*Sorumlu yazarın e-mail adresi: iberber@sinop.edu.tr
Sinop’da Yetişen Bazı Bitkilerin Metanolik Ekstraktlarının Antibakteriyal ve
Antifungal Aktivitelerinin Belirlenmesi
Determination of Antibacterial and Antifungal Activities of Methanolic Extracts of Some Plants
Growing in Sinop
İsmet Berber1*, Cumhur Avşar1, Nevra Çine2, Nevin Bozkurt2, Emire Elmas1
1Sinop Üniversitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, 57000 Sinop, Türkiye
2Sinop Üniversitesi, Fen Bilimler Enstitüsü, Biyoloji Anabilim Dalı, 57000 Sinop, Türkiye
Özet
Bu çalışmada, Sinop’da yetişen 15 farklı bitki türünden elde edilen metanol ekstraktların antimikrobiyal aktiviteleri 3 Gram-pozitif (Staphylococcus aureus ATCC 6538, Micrococcus luteus ATCC 9345, Bacillus cereus ATCC 7064), 2 Gram-negatif (Escherichia coli ATCC 11293 ve Enterococcus faecalis ATCC 51299) ve 3 maya (Candida krusei ATCC 6258, C. parapilosis ATCC 22019 ve C. albicans ATCC 14053) suşlarına karşı disk difüzyon yöntemi kullanılarak test edildi. Antimikrobiyal etkisi incelenen bitki türlerinin tümünün bir veya daha fazla mikroorganizmaya karşı etkili olduğu bulundu. Ayrıca, Sinop’a endemik olan Crocus speciosus subsp. xantholaimos’ın test edilen Gram-pozitif ve Gram-negatif bakterilere karşı yüksek antibakteriyal aktiviteye sahip olduğu belirlendi. Buna karşın, Laurus nobilis yaprak ve meyve özütleri 3 Candida türüne karşı daha yüksek antifungal aktivite gösterdi. Genel olarak bu çalışmadan elde edilen sonuçlar, incelen bitki ekstraktlarının antibakteriyal ve antifungal aktiviteleri arasında önemli bir farkın olmadığını gösterdi.
Anahtar Sözcükler: Antimikrobiyal etki, Disk difüzyon yöntemi, Endemik, C. speciosus subsp. xantholaimos
Abstract
In the present study, the antimicrobial activities of 15 different plant species growing in Sinop were tested against 3 Gram-positive (Staphylococcus aureus ATCC 6538, Micrococcus luteus ATCC 9345, Bacillus cereus ATCC 7064), 2 Gram-negative (Escherichia coli ATCC 11293 and Enterococcus faecalis ATCC 51299) and 3 yeast (Candida krusei ATCC 6258, C. parapilosis ATCC 22019 and C. albicans ATCC 14053) strains by using disc diffusion method. It was found that all examined plant species in point of the antimicrobial activity was effective against one or more species of microorganisms. Additionally, it was determined that Crocus speciosus subsp. xantholaimos endemic to Sinop had high antimicrobial activity against tested positive and Gram-negative bacteria. However, the leaf and fruit extracts of Laurus nobilis displayed higher antifungal activity against 3 Candida species. In general, the results of the study showed that there was no significant difference between antibacterial and antifungal activities of the investigated plant extracts.
Keywords: Antimicrobial activity, disc diffusion method, endemic, C. speciosus subsp. xantholaimos
1. Giriş
Hastalıkların tedavisinde tıbbi bitkilerin kullanımı, insanoğlunun yerleşik hayata geçmesiyle eş zamanlı gerçekleşen eski bir gelenektir (Njume vd. 2009). Bitkisel ilaçlar, gelişmekte olan ülkelerde kırsal toplulukların kültür ve geleneklerinin önemli bir parçasını oluşturur (Njume vd. 2009).
Dünya sağlık örgütü (WHO) raporlarına göre, geliş-mekte olan ülkelerde yaşayan nüfusun %80’i temel
sağlık ihtiyaçları için genelde bitkisel kökenli geleneksel ilaçlara güvenirler (Sekar ve Kandavel, 2010). Modern anlamda farmakolojik olarak üretilen ilaçların etken maddelerinin en az %25’i bitkilerden elde edilmektedir (Sekar ve Kandavel 2010). Ayrıca, sentetik olarak üreti-len birçok ilacın etken maddeleri de ilk defa bitkilerden izole edilen kimyasalların yapı benzerleridir (Sekar ve Kandavel 2010). İlaç elde edilen bitkilere olan talep; düşük maliyetli olması, yan etkilerinin olmaması, toksik etkilerin azlığı ve doğal olarak üretilmiş olmasından dolayı hem gelişmiş hem de gelişmekte olan ülkelerde artış göstermektedir (Sekar ve Kandavel 2010).
