ÇUKUROVA ÜN‹VERS‹TES‹ TIP FAKÜLTES‹ ÇOCUK AC‹L
SERV‹S‹’NE 2004 YILINDA BAfiVURAN VE ADL‹ VAKA
OLARAK KAYITLARA GEÇEN OLGULARIN
DE⁄ERLEND‹R‹LMES‹
Evaluation of the patients having visited Pediatric Emergency Service in the Faculty
of Medicine of Çukurova University and recorded as medicolegal cases in 2004
Ayfle Berrin YÜCEL
1, Zeynel SÜTOLUK
1, Levent H YILMAZ
2,
Muhsin AKBABA
1, Necdet AYTAÇ
1Yücel AB, Sütoluk Z, Y›lmaz HL, Akbaba M, Aytaç N. Çukurova Üniversitesi T›p Fakültesi Çocuk Acil Servisi’ne 2004 y›l›nda baflvuran ve adli vaka olarak kay›tlara geçen olgular›n de¤erlendirilmesi. Adli T›p Bülteni, 2005;10(3):90-95.
Bu çal›flman›n amac› Çukurova Üniversitesi T›p Fakültesi Çocuk Acil Servisine baflvuran ve adli vaka olarak de¤erlendi-rilen olgular›n demografik özelliklerinin araflt›r›lmas›d›r.
Kesitsel tan›mlay›c› bu araflt›rma, 2004 y›l›na ait adli vaka dosyalar›n›n retrospektif olarak taranmas› ile yap›lm›flt›r.
Çocuk acil servisine 2004 y›l›nda toplam 7.922 baflvuru ol-mufl, 589 (%7.4) olgu adli vaka olarak de¤erlendirilmifltir. Ol-gular›n 355’i (%60.3) erkek, 227’si (%38.5) k›z olup, aradaki fark anlaml› olup (p<0.001), olgular›n ortalama yafl› 69.0 ± 45.6 ay idi (alt-üst de¤er: 1–196 ay). En s›k befl baflvuru nedeni s›ras› ile düflme, zehirlenme ya da zehirlenme flüphesi, trafik ka-zas›, yan›k ve yabanc› cisim batmas› idi. Olgular en s›k yaz, en az sonbahar mevsiminde ve 16:00–24:00 saatleri aras›nda acil servise baflvurmufltu. Olgular›n 177’si (%30.1) tedavileri yap›l-d›ktan sonra taburcu edilmifl, 242’si (%41.1) bir servise yat›r›l-m›fl, 25’i (%4.2) serviste yer olmad›¤› için baflka bir hastaneye sevk edilmifl, 15’i (%2.5) kendi iste¤i ile, 3’ü (%0.5) ise hastane personeline haber vermeden servisten ayr›lm›fl, 4’ü (%0.7) ser-vise ölü duhul gelmifl, 2’si (%0.3) ise acil serviste ölmüfltür.
Adli vakalar›n büyük k›sm› önlenebilir kazalara ba¤l›d›r. Ka-zalar› önlemek mümkün olup, bunun için aile ve toplum e¤iti-mi yap›lmal›d›r. Ayr›ca hizmet verilen her kurumda kay›t tu-tulmas› zorunludur. Özellikle adli vakalarda tutulan kay›tlar daha da önemsenmelidir.
Anahtar kelimeler: Çocuk acil, adli vaka.
