Beslenm e ve D iyet D ergisi / J . N u tr. and D ie t., 17 r 83 - 9 2, 1988
MENSTRUASYON D EV R ELER İN İN KADINLARIN AĞIRLIK, B E SL E N M E ALIŞKANLIĞI, FİZYOLOJİK VE PSİK O LO JİK
DURUMLARINA E T K İSİ
Doç. Dr. M eral AKSOY* / Dyt. E fsun SEM ERCİ**
A n k a ra ’n ın çeşitli se m tle rin d e o tu ra n 198 k a d ın ın m e n stru a sy o n d e v relerin d e fizyolojik ve psikolojik d eğ işik lik le ri ile b eslen m e a lışk a n lık la rı a r a ş tır m a d a in c e le n m iştir. D e n ek lerin y aş ve a ğ ırlık la rı ile m e n s tru a s y o n sü re ve sık lığı a r a s ın d a korelasy on b u lu n m u ş tu r. D evrelere b a ğ lı o lara k , b ü y ü k b ir ço ğ u n lu k ta g ö rü len fiziksel ve p sik o 'o jik ceğişik lik - lc rin m e n s tru a s y o n öncesi ve s ıra sın d a önem li ol d u ğ u s a p ta n m ış tır . B u n la rın b a şın ’a sin irlilik , s ı k ın tı, ödem , k o n stip asy o n , d iy a re ve a ğ n g elm ek te d ir. Y em ek yem e alışk a n lığ ı ise; d ö n em lerde öğün s a y ıs ın d a değişm e, m e n stru a sy o n d a n önce ve s ır a s ın d a k a r b o n h id r a tlı, s o n ra sın d a ise, p ro te in li g ı d a la r ın tü k e tim in d e a r tış g özlenm iştir. E n e rji alım ı v e ağ ırlık , m e n stru a sy o n so n ra sın d a , d iğ er d ö n em le re g ö re a z a lm ıştır. D önem lere bağ lı olarak , tü k e tile c e k d iy e tte b ilin ç li değ işik lik ler yapılm ası, göz le n e n olum suz b u lg u la n kısm en d e olsa a z a lta c a k tır.
G İR İŞ
M en stru asy o n ; y a şla n 13-45 a rasın d ak i fertil, sağlıklı ve gebe o lm ay an tü m k a d ın la n n k a ra k te ristik norm al fo n ksiyonudur. En sık o la ra k 28 g ü n d e b ir g örülüp, b irk aç günden, b ir h aftay a k a d a r devam e d e r (1). H o rm o n düzeylerinin organizm ada değişm esi ile il gili o la n b u olay, fo lik ü la r (proliferatif) ve lu teal (sek retu ar) o la ra k iki faz h a lin d e d ir. F azlard a önem li rol oynayan h o rm o n lar; fo lik ü ler s ilu m u la n h o rm o n (FSH ), lu tein leştirici h o rm o n (LH), ö s tro je n ve p ro g e ste ro n d u r. H ipofiz ve h ip o talam u s bezlerinin, ö v e rle r ve
ute-(*) H. Ü. B e sle n m e ve D iy etetik B ölüm ü Ö ğ re tim Üyesi. (**) D iy etisy en .
8 4 Aksoy, M., Semerci, ru s u n h o rm o n la r aracılığı ile k a rşılık lı etk ileşim i de ovulasyonu o lu ştu ru r. Çevre k o şu lları, ısı - ışık, s tre s ve b eslen m e h o rm o n sal gısını etk ilerk en ; h o rm o n la r d a v ü c u tta çeşitli d eğ işik lik ler o lu ştu ru rla r; iştah , v ü cu t ısısı, b ö b re k - b a ğ ırsa k fo n k siy o n la rın d a olduğu gibi.