Tıbbi bitkiler günümüzde birçok hastalığa karşı kulla-nılabilen bileşimlerin doğal kaynağıdır (Vital vd. 2010). Birçok bitki, insanlar üzerinde önemli biyolojik etkisi olan geniş çeşitliliğe sahip kimyasal madde içerir (Njume vd. 2009). Bitkilerin sentezlemiş olduğu flavonoidler, alkaloidler, terpenoidler, taninler, berberinler, kininler ve emetinler gibi kimyasallar enfeksiyon hastalıklarının tedavisinde yaygın şekilde kullanılmaktadır (Hussain 2011). Doğal olarak yetişen bitkilerin gövde, yaprak, tohum ve köklerinden birçok mikroorganizmanın çoğal-masını baskılayan maddeler izole edilmiştir (Ertürk ve Demirbağ 2003). Bitkilerin, antioksidan (Patrakar vd. 2010), antihipertansif (Patrakar vd. 2010), antimikrobiyal (Patrakar vd. 2010) ve antitümör (Patrakar vd. 2010) akti-vitelerine sahip oldukları belirtilmektedir.
Dünya sağlık örgütü tıbbi amaçlı kullanılan yaklaşık 20.000 bitki türü olduğunu bildirmektedir (Maregesi vd. 2008). Türkiye florası içerdiği tür sayısı ve endemik bitkiler açısından dünyada önemli bir gen merkezi konu-mundadır. Bütün Avrupa 12 bin bitki türü içermesine karşın, ülkemiz tek başına 9 bin civarında türe sahip olup bunları 3 bin kadarı endemiktir (Nalbantbaşı ve Gölcü 2009). Ülkemizde tıbbi amaçlı kullanılan bitkile-rin sayısı kesin olarak bilinmemekle beraber bu sayının tahmini 500-1.000 civarında olduğu tahmin edilmektedir (Tarakçı 2006). Ayrıca, yaklaşık 200 tıbbi ve aromatik bitkinin ihraç potansiyelinin olduğu da belirtilmektedir (Tarakçı 2006).
Son yıllarda, bulaşıcı hastalık etkeni ve hastane enfeksi-yonlarına neden olan birçok mikroorganizma türü tedavi amacıyla kullanılan çoğu antibiyotiğe karşı dirençli hale gelmiştir (Janovská vd. 2003, Davis 1994, Hussain 2011). Bağışıklık sistemini baskılayan kemoterapiye bağımlı bireyler ve özellikle AIDS hastalarında görülen fırsatçı enfeksiyonlar açısından durum daha problematiktir. Ayrıca, çoğu antifungal ve antiviral ilaçların yüksek zehir etkisinden dolayı kullanımları sınırlandırılmıştır (Maregesi vd. 2008).
Gerçekten, tedavi için kullanılan mevcut antibiyotiklere karşı mikroorganizmalar geliştirdiği direncin artması ve yeni kuşak antibiyotiklerin üretilmesinin yüksek mali-yeti ilaç sektörünün yeni antimikrobiyal maddeler keşfe-dilmesi ve yapılarının araştırmasını zorunlu kılmaktadır (Singh vd. 2011). Bu çalışmada, Sinop ilinde yetişen bazı bitkilerden elde edilen metanolik ekstraktların antibak-teriyal ve antifungal etkilerinin belirlenmesi amaçlandı.
2. Materyal ve Metot 2.1 Bitkilerin Toplanması
Bu araştırmada kullanılan 15 adet bitki türü (Mentha x
piperita L., Petroselinum crispum (Mill.) Nyman ex A. W. Hill, Capsicum annuum L., Mespilus germanica L. (yaprak, meyve), Cydonia oblango Miller, Punica granatum L., Sola-num melongena L., Ocimum bacilicum L., Vigna unguiculata (L.) Walp., Laurus nobilis L. (yaprak, meyve), Calamintha nepata L., Rosa canina L., Phllyrea latifolia L., Crocus speci-osus subsp. xantholimos Mathew, Euphorbia sp. L.) Sinop ili civarından Haziran 2011-Ekim 2011 tarihleri arasında toplandı.
