Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt 2, Sayı 1, 1999
ERİŞKİN PERİODONTİTİS TEDAVİSİNDE DÖNÜŞÜMLÜ UYGULANAN DÜŞÜK
DOZ DOKSİSİKÜNİN ALVEOLER KEMİK DENSİTESİNE ETKİSİ
Yrd.Doç.Dr.Nilgün Özlem ALPTEKİN, Yrd.Doç.Dr.İsmet DURAN,
Dt.Muammer GÖZLÜ, Dt.Ebru OLGUN ERDEM, Dt.Tümay ÖZKAYA
ÖZET
Tetrasiklinler antimikrobiyal özelliklerinin yanısıra konak cevabını da düzenlemektedirler. Tetrasiklin moleküllerinin nöt-rofil ve osteoblast kollajenazının hücre dışı aktivitesini baskıla-dığı rapor edilmiştir Özel olarak üretilen düşük doz doksisikli-nin erişkin periodontitis hastalarında dişeti dokusundaki kollage-naz aktivitesini önlediği saptanmıştır. Bu araştırmada, erişkin periodontitis hastalarına 6 ay süresince ya düşük doz doksisik-lin ya da plasebo kapsüller verildi; relatif ataşman düzeyi ve al-veoler kemik densitesi değişik zaman periodlarında ölçüldü. Tedavi grupları arasında önemli bir farklılık saptanmamasına rağmen, dönüşümlü uygulanan düşük doz doksisiklin grubunda önemli oranda relatif ataşman kazancı elde edildi. Deney ve kontrol grupları arasında alveoler kemik densitesi değişimlerin-de önemli bir farklılık bulunmadı. Altı aylık değişimlerin-değerlendirme süre-sinde ayda bir kök yüzeyi düzleştirmesinin uygulanmasına bağlı olarak, alveoler kemik densitesi her iki grupta da azaldı ve bu sınırlı değerlendirme süresinde düşük doz doksisiklinin alveoler kemik densitesi üzerine etkisi bulunmadı.
SUMMARY
Tetracyclines have nonantimicrobial properties that appear to modulate host response. It has been reported that tetracycli-ne molecules inhibit extracellular activity of mammalian tetracycli- neut-rophil and osteoblast collagenase. Specially-formulated low-do-se doxycycline regimens have been found to reduce collagena-se activity in the gingival tissues of adult periodontitis subjects. In this study adult periodontitis patients were administred for 6 months a "cyclical" regimen of either low dose doxycycline or placebo capsules; and relative attachment level and alveoler bone density were measured at different time periods. Altho-ugh no differences was found between the treament groups, the relative attachment gain was significantly improved in the LDD-treated group. No differences was found between test ana control groups regarding alveoler bone density changes. Alveo-ler bone density was decreased in the both treatment groups due to scaling and root planing which was performed monthty over the 6 month time pehod and the "cyclical" regimen of LDD did not induce alveoler bone density.
GİRİŞ
Tetrasiklin türevi antibiyotikler, şiddetli eriş-kin, lokalize jüvenil, inatçı periodontitis tedavisinde diştaşı temizliği ve kök yüzeyi düzleştirmesine yar-dımcı olarak kullanılmaktadır.16,17 Son zamanlarda tetrasiklinlerin antimikrobiyal etkilerinden ba-ğımsız olarak konak cevabını düzenlediği göste-rilmiştir. Artrit, tümör invazyonu, steril korneal ül-serler, büllöz ve ülseratif deri hastalıklarında da önemli klinik avantajları olduğu bilinmektedir.
2,11,14,25 periodontitis tedavisinde düşük doz
dok-sisiklinin dişeti dokusunda ve dişeti oluğu sıvısında anti-kollajenaz etkisi gösterilmiştir.10,11 Ayrıca, di-rençli mikroorganizma oluşturmadan klinik ataş-man kaybını önleyebildiği rapor edilmiştir.3,12,23 Tetrasiklin türevi ilaçların nötrofil ve osteobiast kol-lajenazını inhibe ederek kollajen yıkımını ve oste-oklast fonksiyonunu baskıladığı ve kemik dokula-rındaki rezorbsiyonu durdurduğu saptanmıştır.25
Periodontal hastalığın aiveoler kemik üzeri-ne etkilerinin değerlendirilmesinde subtraction radyografi13 125, I absiyometri analizi15, kompüte-rize dijital görüntü (CADIA),4,5 fotodensitometrik analiz6 gibi tekniklerden yararlanılmaktadır. Yapı-lan klinik çalışmalarda paralel radyografinin alveo-ler kemikteki densite değişimalveo-lerinin tespitinde yar-
dımcı olabileceği bildirilmiştir.8
Bu araştırmanın amacı, erişkin periodontitis tedavisinde dönüşümlü uygulanan düşük doz dok-sisiklinin alveoler kemik densitesine olası etkisini araştırmak; densite ve relatif ataşman düzeyi deği-şimlerinin ilişkili olup olmadığını incelemektir.