Düzenli b ir m e n stru a sy o n d ö n em in in k u ru lm a sın ı sağlayan fak tö rle r a ra sın d a k işin in b eslen m e d u ru m u ve alışk an lığ ı b a ş ta gelir. B atı tip i diyetle b eslen en k a d ın la rın , v e je te ry a n la rm ve A frika k a d ın ın ın m e n stru asy o n fa z ların d a p la zm ala rın d a b irib irle rin d e n fa rk lı LH, ö s tro je n ve a n d ro je n düzeyleri old u ğ u s a p ta n m ış tır (2). E t tü k e tim fazlalığının m e n stru a sy o n sü re sin i u z attığ ı d a ra p o r e d ilm iştir (3). Plazm a ö stro je n düzeyi ile kilo alım ı ve işta h a ra sın d a b ağ lan tı k u ru ld u ğ u d a b ilin m e k te d ir (4). B esin tü k e tim in d e ise, genellikle k a rb o n h id ra tlı g ıd a la rd a d eğ işm eler old u ğ u ra p o r edil m iş tir (4).
M en stru al sik lu sa bağlı o la ra k o rg a n iz m ad a m eta b o lik deği şik lik le r de o lm a k ta d ır. M en stru asy o n sıra sın d a m e ta b o lik hız d ü ş m ek ted ir. S ik lu su n 11-17. gü n leri a ra sın d a id r a r a zo tu d ü şerk en , 6 ve 11. g ü n leri a ra sın d a ise, yükseldiği ra p o r e d ilm iş tir (5). M enst ru asy o n s ıra sın d a çinko (Zn), b a k ır (Cu) ve m agnezyum (Mg) k a y ıp la rın a ra stla n m ış olup, en b ü y ü k kayıp ise, gü n d e 1.4 m g ile de m ir (Fe)’d ir (6). Y apılan a ra ş tır m a la rd a b u k ay b ın an em i o lu ş tu r m adığı (an o rm al k a n a m a olm adığı ta k d ird e ) b e lirtilm e k te d ir (7).
Y u k arıd ak i bilg ilere d a y an ılara k b u a ra ştırm a , T ü rk k a d ın ın ın m e n stru a sy o n a bağlı d ev relerd e o rg a n iz m asın d a k i ve b eslen m e alış k a n lık la rın d a k i d eğ işik lik lerin ne o ld u ğ u n u açıklığa k a v u ştu rm a k am acı ile p la n la n m ıştır.
ARAŞTIRMA YÖNTEM İ ve ARAÇLARI
A raştırm ad a, A n k ara’n ın K eçiören, M am ak, Cebeci - Bahçe- lievler ve Ç ankaya sem tlerin d e o tu ra n , y a şla rı 1 6 -4 8 a ra sın d a de ğişen 198 k ad ın , olasılıksız ö rn ek seçim i ile ta k ib e alın m ıştır.
M en struasyon d ö n em leri o rta la m a siklus 28 gün k ab u l edile rek , p e riy o tta n b ir h a fta önce, p eriy o t sırası ve b ir h a fta so n ra sı o la ra k üç dönem e a y rılm ıştır. B u d ö n em lere a it p sik o lo jik ve fiz y o lo jik d eğ işik lik ler s o ru ş tu rm a y ö n tem i ile sa p ta n m ış tır. 198 k a d ın a ra s ın d a n g ö n ü llü 30 kişide, (yarısı dü şü k , diğ er v arisi iyi
sos-M EN S T R U A S Y O N V E E T K İ L E R İ 85 yo-ekonom ik d u ru m d a olan) h e r dönem de olm ak üzere üç günlük b e sin tü k e tim i, ağırlık, vü cu t ısısı ölçüm leri y ap ılm ıştır. Aynı k işi le rd e b u a ra d a fizyolojik ve psik o lo jik değişiklikler de gözlenm iş tir. V eriler, yüzde a lın arak , «Khi-kare» ve «E şler a ra sı fark ın önem lilik» te stleri u y g u lan arak değ erlen d irilm iştir.
BULGULAR
B u ç alışm a d a yaş o rta la m a sı 27.7 yıl olan deneklerin, % 2.5’i- n in o k u m a - yazm a bilm ediği, % 13.5’inin ilk, % 72’sinin o r ta eği tim ve % 12’sin in ise y üksekokul m ezunu o ld u k ları sap ta n m ıştır. Ç oğunluğu (% 39.5) öğren cilerin o lu ştu rd u ğ u b u g ru b u n % 30.5’i m em u r, % 23.5’i ev h an ım ı, % 4 'ü işçi ve °/o 2.5’i serb est m eslek sa h ib id irle r. Boy u zu n lu ğ u n a göre ağ ırlık d u ru m ları değerlendirildi ğ in d e (8), n o rm a l ağırlığ a sahip, şişm an vc zayıf kad ın o ra n la n sı ra y la % 41.5, % 30.5, % 19 o la ra k b u lu n m u ştu r. D eneklerin °/o 63’ü aile p la n la m ası uygulam ayıp, % 2'si hap, % 15’i sp iral ve % 20’si d iğ er m e to tla rı u y g u la m a k tad ırlar.