2.2 Bitki Ekstraktlarının Hazırlanması
Laboratuara getirilen taze bitki örnekleri steril bir neş-ter kullanılarak küçük parçacıklara ayrıldıktan sonra oda sıcaklığında kurumaya bırakıldı. Kurutulan bitki örnekleri mekanik öğütücü ile toz haline getirildikten sonra 10 gr alınarak 100 ml %70’lik metanolle (Merck) ıslatıldı ve oda sıcaklığında bir gece beklemeye alındı. Bir gece metanolde bekletilen örnekler Whatmann No. 1 (Merck) filtre kâğıdıyla süzüldükten sonra alkolün tamamen uçması için çökelti oda sıcaklığında bekletildi. Çökelti 10 ml steril serum fizyolojik ile 5 dakika (3.000 g) santrifüj edilerek yıkandıktan sonra üst faz uzaklaştırıldı ve kalıntı tekrar %20’lik 5 ml metanolde oda sıcaklığında bir gece bekletildikten sonra filtre kağıdıyla süzülerek ekstraksiyon işlemi tamamlandı. Elde edilen kalıntı anti-mikrobiyal denemelerde kullanıldı.
2.3 Test Mikroorganizmalar ve Gelişme Şartları
Çalışmada kullanılan mikroorganizmalar Sinop Üniver-sitesi, Fen-Edebiyat Fakültesi, Biyoloji Bölümü, Mole-küler Biyoloji ve Mikrobiyoloji Araştırma Laboratuarı kültür koleksiyonundan temin edildi. Araştırmada, 3 Gram-Pozitif (Staphylococcus aureus ATCC 6538, Micro-coccus luteus ATCC 9345, Bacillus cereus ATCC 7064), 2 Gram-Negatif (Escherichia coli ATCC 11293 ve Enterococ-cus faecalis ATCC 51299) ve 3 maya (Candida krusei ATCC 6258, C. albicans ATCC 14053 ve C. parapilosis ATCC 22019) suşu kullanıldı. Araştırmada kullanılan 15 farklı bitki türünün test mikroorganizlara karşı antimikrobiyal aktiviteleri S. aureus ATCC 6538, M. luteus ATCC 9345 için Mueller Hinton Agar (OXOID), B. cereus ATCC 7064 için Nutrient Agar (MERCK), E. coli ATCC 11293 ve E. faecalis ATCC 51299 için Lennox L Agar (OXOID) ve C. krusei ATCC 6258, C. albicans ATCC 14053 ve C. parapilosis ATCC 22019 için Sabouraud Dextrose Agar (OXOID) besi yerlerinde belirlendi. Antimikrobiyal akti-vite çalışmalarına başlamadan önce bakteri kültürlerin-den S. aureus ATCC 6538, M. luteus ATCC 9345 Mueller Hinton Broth (OXOID), B. cereus ATCC 7064 Nutrient Broth (OXOID), E. coli ATCC 11293 ve E. faecalis ATCC 51299 Lennox L Broth (OXOID) ve maya kültürlerinden de SD Broth (DIFCO) sıvı besi yerlerine ekimler yapıldı
ve 24 saat uygun sıcaklıklarda geliştirilerek test mikroor-ganizmalar aktifleştirildi. Antimikrobiyal denemelerde kullanılacak bakteri ve maya stok solüsyonlarını hazırla-mak için taze kültürlerden 5 ml uygun sıvı besi yerlerine aşılama yapılarak 37°C’de 24 saat geliştirildi. B. cereus ATCC 7064 suşu için bu işlem 30°C’de gerçekleştirildi. Daha sonra gelişen kültürlerden 0.5 McFarland skalası esas alınarak mililitresinde 1-2 x 108 (CFU/ml) hücre ola-cak şekilde bakteri ve maya stok solüsyonları hazırlandı (Berber vd. 2009).
2.4 Antimikrobiyal Aktivitelerin Belirlenmesi
Toplam 15 bitki türünden elde edilen ekstraktlarının antimikrobiyal aktiviteleri 5 bakteri ve 3 maya suşuna karşı disk difüzyon yöntemi kullanılarak test edildi (Mehrgana vd. 2008). Bitki ekstreleri %12.5 Dimetil sülfoksid (DMSO)’de çözüldükten sonra 6 mm çapın-daki steril boş antibiyotik disklerine her bir diske 20 μl olacak şekilde aseptik şartlara uyularak emdirildi. Tüm test mikroorganizmaların McFarland 0.5 skalasına denk gelen süspansiyonlarından uygun besi yerlerine 100 μl aşılama yapıldı ve steril cam baget ile besi yeri yüzeyine yayıldıktan sonra 15-20 dk kurumaya bırakıldı. Daha
sonra bitkilerin metanol ekstrelerini içeren diskler besi yerlerine uygun aralıklar bırakılarak yerleştirildi. Bu şekilde hazırlanmış besi yerleri 24 saat 37°C’de gelişti-rildikten sonra oluşan inhibisyon zonları cetvel yardımı ile ölçülerek kaydedildi (Yiğit vd. 2003). Negatif kontrol için DMSO kullanılırken, pozitif kontrol olarak bakteri-ler için Bacitracin (0.04 U), Ceftazidime (30 μg), Imipe-nem (10 μg), Novobiocin (5 μg), Polymyxin B (300 U) ve Tetracycline (30 μg), mayalar için de Cycloheximide (10 mg/ml) referans antibiyotik diskleri kullanıldı. Pozitif ve negatif testler aynı koşullara uyularak gerçekleştirildi (Benli vd. 2007). Yapılan antimikrobiyal denemeler üç tekrarlı olacak şekilde yürütüldü.