GEREÇ VE YÖNTEM
Çalışma Grubu: Orta-şiddetli 15 erişkin peri-odontitis hastası (13 erkek, 2 kadın) çalışma için seçildi. Deney grubunu oluşturan toplam 8 hasta-nın ortalama yaşı 39.27+6,03 ve plasebo grubunu oluşturan 7 hastanın ortalama yaşı 40.43+3.87'di. Deney grubundaki hastaların bir günde içtiği orta-lama sigara miktarı 6.87 (0-15 sigara/gün) iken, kontrol grubunda bu değer 6.86 (0-17 sigara/gün) idi. Deney grubundaki hastalardan birisinin sigara-yı 14 sigara-yıl, kontrol grubundaki hastalardan birisinin de 6 yıl önce sigarayı bıraktığı öğrenildi. Hastaların en az 3 mandibular anterior, premolar veya molar dişinde 5 mm periodontal cep ve radyografik al-veoler kemik olmasına dikkat edildi. Çalışmaya da-hil edilen bireylerin herbirinden aydınlatılmış onam formu alındı ve protokol ve aydınlatılmış onam formları Üniversite ETİK komitesi tarafından onay-landı. Başlangıçtan iki hafta önce medikal ve oral S.Ü. Dişhekimliği Fakültesi Periodontoloji A.D.
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 1999 CİLT: 2, SAYI: 1 muayene tamamlandı. Hamileler, emziren anneler,
tetrasiklinlere hassasiyet gösteren, alkol, sigara alışkanlığı bulunanlar ( 20 sigara/gün) ve son 6 haftadır antibiyotik kullanmış olan kişiler çalışmaya dahil edilmedi.
Tedavi öncesi ilk seansta, hastalara supra-gingival diştaşı temizliği yapıldı ve oral hijyen eğiti-mi verildi. Aljinat ile ölçüleri alındı ve her birey için akrilik okluzal stent yapıldı. Ataşman düzeyi için tekrarlanabilir bölgelerin oluşturulması amacıyla frezle yivler açıldı ve bu yivler meziobukkal, buk-kal, distobukbuk-kal, meziolingual, lingual, distolingual olarak konumlandırıldı. Sonraki seans 2 hafta son-ra gerçekleşti ("tedavi-öncesi"): alt çenede, sonda-lama cep derinliği (SCD) ve relatif ataşman düzeyi (RAD) ölçüldü ve ortalama 5-7 mm. olan bölgeler belirlendi. İki hafta sonra, patolojik cep derinliği ve ataşman düzeyi olan bölgeler yeniden değerlendi-rildi. Periodontal ataşman düzeyleri Williams Perio-dontal Sonda ile üzeri işaretli akrilik stentler yardı-mı ile ölçüldü. Farklı dönemlerde yapılan ölçümleri aynı araştırıcı gerçekleştirdi (M.G.). Stent yardı-mıyla "tedavi-öncesi" ataşman düzeyi kaydedildi. Aynı seansta, diştaşı temizliği ve kök yüzeyi düz-leştirmesi uygulandı. Diğer bir araştırıcı (İ.D.) 15 hastanın diştaşı temizliği ve kök yüzeyi düzleştir-mesi işlemlerini tamamladı. İki hafta sonra, aynı öl-çümler yeniden tekrarlandı ("tedavi seansı"). Tüm ölçümler "tedavi-öncesi", "tedavi" seansları, "2. ay", "4. ay" ve "6. ay'larda gerçekleştirildi. Her iki grup-ta dişin herhangi bir yüzeyinde periodongrup-tal cep de-rinliği 5mm olan ve subgingival plak ve/veya dişe-tinde kanama bulunan alanlara ayda bir diştaşı te-mizliği ve kök yüzeyi düzleştirmesi uygulandı. Grup A (deney grup, n = 8 hasta) günde iki kez (b.i.d.) düşük doz doksisiklin (20 mg) (DDD) baş-langıç ve 2. aylar arasında aldı ve sonraki 4. ve 6. aylar arasında ilaç verilmedi ("dönüşümlü uygula-ma"); tekrar 4. ve 6. aylar arasında günde iki kez 20 mg. DDD verildi. Grup B (kontrol, n = 7 hasta) plasebo kapsüller (inaktif madde, nişasta) dönü-şümlü uygulama protokolüne uygun olarak aldı. Ölçümleri yapan ve kök yüzey düzleştirmesini ger-çekleştiren her iki araştırıcı da hangi hastanın Grup A ve Grup B'ye ait olduğunu bilmiyorlardı. İlaç uygulamasını garanti altına almak için 2. ve 6. aylarda kapsül sayımı yapıldı ve devamlılık %95 olarak bulundu.
