De ri ve yu mu þak do ku en fek si yon la rý, he kim lik pra ti ðin de en sýk kar þý la þý lan en fek si -yon lar ara sýn da dýr. En fek si -yon epi der mi sin mik ro or ga niz ma ta ra fýn dan in vaz yo nu ile baþ lar ve et ki le nen de ri kat ma ný na gö re kli ni ði de -ði þir (Tab lo 1)1. Yer le þim böl ge si ne gö re ta ným
-lan mak la bir lik te en fek si yon lar da bir den faz la de ri kat ma ný nýn tu tu lu mu ola bi lir. De ri ve yu -mu þak do ku en fek si yon la rý ve sýk lýk la et ken mik ro or ga niz ma lar Tab lo 2'de ve ril miþ tir2.
Ým pe ti go
Et ke ni nin sýk lýk la A gru bu strep to kok, na di ren S.aureus ol du ðu yü ze yel bir en fek si yon dur. En sýk ço cuk lar da gö rü lür ve bu la þý cý dýr. Kü çük cilt trav ma la rý so nu cu sý cak ve nem li ha va lar da, yüz, bo yun ve eks -tre mi te ler gi bi vü cu dun açýk böl ge le rin de ge li þir. Kü çük ve zi kül ve eri tem le baþ la yan lez yon ký sa sü re de püs tü le dö nü þe rek rüp tü re olur. Pü rü lan akýn tý nýn ku ru ma sý ile al -Fatma Erbay APAYDIN
Acýbadem Bursa Hastanesi Enfeksiyon Hastalýklarý ve Klinik Mikrobiyoloji Bölümü, Bursa
Özet
De ri ve yu mu þak do ku en fek si yon la rý sað lýk hiz me ti nin su nul du ðu tüm ba sa mak lar da kar þý la þý lan en fek si yon lar dýr. Bu ol gu la rýn sað lýk ku -rum la rý na ilk baþ vu ru la rý sý ra sýn da ta ný al ma sý, te da vi le ri nin doð ru ve et kin plan lan ma sý, ge li þe bi le cek komp li kas yon la rýn ön len me si ve ge rek siz has ta ne ya týþ la rý nýn önü ne ge çil me si ba ký -mýn dan önem ta þý mak ta dýr. Bu der le me de de ri ve yu mu þak do ku en fek si yon la rý nýn sýk kar þý la þý lan kli nik form la rýn dan ba zý la rý, ta ný ve te da vi le ri açý sýn dan ai le he kim li ði pra ti ði ne kat ký oluþ -tu ra bil mek ama cý ile özet len miþ tir.
Anahtar sözcükler: Bi rin ci ba sa mak, ai le
he kim li ði, en fek si yon has ta lýk la rý.
Abstract
Skin and soft tissue infections are diseases that are encountered in every care stage where health service is provided. It is important to identify these cases during the first application to a health institution and plan the treatment accurately and efficiently for the prevention of possible complications and unnecessary hospi-talizations. In this review, some of the most common clinical forms of skin and soft tissue infections were summarized in order to contri-bute to practice of family medicine in terms clinical diagnosis and treatment.
Keywords: Primary health care, family
týn sa rý sý ku rut lar oluþ tu rur. Ayý rý cý ta ný da her pe tik en fek si yon lar ve su çi çe ði dü þü nül me li dir. Ta ný ve zi kül ler den alý nan ma ter ya lin gram bo ya lý mik ros ko bik de ðer len dir me si ve kül tür le ko nu lur. Te -da vi de, ku rut la rýn kal dý rýl ma sý, sa bun lu su ya -da an ti sep tik so lüs yon lar la sil me, to pi kal krem ve po mat la rýn kul la nýl ma sý sýk lýk la ye ter li dir. Sis te -mik te da vi ge rek ti ðin de kas içi ben za tin pe ni si lin Tablo1:Enfeksiyonlar ve etkilenen deri katmanlarý
Enfeksiyon
Suçiçeði, kýzamýk Mantar enfeksiyonlarý Ýmpetigo
Erizipel
Folikülit, fronkül, karbonkül Selülit Nekrotizan fasiit Myozit, gangren Derikatmaný Epitel Keratin tabakasý Epidermis Dermis Kýl folikülleri Subkütanöz doku Fasia Kas LezyonTipi Primer piyodermiler Ýmpetigo Folikülit Fronkül ve karbonkül Paroniþi Ektima Erizipel Þankýrlý lezyonlar Selülit
Gangrenöz selülit ve fasitler Nekrotizan fasiit Gazlý gangren
Primer deri lezyonunun sekonder bakteriyel enfeksiyonlarý Yanýklar
Eksfolyatif eritrodermi, ekzamatöz dermatit, Kronik ülserler, diyabetik ayak
Dermatofitoz
Hayvan ve insekt ýsýrýðý travmatik lezyonlar Suçiçeði, pemfigus gibi veziküler lezyonlar Süpüratif hidradenit
Ýntertrigo
Pilonidal ve sebase kist Pyoderma gangrenozum
Cilt lezyonlarý ile seyreden sistemik bakteriyel enfeksiyonlar Bakteriyemi Enfektif endokardit Listeriozis Leptospiroz Kýzýl sendromlarý Kýzýl
Haþlanmýþ deri sendromu Toksik þok sendromu
Paraenfeksiyöz, postenfeksiyöz sendromlar Purpura fulminans Eritema nodozum Eritema multiforme Diðer lezyonlar Eritrazma Nodüler lezyonlar Etkenler
S.aureus*, A grubu streptokoklar S.aureus, Candida,Paeruginosa** S.aureus
S.aureus, A grubu streptokoklar, Candida,Paeruginosa
A grubu streptokoklar A grubu streptokoklar
Bacillusanthracis,Treponemapallidum,Haemophilusducreyi,Francisellatularensis,Mycobacteriumulserans
A grubu streptokoklar, S.aureus,nadirendiðerpatojenler
A grubu streptokoklar, anaerop ve Enterobacteriaceae'nin mikst enfeksiyonlarý
Clostridium perfringens ve diðer klostridiumlar, Bacteroides, peptostreptokok, Klebsiella, Escherichia coli P aeruginosa, gram negatif çeþitli basiller, streptokoklar, S.aureus, Candida
S.aureus, A grubu streptokoklar
S.aureus, streptokoklar, koliform bakteriler, enterokoklar, Clostridiumperfringens S.aureus, A grubu streptokoklar
Pasteurellamultocida,Corynebacteriumdiphtheriae, S.aureus, A grubu streptokoklar S.aureus, A grubu streptokoklar
S.aureus, Proteus,koliform bakteriler, streptokoklar,Paeruginosa S.aureus, koliform bakteriler ve Candida
Peptostreptokoklar, koliform bakteriler, Bacteroides, S.aureus
S.aureus, peptostreptokoklar, Paeruginosa
S.aureus, A grubu streptokok, Neisseria,Salmonella,Haemophilusinluenzae
Viridans streptokoklar, S.aureus, grup D streptokoklar
Listeriamonocytogenes Leptospira
A grubu streptokok, nadiren S.aureus
S.aureus S.aureus
A grubu streptokok, pnömokok,Neisseriaemeningitidis, S.aureus
A grubu streptokok, Mycobacteriumtuberculosis,Mycobacteriumeprae,Leptospira,Yersiniaenterocolitica,
Legionellapneumophilia
A grubu streptokok
Corynebacteriumminutissimum Candida,S.aureus,Nocardia,Sporothrix
Tablo2:Deri lezyonlarý ve etken mikroorganizmalar
tek doz ve ya aðýz dan 10 gün sü rey le pe ni si lin V kul la ný la bi lir3.