B u a ra ş tır m a d a m en stru asy o n u n sıklığı ve süresinin kişinin yaşı ve ağ ırlığ ı ile ilişkili olduğu, b u ilişkilerin derecesinin de ista tistik se l o la ra k önem li olduğu sa p ta n m ıştır (Tablo 1), (p < 0.001).
T a b lo 1 : D e n ek lerin Y aş, M en stru asy o ıı Sıklığı. Süresi ve A ğırlıkları A ra sın d a k i K o relasy o n O rta la m a D eğer (X) K orelasyon K a tsa y ısı (r) t Değeri P D eğeri Yaş (yıl) 27.7 0.95 41.76 < 0.001 M enst. sık lığ ı (g ü n ) 23.1 1.76 17.08 < 0.001 M en st. s ü re si (g ü n ) 5.1 2.08 16.0 < 0.001 A ğırlık d u ru m u (kg) 56.8
M en stru a sy o n d ö n em lerin e bağlı o larak kişilerde psikolojik ve fizyo lo jik d eğ işik lik ler olduğu b elirtilm iştir. Psikolojik değişik lik le rin b a ş ın d a sin irlilik , huzursuzluk, sıkıntı, k a b a ve se rt olm a g e lm e k ted ir. A ra ştırm a n ın k ap sam ın a giren bu b u lg u ların gö rü l d ü ğ ü d en ek ler, gö rü lm ey en lere o ra n la önem li derecede çoğunluk ta b u lu n m u ş tu r (T ablo 2) (p < 0.01 -0.001).
Tablo 2 : Dönemlere Bağlı Olarak İzlenen Psikolojik Değişiklikler*
M e n s t r u a s y o n
Ö ncesi S ıra s ı S o n rası
P sik o lo jik D eğişiklikler S ayı % S ayı % Sayı %
S in irlilik 114 58 71 36 8 4 (X* = 130.6 p < 0.001) H uzursuzluk 13 7 37 19 3 2 (X2 = 27.5 p < 0.001) S ık ın tı 24 12 37 19 7 4 (X - = 22.2 p < 0.001) K a b a ve s e rt 13 7 21 11 4 2 (X-’ == 11 p < 0.01)
* Kha k a re d e ğ e rle ri se m p to m la rın g ö rü lm e d iğ i k iş ile rle k a r ş ı l a ş t ı r ı l m a
y a p ıla ra k h e sa p la n m ış tır.
D önem lere bağlı o la ra k g ö rü len fizyolojik d e ğ işik lik le r ise, vü cu t ısısın ın ve tuz - su alim in in a rtm a sı, b u n a bağlı o la ra k ödem , k on stip asy o n veya diyare, a ğ n , b u la n tı ve iş ta h değ işik liğ id ir. Bu bulguların hepsinin g ö rü lm e skılığı, g ö rü lm ey en lere g ö re yine önem li dereced e y ü k se k tir (T ablo 3) (p < 0.01 - 0.001). D önem lere bağlı o la ra k besin tü k e tim sık lığ ın d a d a ön em li d ereced e öğ ü n sa y ıları a ra sın d a k ay m alar g ö zlen m iştir (T ablo 4) (p < 0,001).