This study aims to analyze the demographic features of the patients that visited pediatric emergency service and treated as a medicolegal case. This study, which was designed as a cross-sectional study, was performed with a retrospective scanning on the medicolegal case files of 2004. In 2004, 7922 patients vi-sited pediatric emergency department in 2004 and 589 (7.4%) of them were treated as a medicolegal case. 355 (60.3%) of the ca-ses were male and 227 (38.5%) were female and the difference between them was significant (p<0.001). The mean age was 69.0 ± 45.6 month (1–196 m). The most frequently encounte-red reason for the visits are falling down, intoxication or suspi-cion of intoxication, traffic accident, burns or penetration of an object to the body. The period of the year with highest preva-lence was summer and the period of lowest prevapreva-lence was au-tumn and the cases applied to the emergency service between 16.00 and 24.00 pm. 177 (30.1%) of the cases were discharged following treatment; 242 (41.1%) were hospitalized; 25 (4.2%) were referred to another hospital as there was no available ro-om in the hospital; 15% (2.5%) left the service with their own will and 3% left the hospital without the information of the hospital staff; 4 (0.7%) were dead when they were brought to the service and 2 (0.3%) died in the emergency service. Most of the medicolegal cases are caused by preventable accidents. Fa-milies and the society should be trained as it is possible to pre-vent the accidents. In addition, it is compulsory that each
ins-1 Çukurova Üniversitesi T›p Fakültesi Halk Sa¤l›¤› AD. Adana
2 Çukurova Üniversitesi T›p Fakültesi Çocuk Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› AD. Adana
Gelifl tarihi: 21.03.2006 Düzeltme tarihi: 12.06.2006 Kabul tarihi: 27.07.2006
titution providing the service should keep its own records. The importance of recording cases is even more important when the subject is a medicolegal case.
Key words: Child emergency, medicolegal case.
G‹R‹fi VE AMAÇ
Acil servislere yap›lan baflvurular›n ço¤u travmaya ba¤l› oldu¤u için acil servislerde çal›flan sa¤l›k personeli adli vakalarla daha s›k karfl›laflmaktad›r. Acil servislerde görev yapan hekimler s›kl›kla acil uygulamalardan kay-naklanan etik ve adli sorunlarla karfl›laflmaktad›rlar. Bu nedenle acil vakalarda hekimin görev ve sorumlulu¤u normal vakalara göre daha da artmaktad›r. Hekimlerin deontolojik olarak uymas› gereken kurallar›n önemli bir bölümü acil vakalarla ilgilidir(1-4).
Hekim, cerrah, ebe ve di¤er sa¤l›k memurlar› kiflilere karfl› ifllenmifl bir suç belirtisini gösteren bir durumla karfl›laflt›klar›nda, mesleklerinin gerektirdi¤i yard›m› yapt›ktan sonra durumu adliyeye ya da güvenlik güçleri-ne bildirmek zorundad›rlar. E¤er bir kifli bir baflka kifli-nin kas›tl› ya da tedbirsiz ve dikkatsiz davran›fl› sonucu akli ya da fiziksel sa¤l›¤›n› kaybetmifl ise bu durum adli vaka olarak de¤erlendirilir. Buna göre bir baflkas›n›n ka-s›tl› ya da tedbirsiz ve dikkatsiz davran›fl› sonucu oluflan yaralanmalar, meslekte ve sanatta acemilik ya da düzen-leme, yönerge ve emirlere uymama sonucu yaralananlar, zehirlenme flüphesi olan yaralanmalar ve orijini intihar olan tüm yaralanmalar adli vaka olarak tan›mlan›r (5,6). Sa¤l›k kurumlar›na müracaat eden darp, trafik kazas›, ateflli silah ve patlay›c› madde yaralanmas›, yan›k, elek-trik çarpmas›, asfiksi, iflkence ve kötü muamele, çocuk is-tismar›, düflme ve di¤er yaralanmalar, zehirlenmeler, in-tihar giriflimleri gibi tüm vakalar adli vaka olarak kabul edilir (7).
Bu çal›flman›n amac› Çukurova Üniversitesi T›p Fa-kültesi (Ç.Ü.T.F.) Hastanesi çocuk acil servisine baflvu-ran ve adli vaka olarak de¤erlendirilen olgular›n kifli, yer, zaman ve olaylar aç›s›ndan tan›mlanmas›d›r.