Fo li kü lit
Kýl fol li kül le rin de ge li þen pi yo der mi dir. Lez yon, or ta sýn dan kýl çý kan, kü çük eri tem li, ka þýn tý lý püs tül -dür. Saç lý de ri de, sa kal böl ge sin de, kol tuk al týn da, bo yun, gö ðüs ön du va rý, ön kol ve kal ça lar da gö rü -lür. Kö tü hij yen, nem li sý cak ha va lar ko lay laþ tý rý cý fak tör ler dir. En sýk S.aureus et ken ol mak la be ra ber ha vuz kay nak lý olan lar da P. aeruginosa, ba ðý þýk lýk yet mez lik li ol gu lar da Candida et ken ola bi lir. Ta ný kli nik ile ko nu lur; püs tü ler lez yon lar dan gram bo ya ma ve kül tür ya pý la bi lir. Te da vi de lez yo nun te miz len me si, se rum fiz yo lo jik le pan su man ve to pi kal an ti bi yo tik li ya da an ti fun gal içe rik li po mat la rýn kul la nýl ma sý ge nel lik le ye ter li dir. Tek rar la yan inat çý ol gu -lar da sis te mik te da vi de 10 gün sü rey le se fa los po rin ve tet ra sik lin ler kul la ný la bi lir4, 5.
Fron külvekar bon kül
Fo li kü li tin de ri ve de ri al tý do ku da ya yý lým gös -ter me siy le olu þan enf la ma tu ar no dül ler fron kül ola rak isim len di ril mek te dir (Re sim 1). Çok sa yý da fron kü lün bir ara da ol ma sý da kar bon kül ola rak
aný lýr. Fron kül olu þu mun da ko lay laþ tý rý cý fak tör ler ara sýn da obe zi te, kon trol süz di ya bet, ste ro id kul la ný mý ve nöt ro fil fonk si yon de fek ti yer al mak ta -dýr. Yer le þim ye ri ge nel lik le bo yun, kol tuk al tý, yüz ve kal ça lar dýr. Fron kül sert, has sas, kü çük, kýr mý zý bir no dül ola rak baþ la yýp, að rý lý fluk tu as -yon ve ren ap se ye dö nü þür. Sýk lýk la ken di li ðin den dre ne olur, ba zen de da ha de rin do ku la ra ine bi lir. Kar bon kül ler da ha ge niþ, da ha de rin do ku lar da ve çok sa yý da en dü re lez yon lar ola rak sýrt, bo yun ve ba cak lar da or ta ya çý kar. Að rý, ateþ, lö ko si toz ve uzun sü ren en fek si yon lar da bak te ri ye mi ge li þe bi lir. Bak te ri ye mi ne de niy le os te omi ye lit, en do kar -dit gi bi me tas ta tik tab lo lar olu þa bi lir. Te da vi de bü yük fron kül ve kar bon kül ler de cer ra hi dre naj, ýlýk ve nem li pan su man ve sis te mik an ti bi yo tik te -da vi si uy gu lan ma lý dýr. An ti bi yo tik ola rak 10-14 gün sü rey le an tis ta fi lo kok kal et kin li ði olan se fa -lek sin, kot ri mak sa zol, klin da mi sin mak ro lid ler ter cih edi le bi lir6. Tek rar la yan en fek si yon du rum
la rýn da me ti si li ne di renç li S.aureus'un bu run ta þý -yý cý lý ðý nýn araþ tý rýl ma sý ve ta þý -yý cý lýk söz ko nu su ise mu pi ro sin ile 5 gün lük bu run içi to pi kal te da vi uy gu lan ma lý dýr7.
Ek ti ma
Ým pe ti go gi bi baþ la ya rak epi der mi se iler le yen bir en fek si yon dur. Eri tem li ze min de kü çük bül ya da püs tül olu þa rak ku rur ve sert bir ka buk oluþ tu rur. Ka bu ðun al týn da pü rü lan gö rü nüm de dü zen siz ke nar lý ül ser iz le nir. Trav ma, bes len me bo zuk lu ðu, al ko lizm ve kö tü hij yen ko lay laþ tý rý cý fak tör ler dir. Te da vi de hij ye nik ko þul la rýn sað lan ma sý, an tis ta fi lo -kok kal an ti bi yo tik le rin kul la ný mý öne ril mek te dir8.
