A. tl. Vet. Fak. Der."
40 (3): 323-335 1993
ANKARA KEÇİLERtNDE GEBELİGİN 92 - 97. GÜNLERİNDE
ELDE EDİLEN ULTRASONOGRAFİK BULGULAR
Şükrü Küpiülü'
Rıfat Vural' çetin Kılıçoğlu2
Seliın Aslanı
Hakkı İzgür2 Ultrasonographic ,'esults between days 92 and 97 of gestation in Angora goats
Su.nımary: In this sturfy, twenry seven Angora goats were seleeted to diagnose the pregnanC)!, to count tlıe feta! numbers and to measure the fetal parameters between da,}'s 92 and 97 of gestatiort using B-mode real-time ultrasonongraphy with 5mHz transduea.
The pregnanC)' and the fetal numbers results were compared with the laparatomie results. Af ter the laparatomie, twenry fiue Angora goats were found as pregnaril (the acwraC)! rate
%
100), two Angora goats were foundas nonpregrtant (the aCCl/racyrate % 100) alZd three goats were not deter-mineri twinfetus (the accuracy rate
%
O) between da;;:s92 and97 af ter mating.The biparietal diameter of the head, the width of rib with its intercostal space, the diameters of the rye, the trunk and placentomes of the pregnant Angom goats (between da)'s 92 and 97 of gestation) were measured using electronic lillear distance calipers on thefrozen screen and were defermined as3 . 33 :l: O. 16,
2. i1 :l: 0.12,0.98 :l: 0.15, 3.00 ~.i::0.19 and 2.00 ::!-: 0.24. (X:::!::S,
cm) respectively.
It can be coııcluded that the ıneasurement of the .fetal parameters between days 92 and 97 of gestation in Angora goats could be supported to the arraıı-gement of the breed-based gestation charts.
Özet: Bu çalışmada, yirmi yedi Ankara keçisi, 5mHz transdueer li
B-mode real-time ultrasonografi kullanılarak gebelik tesbiti, ve gebeliğin 92-97. günleri arasında fötiis sayısı ve fetal parametrelerinin belirlenmesi amacı ile seçildi.
Doç. Dr., .A.Ü. Veteriner Fak. Do~um ve Rep. Has!. Bilim Dalı, Ankara. 2 Prof. Dr., A.t:r. Veteriher Fak. Doğum ve Rep. Hast. Bilim Dalı, Ankara.
324 Ş. KÜPLÜLÜ - S. ASLAN - R. VURAL - ç. KIUÇOGLU - H. İZGÜR
Çalışma)'a alınmı Ankara keçilerinde gebelik durumu ve fiitiis sa)'zsz daha sonra )'apılaız laparatomi sonuçları ile karşılaştmldı. Yapılan laparatomi sonuçlarına gijre 25 keçide gebelik pozitif (doğruluk oranı
%
100) ve ikikeçide gebelik negatif (a'o,~ruluk oranı
%
100) bulunurken 3 keçide gcbeliğin92 -:-97. giinleri arasında bulunan ikiz gebelik tesbit edileml'di (doğruluk
oranı
%
O). Gebe Ankara keçilerinde ultrasunografik gö'rüntii dondurutarakelekıron kliperler vasıtası ile yavrunun kafatası, kostal mesafe (interkostal aralıklarla birlikte), orbit(1, truTikus ve ptasentom boyutları ölçüldü. Bu boyutlarsırası);la3.33
==
0.16,2.11 ::ı:: 0.12,0.98::l:: 0.15,3.00 ::tO. 19ve 2. 00 ~i~0.24 (X :r: S, cm) olarak belirlendi. Sonuç olarak, Ankara
keçilerinde gebeliğin 92-97. gÜhleri arasında fö'tüs parametrelerinin belir-lenmesinin ırka özgü gebelik kartlarının hazırlanma.Hızda bi{yük katkısı olacağı kanısına varıldı.
Giriş
Real time ultrason0grafi muayene tekniği ile eveil hayvanların
tamamında gebclikler erken dönemde saptanabilmektedir (2, 12,
16). Gebcliğin erken dönemin.de tam, uterus sıvılarıp.lll., am nion
kesesinin ve em briY0Jl.un görüntülenrnesi ile yapıldığı
bildirilmekte-dir (2, 12, 13, 16). İleri gcbcliklerde ise fötüsüı1•karakteristik yapısı
ve plasentomların kolaylıkla saptanabilmesi, tanıyı
kolaylaştırmakta-dır (2, 12, 16).