GEREÇ VE YÖNTEM
Ç.Ü.T.F. Hastanesi çocuk acil servisine gelen her has-taya bir hasta kart› aç›lmakta ve adli vaka olarak de¤er-lendirilen kiflilerin kartlar›na adli vaka kaflesi bas›lmakta-d›r. Adli vaka olarak de¤erlendirilen hasta kartlar› ise ad-li vaka dosyalar› içerisinde di¤er hasta kartlar›ndan ayr› olarak muhafaza edilmektedir. Kesitsel, tan›mlay›c› bu
çal›flmada veriler retrospektif olarak adli vaka dosyalar›-n›n incelenmesi ile elde edilmifltir Ç.Ü.T.F. çocuk acil servisine . 01 Ocak 2004–31 Aral›k 2004 tarihleri aras›n-da baflvuran ve adli vaka olarak de¤erlendirilen 589 olgu-nun kartlar›ndan elde edilen; yafl, cinsiyet, hastaneye ula-fl›m flekli, sorumlu yak›n›, yaflad›¤› yerleflim yeri, baflvu-ru nedeni, baflvubaflvu-runun yap›ld›¤› mevsim ve saat ba¤›ms›z de¤iflkenler, olay›n olufl flekli ve sonuç ise ba¤›ml› de¤ifl-ken olarak planland›. ‹statistiksel analizde SPSS ver. 10.0, Epi Info 3.2 paket programlar› kullan›lm›fl; ba¤›ms›z gruplarda Chi square ve Goodness of fit analizleri yap›l-d› ve anlaml›l›k düzeyi p<0.05 olarak kabul edilmifltir.
BULGULAR
Çocuk acil servisine 01 Ocak 2004–31 Aral›k 2004 ta-rihleri aras›nda yap›lan toplam 7.922 baflvurunun, 3926’s› erkek (%49.56), 3989’u (%50.36) k›z baflvuranla-r›n 7’sinin (%0.08) cinsiyeti kay›tlara geçmemiflti. Baflvu-rular›n 589’u (%7.4) adli vaka olarak kay›tlara geçmiflti. Bu olgular›n 355’i erkek, 227’si k›z ve 7’sinin cinsiyeti kay›tlara geçmemiflti. Baflvurular›n tümü de¤erlendirildi-¤inde erkeklerin %9.0’›, k›zlar›n %5.7’sini adli olgular oluflturmaktayd›. Yap›lan analizde bu iki yüzde aras›nda-ki fark istatistiksel olarak anlaml› bulundu (p<0.05).
Yafl da¤›l›m› incelendi¤inde 589 olgunun 10 tanesinin (%1.7) yafl› kay›tlara geçmemiflti. 579 olgunun ortalama yafl› 69.01±45.60 ay (alt-üst de¤er: 1–196 ay), ortanca yafl ise 60 ay idi. Olgular›n 317’si (%53.8) 0–59 ay grubunda, 174’ü (%29.5), 60–119 ay grubunda ve 87’si (%14.8) 120 ay ve üzeri grupta idi (Tablo 1).
Olgular›n beyan ettikleri adrese göre da¤›l›m› incelen-di¤inde 352’si (%59.8) Adana ve ilçelerinden, 42’si (%7.1) Antakya ve ilçelerinden, 23’ü (%3.9) Osmaniye ve ilçele-rinden, 79’u (%13) çevre illerden gelmifl, 93’ünün (%15.8) ise adresi kay›tlara geçmemiflti.
Olgular›n acil servise ulafl›m flekli incelendi¤inde 589 vakan›n 213’ü (%36.2) ambulans ile, 276’s› (%46.9) mo-torlu tafl›t ile, 7’si (%1.2) yürüyerek acil poliklini¤ine gel-miflken 93’ünün (%15.8) acile gelifl flekli kay›tlara geçme-miflti.