Resim1:Fronkül
Eri zi pel
Eri zi pel (yý lan cýk) len fa tik tu tu lu mun ön plan da ol du ðu yü ze yel der mi sin tu tul du ðu bir en fek si yon dur. Yaþ ola rak kü çük ço cuk lar ve yaþ lý lar da, yer le þim ye ri ola rak alt eks tre mi te ler de (%7080) ve yüz -de da ha sýk göz le nir. Has ta lýk ateþ le bir lik te, sað lam de ri den be lir gin bir hat la ay rý lan, að rý lý, par lak kýr -mý zý, ödem li ve por ta kal ka bu ðu gö rü nü mün de bir lez yon ile baþ lar (Re sim 2). Komp li ke ol ma yan eri zi pel der mis ile sý nýr lý ka lýr ken, aðýr ol gu lar da bak -te ri ye mi, se lü lit, de ri al tý ap se ler, pur pu ra, bül ler ve nek roz ge li þe bi lir9, 10. Lö ko si toz ve erit ro sit se di men
tas yon hý zýn da art ma sýk gö rü lür. Ayý rý cý ta ný da her -pes zos ter en fek si yon la rý, kon takt der ma tit ve ya dev ür ti ker (ateþ ve ka þýn tý ol maz), Lyme has ta lý ðý nýn kü ta nöz lez yo nu eri te ma kro ni kum mig rans (að rý sýz ve ya vaþ iler le yen bir lez yon dur), dif füz enf la ma tu -var kar si nom lar ak la gel me li dir2.
Ol gu la rýn te da vi sin de 10 gün sü rey le, kas içi pro -ka in pe ni si lin 1-2x600.000 üni te/gün, oral pe ni si lin V 4x250-500 mg, bi rin ci ku þak se fa los po rin ler ve ya mak ro lid ler kul la ný la bi lir11. Ge nel du rum bo zuk lu ðu,
ateþ, kon füz yon, yüz tu tu lu mu olan, lo kal komp li kas yon lu, di ya bet, al ko lizm ve kalp has ta lýk lý ol gu lar ya -tý rý la rak te da vi edil me li dir12.
Þar bon
Þan kýr lý de ri en fek si yon la rý ara sýn da yer alan þar bon, dün ya da git tik çe aza lan en fek si yon lar dan bi ri -dir. Ame ri ka Bir le þik Dev let le ri'nde 2001 yý lýn dan son ra yýl da bir ol gu ola rak ra por lan mak ta dýr13. Tür ki
-ye'de kli nik ola rak de ri for mu, böl ge sel ola rak da Do ðu Ana do lu böl ge si ilk sý ra da yer al mak üze re tüm böl ge ler den þar bon ol gu la rý bil di ril mek te dir14, 15.
Þar bon Bacillusanthracis'in üç fark lý þe kil de alýn -ma sý so nu cu ge li þir. 1�En düs tri yel bu laþ -ma; bak te ri spor la rý ile kon ta mi ne ke çi ký lý, post, yün de ri ve ke mik gi bi hay van sal ürün le rin iþ len me si sý ra sýn da ger çek le þir. Bu bu laþ ma da de ri ve ak ci ðer þar bo nu olu þa bi lir. 2�Ta rým sal kö ken li bu laþ: En fek te hay van lar -la di rek te mas (ölen hay van -la rýn ke sil me si, de ri si nin yü zül me si, eti nin ký yýl ma sý vb.) ile þar bo nun de ri for mu, en fek te etin yen me si ile de gas tro in tes ti nal sis tem for mu olu þur. 3� La bo ra tu var da bak te ri ile ça lý -þýr ken edi ni len þar bon. Ül ke miz de bil di ri len ol gu lar sýk lýk la ta rým sal kö ken li dir. Yaz ve son ba har ay la rýn -da ol gu lar art mak ta dýr16, 17.
De ri þar bo nu, ol gu la rýn %95'ini oluþ tu rur. Bak te ri spor la rý nýn bü tün lü ðü bo zul muþ de ri den gir me sin den son ra or ta la ma 17 gün lük ku luç ka dö ne mi nin ar dýn dan gi riþ böl ge sin de ka þýn ma, yan ma ile baþ lar. Lez -yon lar yüz, bo yun, en se, el ler ve kol lar gi bi vü cu dun açýk böl ge le rin de gö rü lür. Kýr mý zý bir ma kül ve ký sa sü re de að rý sýz pa pül ge li þir. Lez yon hýz la bü yü ye rek et ra fý eri tem li ve ödem li, að rý sýz, or ta sý çö kük, içi sý vý do lu ve zi kül olu þur. Bir kaç gün için de ve zi kül için de ki sý vý bu la nýk la þa rak ma visi yah ren ge dö nü þür. Ve zi kül pat la ya rak or ta sý çö kük, kes kin ke nar lý ül ser ge li þir. Ýlk lez yon çev re sin de bir den faz la ve zi kül ay ný ge -li þim sü re ciy le olu þa rak þar bon püs tü lü nü oluþ tu rur Resim2:Yüzde erizipel lezyonu
(Re sim 3). Püs tü ler lez yon 6�9 cm bü yük lü ðü ne ula -þa bi lir, ska rý çev re le yen do ku ödem li ve eri tem li dir. Has ta lý ðýn þid de ti ne gö re ateþ, að rý lý len fa de no pa ti, len fan jit gö rü le bi lir. Skar olu þu mu ge nel lik le 7�10 gün de mey da na ge lir. Nek roz ta mam lan dýk tan son ra olu þan ka buk ay rýl ma ya baþ lar, skar do ku su bý ra ka rak, 2-3 haf ta da dü þer. De ri þar bo nu yer le þim ye ri ne gö re fark lý kli nik se yir gös te re bi lir. Pe ri or bi tal böl ge, bo yun ve gö ðüs ön du va rý na yer le þen lez yon lar da ge li þen ödem so lu num sý kýn tý sý ve aðýr tok se mik se yir göz le -ne bi lir18,19. Has ta lý ðýn ayý rý cý ta ný sýn da eri zi pel, se lü lit,
pri mer si fi liz þan ký rý, orf, tu la re mi dü þü nül me li dir. Ke sin ta ný lez yon dan ya pý lan di rek pre pa rat ta ba si lin gö -rül me si ve kül tür de üre til me si ile ko nur20.