Büyük hayvanlarda daha çok rektal yol, küçük hayvan.larda ise
abdominal yolla yapılan u.ltrasonografi teknikleri tercih edilmektedir
(2, 16). Keçilerde rektal yolla ultrasonografik tanı yönterr.i, bu
hayvanlarda genital yapının abdominal boşluğa sarkık olmasından
ve rektum yaralanır'.alarından dolayı erken gebdiklerde dahi önerilme
rnektcdir (2, .12). Küçük ruminantlarda gebelik tap.ısı arr.acı ile
kul-lanılan abdominal transducerlerin, gebcliğin erken ve orta
dönerr.-lerinde 5mHz, son dönemdönerr.-lerinde ise 3mHz gücünde olması gerektiği
bildirilmektedir (2).
Mevsimsel poliöstrik hayvanlarda gebcliğin erken dönemde
saptanması, gebe olmayanların çiftleşme mevsirr.i geçmeden
belir-lenerek sağıtımlarının yapılması açısından önemlidir. Aynı zamanda
bir çok araştırıcı (2, 10, 16), keçilcrde ultrasonografik muayene
yöntemi ilc hidrometra olgularının kolaylıkla saptanabileceğini
vurgulamışlardır.
Buere! (2) ve Russel (12), keçilerde erken gebeliklerde amnion
ANKARA KEÇiLERiNDE VE GEBELİGiN BELLİ BiR DÖNEMiNDE... 325
görüntülendiğini; gebeliğin :-15. gününden itibarer. fötal kalp atımı,
fötal hareketlilik, fötüs yapıları ve ossifikasyonun gebelik tanı ölçütü
olarak alınabileceğini vurgulamışlardır.
Yapılan bir çok ara~tırmada (4, 5, 6, IL, 13, 14, 17), gebelik
dönemlerine göre elde edilen ultrasonografik görüntülerin gebelik
yaşının belirlenmesi amacı ile kullanılabileceği gösterilmiştir.
Sütçü keçilerde kuruya çıkarılma zamanının ayarlanabilm.esi
için fötal yaşın belirlenmesi önem kazanmaktadır (4).
Keçilerde fötal geli~n'.e' hızı, fötüs büyükıüğü ve fötüs sayısı,
gebeliğin orta döneminde ırkıara göre belirgin farklılıklar
oluştur-m.aktadır (4, 5).
Haibcl ve ark. (5) ve Kahn ve ark. (8), fötüs yaşının
belirlen-rp.esinde kafatası, trunku.s, kostalar arası uzunluk, ekstremite
boyut-ları, orbita ve plasentom çaplarının sıklıkla ölçülen yapılar olduğunu
bildirmi~lerdir. Kafatasını!'. ölçülmesinde asim.etrik bipariyatel eksen,
tru.n\usta gövdenin en geniş iki nokta aralığı, kostaların. ölçümünde
ise interkostal aralıklarla birlitc 4 kostayı içine alan uzaklık
değer-lendirilmcktedir (4, 7, 8).
Bı! çalı~manın amacı; Ankara keçilerinde gebcliğin 92-97.
günleri arasında gebeliğe ait plasentom. ve fötüs yapılarının
ultra-sonografik görüntü özelliklerinİil saptanm.asıdır.
Materyal ve Metot
Bu çalışmanın hayvan m.ateryelini, Hacettepe Üniversitesi Tıp
Fakültesi Deneme Hayvanları Ünitesine ait, aynı ırkla çiftleştirilmiş,
ç.iftlcştirm" tarihleri kayıt edilmiş ve yaşları 3-7 yaş arasında değişen
27 Ankara Keçisi oluşturmuştu.r.' Çalışmada elektronik ölçüleri
bulunan, 5mHz transducer ve printer donanımlı B-Mode real-tirr.ı.e
u1trasonografi cİhazl kullanıldı.
Muayene esnasında saptanabilen kafatası, orbita ve.
plasentom-larda en geniş çap, trunkusta ise en son kostanın yüksekliği veya göğüs
kafcsinin ~n geniş noktası, kostalar arası boyutlarda ise dört kostayı
kapsayan (inter-kostal aralıklar dahil) doğru, ölçü kriterleri olarak
alındı.
