Tuncer, 1943 y›l›nda fiark›flla’n›n Mergesen (flimdiki ad› Çatalyol) köyün-de dünyaya geldi. Babas›n›n ad› Sait (halk aras›nda Kör Sait), annesinin ad› Ay-fle’dir. ‹lk ve orta okulu fiark›flla’da okudu. Lise tahsilini ise Sivas’ta yapt›. fiiir yaz-maya çok küçük yafllarda, orta okul ikinci s›n›fta iken bafllad›. fiair, ilk fliirinin öy-küsünü flöyle anlat›yor:
“O y›llarda ö¤rencilerin sinemaya gitmesi okulca yasaklanm›flt›. Ben ablamlar-la gizlice sinemaya gitmifltim. Ö¤retmenimiz Arif Bey beni sinemada yakaablamlar-lad›. Okulda da imtihana çekti ve beni o sene Tabiat Bilgisi dersinden ikmale b›rakt›. Bu çok zoruma gitti. Bir fleyler söylemeye bafllad›m. Zannederim bu ilk fliirim ol-mufltu:”
Kald›m tabiattan Eylül gelmiyor Babam ise hiç hâlimden bilmiyor Dört ay tatil oldu yüzüm gülmüyor Ne yapt›msa ben kendime yapm›fl›m.
Yüksek tahsilini ‹stanbul’da Hukuk Fakültesinde yapt›. 1972 y›l›nda mezun ol-du. fiair, 1973 y›l›ndan beri fiark›flla’da avukatl›k yapmaktad›r. fiairin siyasi hayat› da mevcuttur. 1977-1980 y›llar› aras› fiark›flla Belediyesi Meclis Üyeli¤i ve Beledi-ye Encümen üBeledi-yeli¤i yapm›flt›r. 1989-1994 y›llar› aras›nda ise befl y›l süreyle fiar-k›flla Belediye Baflkan› olarak görevini sürdürmüfltür.
Cahit Tuncer’in fliirlerine bakt›¤›m›zda hemen her konuda fliir yazd›¤›n›, fakat dinî fliirlerinin ve tafllamalar›n›n say›ca fazla oldu¤unu görüyoruz. Hac ve
Beytul-lah ile ilgili olmak üzere pek çok fliiri vard›r. fiair sadece bir tek konuda fliir yaza-mad›¤›n› belirtmektedir: O da muhayyel sevgiliye ait fliirlerdir. Kirpikleri ok gibi, beli ince sevgililer onun fliirlerinde yer almaz. O an gördü¤ü olaylar, yaflad›¤› duy-gular flairin kaleminden yine flairin deyimiyle çeflmenin muslu¤unu aç›nca suyun akt›¤› gibi akmaya bafllar.
Her flair ve ozan gibi Cahit Tuncer’in de hayat›n› anlatt›¤› bir fliiri vard›r: Hayat›m› yazsam bir roman olur
Okuyup da ibret alas›n o¤ul Sevgisiz büyümek pek yaman olur Benim çekti¤imi bilesin o¤ul Sene k›rk üç bu dünyaya gelmiflim O günden bugüne neler görmüflüm Varl›k içinde de yokluk çekmiflim Sen bolluk içinde yüzesin o¤ul Bir anam vard›, bir de anal›k Atalar sözüyle Karayamal›k Kundura verirdi taban› delik Potini postal› giyesin o¤ul
R
Rööppoorrttaajj
Tasavvuf fliirinde üzerinde en çok durulan ve ifllenen tema hangisidir? Bu tema-n›n s›k ifllenmesinin sebebi nedir?
Mâlum oldu¤u üzere tasavvuf, Tanr›’n›n niteli¤ini ve evrenin oluflumunu varl›k birli¤i (Vahdet-i Vücut) anlay›fl›yla aç›klayan dinî ve felsefî ak›md›r. ‹slâm mistisiz-mi1olarak sözlükte tarif edilmektedir. Felsefî olarak peygamberimiz Hz. Muham-med’den iki yüz sene sonra kurumlaflm›flt›r. Tasavvuf teriminin kökeni hakk›nda tart›flmalar vard›r.
Tasavvufun üç tarihî geliflim dönemi oldu¤u vurgulanmaktad›r: Oluflum, sis-temleflme ve örgütlenme dönemleri. Bu üç dönemde de çeflitli ak›mlar ortaya ç›k-m›fl, birbiriyle çeliflen görüfller ortaya at›lm›flt›r. Bu konuda daha birçok bilgi sunu-labilir.