Þar bon te da vi sin de pe ni si lin ler ilk ter cih edi le cek an ti bi yo tik ler dir. Ha fif va ka lar da pe ni si lin V 50 mg/kg/gün dört doz da, ge niþ lez yon lar da pro ka in pe ni si lin G gün de iki kez 800.000 üni te kas içi uy -gu lan ma lý dýr Pe ni si li ne aler ji si olan lar da mak ro lid gru bu an ti bi yo tik ler, dok si sik lin, klo ram fe ni kol, sip -rof lok sa sin kul la ný la bi lir. Te da vi sü re si 5-7 gün dür. Þar bon da cer ra hi mü da ha le uy gu lan maz2,8.
Se lü lit
Se lü lit tüm yaþ grup la rýn da gö rü le bi len de ri ve de ri al tý do ku su nun akut en fek si yo nu dur. He kim lik pra
-ti ðin de sýk kar þý la þý lan ve has ta ne ye ya týþ ne den le ri ara sýn da ilk sý ra lar da yer alan bir en fek si yon dur. Se lü lit ge li þi min de len fa tik tý ka nýk lýk ya da ve nöz yet mez -li ðin yol aç tý ðý ödem, de ri de ön ce den oluþ muþ ha sar, obe zi te gi bi fak tör ler pre dis po zis yon oluþ tur mak ta dýr. Trav ma, im pe ti go ya da ek ti ma gi bi de ri lez yon la rý, ül -se ras yon, ma -se ras yon, de ri nin fun gal in fek si yon la rý ve eg ze ma gi bi enf la ma tu ar der ma toz lar, cer ra hi uy -gu la ma lar de ri bü tün lü ðü nü bo za rak se lü li te ze min ha zýr la mak ta dýr. Da ha az sýk lýk la se lü lit, he ma to jen yol la ya da de ri al tý ap se si ve os te omi ye lit gi bi en fek si yon la rýn di rekt ya yý lý mý so nu cu ge li þe bi lir. Be ta he mo li tik strep to kok lar ve S.aureus se lü lit te en sýk rast -la nan et ken ler dir. Vü cu dun her han gi bir böl ge sin de oluþ mak la bir lik te, en sýk alt eks tre mi te ler de ge li þir. Kli nik ha fif ol gu lar dan aðýr bak te ri ye mik ol gu la ra dek de ðiþ ken lik gös te rir. Trav ma dan 1-2 gün son ra lo kal has sa si yet, að rý, ký za rýk lýk, ýsý ar tý þý, ödem, üþü me tit -re me ile yük se len ateþ ve böl ge sel len fa de no pa ti hýz la or ta ya çý kar. Lez yon sað lam de ri ile ay ný dü zey de dir ve kes kin sý nýr lar la ayý rý mý yok tur2, 8, 21. Se lü lit ta ný sý
anam nez ve kli nik bul gu lar la ko nur (Re sim 4). La bo -ra tu var da lö ko si toz ve nöt ro fil ha ki mi ye ti sap ta nýr. Mik ro bi yo lo jik ta ný da lez yon böl ge sin den alý nan ör ne ðin mik ros ko bik in ce le me si ve kül tü rü et ke ni be lir le
-Resim3: Þarbon püstülü
Kaynak:Dr. Hicran Güler, Medicalpark Hastane Kompleksi, Enfeksiyon Hastalýklarý ve Klinik Mikrobiyoloji Kliniði, Antalya
Resim4:Bacakta selülit lezyonu
me yön te mi dir22. Has ta lýk sey rin de bak te ri ye mi gö rü
-le bi lir23Has ta lý ðýn ayý rý cý ta ný sýn da eri zi pel (kes kin sý
nýr lý, par lak kýr mý zý lez yon dur), eo zi no fi lik se lü lit (lo kal ýsý ar tý þý ve has sa si yet sap tan maz), len fa tik me tas -taz gös te ren ade no kar si nom lar ve me me kan ser le ri dü þü nül me li dir8, 24. Has ta lý ðýn te da vi sin de et ke nin sap
-tan dý ðý ol gu lar da et ke ne yö ne lik ol mak üze re, pro ka in pe ni si lin G, am pi si lin sul bak tam, amok si si lin kla vu lo -nik asit, klin da mi sin, bi rin ci ku þak se fa los po rin ler 10-14 gün sü rey le kul la ný la bi lir8,13. Di ya bet li, kalp has ta
lýk lý ve ya ma lig ni te li ol gu lar da, ge nel du rum bo zuk lu -ðu, ge niþ lez yo nu olan ve ate þi de vam eden ol gu lar da da mar içi te da vi uy gu la ma sý ge rek li dir.
Nek ro ti zanfa si it,gaz lýgan gren
Nek ro ti zan fa si it, de ri, sub kü tan do ku lar ve fas -ya la rýn iler le yi ci nek ro zu ile ka rak te ri ze, -ya þa mý teh dit eden bir yu mu þak do ku en fek si yo nu dur. Fas
-ya nek ro zu de ðiþ mez bir bul gu dur25. Da ha çok ye
-tiþ kin ler de gö rül me si ne rað men ço cuk luk ça ðýn da
da gö rü le bi lir26. Has ta lýk da ha çok im mün sis te mi
bas ký lan mýþ, di ya bet li, aþý rý al kol tü ke ti mi olan, ma lig ni te li, kro nik kalp ve ak ci ðer has ta lýk lý, edi -nil miþ ba ðý þýk lýk yet mez lik sen drom lu, in tra ve nöz ilaç/uyuþ tu ru cu ba ðým lý sý, rad yo te ra pi ya da im -mün sis te mi bas ký la yý cý te da vi alan, mal nüt ris yon ve uzun sü re li nons te ro id an ti enf la ma tu ar ilaç kul -la nan ki þi ler de göz le nir27,28. Nek ro ti zan fa si it, ya
-nýk lar, trav ma, kro nik de ri has ta lýk la rý, ope ras yon son ra sý en fek si yon lar, do ðum, hay van ve ya bö cek ýsýr ma sý son ra sýn da ya da ba zý ol gu lar da bir ne den ol mak sý zýn ge li þe bi lir29,30. Lez yon lar vü cu dun her
-han gi bir ye rin de ola bil se de en sýk eks tre mi te ler, ka rýn du va rý ve pe ri ne böl ge sin de gö rü lür31.