Radyografik Değerlendirme: Alveoler kemik densitesi (AKD) ölçümleri için tekrarlanabilir stan-dart dental radyograflar bir aperey yardımıyla pa-ralel teknikle hazırlandı. Tedaviden 2 hafta önce ataşman düzeyi ölçümü için aperey yapılırken aynı dönemde elde edildi. Standardizasyon için her bir
alan için özel olarak hazırlanan ısırma blokları film taşıyıcıya bağlandı. Değişen banyo şartları nede-niyle densite ölçümlerini standardize etmek ama-cıyla ısırma blokları içine iki basamaklı alüminyum plaka (4mm ve 11 mm kalınlıkta) yerleştirildi. Rad-yograflar, 3 x 4 ultra speed periapikal filmler ile 65 Kvp, 10 mA ve 0.5 s.’de elde edildi. Farklı za-manlarda ölçümlerin yapılabilmesi için şablonlar hazırlandı. Bu şablonlar üzerinde Transmisyon densitometer DT 1105β'in okuyucu çapı ile aynı olan, 4 mm. genişliğinde daireler oluşturuldu.9 İn-terproksimal bölgelerde süperfasiyal bölgelere ya-kın alanlardan ölçümler yapıldı. Deney grubunda 8 hastada toplam 48 interproksimal alan (mezial ve distal), kontrol grubunda 7 hastanın toplam 42 alan (mezial ve distal) densitometrik olarak değerlen-dirildi. "Tedavi-öncesi", "tedavi", "2. ay", "4. ay" ve "6. ay" olmak üzere toplam 5 kez ölçümler tekrar-landı.
Verilerin İstatistiksel Analizi: Radyografların densite farklılıkları nedeniyle, filmler üzerindeki standart alüminyum blokların radyografik görüntü-leri referans alındı ve orantısal olarak düzeltildi.9 Belirli bölgelerinden alınan parametrelerin ortala-maları her bir hasta için ayrı ayrı alındı ve tüm de-ğerlendirme periodlarında tekrarlandı, "t-testi'1 ile gruplar arasındaki farklılığın analizi yapıldı. Grup içi parametrelerin zamana bağlı gösterdiği değişim "Eşleştirilmiş t-testi" ile değerlendirildi. Alveoler kemik densitesi ve klinik parametreler arasındaki ilişki basit korelasyon analizi (r değeri) ile hesaplandı.
BULGULAR
Deney ve kontrol gruplarına ait alveoler ke-mik densite ve relatif ataşman düzeyi ortalamaları, tedavi öncesine göre değişim yüzdeleri ve standart sapmaları Tablo 1'de gösterildi (Grafik 1 ve 2). DDD grubunda, alveoler kemik densitesinin (AKD) "tedavi-öncesi"ne göre 2. ayda %-2.16'lık bir kayıp gösterdiği, bu oranın kontrol grubunda %-8.11 ol-duğu; 4. aydaki densite değişiminin DDD'de %-4.25, kontrollerde %-1.61; 6. ayda DDD grubunda %-2.67, kontrollerde %3.00 değerinde değişim gösterdiği saptandı. Ancak bu değişimler heriki grup için istatistiksel olarak önemli değildi (p>'.05).
Düşük doz doksisiklin grubunda (DDD) "2" ve "4."aylardaki (Grafik 3) ve kontrol grubunda "te-davi" ve "2. ay" arasında (Grafik 4) densite yoğun-luğunun azaldığı görüldü (p>0.05). Grafik 5'de DDD ve kontrol grupları arasındaki densite deği-şim yüzdeleri gösterildi. Bu gruplar arası ve grup içi AKD farklılıkları istatistiksel olarak önemli değil-di (p>0.05).