Tablo 3 : Dönemler® B ağlı O la ra k İz le n e n F izy olo jik D eğ işik likler* (n : 198)
F izyolojik D eğişiklil M e n s t r u a s y o n Ö ncesi i S ayı % S ırası S ayı % ! S o n ra sı Sayı % V ücu t ısısı 56 28 58 29 13 7 (X2 = 39 p < 0.001) T uz tü k e tim i 7 4 17 9 7 4 (X2 = 6.8 p < 0.01) Sıvı alım ı 56 26 77 39 12 6 (Xa = 59 p < 0.001) Ö dem 140 71 84 42 12 6 (X2 = 94 p < 0.001) K o n stip asy o n 54 27 33 17 16 8 (X - := 23.7 p <; 0.001) D iyare 16 8 49 25 12 6 (X2 := 36.4 p < 0.001) Ağrı 151 71 139 70 19 10 (X2 = 143 p < 0.001) B u la n tı 88 44 96 48 7 4 (X2 := 107 p < 0.001) İ ş ta h 43 22 41 21 15 8 (X= := 70.3 p < 0.001)
• K h i k a r e d e ğ e rle ri s e m p to m la rın g ö rü lm ed iğ i d e n e k le rle k a r ş ıla ş tırm a y a p ıla ra k h e s a p la n m ış tır.
MENSTRUASYON VE ETK İLERİ 8 7
Tablo 4 : Dönemlere Bağlı Olarak Besin Tüketim Sıklığı
M e n s t r u a s y o n
Ö ncesi S ırası S o n rası
Ö ğün S ayısı Sayı % Sayı % Sayı %
2 ve d a h a az 25 13 34 16 10 5
3 ve 1 166 83 168 79 183 02
5 ve d a h a fa z la 9 5 10 5 7 3
(X= := 15.7 p < 0.01)
Tem el b esin g ru p la rın ın tü k etim lerin e bakıldığında ise, sebze ve m evva g ru b u h e r dönem de b irin ci sırayı alırken, y u m u rta - et g ru b u o n u ta k ip etm iş, ancak m en stru asy o n sonrası b u grup ile b a k liy a t - tah ıl g ru p la rın ın tü k etim leri a rtm ıştır. B una k arşın şe k e r ve ta tlı g ru b u tü k e tim i m en stru asy o n öncesi arta rk e n , m enst ru a sy o n so n ra sı azalm ıştır. D önem lere göre besin gru b u tü k etim leri a ra sın d a k i değişm eler ista tistik se l o larak ö n em lid ir (p < 0.001).
T a b lo 5 : D ö n e m lere B ağlı O la ra k S ıklıkla T ü k etilen Besin G ru p ları
B esin G ru b u M e ıı s t r u a s y o n Ö ncesi Sayı % Sırası Sayı % S onrası Sayı % S ü t ve tü re v le ri 73 12 73 12 71 12 Y u m u rta - e t ve tü re v le ri 136 23 126 21 150 25 B a k liy a t - ta h ıl 63 10 78 13 90 15 Sebze - m eyve 213 35 215 35 230 38 Yağ - y ağ lı g ıd a la r 20 3 19 3 26 4 Ş e k e r - t a t l ı l a r 102 17 96 16 40 6 (X2 = 38.6 p < 0.001)
E n e rji tü k e tim in in en yüksek olduğu devre m en stru asy o n sırası o lu p , b u n u m e n stru asy o n öncesi ta k ip etm ek ted ir. M enstruasyon s o n ra sın d a ise .önceye göre önem li derecede en erji alım m d a düşm e g ö rü lm e k te d ir (p < 0.001). M enstruasyon sırası ile öncesi a rasın d a işe önem li fa rk lılık y o k tu r,
8 8
Aksoy, M ., Semerci, E.
Tablo 6 : Dönemlere Bağlı Olarak Deneklerin Enerji Tüketimleri
M en stru a sy o n k k a l/g ü n ( n : 30) X ± SD t D eğeri P D eğeri Ö ncesi 1280 ± 79 0.41 > 0.05 S ırası 1312 ± 51 2.72 < 0.02 S o n ra sı 1183 ± 14 6.74 < 0.01
D önem lere bağlı o la ra k değişen e n e rji tü k e tim i; su, tu z alım ı ile ödem , k o n stip asy o n diyare, b u la n tı, iş ta h a rtış ın ın g ö rü lm esi k işi le rin a ğ ırlık d eğ işim lerin e y a n sım a k ta d ır. A ra ştırm a d a k i d en ek lerin ağ ırlık la rı m e n stru a sy o n ö n cesi ve s ıra sın d a a rta rk e n , s o n ra sın d a o rta la m a 0.5 k g ’lık a za lm a g ö sterm iş o lu p , b u azalm a e şle ra ra sı önem lilik te stin e gö re m e n stru a sy o n öncesi ve sıra sı değeriyle k a r şıla ştırıld ığ ın d a önem li b u lu n m u ş tu r (p < 0.01).