3. Bulgular
Araştırmada, Sinop ilinde yetişen toplam 15 adet bitki türünden elde edilen ekstraktların 3 Gram-pozitif, 2 Gram-negatif ve 3 maya olmak üzere toplam 8 farklı mikroorganizmaya karşı antimikrobiyal aktiviteleri disk difüzyon yöntemi kullanılarak test edildi. Farklı bitki türlerinden elde edilen ekstrelerin, test edilen mikroor-ganizmalara karşı önemli düzeyde antimikrobiyal etkiye sahip olduğu belirlendi (Çizelge 1).
Çizelge 1. Bitki ekstraktlarının test edilen 8 farklı mikroorganizmaya karşı antimikrobiyal aktiviteleri
Bitki türleri B. cereus ATCC 7064 E. coli ATCC 11293 E. faecalis ATCC 51299 S. aureus ATCC 6538 M. luteus ATCC 9345 C. albicans ATCC 14053 C. krusei ATCC 6258 C. parapilosis ATCC 22019 Mentha x piperita 28 9 9 22 7 8 7 -Petroselinum crispum 14 - 11 - - 8 10 8 Capsicum annuum 11 24 12 - - 9 10 11
Mespilus germanica (Meyve) 10 - 13 - - 11 7 8
Mespilus germanica (Yaprak) 17 - 11 10 28 - -
-Cydonia oblonga 9 - - 25 - - -
-Punica granatum 15 - - 18 13 - 11
-Solanum melongena 16 - 12 10 7 11 13 11
Ocimum bacilicum 11 - 9 9 8 - 10 8
Vigna unguiculata - - 10 - 7 7 11
-Laurus nobilis (Yaprak) 16 - 13 12 15 20 21 20
Laurus nobilis (Meyve) 28 - 11 13 18 20 20 16
Calamintha nepata 12 10 22 - 11 12 9 20
Rosa canina - - 16 - - 18 8 12
Phllyrea latifolia - - 17 7 26 - -
-Crocus speciosus subsp. xantholaimos 30 22 26 21 7 12 9 10
Euphorbia sp. 11 - 12 7 15 8 9 10
DMSO (%12.5) - - -
Araştırmada, test mikroorganizmalara karşı pozitif olarak 7 farklı standart antibiyotiğin antimikrobiyal aktiviteleri disk difüzyon metoduyla test edildi. Test edilen bakterilere karşı en etkili olan antibiyotiklerin polymyxin B, imipenem, tetracycline, novobiocin ve cef-tazidime oldukları belirlendi (Çizelge 2). M. luteus ATCC 9345 suşunun diğer mikroorganizmalara kıyasla stan-dart antibiyotiklere karşı daha duyarlı bulundu. Ayrıca, 3 adet Candida türünün standart antifungal antibiyotiğe karşı yüksek duyarlılık gösterdiği belirlendi (Çizelge 2). Bu çalışmada, antimikrobiyal aktivitesi belirlenen birçok bitki ekstrelerinin bazı standart antibiyotiklerden (bacitracin ve polymyxin B) daha yüksek antibakteriyal etkiye sahip olduğu, ancak antifungal etkilerinin ise düşük olduğu görüldü. Negatif kontrol olarak kullanılan DMSO’nun incelenen test mikroorganizmalarına karşı etkinliğinin olmadığı tespit edildi (Çizelge 1).
4. Tartışma ve Sonuç
Son yıllarda çoklu antibiyotik direncine sahip mikroor-ganizmaların artması yüzünden bu mikropların neden olduğu enfeksiyonun tedavisi giderek içinden çıkılmaz hale gelmektedir. Bazı çalışmalar, bitkilerin tedavi edici etkilerinin tek bir etken maddeden ziyade çok sayıda bileşimin sinerjik etkisinden kaynaklandığını, bu nedenle bitkisel bileşimlerin tek bir antibiyotikle öldürülmesi zor olan mikroorganizmaların dirençliliğine karşı koya-rak daha etkin bir tedavi sağladığını rapor etmektedir (Shanthı-Sree vd. 2010, Mohd Nazri vd. 2011). Bu durum, araştırmacıları bitki özütlerinden elde edilen doğal anti-mikrobiyal ajanların inhibitör etkiye sahip bileşimlerini araştırmaya yöneltmektedir (Dash vd. 2011).