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 1999 CİLT: 2, SAYI:
Tablo 1: Donüşümlü uygulama düşük doz doksisiklin (ODD) ve kontrol gruplarının relatif ataşman düzeyi (RAD) ve alveoler kemik densite (AKD) degişimleri
Deney Kontrol Deney Kontrol Deney Kontrol Deney Kontrol Deney Kontrol
(Tedavi (Tedavi) (Tedavi) (Tedavi) (2. Ay) (2-Ay) (4 Ay) (4. Ay) (6 Ay) (6.Ay) Öncesi)
RAD 6.7±0.9 6.7±0.5 6.5±13 7.1±1.5 6.0±1.0 6.5±0.9 5.1±1.3 6.1±1.2 5.1±0.5 5.7±1.3 (%3.0) (%5.9) (%.10 4) (%2.9) (%25.7) (%25.7) (%23.9) (%14.9) AKD 1.011±0.011 1.302±0.259 1.094±0.106 1.340±0.181 1.041±0.098 1.417±0.203 1.054±0.151 1.323±0.346 1.038±0.141 1.264±0 036
(%8.20) (%2.91) (%-2.96) (%8.11) (%4.25) (%1.61) (%-2.67) (%3.00)
Altı aylık değerlendirme periodunda deney ve kontrol gruplarında relatif ataşman kazancı elde edildi. DDD grubunda tedavi öncesine göre 2. (p<0.01), 4. (p<0.01) ve 6. (p<0.001) aylardaki ka-zanç istatistiksel olarak anlamlıyken (Grafik 6), kontrol grubundaki kazanç "tedavi öncesi" değerle-re gödeğerle-re önemli değildi (p>0.05) (Grafik 7). DDD grubunda tedavi seansı ile 2. ay arasında 0.51 mm'lik ataşman kazancı saptandı (p<0.05), 4. ay-daki kazanç 1.47 mm (p<0.01), 6. ayay-daki kazanç 1.42 mm (p<0.01) idi.
Grafik 1: Dönüşümlü uygulanan düşük doz doksi-siklin grubunda (DDD) ve kontrol gruplarında alveoler kemik densitesi (AKD) ortalamaları. (Tedavi öncesi (TÖ), tedavi (T), 2. ay (2), 4. ay (4) ve 6. ay (6))
Grafik 2: DDD ve kontrol gruplannda relatif ataş-man duzeyi (RAD) ortalamaları.
Grafik 3: DDD grubunda ortalama alveoler kemik densite farklılıkları.
Grafik 4: Kontrol grubunda ortalama alveoler kemik densite farklılıkları.
Grafik 5: DDD ve kontrol gruplannin densite deği-şim yuzdeleri (%).
c.ü. DİŞHEKİMLİGİ FAKULTESİ DERGİSİ 1999 CILT: 2, SAYI: 1
Grafik 8: DDD ve kontrol gruplarında relatif ataşman kazancı (+) veya kaybı (-) yüzdeleri (%).
Kontrol grubunda da tedavi seansi ile 2. ay-daki kazanç 0.61 mm (p<0.05), 4. ayay-daki 1.08
mm(p<0.05) ve 6. aydaki kazanç ise 1.44mm
(p<0.01) olarak olguldu. Ancak, gruplar arasmda istatistiksel olarak anlamli fark bulunmadi (p>0.05). Düşük doz doksisiklin grubunda alveoler ke-mik densitesi ve relatif ataşman düzeyi değişimleri arasındaki ilişki ve r değerleri Tablo 2'de gösterildi.
Grafik 8'de relatif ata§man kazancı/kaybı yüzde olarak verilmiştir.
DDD grubunda 4. ay ile 6. ay arasındaki RAD ve AKD değişimleri arasında negatif bir kore-lasyon bulundu (p<0.05).