T ablo 7 : D ö n em lere B ağ lı O la ra k D e n ek lerd e G ö rü le n A ğ ırlık D eğişim i M e n stru a sy o n (n : 30) A ğırlık X ± SD t D eğeri P D eğeri Ö ncesi 59 ± 0.08 0.13 > 0.05 S ırası 59 ± 0.07 2.76 < 0 .0 1 S o n rası 58.5 ± 0.06 4.43 < 0.01 TARTIŞMA
D eneklerin m e n stru a sy o n sık lık ve sü re le rin in y a şla rı ve a ğ ır lık la rı ile önem li d ereced e ilgili o ld u ğ u s a p ta n m ış tır (T ablo 1). Ya şa bağlı o la ra k h o rm o n sentez ve salg ılam asın ın değiştiği b ilin m e k te d ir. A yrıca m e n stru asy o n d ü zen in in v ü cu t ağ ırlığ ı ile v ü cu t yağı o ra n la rın a bağlı olduğu d a s a v u n u lm a k ta d ır (2). A ra ştırm a n ın k a p sam ın a g iren k a d ın la rın % 39.5'i s ta n d a rtla ra gö re şişm an b u lu n m u ştu r. D enekler a ra sın d a sp o rc u o lm ad ığ ın a gö re fazla k ilo la r b ü yük b ir o lasılık la yağ d o k u su n d an g elm ek ted ir. S tres de m e n stru a s yon düzeninde önem li rol oynayan b ir e tk e n d ir. D eneklerin b ü y ü k b ir çoğunluğu ev lerin in d ışın d ak i dü n y a ile tem as h a lin d e d irle r. B u d a h e rk e ste old u ğ u gibi, g ru p ta d a s tre s y a ra tm a k ta d ır.
M en stıu a sy o n u n k işin in ru h sa l d u ru m u n a da e tk i e ttiğ i b ilin m ek te d ir. B u çalışm ad a d a d en ek lerin ço ğ u n d a sin irlilik , h u zu rsu zlu k , sık ın tı, k a b a ve s e rt o lm a h a lle rin e m e n stru asy o n d ö n em lerin e bağlı o la ra k ra s tla n m ış tır (T ablo 2). S in irli o lm a hali d ö n em lerd e b irin c i sıray ı a lm a k ta d ır. M en stru asy o n öncesi b u g erilim in m agnezyum
M EN S T R U A S Y O N V E E T K İ L E R İ 89 (Mg) yetersizliğine bağlı olduğu sav u n u lm ak ta d ır çünkü; in trasellu - la r Mg düzeyi p re m e n stru a l tansiyonlu k işilerd e n o rm a lle re g ö ıe d ü şü k b u lu n m u ş tu r (9). M enstruasyon öncesi gerilim li k işilerd e Mg a lım ın d a ve em ilim in d e azalm a olduğu veya b ö b re k le rd e n atım ın a rttığ ı b e lirtilm ek te d ir. A raştırm ad a biyokim yasal b u lg u la ra bakıl- m a m a sm a k a rşın , d en ek lerd ek i gerilim belki de yine aynı nedenden o lu şm a k ta d ır. M en stru asy o n sonrası, diğer dönem lere göre en sakin dön em o la ra k gözlenm iştir.