Bitkisel ekstraktlar; flavonoid, polifenolik bileşikler, taninler ve terpenler gibi çok sayıda fitokimyasal mad-deyi içermektedir. Yapılan çalışmalar, mikroorganizma-R. canina hariç diğer bitkilerden elde edilen özütlerin
Gram-pozitif bakterilere karşı etkili oldukları tespit edildi. C. oblonga’dan elde edilen ekstrenin önemli bir Gram-pozitif patojen olan S. aureus karşı yüksek anti-bakteriyal aktiviteye sahip olduğu görüldü. Ayrıca, C. oblonga ve P. granatum türlerinden elde edilen ekstrelerin Gram-pozitif bakterilere karşı etkili olmasına karşın, Gram-negatif bakterilere karşı aktivite göstermediği belirlendi.
S. melongena, L. nobilis (yaprak ve meyve) ve Euphorbia sp. özütlerinin E. coli ATCC 11293 suşu hariç diğer bütün mikroorganizmalar üzerinde etkili olduğu tespit edildi. Ayrıca, L. nobilis türünün meyvesinden elde edilen özütün Gram-pozitif ve Gram-negatif bakterilere etkili olmakla birlikte, C. krusei ATCC 6258 ve C. parapilosis ATCC 22019 suşlarına daha etkili olduğu belirlendi. Diğer taraftan, bitki türlerinden elde edilen ekstrelerin çoğunun önemli bir patojen olan E. coli ATCC 11293 suşuna karşı etkili olmamasına rağmen, bu patojen üzerine C. annuum ve C. speciosus subsp. xantholimos türlerinden elde edilen özütlerin etkili oldukları belirlendi. Ayrıca, C. speciosus subsp. xantholaimos’dan elde edilen özütlerin test edilen tüm mikroorganizmalar üzerinde etkili olduğu görüldü. Yine aynı bitki türünden elde edilen özütlerin B. cereus ATCC 7064, E. coli ATCC 11293, E. faecalis ATCC 51299 suşları karşı en yüksek antimikrobiyal aktiviteye sahip olduğu belirlendi.
M. germanica (yaprak) ve P. latifolia’dan elde edilen özütlerin M. luteus ATCC 9345 suşu üzerine en yüksek antibakteriyal etkiye sahip olmasına karşın, her iki bitki türü ve C. oblango’dan elde edilen ekstraktların Candida türlerine karşı etkisiz olduğu görüldü. Bunun aksine, M. germanica türünün meyve özütlerinin 3 Candida türüne karşı etkili olduğu, yaprak özütlerinin ise Gram-pozitif bakteriler üzerine düşük etkiye sahip olduğu bulundu.
Çizelge 2. Bazı standart antibiyotiklerin test edilen 8 farklı mikroorganizmaya karşı antimikrobiyal aktiviteleri
Standart antibiyotikler
B. cereus
ATCC
7064 E. coli
ATCC
11293 E. faecalis ATCC 51299 S. aureus ATCC 6538 M. luteus
ATCC
9345 C. albicans ATCC 14053 C. krusei ATCC 6258 C. parapilosis ATCC 22019
Bacitracin 8 7 - 7 17 * * * Ceftazidime 9 29 18 24 26 * * * Imipenem 36 28 31 40 44 * * * Novobiocin 16 7 13 27 24 * * * Polymyxin B 9 15 - 11 24 * * * Tetracycline 32 29 27 32 32 * * * Cycloheximide * * * * * 42 43 40
6538 suşuna karşı önemli düzeyde (22 mm) antibakteri-yal aktivite belirlendi. Bununla birlikte, aynı çalışmada C. annuum bitkisinden elde edilen metanol ekstraktının E. coli üzerine aktivitesi tespit edilmezken, çalışmamızda bu bitki ekstresinin E. coli ATCC 11293 suşu üzerine en yüksek aktiviteye (24 mm) sahip olduğu tespit edildi. Çalışmamızda E. coli ATCC 11293 suşu diğer mikro-organizmalara kıyasla bitki ekstraktlarına karşı daha az etkilendiği tespit edildi. Bu sonucun yapılan diğer çalışmalarla uyumlu olduğu belirlendi (Kitic vd. 2002, Nweze ve Onyishi 2010). E. coli ATCC 11293 suşuna karşı belirlenen düşük antibakteriyal aktivitenin nedeni, bak-terinin etken maddelerin hücre içine girişini engelleyen kompleks bir ekstra dış membrana sahip olması olabilir. Birçok çalışma, farklı bölgelerden toplanan aynı bitki türünden elde edilen hatta aynı türün farklı kısımları (yaprak veya meyve veya tohum) kullanılarak hazırla-nan ekstrelerin farklı antimikrobiyal aktiviteye sahip olduklarını bildirmektedir (Benli vd. 2007). Araştırma-mızda M. germanica ve L. nobilis bitkilerinin meyve ve yaprak özütlerinin farklı düzeylerde antimikrobiyal etkiye sahip olduğu belirlendi. Diğer taraftan, L. nobilis bitkisinin meyve ve yaprak ekstraktlarının 3 Candida türüne karşı en yüksek antifungal etkiye sahip olduğu kaydedildi. Erdoğrul (1999) L. nobilis türünden farklı çözücüler kullanarak (aseton, alkol, kloroform ve etil asetat) elde ettiği özütlerin test edilen mikroorganizma-lara karşı etkili olduğu, buna karşın Bonjar vd. (2004) ise yine L. nobilis’in metanol ekstraktının antimikrobiyal etkisinin olmadığını bildirmektedir.