Mu~yene Şekli
Çalışmaya ait hayvan materyalini sağ ingio-abdorr.ı.inal
326 Ş. KüPLüLü - S. ASLAN - R. VURAL - ç. KIUÇOGLU - H. İZGÜR
ultrasonik jel sürülmüş transducer traş edilen bölgeye uygulandı.
Yapılan bu muayene ile hayvanların gebe olup olmadıkları ve ikizlik
durumları saptanmaya çalı~ıldı. Gebelik saptananlarda
ultrasonog-rafik görüntü donduruldu, fötüsün kafatası, trunkı~s, orbita ve
pla-sentom boyutları ile kostalar arası uzaklık, ultrasonografi cihazına
ait elektronik ölçüler ile saptandı.
Değerlendirme
Aynı hayvanlar ultrasonografik muayeneden hemen sonra
pe-diatrik amaçlı experimental bir çalı~mada kullanıldı. Bu amaçla
hayvanlara genel anestezi altında laparotorni ve histerotomi
uygu-landı. Operasyon esnasında gebclik ve ikizlik bulguları kontrololarak
alınıp ilk yapılan ultrasonografik muayene bulguları ile
kaqıla~-tınldı.
Bulgular
Çah~maya. alınan ve ultrasonografik muayenesi yapılan 27
keçiden 25'inde gebelik pozitif (+), 2'inde gebelik negatif (-)
bulunurken, u1trasonografik muayene yapılan keçilerin hiçbirinde
ikizlik saptanamadı. Kontrololarak alınan laparatomi bulgularında
ise 3 keçide ikiz gebeliğe rastlandı. Laparatomi sonrası elde edilen
gebelik bulguları ultrasonografik muayene sonuçları ile
%
100doğruluk gösterdi.
Gebeliğin 92-97. günleri arasında Ankara Keçilerinde, fötüsün
kafatası, trunkus, orbita, plasentorr. ve kostalar arası uzaklığa ait
ultrasonografi ve laparatomi sonucu elde edilen değerler table i de
görüntüler ise resimlerde (Resim 1, 2, 3, 4, 5, 6) sunulmuştur.
Tablo ı. Keçilerde gebeliğin 92-97. günleri arasında elde edilen gebelik kriterleri. Ölçülen Yapılara .Ait
Ortalama Değer ve Maksimum ve Minimum Ölçülen Yapılar n Standart Sapma. DeRerler
17
Kafatası
Kostalar Arası Uzaklık Trunkus 3.33 ::i:: 0.16
i
3.00 - 3.60 - - - - - -i - - - - ~- - - .- - - - - -- - •__•... -8 2 . 11 :ı: O.12 2 .00 - 2. 30-;-1
3.00 ::i:: 0.19--1 2.80 - 3~20---_p__ıas_e_n_to_mI-
7 ] 2.00 ::i:: 0.24i
i .60 - 2.30Orbih Çukurluğu 5
i
0.98 ::i:: 0.15i
0.80 - 1.20 • (X :J: S).ANKARA KEÇİLERINDE VE GEBElİ(;iN BELLi BiR DÖNEMiNDE :\~i
Resim ı.Anku;ı kc~:isindc gdıcliğiıı 92--97. gnnlcri ar;,sında phscntomların ultrasonognfik gi)1'üı.iiınü.
Ultrasonograplıic appcranec of plaec! tonıes bclween day' ~2 and 97 in '\ngora go;;t. A. Yassıl;>.~nıı~pbsentomhr clipsoidl'l;'.ccntomcs.
Çalışmada gebeliğin 92-97. günleri arasında yapıları.
ultı"aso-nografik görüntülerne ile plasentomlar, görüntüye hakim ve elipsoid
yapılar (Resim 1), kostalar ve omurilik hipen'kojenik odaklar (Resim,
2), kafatasında ise kranium kemikleri hiperekojenik, beyin kesimi
:J~a ş. KÜPLÜLÜ - S. ASLAN - R VURAL - c;. KILlÇ()(~LlJ - H. iZGÜR
ı\,."im 2. Ankara k~<:i,indc gebeiiğin 92 YC 97. günleri ;'.rasınd:ı
trankus n' kostal;'.rın ıılırasuno!" gr:ıfik gürüniin1ii.
Ulır;LSono~raplıic inı"ginl( of (ruıık and ribs bcıwccıı ti"y'
92 and 97 of gestation İn Angora goal.
A. KOSLtbrın g<ırünümli.
,'\ppcr;'.llCT of ril".