Deney RAD (TÖ-T) Kontrol RAD (TÖ-T) DeneyAKD(TÖ-T)
Kontrol AKD (TÖ-T) -0.334 -0.323
Deney RAD (TÖ-2) Kontrol RAD(TÖ-2) Deney AKD (TÖ-2)
Kontrol AKD (TÖ-2)
-0.184 -0.375
Deney RAD (TÖ-4) Kontrol RAD (TÖ-4) DeneyAKD(TÖ-4)
Kontrol AKD(TÖ-4)
-0.625 -0.108
Deney RAD (TÖ-6) Kontrol RAD (TÖ-6)
Deney AKD (T(Ö-6)
Kontrol AKD(TÖ-6)
-0.309 0.340
Deney RAD (T-2) Kontrol RAD (T-2)
Deney AKD (T-2) Kontrol AKD (T-2)
-0.552 0.385
Dcney RAD (T-4) Kontrol RAD(T-4)
Deney AKD (T-4)
Kontrol AKD (1-4J
-0.626 -0.821*
Deney RAD(T-6) Kontrol AKD Deney AKD Kontrol
Kontrol AKD (T-6)
-0.148 0.902**
Deney RAD(2-4) Kortroi RAD (7-4) DeneyAKD(2-4)
Kontrol AKD(2-4)
-0 444 0,010
Deney RAD (2-6) Kontrol RAD (2-6) Deney AKD (2-6)
Kontrol AKD (2-6)
-0.082 0.872**
Deney RAD (4-6) Kontrol RAD (4-6)
Deney AKD (4-6) Kontrol AKD (4-6)
-0.768* 0,742*
Tablo 2: DDD ve kontrol grupları arasında RAD ve AKD
değisimleri arasındaki ilişki (Basit korelasyon, r değerleri) (Te-davi öncesi (TÖ), te(Te-davi (T), 2. Ay (2), 4. Ay (4) ve 6. Ay(6)) (*p<0.05, **p<0.01)
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 1999
CİLT: 2, SAYI: 1
Kontrol grubunda özellikle 6. aya doğru re-latif ataşman düzeyi ve densite değişimleri arasında pozitif bir ilişki olduğu belirlendi. "Tedavi" periodu ile 4. ay; 4. ay ile 6. ay arasındaki RAD ve AKD değişimlerinin aralarında doğrusal bir ilişki saptan-dı (p<0.05). "Tedavi"-6. ay (p<0.01); 2.-6. ay (p<0.01); 4.-6. aylardaki (p<0.05) RAD ve AKD farklılıkları arasında önemli ilişki olduğu bulundu.
TARTIŞMA
Son zamanlarda, konak cevabını düzenle-yen ilaçların periodontal terapide kullanımı günde-me gelmiştir. Pruzanski ve ark.19 lipofilik tetrasik-ünlerin (minosiklin ve doksisiklin ) romatoid snovial sıvılarda bulunan fosfolipaz A2'nin (PLA2) substrat aracılığı ile reaksiyona girdiğini ve PLA2 'nin pato-jenik olduğu enflamatuar şartların terapisinde önemli bir kriter olduğunu göstermişlerdir. Serum PLA2 aktivitesinin erişkin romatoid artrit ve jüvenil kronik artrit ile ilişkili olduğu rapor edilmiştir.18,24 Literatürde tetrasiklinlerin osteoblastik kollajenaz üzerinde önemli ölçüde etki ederek, alveoler kemik yıkımını durdurduğu saptanmıştır.11 Invitro çalış-malarda, tetrasiklinlerin osteoblast sayısını azalt-maktan çok osteoklast fonksiyonlarının bozulması-na neden olduğu ve osteoklastların adhezyon özelliklerini önemli ölçüde etkilediği ileri
sürülmüş-tür20,21,22 Minosiklin ve kimyasal modifiye
tetra-siklinlerin güçlü bir osteoklast kalsiyum reseptör antogonisti olduğu ve bu şekilde rezorbsiyonu dur-durabileceği bildirilmiştir. Ayrıca, Auszrnann ve ark.1 tetrasiklinlerin extraselüler catepsin L aktivite-sini önemli oranda azaltarak kemik matriks yıkımı-nı baskılayabileceğini ileri sürmüşlerdir. Bu araştır-mada, 6 aylık tedavi süresince düşük doz doksisik-lin (DDD) ve kontrol gruplarında alveoler kemik densitesinin "tedavi-öncesi"ne göre düştüğü sap-tanmıştır; ancak farklılık önemli bulunmamıştır. Densite yoğunluğundaki azalışın ayda bir yapılan kök yüzeyi düzleştirmesinden kaynaklanabileceği düşünülmektedir. Yara iyileşmesinin erken dönem-lerinde görülen rezorbsiyon ve kök yüzeyindeki se-ment yapısının uzaklaştırılması her iki gruptaki bu azalmanın nedenini açıklayabilir. Dubrez ve ark.8 subgingival küretaj sonrası erken dönemde görü-len densite azalmasını gerçek bir alveoler kemik yıkımından ziyade bölgedeki sement yüzeyindeki eklentilerin ve diştaşının uzaklaştırılmasına bağla-mıştır. Brâegger ve ark.5 furkasyon problemlerinin tedavisinde cerrahi işlemden sonra görülen densi-te azalışının kontrol grubuna göre daha fazla oldu-ğunu saptamışlardır. Bu araştırmada DDD grubun-da "tegrubun-davi" seansı ile 2., 4. ve 6. aylargrubun-daki densite değişimleri yüzdesi incelendiğinde bu oranların
kontrol grubundan biraz daha yüksek olduğu sap-tanmıştır. Elde edilen bu sonuçlar henüz 6 aylık bulgulardır. Daha uzun değerlendirme periodların-da densite yoğunluğunun değişebileceği düşü-nülmektedir. Değerlendirmede ele alınan hasta sa-yısının azlığı da sonuçlan etkileyen önemli bir di-ğer etken olabilir.