Çalışmamızda Sinop için endemik bir tür olan C. speci-osus subsp. xantholaimos’dan elde edilen ekstraktın tüm mikroorganizmalar üzerine önemli düzeyde antimik-robiyal aktiviteye sahip olduğu tespit edildi. Bu bitki özütünün özellikle B. cereus ATCC 7064 suşuna karşı en yüksek antibakteriyal etkiye (30 mm) sahip olduğu kay-dedildi. Diğer taraftan, C. speciosus subsp. xantholaimos’ın Gram-pozitif ve Gram-negatif bakterilere karşı Candida türlerine kıyasla daha yüksek antimikrobiyal aktiviteye sahip olduğu da belirlendi. Bu türün içerdiği etken mad-delerin neler olduğu ve molekül yapıları hakkında daha detaylı çalışmalara ihtiyaç vardır.
Sonuç olarak, bu çalışmadan elde edilen veriler anti-mikrobiyal aktiviteleri incelenen bitki ekstraktlarının antibakteriyal ve antifungal aktiviteleri arasında önemli bir farkın olmadığını ortaya koydu. Bununla birlikte, antimikrobiyal etkisi incelenen bitkilerden elde edilen metanolik ekstraktların önemli düzeyde antimikrobiyal etkiye sahip olması, bu bitkilerin içerdiği etken madde-lerin enfeksiyon hastalıkların tedavisinde bazı sentetik lara karşı yüksek düzeyde antimikrobiyal aktiviteden
bu tür bileşiklerin sorumlu olduğunu göstermektedir (Mojab vd. 2008). Birçok araştırmacı, bitkilerden elde edilen su ekstraktlarının metanol, etanol ve n-hexane gibi çözücüler kullanılarak elde edilen ektstraklara göre daha düşük antimikrobiyal aktiviteye sahip olduğunu bildirmektedir (Mohd Nazri vd. 2011). Organik çözü-cüler kullanılarak elde edilen ekstrakların daha yüksek antimikrobiyal aktiveye sahip olması, elde edilen özüt-lerin aromatik veya doyurulmuş organik bileşikleri daha yüksek miktarlarda içermesinden kaynaklanmaktadır (Mohd Nazri vd. 2011). Bu çalışmada, bitkilerin içerdiği antimikrobiyal maddeleri daha iyi çözdüğü için metanol tercih edildi.
Ülkemiz dâhil dünyanın her yerinde pek çok familyaya mensup bitki türlerinden elde edilen özütlerin çeşitli patojenlere karşı antimikrobiyal aktivitelerini kapsayan çok sayıda çalışma yapılmıştır (Benli vd. 2007, Maregesi vd. 2008, Berber vd. 2009).
Bu araştırmada, 15 farklı bitki türünden elde edilen metanol ekstrelerinin test edilen mikroorganizmalara karşı önemli düzeyde antimikrobiyal aktiviteye sahip oldukları belirlendi. Çalışmamızda, C. oblanga bitkisin-den elde edilen metanolik özütün S. aureus ATCC 6538 suşuna karşı yüksek aktivite (25 mm) göstermesine kar-şın, Dağcı ve Dığrak (2005) aynı bitkinin etil alkol, aseton ve su ekstraktlarının S. aureus üzerine etkisiz olduğunu bildirmektedir. Aynı çalışmada, üç farklı çözücü kullanı-larak elde edilen C. oblanga ekstraktlardan en az birinin Gram-negatif bakteriler olan E. coli ve E. faecalis üzerine etkili olduğunu gözlemlenirken, bu sonucun bizim çalışmamızla uyumlu olmadığı görüldü. Öte yandan, Nascimento vd., (2000), P. granatum’dan elde edilen eks-trenin S. aureus’a etkisiz olduğu, bizim çalışmamızda ise aynı bitkinin metanolik özütünün S. aureus ATCC 6538 suşuna karşı kayda değer bir aktiviteye (18 mm) sahip olduğu belirlendi.