B. BO~lI11 GIlııınıııtlll gi)rünüIlıİ'ı. :\ p(>crann: of nT\"İcı.! \'cTtcbra .
ANKARA KEÇiLERiNDE VE GF13ELi(jİN BELLi BiR DÖNEMiNDE.... 3~C)
Resim 3. Ank?.r" Keçisinde gebeliğin 92-97. günleri ".r,'.slıı<b
kafatası v(' orbitanıa ultr;;ı.:;onogr2.fik görunürnü.
Cltrasonographie iıııaging or !cta! head ,!nd eye betWl'll
d,,,,
92 and 97 or gesuıioa in Angora go,ıı.A. Hjp~rekojenjk kr?niıım kemikleri.
ılypITeehogen nanilim os. il. ılipoekojeni" beyin dokusu.
Hypoeehogen brain ıissııe. C. Orbita.
33() Ş. KÜPLÜLÜ - S. ASLAN - R. VURAL - ç. KILl(O(;LU - H. İZGÜR
R,,,i,,ı ~. Ankara k.":isind,, gd.>C1iğin 'l2 \T '17. günleri ar:ısında
fütal ıııitlenin tlItra sonograCik gürüııüınü.
LThr,'.soJliı: sCl.llnilıg oC the i'etcd sınınaciı bc-i\\"('cn days 9:! and 97 or
gesıaıion in Angora go,,,. A. f"tal mide. Tlıe ktal slomaelı.
B. Tnmkus. Tlıe tnınk.
ANKARA KEÇiLERiNDI, VE Gmf-:ıi(;iN BELLi BiR DÖNEMiNDF... :l.1J
Resim 5. Ankara ke~'isincle gebcliğin 92 n, 97. günleri ar"sıııcla föıal kalbin görünümü. Ultrasonic. sc.anning of the fetal heart betwcen thys 92 a:ıd 'll of gesı"tion in Angora goal
A. hital kalp. "Ihe feta i hcart.
:\\2 Ş. KLJI'I.LLÜ - S. ASLAN - R. VURAL - ç. KıuçoCiıu - H. iZGÜR
Resim 6. Ankar,~ keçisinde gebeliğin 92 ve 97. gün!<'ri arasında föta] kafat<ı.sı ve orbiıanın ultra,onografik görünümü. lJlır;~s(llı()gr'~phir ir:ı;'.gi:ıg of the kıa: heacl and eye between days
92 and 97 of gesıation in Angora goal. A. Hiı)('rekojenik kranium kemikleri.
ıl::percchogenie eraııiıım os
H. Hiperekojeııik orbiıa. HYP<'Teciıog"ııic eye os.
ANKARA KEÇiLERiNDE VE GEBELi(;iN BELLi BiR DÖNEMiNDE... .13:1
Tartışma
Bir çok ara~tırıeı (2, LO, 12, i:), 16, 17), kOYUlt ve keçilerde gebclik durumu, yavru sayısı, gehdik ya~ı \T ,g;ebdik patolojilerini!'.
bilin-mesinin, rasyon c1iiznı.lcmclcrinin yapıla];ilmesincle, üzdlikle sütçü ırk keçilerde sültf'Jl. kesillT'.e cii)rı.(~TIliJ1.iıı.bcIir1('I'TIlesip.de, istenmeyen gebeliklerin sonlandırııIT.:ısıı~da ve erken doğumların. ba~latılmaslP.c1a çok büyük önen'.e sahip olduğunu vıtrgıtlaııı.ı~lardır.