Bu araştırmada, DDD grubunda 4. aydan 6. aya doğru AKD ve RAD değerleri arasında negatif bir ilişki bulunmuştur. Deney grubunda 6 aylık te-davi süresince relatif ataşman kazancı elde edilir-ken, AKD'nde azalma saptanmıştır. Benzer olarak, Brâegger ve ark.5 klinik ataşman düzeyi ile AKD arasında 6. ve 12. aylarda negatif bir korelasyon saptamışlardır ve bu sonucun flep sonrası doku ta-miri ile ilişkili olduğunu ileri sürmüşlerdir. Kontrol grubunda da tedavi öncesi değerler ile "tedavi", 2. ve 4. aylardaki RAD değişimi ile AKD'de zıt ilişki olduğu saptanmıştır, ancak 6. ayda pozitif bir ilişki bulunmuştur. Özellikle kontrollerde "tedavi" perio-du ile "6. ay"daki RAD ve AKD farklılıkları arasında doğrusal bir orantı olduğu saptanmıştır. DDD gru-bunda kontrollere göre daha yoğun densite kaybı olması bireylere ait faktörlere (ör. kaybedilen se-ment miktarı) bağlanabilir. Altı aylık değerlendirme süresince tedavi öncesi değerlerle karşılaştırma yapıldığında relatif ataşman kazancının DDD gru-bunda daha fazla elde edildiği gözlenirken, gruplar arasında anlamlı bir farklılık bulunmamıştır. Bu araştırmanın limitasyonları içinde, DDD'nin 6 aylık süre içinde AKD'ne ilave katkısı saptanmamıştır Ancak,kesin bir sonuca ulaşılabilmesi için daha uzun süreli ilaç uygulamaları, daha geniş period-larda ve daha fazla sayıdaki hastayla yapılan yapı-lan değerlendirmelere ihtiyaç vardır.
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 1999 CİLT: 2, SAYI: 1 KAYNAKLAR
1. Auszmann J, Kieckner A, Vernillo A, Rifkin B. Effects of tetracycline on osteoclast cathepsin L activity. J Dent Res, 72(specissue):1928, 1992.
2. Berk MA, Lorinez, AL. The treatment of bullosa pemphigoid with tetracycline and niacinamide Arch Dermatol, 122:670-674, 1986:
3. Bouwsma O, Payonk G, Baron H, Sipos T. Low-dose doxycycline (LDD): Effects of clinical parameters in adult perio- dontitis. J Dent Res, 71 (spec. issue), 1119 (Abstr), 1992.
4. Brâgger D, Pasquali L, Carnes D, Kornman KS. Computer-assisted densitometric imags analysis in periodontal radiography. A methodûlogical study. J Clin Periodontol, 15: 37-37, 1988.
5. Bragger D, Pasqua!i L, VVeber H, Kornman KS. Com puter-assisted densitometric image analysis (CADIA) for the as- sesment of alveoler bone density changes in furcations. J Clin Periodontol, 16: 46-52, 1989.
6. Carranza FA. Glickman's Clinical Periodontology. 7th Ed.WB: Saunders Co, Philadelphia, 1990.
7. Donahue HJ, lijima K, Goligorsky MS, Rubin CT, Rif kin BR. Regeneration of cytoplasmic calcium concentration in tetracycline treated osteoclasts. J Bone Miner Res, 7: 1313- 1318,1992.