M en stru asy o n sik lu su n d a h o rm o n ların etkisine bağlı o larak vü c u t ısısın d a değişm eler o lm a k ta d ır (10). Bu değişm eye, a ra ştırm a m ızd a sik lu s öncesi ve sıra sın d a ra stla n m ıştır. P ro lak tin in doğrudan etk isi ile su, sodyum .potasyum b irik im i olduğu, dolayısı ile ödem e yol açtığ ı ra p o r e d ilm iştir (11).D önem lere bağlı o larak a ra ştırm ad a tu z a lım ın d a (o ran o la ra k yüksek o lm am ak la b erab er) a rtış olm uş tu r. Sıvı atım ın d ak i a rtış ve ödem d u ru m u ise; sik lu stan önce ve s o n ra k i d ö n em lerd e önem li derecede a rtm ıştır. M enstruasyondan önce, d e n ek le rin b ü y ü k b ir k ısm ın d a kabızlık, sırasın d a diyare göz lenm iş, s ik lu sta n hem önce hem de sırasın d a ise, ağrı ve bulan tın ın y ü k sek o ra n d a olduğu d ik k ati çekm iştir. M enstruasyon siklusunu y ö n eten fa k tö rle rin e n d o k rin o rijin li o lm aları, b u h o rm o n ların he defi o la n bazı d o k u ve o rg a n la rın fonksiyonlarını değiştirebilm ek ted ir. Bu p eriy o d ik değişikliği g ö steren e n önem li o rg an lard an biri sin d irim siste m id ir. Bazı ülk elerd ek i k a d ın la rd a m ide boşalm asında değişiklik (12), ve genellikle de in testin al sistem le ilgili o la ra k kons tip asy o n ve d iy are g ö rü lm ek te d ir ( 13). A raştırm am ızdaki den ek ler de de in te stin a l sistem le ilgili değişikliklere çoğunlukla ra stlan m ış tır (Tablo3).
Y ap ılan b ir a ra ştırm a y a göre k ad ın lard ak i gıda alım ı ö stro je n düzeyi ile ilgili olup, düzey d ü şü k oldu ğ u n d a gıda alım ın d a artm a , y ü k seld iğ in d e ise azalm a o lm a k ta d ır (4). B una göre ovulasyonda iş ta h ta azalm a g ö rü lecek tir. P rem en stru al iştah a rtışı ise, k arb o n h id ra t to le ra n sın a b a ğ la n m ıştır (11). B u a ra ştırm a d a da sik lu stan önce ve s ıra sın d a iş ta h ta a rtm a o lm u ştu r. Öğün sayısındaki değişm e ise, bu b u lg u y u d o ğ ru la m a m a k ta d ır (Tablo 4). S ik lu stan önce ve sıra sın da sik lu s s o n ra sın a gö re beş öğün ve d ah a fazla yem ek yiyenlerin sayısı iki - ü ç kişi a ra sın d a o y n am ak tad ır. T üketilen enerjiye b a k ıl d ığ ın d a ise, sik lu sta n so n rak i dönem önem li derecede d ü ş ü k tü r (T ablo 6). Ö ğün say ısın d ak i değişm e diğer b u lg u lara göre ters olm a sın a k a rşın , ö ğ ü n lerd e tü k etilen m ik ta rla r a rtm a k ta d ır.
90 A k so y , M ., S e m e rc i, E S ik lu su n d ö n em lerin e bağlı o la ra k , tü k e tile n b esin tü rlerin d e de değ işm eler olduğu d ik k a ti ç ek m iştir. Sebze ve m eyva tü k e tim in e k a rşı iste k h e r d ö n em d e b irin ci sıray ı a lırk e n , şek e r ve ta tlıla ra k a r şı istek m e n stru asy o n öncesi a rtm ış, m e n stru a sy o n so n ra sı ise, yu m u rta , e t ve tü re v le rin e k a rşı o lan iste k a r tm ış tır (T ablo 5). P lin er ve F lem ing'in (14) a ra ş tırm a la rın a göre, k a d ın la rın lu teal ve foliku- la r fazda şek erli m ad d e iste k leri glikoz yük lem esi ile ö lçüldüğünde, m en stru asy o n öncesi isteğ in a rttığ ı g ö zlen m iştir. D iğer b ir a r a ş tır m aya göre de p o s t/p r e m e n stru a sy o n d e v re lerin d e k a rb o n h id ra t ali m in in % 51.6 ve °/o 56.4 o ra n ın d a o ld u ğ u b e lirtilm iş tir (4). P ro tein den zengin g ıd a la ra k arşı isteğ in m e n stru a sy o n d a n s o n ra a rtış nede ni belki de b u dö n em d e g e re k sin m e n in a rtm a s ın d a n ileri g elm ekte d ir. B atı tip i diyet v erilen k a d ın la rd a m en ap o z ö n cesin d e ö stro je n d üzeylerinde a rtm a olduğu, F S H 'd e azalm a old u ğ u s a p ta n m ış tır (2). D iğer ta ra fta n sik lu su n h e rh a n g i b ir d ev resin d e p ro te in ve yağ alı- m ın d a değişm e o lm ad ığ ın ı d a sa v u n a n la r b u lu n m a k ta d ır (4, 15).