Olgular›n sorumlu yak›nlar›n›n da¤›l›m› incelendi¤in-de 589 olgunun 237’sinin (%40.2) sorumlu yak›n› babas›, 194’ünün (%32.9) sorumlu yak›n› annesi, 65’inin (%11) sorumlu yak›n› akrabas›, 12’sinin (%2) sorumlu yak›n› komflusu ya da arkadafl› olup, 1’i (%0.2) güvenlik görev-lisi refakatinde acil poliklini¤ine baflvururken 80’inin
(%13.6) sorumlu yak›n› kay›tlara geçmemifltir.
Olgular›n baflvuru nedenleri incelendi¤inde; düflmenin birinci s›rada, zehirlenme ya da zehirlenme flüphesinin ikinci s›rada, trafik kazas›n›n ise üçüncü s›rada oldu¤u bulundu(Tablo 2).
Düflme, zehirlenme veya flüphesi, yan›k ve yabanc› ci-sim batmas› ile cinsiyet aras›nda anlaml› bir fark yoktu (Tablo 3). Trafik kazas› geçirme s›kl›¤› erkeklerde, k›zla-ra ok›zla-ranla daha yüksek olup ak›zla-radaki fark anlaml› idi (p<0.05).
‹lk befl s›radaki baflvuru nedenlerinin yafl gruplar›na göre da¤›l›m› incelendi¤inde; 10 olgunun yafl›, 2 olgunun flikayeti olmak üzere toplam 12 (%2) olgu kay›tlara geç-memiflti. En s›k baflvuru nedenleri incelendi¤inde; 0–59 ay grubunda düflmenin (%32.2), 60–119 yafl grubunda düflmenin (%34.5), 120 ay ve üzeri grupta ise trafik kaza-s›n›n (%19.5) birinci s›rada oldu¤u bulundu. Düflmelerin 0–59 ay grubundaki nedenleri incelendi¤inde; birinci s›-rada %29.5 ile merdivenden, ikinci s›s›-rada ise %28.5 ile yataktan düflmelerin oldu¤u bulundu.
Zehirlenme ya da flüphesi 0–59 ay grubunda (p<0.01), trafik kazas› ise 60 ay ve üzerindeki çocuklarda anlaml› olarak yüksek bulundu (p<0.001).
Olaylar›n 389’unun (%66) ev ya da ev çevresinde, 200’ünün (%40) ise ev d›fl›nda gerçekleflmifl oldu¤u bu-lundu.
Olgular›n mevsimlere göre da¤›l›m› incelendi¤inde; 194’ü (%32.9) yaz, 162’si (%27.5) ilkbahar, 118’i (%20) k›fl ve 115’i (%19.5) sonbahar mevsiminde acil poliklini-¤ine baflvurmufltu. Goodness of fit testine göre dört mevsimdeki da¤›l›m›n eflit olmad›¤› bulundu (χ2=29.2,
SD=3, p<0.001).
Acil poliklini¤i 24 saat hizmet vermekte olup olgula-r›n baflvuru zaman›na göre da¤›l›m› incelendi¤inde 6 va-kan›n (%1) baflvuru zaman› kay›tlara geçmemiflken 584 olgunun 51’i (%8.7) 00:00–7:59, 184’ü (%31.5) 08:00–15:59, 349’u (%59.8) 16:00–24:00 aras› baflvurmufl-tu (fiekil 1).