Kli nik tab lo çok sa yý da bak te ri nin si ner jik et ki si ile oluþ mak ta dýr. Tip I nek ro ti zan fa si it te et ken ola rak, Bacteroides ve ya Peptostreptococcus gi bi, ana -erob en az bir bak te ri ya nýn da A gru bu strep to kok lar dý þýn da ki strep to kok lar ve bar sak bak te ri le ri rol oy nar. Tip II'de ise et ken A gru bu be ta he mo li tik strep -to kok lar dýr (he mo li tik strep -to kok gan gre ni)2.
En fek si yon, ha sar lý cil de bak te ri nin/bak te ri le rin di rek ino kü las yo nu ya da uzak bir en fek si yon oda -ðýn dan he ma to jen yol la fas ya ya yer leþ me si ile baþ lar. Cilt eri tem li, að rý lý, has sas, par lak ve ödem li dir. Eri -tem dif füz ya yý lým gös te rir, cilt te sert lik yok tur. 3-5 gün için de de ri nin ren gi ko yu la þa rak, ve zi kül ve bül ler ge li þir. Ve zi kül içi sý vý baþ lan gýç ta se röz iken he mo ra jik bir özel lik ka za nýr. Cilt al tý do ku ya bu dö -nem de en fek si yon yer leþ miþ tir. Yü ze yel fas ya ve yað do ku lar nek ro ze ola rak de ri al týn da kö tü ko ku lu sý vý bi ri ki mi ne ne den olur. Has ta lý ðýn 45. gün le rin de de -ri gan gre nöz gö rü nüm ka za nýr, si nir ler de ha sar lan ma so nu cu baþ lan gýç ta ki has sa si yet ye ri ni hi po es te zi-anes te zi ye bý ra kýr. Cilt al týn da gaz bi ri ki mi ne bað lý ola rak mu aye ne sý ra sýn da kre pi tas yon his se di lir. Et ken bak te ri le rin do la þý ma geç me si ile kli nik tab lo kö tü le þir. Ateþ, hi po tan si yon, þok, çok lu or gan yet mez -li ði ve ba zý ol gu lar da me tas ta tik ap se ler ge -li þir8.
Nek ro ti zan fa si it ta ný sý he ki min kli nik þüp he si ile ko nur. Ge nel ola rak ilk ya kýn ma la rý se lü lit ile ay ný dýr, þid det li lo kal að rý, ateþ ve tok se mi bul gu la rý nýn var lý ðý uya rý cý ol ma lý dýr. Mor ta li te nin yük sek -li ði (%6-76) ne de niy le te da vi hýz la baþ lan ma lý dýr32.
Te da vi de er ken dö nem de cer ra hi yol la nek ro tik do ku la rýn deb rid ma ný, pa ren te ral uy gun an ti bi yo te ra -pi, des tek te da vi si ve hi per ba rik ok si jen te da vi si yer alýr. An ti bi yo te ra pi de kris ta li ze pe ni si lin, al ter
-na tif ola rak klin da mi sin ter cih edi le bi lir. Bir den çok mik ro or ga niz ma nýn et ken ola rak dü þü nül dü ðü du rum lar da te da vi nin gram ne ga tif bak te ri le ri de kap sa ya cak klin da mi sin ve ami nog li ko zid ve ya se fa los po rin kom bi nas yo nu ya da am pi si linsul bak
-tam ola rak dü zen len me si uy gun dur8, 33.
Gaz lý gan gren de hýz la iler le yen, ha ya tý teh dit eden, klos ti rid yum lar (Clostridium perfringens) ta ra fýn dan oluþ tu ru lan bir en fek si yon dur. Par ça lý ký rýk lar, pe net ran ya ra lan ma lar, sep tik abor tus ve ar te ri yel yet mez lik li ol gu lar da ki eks tre mi te ya ra lan ma la rýn da ge li þe bi lir. Di abe tes mel li tus, lö se mi, ko lon kan se ri gi bi alt ta ya tan has ta lýk var lý ðýn -da trav ma ol ma -dan -da ge li þe bi lir34, 35. Ol gu la rýn
kli ni ðin de hi po tan si yon, ta þi kar di, ateþ ve ya hi po -ter mi, men tal du rum da de ði þik lik sa at ler için de ge li þir. Fi zik mu aye ne de cilt te renk de ði þik li ði, ödem, kre pi tas yon, pis ko ku lu akýn tý gaz lý gan gre -ni dü þün dür me li dir. Te da vi de am pu tas yo na dek gi de bi len cer ra hi deb rid man ve an ti bi yo te ra pi ve hi per ba rik ok si jen te da vi si nin hýz la plan lan ma sý
ve uy gu lan ma sý önem li dir8.