Âcizane bana ve yazd›¤›m fliirleri gelince ben, Allah’tan geldi¤imize ve Allah’a gidece¤imize inan›r›m. Dünyan›n, dünya nimetlerinin, evlâd›m›z›n, mallar›m›z›n bizim için fitne vesilesi (Ayet Me’ali) oldu¤una inan›r›m. fiiirlerimde de bunu dile getirmeye çal›fl›r›m. Örnek vermek gerekirse;
Asl›n çamur, neslin sudur Ö¤ünmeye gerek var m›? Hu’dan geldik dönüfl Hu’dur Yerinmeye gerek var m›? Kanaat kalmad› aza Mal, mülk, evlât fitne bize Güzel gösterilir göze Sevinmeye gerek var m›?
Ben, âlemleri yaratan›n Allah oldu¤una, bir emriyle her fleyin meydana geldi-¤ine, hesap gününe ve din gününe inan›r›m. Afla¤›daki fliirimde de bu düflüncele-ri iflledim:
Alt› günde âlemleri olduran Kün emrinin emirisin Allah’›m Yeryüzünü nimetlerle dolduran Din gününün hâkimisin Allah’›m ‹nnelleziyne keferu hitâb›n Mü’min kul de¤ildir bu muhatab›n Hâtemallahu âla gulubihim ‹flte bunun kâhhar›s›n Allah’›m.
Tasavvuf fliirinde flairlerin devriye nazariyesini iflleyen fliirleri de olur. Gayb âle-minden (bilinmezlik âlemi) fluhud âlemine (görünen âlem) inerek seyr-i nüzul eden varl›k, asl›na, kayna¤›na, yani Hakk’a var›r ki bu son mertebesi seyr-i uruçtur. Bunu anlatan uzunca bir devriye fliirim vard›r. ‹ki dörtlü¤ünü örnek olarak vereyim:
Gayb’dan fluhd’a geçme nuzul-i seyri ‹man ederim ki takdiri bâri
Asla dönmek için duramam gayr› Münteha’y› örten tülde ben vard›m Tevhid, namaz, zekât ve orucu Bu yolla bulurum seyr-i urucu Âlemlerin Rabbi her an görücü Kün emriyle gelen olda ben vard›m.
Ben; âlemlerin Rabbinin tüm âlemleri kaplad›¤›na, her tarafta bulundu¤una inan›r›m. Amma (hâflâ) ona bir mekân tayin etmek gerekirse, mü’minlerin kalbinin Allah’›n mekân› oldu¤una inan›r›m. Bunu anlatanGiryan Olurum isimli fliirimden izninizle birkaç dörtlük söylemek isterim:
Her an kalbimdesin yüce Allah’›m Nas›l bir kulum ki nisyan olurum Bir an olsun vesveseye düflmeyim Önüm, sonum elbet hüsran olurum
Nefsine uyarsan bil hâlin harab, Befl amel misâli bir nakfl-› ber’ab Beni bu duruma düflürme Ya Râb Yönelirsem sana insan olurum S›rf dünya isteyen bilin ki aptal Ahiret ve dünya birlikte efdal Nefs flehvet esiri Belhüm-ü Edâl Kur’an’›n diliyle hayvan olurum.
Benim iflim, aflk›m Allah iledir. Allah Aflk› Bu Cahidi Yand›ran diye fliirler ya-zar›m. Allah’a kavuflaca¤›m› umar›m. Allah, “‹nsanlar› ve cinleri bana ibadet etsin-ler diye yaratt›m.” demektedir (Ayet meali). ‹nsan›n yarad›l›fl gayesi s›rf Allah r›za-s› için Allah’a ibadet etmektir. Örne¤imi mâzur görün; içki içen insan içer, ikinci gün ay›l›r. Ancak Allah’a kullu¤u unutan, gayesini yitiren kifli ise nazar›mda daima sarhofltur. Kalbi de tafllaflm›flt›r. Bir fliirimden örnek sunuyorum:
Hayat de¤irmeni dönüp duruyor Yoklad›m, sepetin içi bofl gördüm Baz› gâfil bir e¤lence san›yor Gâyesin unutmufl çok sarhofl gördüm Vesvesedir ifli fleytân-› lâin
Mümin kul Allahla birliktir daim Ben kalbini oldu sand›m mutmain Çok kiflide kalb yerine tafl gördüm
Allah’›n r›zas›n› kazanman›n dünyalara efl oldu¤unu bilirim, inan›r›m. Örnek olarak ‹steme adl› fliirimden birkaç dörtlük:
Hak Teâlan›n r›zas›n› kazansam Serveti sâman-› mal› istemem Gönlümün gözüyle arfla uzansam Baflkalar› gitsin yolu istemem Do¤ruluk bir umman, yolu da nehir Hulus-î kalb ile kur orda flehir ‹man g›das›ysa tercihim zehir Küfre götürecek bal› istemem Bir kimse ki arzusunun kuluysa Serveti, yetimin hakk› puluysa Kalbi var da e¤er küfür doluysa Boflu makbulümdür, dolu istemem.