Olgular›n 121’inin (%20.5) ne flekilde sonland›¤› kay›t-lara geçmezken, 177’si (%30.1) tedavileri yap›l›p taburcu
Tablo 1. Olgular›n yafl gruplar›na ve cinsiyete göre da¤›l›m›
0-59 ay 60-119 ay ≥120 ay Toplam
n %* n %* n %* n %**
Erkek 170 48.4 119 33.9 62 17.7 351 60.7
K›z 147 64.8 55 24.2 25 11.0 227 39.3
Toplam 317 54.8 174 30.1 87 15.1 578 100.0
*Sat›r Yüzdesi **Kolon Yüzdesi χ2=15.03, df=2, p=0.000
Tablo 2. Olgular›n baflvuru nedenlerine göre da¤›l›m›
Baflvuru nedeni n % Baflvuru nedeni n %
Düflme 178 30.2 fiuur kayb› 7 1.2
Zehirlenme ya da flüphesi 100 17.0 Cinsel taciz 6 1.0
Trafik kazas› 86 14.6 ‹ntihar giriflimi 2 0.3
Yan›k 65 11.0 Vajinal travma 2 0.3
Yabanc› cisim batmas› 33 5.6 Suda bo¤ulma 2 0.3
Herhangi bir fleye çarpma 20 3.4 Do¤um eylemi 1 0.2
Üzerine cisim düflmesi 16 2.7 Kesici delici alet yaralanmas› 1 0.2
Yabanc› cisim aspirasyonu 14 2.4 Darp 1 0.2
Vücudunun bir bölümünün s›k›flmas› 14 2.4 Subaraknoid kanama 1 0.2
Kesi 19 3.2 Sünnet komplikasyonu 1 0.2
Ateflli silah yaralanmas› 9 1.5 Kay›tlara geçmeyen 3 0.5
edilmifl, 242’si (%41.1) bir servise yat›r›lm›fl, 25’i (%4.2) serviste yer olmad›¤› için baflka bir hastaneye sevk edil-mifl, 15’i (%2.5) kendi iste¤i ile, 3’ü (%0.5) ise hastane personeline haber vermeden servisten ayr›lm›fl, 4’ü (%0.7) poliklini¤e ölü duhul gelmifl, 2’si (%0.3) ise acil serviste ölmüfltür.
TARTIfiMA VE SONUÇ
Acil servise baflvuran adli olgular›n %60.3’ü erkek, %38.5’i k›z idi. Bostanc› ve arkadafllar›n›n yapt›¤› çal›fl-mada çocuk acil servise baflvuran hastalar›n %60.7’sinin erkek, %39.7’si k›z oldu¤u tespit edilmifl olup bizim ça-l›flmam›zla benzer özellik göstermekteydi (8). Yurtd›fl›n-da yap›lan baz› çal›flmalarYurtd›fl›n-da Yurtd›fl›n-da erkek çocuklar›nYurtd›fl›n-da yara-lanma s›kl›¤› bizim bulgular›m›za benzer olarak daha yüksek bulunmufltur (9,10). Erkeklerin say›lar›n›n k›zla-ra göre anlaml› olak›zla-rak yüksek olmas› erkek çocuklar›n›n daha hareketli olmalar›na ve aileler taraf›ndan daha ser-best yetifltirilmesine ba¤l› olabilir.
Olgular›n ortalama yafl› 69.01±45.60 ay (alt-üst de¤er: 1–196 ay) olup, yafl› kay›tlara geçen 579 vakan›n %53.8’i 0–59 ay grubunda, %29.5’i 60–119 ay grubunda ve %14.8’i ?120 ay ve üzeri grupta idi. 0–59 ay yafl grubu ço-cuklar›n kendi bafllar›na hareket etmeye bafllad›klar›, he-nüz tehlikenin fark›nda olmad›klar› bir dönem olup ebe-veynlerin de dikkat etmemelerine ba¤l› olarak kazalar›n s›k görüldü¤ü yafllard›r.
Olgular›n %40.2’sinin sorumlu yak›n› babas›, %32.9’unun ise annesi idi. Her ne kadar günlük hayatta toplumumuzda çocuklardan anneler sorumlu olmakla beraber duygusal ve ataerkil tutumlar nedeni ile acil du-rumlarda babalar devreye girmektedir.