Di ya be tikayaken fek si yon la rý
Di ya be tik ayak en fek si yo nu, di ya be tik bir has ta da in fra mal le olar böl ge de ge li þen en fek si yon ola rak ta -ným lan mak ta dýr36. Di ya be tik has ta lar nö ro pa ti, vas kü
-ler yet mez lik ve nöt ro fil fonk si yon la rýn da ki bo zuk luk gi bi ne den ler le en fek si yon la ra yat kýn lýk gös te rir ler. En önem li risk fak tö rü pe ri fe rik nö ro pa ti var lý ðý dýr ve di ya be tik has ta la rýn %30�50'sin de mev cut tur. Pa ro ni þi, sel lü lit, mi yo zit, ap se, nek ro ti zan fa si it, sep tik ar trit, ten di nit ve os te omi ye lit, ge li þe bi le cek di ðer en fek si yon lar dýr, an cak en sýk di ya be tik ayak ül ser le ri
nin en fek si yo nu göz le nir. En fek si yon et ken le ri ara sýn da S au re us ve be ta he mo li tik strep to kok lar ilk sý -ra da yer alýr. Uzun sü re li ve iyi leþ me yen ya -ra lar da gram ne ga tif bak te ri ler, ana ero bik bak te ri ler,
P.aeru-ginosa ve man tar lar et ken ola rak sap ta na bil mek te dir.
Te da vi de 1�2 haf ta sü rey le amok si si lin-kla vu lo nik asit, klin da mi sin, bi rin ci ve ikin ci ku þak se fa los po rin ler, tri me top rimsul fa me tok sa zol, fu si dik asit ve ki -no lon lar kul la ný la bi lir37.
Isý rýk larveiliþ ki lien fek si yon lar
Isý rýk lar sýk kar þý la þý lan kli nik du rum lar dýr. Isý -rýk la rýn %90'ý kö pek ler ta ra fýn dan oluþ tu rul mak ta, in san ve ke di ýsý rýk la rý da gö rül mek te dir. Isý rýl ma son ra sý et ki le nen do ku de rin li ði ne gö re se lü lit, ap -se, sep tik ar trit, os te omi ye lit, sep sis, en do kar dit ge li þe bi lir. Mik ro or ga niz ma lar ara sýn da en sýk izo le edi len ler Pasteurellamultocida, sta fi lo kok lar, strep to kok lar, ana erob bak te ri ler ve ko ri ne bak te ri ler dir. En fek si yon la rýn %12'si dý þýn da alt -ta ba ðý þýk lýk yet mez li ði, de rin do ku ya ra lan ma sý söz ko nu su de ðil se, sis te mik en fek si yon bul gu la -rý, in san ýsý rýk la rý na bað lý el ya ra lan ma la rý ve ayak tan te da vi ye ya nýt sýz lýk yok sa has ta ne ye ya týþ ge rek li de ðil dir. Et ken le ri kap sa ya cak an ti bi yo te -ra pi de amok si si lin-kla vu lo nik asit, erit ro mi sin, azit ro mi sin, tet ra sik lin ler ve ki no lon lar ter cih edi -le bi lir. Te da vi nin 7�14 gün sür dü rül me si, ýsý rýk ne de ni ne gö re te ta noz ve ku duz pro fi lak si le ri nin unu tul ma ma sý ge rek li dir38.
Sü pü ra tifhid ra de nit
Sü pü ra tif hid ra de nit apok rin bez le rin kro nik, tek rar la yan enf la ma tu ar bir has ta lý ðý dýr. Has ta lýk
apok rin ter bez le ri nin bu lun du ðu in ter tri gi nöz böl ge ler de yer le þir. En sýk tu tu lum böl ge le ri ak sil -ler, in gu inal ve pe ri ne al böl ge dir. Bu nun dý þýn da pe ri anal böl ge, uy luk la rýn iç yü zü, me me al tý ve ge ni tal böl ge yi de tu ta bi lir. Has ta baþ lan gýç ta et ki len miþ böl ge de ha fif bir ra hat sýz lýk ve ka þýn tý his se der. Ta ki ben að rý lý en dü re pa pül ve de rin sub ku -tan no dül ler ge li þir. Da ha son ra no dül ler sü pü re olur ve kö tü ko ku lu akýn tý dre ne olur. Lez yon lar ge nel lik le tam ola rak iyi leþ mez ve nüks ler sýk gö -rü lür. Lez yon la rýn ge li þi min de bak te ri le rin ro lü tar týþ ma lý dýr, an cak bak te ri yel en fek si yon lez yo -nun ge niþ le me si ve skar ge li þi mi için risk fak tö rü oluþ tu ra bi lir. Ol gu la rýn ya rý sýn da akýn tý dan mik ro or ga niz ma (sta fi lo kok lar, E.coli,Proteus vs) izo le edi lir. Has ta lý ðýn ra hat sýz edi ci ol ma sý ne de niy -le te da vi de nen me li dir. Me di kal te da vi ge nel lik -le er ken ev re de ve ya ha fif has ta lýk ta öne ri lir. Sis te mik an ti bi yo tik ler, to pi kal an ti bi yo tik ler, an ti sep -tik ler ve kom pres ler le kli nik dü zel me sað la na bi lir. Oral ve to pi kal klin da mi sin ile ba þa rý lý so nuç lar sað lan dý ðý bil di ril miþ tir. Fark lý te da vi yak la þým la rý da (sip ro te ron ase tat, ste ro id, azo ti opü rin, inf lik si mab, cer ra hi, la zer uy gu la ma sý) ol gu su na gö -re de nen mek te dir. Ki lo ve ril me si, dar giy si ler den ka çý nýl ma sý, ýlýk ban yo ve to pi kal te miz le yi ci ajan lar te da vi ye des tek amaç lý öne ri le bil mek te
-dir39, 40, 41.