8. Dubrez B, Graf JM, Vuagnat P, Cimasoni G. Increase of interproximal bone density after subgingival instrumentation: A quantitative radiographical study. J Clin Periodontol, 61: 725- 731,1990.
9. Ersoy M, Ataoğlu T. Kapalı kök yüzey küretajının al veoler kemik densitesi üzerine etkisi. S.Ü. Dişhek. Fak, Derg, 6: 101-105, 1996Golub LM, Ciancio S, Ramamurthy NS. Leung M, McNamara TF. Low-dose doxycycline therapy: Effect on gin- gival and crevicular fluid collagenase activity in humans. J Peri- odont Res, 25: 321-330, 1990.
10. Golub LM, Suomalainen K, Sorsa T. Host modulati- on with tetracyclines and their chemicaily analogues. Curr Opin Dent, 2: 80-90, 1992.
11. Golub LM, Wolff M, Roberts S, Lee H-M, Leung M, Payonk, G.S. Treating periodontal diseases by blocking tissue- destructive enzymes. JADA, 125: 163-171 (Abstr.), 1994.
12. Hausmann E, Ortman LF, McHenry K, Fallon J. Re- lationship between alveoler bone measured by 1251 absorptio- metry with analysis of standardized radiographs. 1. Magiskan. J Periodontol, 53: 307-310, 1982.
13. Humbert P, Renaud A, Laurent R, Agache P. Tet racyclines for dystrophic epidermolysis bullosa (letter) Lancet, 2:277, 1989.
14. Isidor F, Attström R, Karring T. Regeneration of al veoler bone following surgical and non-surgical periodontal tre atment. J Cfin Periodontol, 12:687-696. 1989.
15. Kornman KS, Kari EH. The effect of long-term low- dose tetracycline therapy on the subgingival microflora in ref- ractory adult periodontitis. J Periodontol, 53: 604-610, 1982.
16. Novak, MJ, StarnatelaAs. C- Adair. SM. Resolution of early lesions of juvenile periodontitis witn tetracycline therapy alone: Long-term observations of 4 cases. J Periodontol, 62: 628-633,1991.
17. Pruzanski W, Vadas P, Stefanski E, Urowitz, M. Phosphatase A2 activity in sera and synovial fluids in rheuma toid arthritis and osteoarthritis. J Rheumatol, 12: 211-216, 1986
18. Pruzanski W, Greenwald RA, Street JP, Laliberte FL, Stefanski E, Vadas P. Inhibition of enzymatic activity of phospholipases A2 Biochem Pharmacol, 44: 1165-1170, 1992.
19. Rifkin B, Gomes B, Ramamurfhy NS, McNamara TF, Golub LM. Effects of chemically-modified tetracycline (CMT) on bone resorption in organ culture: preliminary obser vations. J Celi Biol, 105:216, 1987.
20. Rifkin_ B, Sanavi F, Kieckner A, Gomes B, Rama murthy NS, Golub LA. A non-antimicrobial tetracycline inhibits bone resorption in organ culture. J Dent Res, 67:2068, 1988.
21- Rifkin B, Gomes BC, Kieckner A, Ramamurthy NS, Golub LM. An ultrastructural and morphometric study of the ef-fects of minocycline and metronidazole on bone resorption. J Dent Res, 65 (spec issue): 517, 1986.
22. Schroeder, K.L., Ramamurthy, M.S., Szczepanex, K.A., Tofil, P., Smith, R., Lee, B.M. and Golub, L.M. Low-dose doxycycline (LDD) Prevents attachment loss in adult periodonti- tis. J Dent Res, 71 (spec.issue), 1936 (Abstr), 1992.
23. Silverman E. Pruzanski W, Laxer R.. Albin-Cook K. Stepanovic E, Vadas P. Correlation of Phosphatase A2 level and disease activity in juvenil rheumatoid arthritis (JRA) Artritis Rheum, 30 (suppl): 127, 1987.
24. Vernillo AT, Ramamurthy NS, Golub LM, Rifkin BR. The nonantimikrobial properties of tetracycline for the trealment of periodontal disease. Curr Opin Periodontol, 111-118, 1994.
Yazışma Adresi:
Yrd.Doç.Dr.Nilgün Özlem ALPTEKİN, S.Ü. Dişhekimliği Fakültesi
Periodontoloji Anabilim Dalı, 42079, Kampus, KONYA