Literatürde çocukluk ça¤›nda düflmeler, trafik kazalar›, zehirlenmeler ve yan›klar acile en s›k baflvuru nedeni olarak belirtilmektedir (11-14). Bizim bulgular›m›zda
li-teratür ile uyumlu olarak düflmeler, zehirlenmeler, trafik kazas› ve yan›k fleklinde s›ralanmaktayd›. 0–59 ay yafl grubunda ilk s›rada yer alan baflvuru nedeni düflme, bek-lenen bir bulgudur. Çocuklar›n yeni yürümeye bafllad›¤› bu dönemde s›kl›kla merdivenden ya da yataktan düflme-ler fleklinde olmaktad›r. Bizim çal›flmam›zda da bu yafl grubundaki düflmeler s›kl›kla merdiven ya da yataktan düflme fleklinde idi. 120 ay ve üzeri grupta ise trafik ka-zas›n›n daha s›k görülmesi de beklenen bir bulgudur. Çünkü bu dönem çocuklar›n okul ça¤› dönemi olup ço-cuklar zamanlar›n›n ço¤unu ev d›fl›nda geçirmekte ve trafi¤e daha çok maruz kalmaktad›rlar. Yap›lan çal›flma-larda araç içi kazaçal›flma-larda en s›k yaralanma nedeni çocukla-r›n %97.0’sinin kurallara uygun oturmad›¤› ya da otur-tulmamas› olarak tespit edilmifltir (5). Kazalar önlenebi-lir olup bunun için aile ve toplum e¤itimi yap›lmal›d›r.
0-4 yafllar› aras›ndaki çocuklar›n daha çok kendi evle-rinde kazalara maruz kald›¤›, yafl artt›kça da ev d›fl›ndaki kazalar›n artt›¤› belirtilmektedir (15). Bu çal›flmada olay-lar›n %66.0’s› ev ya da ev çevresinde, %40.0’› ise ev d›fl›n-da gerçekleflmifltir. Türkiye'de ev kazalar›na iliflkin yap›-lan çeflitli araflt›rmalara göre tüm kazalar›n %18-25'ini ev kazalar›(ev ve bahçesinde olan) oluflturmaktad›r. Nite-kim 1990 y›l›nda Ankara il merkezindeki hastalar›n %22.7'sini ev kazalar›n›n oluflturdu¤u görülmüfltür. ‹s-tanbul' da 2001 y›l›nda 11 hastanede yap›lan bir araflt›r-mada acil vakalar›n 1/3 ünü ev kazalar›n›n oluflturdu¤u bulunmufltur. Bizim çal›flmam›zda bu oran›n yüksek ç›k-mas› sadece çocuk yafl grubu incelendi¤i için beklenen bir bulgudur. Bu tip kazalar› önlemek için çevresel ko-flullar›n iyilefltirilmesi, risk alt›ndaki toplumun kaza risk-leri, nedenleri ve koruma yöntemleri hakk›nda e¤itilme-si, bu amaçla kitle iletiflim araçlar›n›n kullan›lmas› ve sektörleraras› iflbirli¤inin sa¤lanmas›, ev kazalar›
konu-Tablo 3. En s›k baflvuru nedenlerinin cinsiyete göre da¤›l›m›
Erkek K›z Genel Toplam
Neden % Neden % Neden %
Düflme 29.3 Düflme 32.6 Düflme 30.2
Trafik kazas› 16.9 Zehirlenme flüphesi 18.5 Zehirlenme flüphesi 17.0
Zehirlenme flüphesi 14.9 Yan›k 12.8 Trafik kazas› 14.6
Yan›k 10.1 Trafik kazas› 11.0 Yan›k 11.0
sundan epidemiyolojik araflt›rmalar ve sürekli sürveyans yap›lmas›, etiyolojik ajan›n belirlenmesi, risk gruplar›-n›n tespiti ve korunma yollar›gruplar›-n›n belirlenmesi önem ta-fl›maktad›r (16-17).
Daha önce yap›lan baz› çal›flmalarda acil servise baflvu-rular›n en s›k yaz mevsiminde oldu¤u belirtilmektedir (11,18,19). Bizim çal›flmam›zda ise literatür ile uyumlu olarak olgular›n en s›k yaz (%32.8), en az sonbahar (%19.6) mevsiminde acil servise baflvurduklar› bulundu. Bu durum ülkemizde yaz mevsiminin tatil dönemi ol-mas›na ba¤l› olarak çocuklar›n ev d›fl›nda daha s›k bu-lunmalar› ve oyun oynamalar›na ba¤l› olabilir.