B esin alım ı ve v ü cu t a ğ ırlığ ın d a a rtış ın lu teal fazda, fo lik u la r fazdan d a h a fazla olduğu; sik lu su n b a şla m a sın d a n önce, ovulasyon- d an so n ra k i g ü n lere göre o rta la m a gü n d e 500 k k al d a h a fazla tü k e tildiği ra p o r e d ilm iş tir (16). B ir b a şk a çalışm ad a, m e n stru a sy o n d a n önceki 7. gün ile 10. gün a ra s ın d a bazal m etab o lizm a hızı d a a rtm a k ta d ır. E şit e n e rji h a rc a m a sın d a % 8 - 16 o ra n ın d a a rtm a o ld u ğ u sa p ta n m ış tır (17). B u d ö n em d e p ro g e ste ro n se k resy o n u n u n a tım ı da a rtm a k ta d ır. Bu d u ru m belki de a ra ş tırm a d a k i d e n ek le rd e m e n s tru asyon öncesi ve s ıra sın d a g ü n lü k e n e rji a lım ın d a ö nem li derecede a rtm a y a neden o lm u ş o la b ilir (T ablo 6), B esin tü k e tim in e bağ lı o la ra k e n e rji ah ırım d ak i a rtm a , su tu tu lm a sı, e le k tro lit dengesindeki değişm e, d ev relere göre v ü cu t ağ ırlığ ın d a d a değ işm elere n ed en ola b ilm e k te d ir. H e r ne k a d a r m en stru asy o n öncesi k a d ın la rın gerçek te şişm an lam ad ığ ı, an cak şişm an lad ığ ı h issin e k a p ıld ık la rı sö y len irse de (11) b u a ra ş tırm a d a m e n stru asy o n öncesi ve so n ra sı a ra s ın d a de n ek lerin a ğ ırlık la rın d a a rtış o lm u ş tu r (T ablo 7). A ğırlık a rtış ı h issi ne k ap ılm a Ceylan ve D em ir’e göre (11) p ro g e ste ro n u n düz k a sla rd a re la k sa n etk isi ve k o lo n d a kilo a rtış ı olm aksızın d o ğ ru d a n gaz dis- ta n siy o n u o la ra k a ç ık la n m a k ta d ır.
B u bilgilerin ışığı a ltın d a m e n stru a sy o n d a n önce; kolay to le ıe edilebilecek sulu, y a rı sulu m in e ra lle rd e n zengin, b ir h a fta ö nce de o rta dcrcced c k a rb o n h id ra t ve e n e rji alim in i a rttır m a , m e n s tru a s yon so n ra sı da; p ro te in d e n zengin hay v an sal g ıd a la rın tü k e tilm e si, şik â y e tle rin a za lm a sın d a k ısm en de o lsa v a ra rlı olacağı söylenebilir.
M EN S T R U A S Y O N V E E T K İ L E R İ 91 S U M M A R Y
T H E EFFEC T OF MENSTRUAL CYCLES ON BODY VVEİGHT, NUTRİTİO N AL HABITS AND PHYSIOLOGY - PSYCHOLOGY
OF WOMEN
Aksoy, M., Sem erci, E. C hanges in physiology an d psychology, as well as n u tritio n a l h a b its o f 198 vvomen living in d ifferen t p a rts of A nkara have been in v e stig ate d d u rin g th e m e n stru al cyclcs. A c o rrelatio n \vas found betvveen age - vveight and m e n stru al d u ra tio n - frequency of sub- je e ts. P hysiological an d psychological changes before and during m e n s tru a tio n h av e been found to b e statistically significant. The c o m m o n ly seen ones betvveen th ese changes are iıritab ility , distress, o ed em a, p ain , c o n stip a tio n an d d iarrea. T heir n u tritio n al habits d u rin g th e eyele h av e been also changed. B efore and durin g mens- tra tio n , an in erease is o b serv ed in c arb o h y d rates consum ption bu t a fte r m e n stru a tio n , th is in erease is seen in p ro tein consum ption. M oreover, en ergy in ta k e as vvell as vveight of th e su b jects vvere also in e re ase d b e fo re an d d u rin g m e n stratio n com paring to th a t of the b e fe re m e n s tra tio n value. M aking a su itab le changes of consum ed d ie t d u rin g m e n stru a l eyeles m ay be helpful to dim inish som e com- p lic a tio n s seen com m only.