Eri te mano do zum
Eri te ma no do zum (EN), enf la ma tu ar no dül le -rin en sýk gö rü len ti pi dir. Kli nik ola rak 1�10 cm ça pýn da, pal pas yon la has sas, sý cak, eri tem li sub -ku tan no dül ler dir. Ti pik ola rak ba cak ön yü zün de yer le þir ler, 3-6 haf ta içe ri sin de ken di li ðin den, skar sýz ola rak iyi le þir ler. Has ta lý ðýn ta ný sýn da kli -nik bul gu lar ge nel lik le ye ter li dir. EN et yo lo ji si ilaç lar, en fek si yon lar, tü mör ler ve enf la ma tu ar has ta lýk la rýn yer al dý ðý ol duk ça ge niþ bir spek trum
gös te rir, %32�72 ora nýn da idi opa tik tir42. Ye tiþ kin
-ler de et yo lo ji de ilaç lar, tü ber kü loz, sar ko idoz, enf la ma tu ar ba ðýr sak has ta lýk la rý, Beh çet sen dro mu ve ma liyn has ta lýk lar sap tan mak ta dýr. Ço cuk -lar da en sýk ne den Ame ri ka ve Av ru pa'da A gru bu be ta he mo li tik strep to kok (AGBHS) en fek si yon -la rý iken; dün ya nýn di ðer ül ke le rin de tü ber kü loz, AGBHS ve mi ko tik en fek si yon lar dýr. Ül ke miz de EN'nin en sýk ne de ni nin ço cuk lar da AGBHS en fek si yon la rý, ye tiþ kin ler de ise AGBHS en fek si -yon la rý ve tü ber kü loz ol du ðu bil di ril miþ tir43. Te da
vi de ol gu la rýn is ti ra ha tý ve ýs lak kom pres ye ter li -dir. Öz gül te da vi, alt ta ya tan ne de ne yö ne lik tir. Cid di ve ya tek rar la yan EN'da in do me ta zin ve ya nap rok sen gi bi an ti enf la ma tu ar ilaç la rýn fay da lý ol du ðu bil di ril miþ tir44.
1 MS Dryden. Comp li ca ted skin and soft tis sue in fec ti on. Jo ur nal of An ti mic ro -bi al Che mot he rapy 2010; 65(3):35-44.
2- Pas ter nack MS, Swartz MN. Cel lu li tis, Nec ro ti zing fas ci itis, and sub cu ta ne ous tis sue in fec ti ons. Man dell GL, Ben nett JE, Do lin R (eds)).In fec ti ous Di se -ases, 7th ed. Churc hill Li ving sto ne, Phi la delp hia 2010;1289-1312. 3- Bis no AL, Ste vens DL. Strep to coc cal in fec ti ons of skin and soft tis su es. N Eng
J Med 1996; 344:240-245.
4- Stul berg DL, Pen rod MA, Blatny RA. Com mon Bac te ri al Skin In fec ti ons. Utah Val ley Fa mily Prac ti ce Re si dency, Pro vo, Utah. Am Fam Physi ci an 2002; 66(1):119-125.
5 Ay de mir EH. Der ma to lo jik En fek si yon lar ve Der ma to lo ji de An ti bi yo tik Kul la ný mý. Cer rah pa þa Týp Fa kül te si Sü rek li Týp Eði ti mi Et kin lik le ri Sem poz -yum Di zi si 2008; 61:165-170.
6 Ste vens DL, Bis no AL, Cham bers HF, et al. Prac ti ce gu ide li nes for the di ag no -sis and ma na ge ment of skin and soft-tis sue in fec ti ons. In fec ti ous Di se ases So ci ety of Ame ri ca. Clin In fect Dis 2005; 41(10):1373-1406.
7- Rea gan DR, Do eb be ling BN, Pfal ler MA, et al. Eli mi na ti on of Co in ci dent Staph ylo coc cus au re us Na sal and Hand Car ri age with In tra na sal App li ca ti -on of Mu pi ro cin Cal ci um Oint ment. Ann In tern Med 1991; 114:101-106. 8 Do ða nay M, Yýl dýz O. De ri ve De ri al tý Do ku su nun Bak te ri yel En fek si yon la rý. Will
-ke Top çu A, Söy le tir, Do ða nay M (edi tör ler). En fek si yon Has ta lýk la rý ve Kli nik Mik ro bi yo lo ji. 3. Bas ký. No bel Týp Ki ta bev le ri, Ýs tan bul 2008;1269-1282. 9- Kra sa ga kis K, Va lac his A, Ma ni ata kis P, et al. Analy sis of epi de mi ology, cli ni cal
fe atu res and ma na ge ment of ery si pe las. Int J Der ma tol 2010 49(9):1012-1017. 10- Kra sa ga kis K, Sa mo nis G, Va lac his A, et al. Lo cal comp li ca ti ons of ery si pe las: a study of as so ci ated risk fac tors. Clin Exp Der ma to 2010; 24: 1365-2230. 11- Kra sa ga kis K, Sa mo nis G, Ma ni ata kis P, et al: Bul lo us ery si pe las: Cli ni cal
pre sen ta ti on, staph ylo coc cal in vol ve ment and met hi cil lin re sis tan ce. Der ma -to logy 2006; 212:31-35.
12 Ber nard P. Pri mary and se con dary hos pi ta li za ti on cri te ria. Ann Der ma tol Ve -ne re ol 2001 128:363-367.
13- Ing lesby TV, O'To ole T, Hen der son DA, et al. Ant hrax as a Bi olo gi cal Wea pon. Up da ted Re com men da ti ons for Ma na ge ment. JA MA 2002; 287:2236-2252. 14- En gin A, Elal dý N, Dök me taþ Ý, Ba ký cý MZ, Ka ya Þ, Ba kýr M. Tür ki ye'de Ýç
Ana da olu Böl ge si'nde de ri þar bo nu: 39 eriþ kin ol gu nun ir de len me si.Tür ki ye Kli nik le ri J Med Sci 2010; 30(3):1032-1038.
15- Oz kurt Z, Par lak M, Tas tan R, et al. Ant hrax in eas tern Tur key, 1992-2004. Emerg In fect Dis 2005; 11(12):1939-1941.
16 Do ða nay M. Ýn san lar da þar bon. Do ða nay M, Al týn taþ N (edi tör ler). Zoo noz -lar: Hay van lar dan Ýn san la ra Bu la þan En fek si yon lar. Bi lim sel Týp Ya yý ne vi, An ka ra 2009:37�51.