Allah’›n r›zas›n› kazanman›n önündeki tek engel nefis denen puttur. Bu put k›-r›lmad›kça iflin zorlu¤unu da biliyorum. Nefsimin en adi edna oldu¤unu da biliyo-rum. Kul Benim adl› fliirimden iki dörtlük sunuyorum:
Nefsimi yoklad›m, çevreme bakt›m ‹nsanlar içinde ednâ kul benim Âfl›k azmaz, bal da kokmaz demifller Ne göreyim, as›l kokan bal benim Ervahtaki ikrar›m da durmazsam Nefse a¤›r gelip namaz k›lmazsam Hak lütfedip hidayete ermezsem O zaman da sarpa sarar yol benim.
Benim genelde fliirlerimdeki yol Allah yoludur. Nefsin terbiyesidir. ‹nsanlar›n birbirini Allah için sevmesidir. Örnek vermek gerekirse;
Kullar birbirini sevmeli elbet Seviflmesi Allah için olmal› Zor gününde onu eder ziyaret Görüflmesi Allah için olmal› Bofla put arama, nefis bir puttur Bunu böyle bilen kullar çok k›tt›r Nefisle savaflmak büyük cihatt›r Savaflmas› Allah için olmal›.
Bu sorunun cevab› için bu kadarla yetinmek istiyorum. Ancak fliirler çoktur. Hacla ilgili, Beytullahla ilgili, Kur’an’da ad› geçen 28 peygamberle ilgili, dört ha-life ile ilgili fliirler vard›r.
Bir ayd›n olarak halk fliiri yazman›z›n sebebi nedir?
Kendimi ayd›n olarak adland›rsam da bir toplumda yafl›yorum. Sivas ili fiark›fl-la ilçesinde avukatl›k görevi yap›yorum. Hem meslekî görevim hem de siyasi gö-revlerim nedeniyle halk›n içindeyim. Onlarla bir ve beraberim. Onlar gibi yafl›yor, onlar gibi düflünüyorum.
Bulundu¤um çevre, halk ozanlar›n›n harman oldu¤u bir yerdir. Halk fliiri, yazma yönünden, anlat›m yönünden daha rahat ve daha genifl bir alan› kapsamaktad›r.
fiark›flla’daki âfl›kl›k gelene¤inin devam etmesi, âfl›klar›n bol olmas›, benim de âcizane onlarla birebir temas hâlinde olmam bu tarz› seçmemde tesirli olmufltur. Serbest fliirlerim de vard›r. Fakat az›nl›ktad›r. Halk›n kulland›¤› dili, halk›n kul-land›¤› usulü devam ettirmek hofluma gidiyor. Baflka yol seçmeyi de düflünmüyo-rum. Allah izin verirse böyle yazmaya devam edece¤im.
Çocuklu¤unuzla ve ailenizle ilgili bilgi verir misiniz?
K›saca hayat hikâyemde de belirtti¤im gibi 1943 y›l›nda fiark›flla’da do¤dum. 1958 y›l›nda fliir yazmaya bafllad›m. Babam Sait (Kör Sait) köylüdür. Nüfustaki lâ-kaplar› Afl›k Fak› o¤ludur. Baba baz›mdan bir âfl›kl›k bulafl›kl›¤› vard›r. Babam okur yazar de¤ildi ama mahallemize (fiark›flla-Gültekin Mahallesi) 15 sene muhtarl›k yapm›flt›r (Sonradan okur yazar belgesi alm›flt›r). Babam çok zeki idi, haz›r cevap-t›. Âfl›klardan dörtlükleri yeri geldi¤inde okur, misaller verirdi. Kendisinin de ara-da s›raara-da çok nâdir olarak söyledi¤i olurdu. Babam 1914 do¤umlu olup 2001’de 87 yafl›nda iken vefat etmifltir. Anam›n ad› Ayfle’dir. fiark›flla’n›n ‹¤ecik köyünden-dir. Babas› Karakad›l›k (hâkimlik) yapm›flt›r. Anam›n sülalesi Afl›kosmano¤lullar›-d›r.
Böylece baba baz›mdan ve ana baz›mdan âfl›kl›k, ›rsen gelmektedir. Benden önceki nesillerde fliir yazan olmamas›na ra¤men fliir yazmak bana ve kardeflim Ca-fer’e nasip olmufltur. Anam da okur yazar de¤ildi. Ama kendi hâlince fliirler söyle-di¤i, a¤›tlar yakt›¤› olurdu.
