rrsvcng
5
PENCERESİNDEN
Kiird Fuzuli
D
q lmî bir heyet tarafından yıllarca ça
lışılarak tertib ve neşrolunan İslâm Ansiklopedisinin şöhretini ve - itiraf edelim - kıymetini bu gibi eserlerle meş gul olanlar bilirler. Eser, gerçekten bü yük itinalarla hazırlanmış, birçok âlimle re başvurulmak ve her bahse taallûk eden şark, garb vesikaları gözden geçi rilmek suretile tekemmül ettirilmiştir, içinde bakir denilecek bilgiler ve bugüne kadar mevsuk tanınmış hükümlerin yan lışlığını meydana koyan taptaze buluşlar vardır. Bu pek ciddî ve pek mükemmel eserden sık sık istifade ettiğimi söylemek benim için borcdur.
Fakat dün esere itimadım birdenbire sarsıldı. Çünkü ( F ) harfine bağlı kelime leri gelişigüzel gözden geçirirken Fuzu- Iiyi gördüm, okudum. Yazan bir ecnebi, mehazlar tamamile garblı ve Fuzuli o muharrirle o mehazlara göre Kürd.
Gayet tabiî olarak canım sıkıldı, me selâ fıkıh kelimesini izah için değme bir din âliminin havsalasına sığmıyacak ka dar derin, şümullü ve müfid malûmat ve ren bir eserin Fuzuliyi Kürd göstermesi güce gitmez m i?... Bu büyük şairin fari- sî divan tertib etmesinden, bir İranlıdan çok daha kuvvetli olarak o dile tasarruf eylemesinden dolayı dalâlete düşenler ve ona Acem diyenler görülmüştür. Bizde
de kendisinin şiî olduğunu söyliyenler var. Fakat bugüne değin - babası, dede si ve bütün ataları halis Türk olan - üsta da Kürd diyen işitilmemişti. Nasıl işiti lebilirdi ki bizzat kendisi arabcayı ilim, farisiyi şiir ve türkçeyi ise ana lisanı ola rak öğrendiğini söylüyor.
Tarihte vasattan aşağı derecede rol oynamış bir köyün hal tercümesini, üç beş basit eser bırakmış bir Faslının hayatını doğru yazabilmek için gerçekten takdire lâyık incelemeler yapan ve pek büyük külfetlere katlanan İslâm Ansiklopedisi muharrirlerinin «orijinal şair» olarak ka bul etmekte tereddiid etmedikleri Fuzu- linin milliyetini tesbit etmekte bu kadar büyük bir ihmal ve müsamaha gösterme lerine esef etmemek elbette elden gel - mez.
Ben bu esefle iktifa etmedim, Ansik lopedi heyetinin Fuzuliyi hiç yoktan mal etmek istedikleri Kürdler hakkında ne ler yazdıklarını da anlamağa çalıştım ve Kürd kelimesine eklenen uzun yazıyı gözden geçirdim. Eh, şimdi memnun - dum. Çünkü Fuzuliye Kürd diyenler Kürdün hakikatte var olan bir kavim ol duğunu - ilme uygun, idrake mülâyim ve hertürlü şüpheleri giderici şekilde - izah edememişler. Yalnız sütun doldurmuşlar, yalnız cümle sıralamışlar ve sonuna da bir sürü kitab adı koymuşlar. Evet, İslâm Ansiklopedisinde bir Kürd bahsi var, fa kat Kürd yok.
5u halde Fuzuli, var zannolunup da varlığı bir türlü tevsik olunamıyan Kürd- lüğe nisbet edilmiş oluyor. Bu, bir yan dan elemi mucib olsa da bir yandan bizi müteselli eden bir gaflettir. Çünkü A n siklopedide Kürdü bulamayınca Kürd denilen Fuzuli tabiatile Türk kalıyor.
M. TURHAN TAN
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