Olgular› baflvuru zaman›na göre da¤›l›m› incelendi¤in-de en s›k saat 16:00–24:00 aras›nda oldu¤u bulunmufltur. Literatür bilgilerinde de acil servise baflvurular›n en s›k bu saatlerde oldu¤unu göstermektedir (11,17). Bu saat genellikle ailelerin iflten eve döndü¤ü, bak›c›n›n evine dönme zaman› olup çocuklar›n da s›cak havalarda d›flar›-da oynad›klar›, kolayl›kla tehlike ile karfl› karfl›ya oldu-¤u zaman dilimidir. Ayr›ca bu zaman acil servislerde
ça-l›flan personel say›s›n›n az oldu¤u bir zaman dilimi olup acil servislerde gerekli araç, gereç, düzenlemelerin buna göre yap›lmas› gerekmektedir.
Olgular›n 7’sinin (%1.2) cinsiyeti, 10’unun (%1.7) ya-fl›, 93’ünün (%15.8) adresi, 93’ünün (%15.8) acil servise gelifl flekli, 80’inin (%13.6) sorumlu yak›n›, 3’ünün (%0.5) baflvuru nedeni, 6 vakan›n (%1) baflvuru zaman›, 121’inin (%20.5) ne flekilde sonland›¤› kay›tlara geçme-miflti. Sa¤l›k hizmetlerinin planlanmas›nda, verilen hiz-metlerin ve verimlili¤in de¤erlendirilmesinde ve hizmet verilen toplumun sa¤l›k düzeyinin belirlenmesinde ge-rekli olan bilgi tutulan kay›tlardan elde edilir (20). Hiz-met verilen her kurumda kay›t tutulmas› zorunlu olup özellikle adli vakalarda tutulun kay›tlar daha da önem-senmelidir. Bunun için mezuniyet öncesi ve sonras› dö-nemde ve özellikle acil personeline yönelik e¤itici semi-nerler düzenlenmeli, hasta haklar›n›n korunmas› kadar hekim haklar› aç›s›ndan da önemlidir.
KAYNAKLAR
1. Fincanc› fiK, Biçer ‹. Dosya 1 TTB-ATUD insan haklar› ihlallerinin önlenmesine yönelik adli t›p e¤itimi projesi. Adli T›p Bülteni 1997; 2(2):71–78. 2. Koç S, Çetin G, Kolusay›n Ö. Acil olgularda
heki-min yasal sorumlulu¤u ve adli t›p sorunlar›. Sen-drom 1994; 6:54–9.
3. Salaçin S, Tuncer ‹, Erkoçak EU. Türkiye’de me-zuniyet öncesi ve sonras› adli t›p e¤itiminin sorun-lar›. Adli T›p Dergisi 1993; 9(1–9):17-22
4. Erdemir DA, O¤uz Y, Elçio¤lu Ö, Do¤an H. Kli-nik Etik. KliKli-nik Uygulamalarda Etik Sorunlar. Nobel T›p Kitaplar› ‹stanbul, 2001:570–576. 5. Polat O, ‹nan›c› MA, Aksoy ME., Adli T›p Ders
Kitab›. Nobel T›p Kitabevleri Ltd. fiti, 1997:175–192, 240–244.