Anam birgün Hatun isimli komfluya gider. Komflu Hatun çamafl›r y›kamaktad›r. Kocas› k⤛da sar›l› tereya¤› getirir. Hatun ya¤› al›r. Evin merdiveni üzerine koyar. Anamla sohbete dalar. Mahallenin kaz›, tavu¤u ya¤› yer bitirir. Hatun kad›n oral› bile olmaz. Tavuklara kiflt kiflt bile demez. Çamafl›r le¤eninde esvaplar ›slak durur. Anamla sohbete devam eder. Anam eve gelince epeyce söyler ama bize intikal eden pek olmaz. Bir dörtlü¤ü flöyleydi:
Asbab› le¤ene ›slar Komfluyu bafl›na sesler Kötü denen bu hatun Tavu¤u ya¤›nan besler
Ana-baba baz›nda âfl›kl›k oldu¤una göre ben nabiga bir ozan de¤ilim. Soydan gelmektedir. Soyumla da övünüyorum.
fiark›flla’daki âfl›kl›k gelene¤i ile ilgili düflünceleriniz nelerdir?
fiark›flla, Sivas ilinin bir ilçesidir. Yazlar› s›cak, k›fllar› çok so¤uk geçer. Y›llar-dan beri geri kalm›flt›r. Geçimi tar›m ve hayvanc›l›kt›r. Hani derler ya aflk a¤lat›r, dert söyletir. Yoksullu¤un oldu¤u yerde fliir söyleme, mani deme, deyifl atma gelifl-mifltir. fiark›flla’da da böyledir.
Gazeteci yazar Ahmet Özdemir’in (fiark›fllal›) tespitine göre fiark›flla’da yetiflmifl 60’›n üzerinde halk ozan› vard›r. Erzurum Atatürk Üniversitesi’nden mezun
fiark›fl-lal› Fuat Sad›ko¤lu’nun haz›rlad›¤› tezde de say› 60 gösterilse de baz› kaynaklarda say›n›n 100 oldu¤u görülmektedir. fiark›flla, âfl›¤› bol bir bölgedir. Saz› elinde mah-las› dilinde âfl›klar oldu¤u gibi saz çalmadan irticalen de söyleyen âfl›klar›m›z mev-cuttur. Örnek olarak Tuzlal› fievki Ezen, fiark›fllal› Serdari torunu Ayfle Berk, Kul-gazi gibi âfl›klar sazlar› olmadan hemen irticalen söyleyebilen âfl›klard›r.
fiark›fllal› yüzlerce âfl›¤› say derseniz bir ç›rp›da saymam mümkün olmaz. Akl›-ma gelenleri s›ralayabilirim: Âfl›k Veysel, Âfl›k Ali ‹zzet Özkan, Âfl›k Sufi Selimi, Âfl›k Hüro¤lu, Âfl›k Kulgazi, Agahî, Akbafllar›n Hüseyin, Ayfle Öksüz, Aziz Üstün, Bekir K›l›ç, Firkati, Halil Soylu, ‹zzetî, Kör Kamil, Kemter, Kul Sabri, Mustafa Öz-temiz, Nedimi, S›tk›, fievki Esen, Salibi, Coflkun Veli, Veyseli (Visali) ve daha ni-celeri.
Âfl›klar›m›z, kendi eserlerini çalar 盤›r›rlard›. 8 heceli ve 11 heceli fliirleri ço-¤unluktayd›. fiark›flla’da hemen her evde bir fliir yazan mutlaka vard›r. fiiir yazmak ayr›, saz ile halk fliirini devam ettirmek ayr›d›r. Saz ile gelene¤i devam ettiren âfl›k-lar›m›z mevcuttur. Gelenek yaflamaktad›r.
D
D‹‹PPNNOOTTLLAARR
Bir süre ayr›ld›m gönül evimden, Ben kendime göre yer bulamad›m. Tamamen yabanc› oldum ki benden, Ben bana benzeyen ben bulamad›m. Can içinde can var diye bakarken, Can ve ceset bende, ben bulamad›m. Tüm canlar› bir bedende görerek, Dost ve düflman bende, ben bulamad›m. Güzel ahlaktan ayr›lm›fl›z ki biz,
Sen bende ben sende, ben bulamad›m. Semahlar dönerken bu kainatta, Güruh-› Naci'de can bulamad›m. Ezelden gelerek ebede giden ‹nsan-› Kamil'e yer bulamad›m. Arad›m tarad›m tüm kainat›, Gönlüm gibi genifl yer bulamad›m. Gürsesle aray›p tüm insanl›¤a, Güvenç gönlüm gibi ev bulamad›m.
G