Pramila vd., (2012), M. piperita bitkisinden elde ettiği metanol ekstraktın E. coli, S. aureus ve C. albicans üzerine etkili olduğunu gösterdi. Bizim çalışmamızda ise aynı bitkiden elde edilen metanolik ekstraktın S. aureus ATCC 6538 ve B. cereus ATCC 7064 suşlarına karşı etkili olma-sına karşın, E. coli ATCC 11293 suşu ve 3 Candida türüne karşı etkili olmadığı bulundu. Diğer bir çalışmada, M. piperita özütünün E. coli’ye karşı yüksek aktivite (16 mm) gösterdiği (Saeed ve Tarıq 2005), bizim çalışmamamızda aynı bitki ekstraktının E. coli ATCC 11293 suşuna karşı düşük aktiviteye (9 mm) sahip olduğu saptandı. Yine, Keskin ve Toroğlu (2011) M. piperita’nın metanolik özü-tünün E. coli ve S. aureus üzerine etkisinin olmadığını bildirmelerine rağmen, çalışmamızda S. aureus ATCC
Mehrgana, H., Mojabb, F., Pakdamanc, S., Poursaeed, M. 2008. Antibacterial Activity of Thymus pubescens Methanolic
Extract. Ir. J. Pharma. Res., 7:291-295.
Mohd Nazri, NAA., Ahmat, N., Adnan, A., Syed Mohamad SA., Syaripah Ruzaina SA. 2011. In vitro Antibacterial and
Radical Scavenging Activities of Malaysian Table Salad. Afr. J. Biotech., 10:5728-5735.
Mojab, F., Poursaeed, M., Mehrgan, H., Pakdaman, S. 2008.
Antibacterial Activity of Thymus daenensis Methanolic Ext-ract. Pak. J. Pharm. Sci., 21:210-213.
Nalbantbaşı, Z., Gölcü, A. 2009. Kahramanmaraş Yöresine Ait
Şifalı Bitkilerin Antimikrobiyal Aktiviteleri. KSU J. Nat. Sci., 12:1-8.
Nascimento, GGF., Locatelli, J., Freitas, PC., Silva, GL. 2000.
Antibacterial Activity of Plant Extracts and Phytochemicals on Antibiotic Resistant Bacteria. Braz. J. Microbiol., 31:247-256.
Njume, C., Afolayan, AJ., Ndip, RN. 2009. An Overview of
Antimicrobial Resistance and The Future of Medicinal Plants in The Treatment of Helicobacter pylori Infections. Afr. J. Pharm. Pharmacol., 3:685-699.
Nweze, EI., Onyishi, MC. 2010. In Vitro Antimicrobial Activity
of Ethanolic and Methanolic Fruit Extracts of Xylopia aet-hiopica and Its Combination with Disc Antibiotics Against Clinical Isolates of Bacteria and Fungi. J. Rural Trop. Public Health., 9:1-6.
Patrakar, R., Gond, N., Jadge, D. 2010. Flower Extract of
Jaca-randa acutifolia Used as a Natural Indicator in Acid Base Titration. Int. J. Pharm. Tech. Res., 2:1954-1957.
Pramila, DM., Xavier, R., Marimuthu, K., Kathiresan, S., Khoo, ML., Senthilkumar, M., Sathya, K., Sreeramanan, S. 2012. Phytochemical Analysis and Antimicrobial Potential
of Methanolic Leaf Extract of Peppermint (Mentha piperita: Lamiaceae). J. Med. Plants Res. 6:331-335.
Saeed, S., Tarıq, P. 2005. Antibacterial Activities of Mentha
piperita, Pisum sativum and Momordica charantia. Pak. J. Bot., 37:997-1001.
Sekar, S., Kandavel, D. 2010. Interaction of Plant Growth
Promoting Rhizobacteria (PGPR) and Endophytes with Medicinal Plants - New Avenues for Phytochemicals. J. Phytology, 2:91-100.
Shanthi Sree, KS., Yasodamma, N., Paramageetham, CH. 2010. Phytochemical Screening and In Vitro Antibacterial
Activity of The Methanolic Leaf Extract: Sebastiania chamae-lea Müell. Arg. The Bioscan, 5:173-175.
Singh, B., Dutt, N., Kumar, D., Singh, S., Mahajan, R. 2011.
Taxonomy, Ethnobotany and Antimicrobial Activity of Cro-ton bonplandianum, Euphorbia hirta and Phyllanthus fraternus. J. Adv. Develop. Res., 2:21-29.