fiekil 1. Olgular›n baflvuru saatlerine göre da¤›l›m› Tablo 4. Yafl gruplar›na göre ilk befl baflvuru nedeni
0-59 ay 60-119 ay ≥120 ay
Neden % Neden % Neden %
Düflme 32.2 Düflme 34.5 Trafik kazas› 19.5
Zehirlenme flüphesi 21.2 Trafik kazas› 19.0 Zehirlenme flüphesi 15.0
Yan›k 13.0 Yan›k 9.8 Düflme 12.7
Trafik kazas› 10.1 Zehirlenme flüphesi 8.6 Yabanc› cisim batmas› 12.6
6. Hanc› ‹H. Hekimin Yasal Sorumluluklar› ve Hak-lar›. Toprak Ofset Matbaac›l›k Ltd. fiti., ‹zmir. 2. Bask›, 121–131.
7. Türkmen N, Akgöz S, Çoltu A, Ergin N. Uluda¤ Üniversitesi T›p Fakültesi acil servisine baflvuran olgular›n de¤erlendirilmesi. Uluda¤ Üniversitesi T›p Fakültesi Dergisi 2005; 31(1):25–29.
8. Bostanc› ‹, Sar›o¤lu M, Cinbifl M, Bedir E, Herek Ö, Akflit M A. Çocuk acil servise kabul edilen trav-ma olgular›n›n epidemiyolojik de¤erlendirilmesi. Ulusal Travma Dergisi 1998; 4(4):261–264.
9. Spady DW, Saunders DL, Schopflocher DP, Sven-son LW. Patterns of injury in children: a populati-on-based approach. Pediatrics 2004; 113(1):522-9. 10. Petridou E, Anastasiou A, Katsiardanis K,
Dessy-pris N, Spyridopoulos T, Trichopoulos D. A pros-pective population based study of childhood injuri-es: The Velestino Town Study. Eur J Public Health 2005; 15(1):9-14
11. Kurugöl Z, Mutlubafl F, Koturo¤lu G, Vardar F, Özk›nay F, Özk›nay C, Sözbilen M. Çocukluk ça-¤›nda kazalar ve zehirlenmeler. Ege Pediatri Bülte-ni 2001; 8(2):79–82.
12. Bulut M, Korkmaz A, Akköse fi, Balc› V, Özgüç H, Tokyay R. Çocukluk ça¤›ndaki düflmelerin epide-miyolojik ve klinik özellikleri. Ulusal Travma Der-gisi 2002; 8(4): 220–223.
13. Agran PF, Anderson C, Winn D, Trent R, Walton-Haynes L, Thayer S. Rates of pediatric injuries by 3-month intervals for children 0 to 3 years of age. Pediatrics 2003; 111(6 Pt 1):683-92
14. Hemmo-Lotem M, Danon Y. Childhood injuries in Israel: status and prevention strategies. Harefuah 2003; 142(8-9):609-11, 646, 645
15. Morrison A, Stone DH, Doraiswamy N, Ramsay L. Injury surveillance in an accident and emergency department: a year in the life of CHIRPP. Arch Dis Child 1999; 80(6):533-6.
16. www.cocukguvenl›k.com.tr/evde_cocuk.html eri-flim tarihi:10.02.2006
17. Bertan M, Güler Ç. Halk Sa¤l›¤› Temel Bilgiler.Gü-nefl Kitabevi, Ankara. 1997:462-472.
18. Gürsoy fiT, Çiçeklio¤lu M, Türk M, Sözbilen M. E.Ü.T.F acil servisine bir y›l içinde baflvuran hasta-lar›n sosyodemografik özelliklerinin ve baflvuru za-manlar›n›n de¤erlendirilmesi. Ege T›p Dergisi 1999; 38(2):109-112.
19. Yamamoto LG, Wiebe RA, Matthews WJ Jr. A one-year prospective ED cohort of pediatric trau-ma. Pediatr Emerg Care 1991; 7(5):267-74. 20. Öztek Z. Sa¤l›k Hizmetlerinin Sosyallefltirilmesi ve
Sa¤l›k Oca¤› Yönetimi. Palme Yay›nc›l›k, Ankara. 2004:329–345.
‹letiflim
Dr. Zeynel SÜTOLUK
Çukurova Üniversitesi T›p Fakültesi Halk Sa¤l›¤› Anabilim Dal› Adana E-posta: zsutoluk@cu.edu.tr