K A Y N A K L A R
1 — A non : M e n s tru a s y o n (Adet, Ay h a li), A na S ağlığı ve Aile P la n la m a sı El K ita b ı, TC, SSYB, H ıfz ıssıh h a O kulu T. Eği. Tek. Mer. Pro. 2. B askı, ss. 9 - 146, A n k a ra , 1982.
2 — G orbaczevvski, P. H., H elm on, P., H uskisson, J., S poronpise, E.,
W y n d er, L. : D iet, L ifesty le a n d M e n stru a l A ctivity, Ara. J. Clin. N utr.. 33 : 1192 - 1198, 1980.
3 — H ill, P., G orbaczew ski, L. : D iet M odification of M e n stru a l A ctivity 'n R u ra l B lock S o u th A fricans, Fed. Procee. 43 (4) : 912, 1984.
4 — D a lv it, S. P. : T h e E ffe c t of th e H u m an M en stru a l Cycle on N u trie n t I n ta k e , P hysiol. a n d B ehav.. 31 : 209 - 212, 1983.
5 — A n o n : C h a n g e s in N itro g e n a n d E nergy M etataolism D u rin g th e M e n s tru a l Cycle, N u tr. Rev. 41 : 116, 1983.
6 — W HO S c ie n tific G ro u p on N u tritio n a l Aneuıies, WHO T ech. R eport. Ser. G e n ev e, 187 : 15, 1959.
9 2 Aksoy, M., Semerci, E
7 — P ekcan, H. : D em ir Y etersizliği A nem isi ve A det G örm e, E rciyes Üniv. G ev h er N esibe T ıp F ak. Mec., 1 : 163 - 167, 1979.
8 — B aysal, A., G üneyli, U„ B ozkurt, N„ K eçecioğlu, S., Aksoy, M. : D iyet El K itab ı, H. Ü. Y a y ın la rı (A /3-4), A nk ara, 1983.
9 — A brahom , G. E., L ub ron, M. M. : S eru m a n d R ed Celi M agn esium Le vels .in P a tie n ts W ith P re m e n s tru a l T en sio n , Am. J. Clin. N utr., 34 : 2364 - 2366, 1981.
10 — M orton, J. H„ A dditon, H„ A ddison, R. G., H u n t, Ll, S ulllvan , J. J. A. : A Clinâcal S tu d y of P re m e n s tru a l T en sio n , Am. J. O b stet. G ynecol. 65 : 1182 - 1191, 1953.
11 — C eylan, A., D em ir, C. : P re m e n s tru a l S en drom , K a d ın - D o ğ u m Der., 1 : 167 - 171, 1985.
12 — H orow itz, M. e t al. : T h e N orm al M e n s tru a l Cycle H as no E ffe c t on G a stric Emptylmg, B rit. J. O b stet. G ynecol. 92 (7) : 743 - 746, 1985. 13 — G ürgüç, A. : M e n s tru a l Siklus, Jin e k o lo jik E n d o k rin o lo ji, K a r ta l M at.
s. 122 - 144, A n k ara, 1983.
14 — P lin e r, P., F lem in g, A. S. : Food In ta k e , B ody W e ig h t a n d S w eetn ess P re fe re n c e s Ö ver th e M e n s tru a l Cycle in H u m ans, Physiol. B ehavior,
30 (4) : 663 - 666, 1983.
15 — W u rtm a n , J. J. a n d B aum , M. J. : E stro g e n R educes T o ta l Food a n d C a rb o h y d ra te I n ta k e B u t n o t P ro te in I n ta k e in F e m a le R a ts, P hysiol. B ehav., 24 : 823 - 827, 1980.
16 — D alvit, S. P. : T h e E ffe c t of th e M e n stru a l Cycle on P a tte r n s of Food In ta k e , Am. J. Clin. N utr., 34 : 1811 - 1815, 1981.
17 Webb, P. : 24 H o u r E n erg y E x p e n d itu re a n d th e M e n stru a l CycJe, Am. J. Clin. N utr., 44 : 614 - 619, 1986.