Tarakçı, S. 2006. Beykoz Civarındaki Tıbbi Özellik Taşıyan
Bitkiler Üzerine Araştırmalar. Fen Bilimleri Enstitüsü, Dok-tora Tezi, Biyoloji, Marmara Üniversitesi, 148s.
antibiyotiklere alternatif olabileceğini gösterdi. Ayrıca, araştırmamızda yüksek antibakteriyal aktiviteye sahip olduğu belirlenen C. speciosus subsp. xantholaimos türü-nün içerdiği muhtemel etken maddelerin tespiti ve kim-yasal yapılarının aydınlatılmasının farmakolojik açıdan önemli olacağı düşünülmektedir.
5. Kaynaklar
Benli, M., Güney, K., Bingöl, Ü., Geven, F., Yiğit, N. 2007.
Antimicrobial Activity of Some Endemic Plant Species from Turkey. Afr. J. Biotech., 6:1774-1778.
Berber, İ., Özgökçe, F., Şeker, A. 2009. Van Yöresinde Yetişen
Bazı Bitkilerin Antimikrobiyal Aktivitelerinin Belirlenmesi. Y.Y.Ü Fen Bil. Derg., 14:117-121.
Bonjar, GHS., Aghighi, S., Nik, AK. 2004. Antibacterial and
Antifungal Survey in Plants Used in Indigeneous Herbal-Medicine of South East Regions of Iran. J. Biol. Sci., 4:405-412.
Dağcı, EK., Dığrak, M. 2005. Bazı Meyve Ekstraktlarının
Anti-bakteriyal ve Antifungal Aktiviteleri. KSU. J. Sci. and Eng., 8:1-8.
Dash, BK., Sultana, S., Sultana, N. 2011. Antibacterial
Activi-ties of Methanol and Acetone Extracts of Fenugreek (Trigo-nella foenum) and Coriander (Coriandrum sativum). Life Sci and Med. Res., 27:1-8.
Davis, PH. 1994. Flora of Turkey and East Aegean Islands. Cilt
1-9, University Press, Edinburg.
Erdoğrul, ÖT. 1999. Bazı Bitki Ekstraktlarının Antimikrobiyal
Etkilerinin Araştırılması. Biyoteknoloji (Kükem) Dergisi, XI. KÜKEM Biyoteknoloji Kongresi, Özel Sayısı, 23:97-100.
Ertürk, Ö., Demirbağ, Z. 2003. Scorzonare mollis Bieb.
(Compo-sitae) Bitkisinin Antimikrobiyal Aktivitesi. Ekoloji ve Çevre Koruma, 12:27-31.
Hussain, T., Arshad, M., Khan, S., Satar, H., Qureshi, MS. 2011. In Vitro Screening of Methanol Plant Extracts for Their
Antibacterial Activity. Pak. J. Bot., 43:531-538.
Janovská, D., Kubíková, K., Kokoška, L. 2003. Screening for
Antimicrobial Activity of Some Medicinal Plants Species of Traditional Chinese Medicine. Czech J. Food Sci., 21:107-110.
Keskin, D., Toroğlu, S. 2011. Studies on Antimicrobial
Activi-ties of Solvent Extracts of Different Spices. J. Environ. Biol., 32:251-256.
Kitic, D., Jovanovic, T., Ristic, M., Palic, R., Stojanovic, G., 2002. Chemical Composition and Antimicrobial Activity
of The Essential Oil of Calamintha nepeta subsp. glandulosa (Req.) P.W. Ball from Montenegro. J. Essent. Oil Res., 14:150-152.
Maregesi, SM., Pieters, L., Ngassapa, OD., Apers, S., Vin-gerhoets, R., Cos, P., Berghe, DA., Vlietinck, AJ. 2008.
Screening of Some Tanzanian Medicinal Plants from Bunda District for Antibacterial, Antifungal and Antiviral Activi-ties. J. Ethnopharmacol., 119:58-66.
Yiğit, N., Yiğit, D., Özgen, U., Kandemir, A., Ayyıldız, A. 2003. Bazı Bitki Ekstraktlarının (Laurocerasus officinalis,
Rho-dodendron luteum, RhoRho-dodendron ponticum, Sambucus ebulus, Muscari fennifolium, Muscari masmeganus, Ornithogalum sphaerocarpum, Ornithogalum umbellatum, Mentha longifolia, Prangos ferulacea, Galium verum, Salvia limbata, Artemisia austriaca) Antibakteriyel Aktiviteleri Üzerine Bir Araştırma. Türk Mikrobiyol. Cem. Derg., 33:269-272.
Vital PG., Velasco JRN., Demigillo JM., Rivera WL. 2010.
Antimicrobial Activity, Cytotoxicity and Phytochemical Screening of Ficus septica Burm and Sterculia foetida L. leaf extracts. J. Med. Plants Res., 4:058-063.