17- Oz kurt Z, Par lak M, Tas tan R, Din ler U, Sag lam YS, Oz yu rek SF. Ant hrax in eas tern Tur key, 1992-2004. Emerg In fect Dis 2005; 11(12):1939-1941. 18- Roc he K, Chang M, La za rus H: Cu ta ne ous ant hrax in fec ti on. N Engl J Med
2001; 345:1611.
19- Me riç M, Will ke A. Geb ze'de Þar bon. Ýn fek Derg 2008; 22 (1): 1-9. 20- Qu inn CP, Turn bull P. Ant hrax. In: Col li er LH, Ba lo vas A, Suss man M (eds).
Top ley�Wil son's Mic ro bi ology and Mic ro bi al In fec ti ons, vol 3, Bac te ri al In -fec ti ons, Lon don: Ed ward Ar nold 1998;799-808.
21 Ba kýr M, Elal dý N. Se lü lit ve eri zi pel. In: Ar man D, Ulu soy S, eds. Cilt ve Yu
mu þak Do ku En fek si yon la rý nýn Te da vi si En fek si yon Has ta lýk la rý Di zi si. An -ka ra: Bi lim sel Týp Ya yý ne vi 2004;27-39.
22- Dur va nel T, Auc kent ha ler R, Roh ner P, et al: Qu an ti ta ti ve cul tu res of bi opsy spe ci mens from cu ta ne ous cel lu li tis. Arch In tern Med 1989; 149:293-296. 23 Tur han Ö, Sa ba R, Ön güt G, Yal çýn AN, Ma mý koð lu L. Bir Üni ver si te Has
-ta ne sin de Ýz le nen 68 Se lü lit Ol gu su nun De ðer len di ril me si. Kli mik Der gi si 2006; 19(3):114-116.
24- Öz türk DB, Gür büz Y, Kuþ cu F, ve ark. Se lü li ti Tak lit Eden Ýki He ma to lo jik Ma lig ni te Ol gu su. Kli mik Der gi si 2009; 22(3):97-99.
25- Wil son B. Nec ro ti zing fas ci itis. Am Surg. 1952; 18(4):416-431.
26- Wil son HD, Hal te lin KC. Acu te nec ro ti zing fas ci itis in child ho od. Re port of 11 ca ses. Am J Dis Child 1973; 125(4):591-595.
27- Öz ge nel GY, Akýn S, Kah ve ci R, Öz bek S, Öz can M. Nek ro ti zan fa si it li 30 has ta nýn kli nik de ðer len dir me si ve te da vi so nuç la rý. Ulus Trav ma Acil Cer -ra hi Derg 2004; 10(2):110-114.
28 Uluð M, Çe len MK, Ge yik MF, Ho þoð lu S, Ayaz C. Ýn tra müs kü ler Ýn jek si -yon Son ra sý Ge li þen Nek ro ti zan Fa si it Ol gu su ve Li te ra tü rün Ýr de len me si. Kli mik Der gi si 2009; 22(3):103-105.
29- Gre en RJ. Nec ro ti zing fas ci itis. Chest 1996; 110(1):219-229.
30- Ri ef ler J, Mo la vi A, Schwartz D, Di Nu bi le M. Nec ro ti zing fas ci itis in adults due to gro up B strep to coc cus. Re port of a ca se and re vi ew of the li te ra tu re. Arch In tern Med 1988; 148(3):727-729.
31- He ad ley AJ. Nec ro ti zing soft tis sue in fec ti ons: a pri mary ca re re vi ew. Am Fam Physi ci an 2003; 68(2):323-328.
32- Si mo nart T. Gro up A be ta-hae moly tic strep to coc cal nec ro ti zing fas ci itis: early di ag no sis and cli ni cal fe atu res. Der ma to logy 2004; 208:5-9. 33- Pak su M, Ka lay cý AG, Okur E, Öz türk F Nek ro ti zan Fa si it: Na dir Bir ol gu.
O.M.Ü. Týp Der gi si 2006; 23(3):101-105.
34 Pas ter nack MS, Swartz MN. Myo si tis and Myo nec ro sis. Man dell GL, Ben -nett JE, Do lin R (eds). In fec ti ous Di se ases, 7th ed. Churc hill Li ving sto ne, Phi la delp hia 2010; 1313�1322.
35- Bur ke MP, Opes kin K: Non tra uma tic clos tri di al myo nec ro sis. Am. J Fo ren sic Med Pat hol 1999; 20:158-162.
36 Lipsky BA, Be rendt AR, De ery HG et al: Di ag no sis and tre at ment of di abe -tic fo ot in fec ti ons, Clin In fect Dis 2004; 39(7):895-910.
37- Diz bay M. Di ya be tik ayak en fek si yon la rý. AN KEM Derg 2010; 24(2):144-149. 38- Ka ra kaþ A, Ýl han H, Tur han V. Hay van ve in san ýsý rýk la rý: Pro fi lak si ve te da vi yak la þým la rý. Türk Hij yen ve De ney sel Bi yo lo ji Der gi si 2010; 67(3):153-160. 39- Gö nül M, Gül Ü. Hid ra de ni tis Sü pü ra ti va. Türk Der ma to lo ji Der gi si 2009;
3:9-12.
40 Sla de DEM, Po well BW, Mor ti mer PS. Hid ra de ni tis Sup pu ra ti va: pat ho ge ne -sis and ma na ge ment. Br As soc Plas tic Surg 2003; 56:451-461.
41- Wi se man MC. Hid ra de ni tis Sup pu ra ti va: a re vi ew. Der ma tol Ther 2004; 17:50-54.
42- Adý þen E, Þe ker Ü, Gü rer MA. Eri te ma No do zum da Et yo lo jik Fak tör ler. Türk derm 2008; 42:113-117.
43- Cen giz AB, Ka ra A, Kan ra G, Seç me er G, Cey han M. Ery the ma no do sum in child ho od: eva lu ati on of ten pa ti ents. Turk J Pe di atr 2006; 48:38�42. 44- Mert A. Ery te ma no do sum: 9 ye ars ex pe ri en ce. Cer rah pa þa J Med 2002;
33:47�59.