Gearhart ve ark. (:)), 26 koyun üzerinde yaptıkları (:alı~mada gebcliğin 50. gününden sonra, gebdik durıımunun
%
10ü, ikizlik olgularını ise%
97.:) olarak belirlerken; Taverp.a ve ark. (16),598 koyun üzerincie yaptıkları çalı~IT'.ada gebdiğin aynı döneminde gebelik durumunu
';:0
9G, ikizlik oranmı';<)
90 olarak tesbit, ettiler. BuereIl (2), Koyun \'e keçilerde gelırliğin 50-100. ?;ünleri arasında 3MHz transdueere sahip lınear-array ultrasonografi ile gebelik duru-munun%
99 doğmlukla, [ötüs sayısının ise bu dönemde en yüksek doğrulukla belirlenebilceeğini vurgularken; El-kaıı.ddgy ve Jordan(9), 27 Ankara keçisi üzerinde yaptıkları bir çalı~mada gebeliğin 80. gününde gebelik durmmııı.v. % 77.8 oranmda ve ikizlik durumunu
% 46.7 olarak bulmu~larclır. Araştırıcılar /2, :), Li, lG), koyu.n ve keçilerde fütüs saylsll'.I1'. b(liılrnır:esirde Wbclik ciiil'.en'i (sO-100. günler arası) ve !ıu diil'.\'mde kı 'll'lı'.ıLıı'. t raı '"cinen'n gücü ve: tipinin (3mHz n: scktiir) hüyük üıı.~'n'i olduğı.'.EH l.)('lirım'ktedir1cr. 'Yapılan çalı~mada, Ankara keçilerinde gebeliğin ')'2-~)7. günleri arasında l'.q~ativ ve pozi tif ~chdik leri ()i)
ı
rıo
orarı.ıı'.da hdirkrkeıı:) keçideki ikizlik ciıınnp.!, lıl! gebelik dii1'.emir.de teshit edilemecii. Çalışmada ikizJ.iklrriıı tesbit ediLn'.nr('::İ, tr~l1F(hl.ceri \'ygulama yerine vc gücÜE(' hağLındl.
Haibcl ('ı), Kahı'. (7) ve Russel (12), ke<;ilerde gebeliğin ;>0. gününden sonra yapıLıl'. ultrasowıgra[,ik muayencknk plasentomlar, yavrunun kalp aurnı, tn,pkus, kafatası, orlJita, kostalar ve vücut bo~luklarınıl'. gehdik kriteri olarak almdığını belirtır'.i~lerdir. Ara~-tırıcılar (4, 7, 12), aynı zamanda, keçilrrcle gebeliğin bu döneminden itibaren plasentomlarl1l yassıla~ınaya ba~ladığı ve gO. gün ci\'arınd<t en büyük ölçüye uıa~tığl\1.l, kostabl'In, orbita \'(~ kafatas smırlarının hiperekojenik, heyip., kalp ve vücut boşluklamlin lıipoek(~j('nik algılandığını vu.rglJ.laıl'.l~larciır. Ankara keçilı:-rine\c ya]Jılaı~. çalışmada benzer kriter ve giirüntükr elele edilll'.i~ ve resinJerk açıklanmıştır.
Haibd ve ark. (,l), gebdiklerinin ikir'.ci trimestcrindeki Toggen-bmg, Nıtbian \'c Ankara keçileri üzerinde yaptığı kaqılaştırmalı
.nı Ş. KC:rLÜLC: - S. ASLAN - R. VURAL - ç. KıuÇOGLU - H. iZGÜR
bir çalı1mada, 6 Ankara keçisip.deki 3 [ötüsde kafatası ölçüsünü 2. B6 ~L:: 1.77 cm olarak bclirleıY'.i~lerdir. Araştırıcı, özellikle farklı ırk kc(;İlerde yaptığı ve katıldığı çalı~malar (1, 5, 6, i i) sor.rası, kafa-tası öl(;ü1crinc!e, gebdiğin ikinci yarısında ortaya çıkan ırk farklı-lıkhıw.1 iizcllikl.c vurgulaml1 \"C bu. farklılığın koyun.larda
bulun-ıııadığll'.ı bclİrtıp.İ1tir.
Aiunılan:ai \"C ark. (i) Kalın ve ark. (3j Sergee\' vc ark. (14), koyunlarda [ötal ya~ırı. belirlenmesİnde kafatası, trtll'.kUS, orbita ve plasentom boyutlarının alm.abileccğini savunnm~larclır. Kahn(7), küçük nımİnantlarda gebeliğin 90. günü eivarıl'.da orbita çapını
ı
-I. 5 cn~. kostalar arası uzaklığı 2-2 . .') cın, trunkusu 3-6 cm, pla-,eııtomların 2-3 cm arasında dcği1tİğini H:' bu dönemde en yüksek boyuta ulaştığını ;\(;ıklamıştır. Sunulan çalı~mada, Tablo I. in ince-lenmesi ik de görülebileceği gibi, elde edilen ölçütler Haibel ve ark. (S) \'C Kalın ın (7) bulgularına benzerlik göstermiştir.Sonı.ı,' olarak; Sunulan çalı;mada Ankara Keçisinde gebeli,ğiıı 92-97. güderi arasında SmHz transduecrli B-IVlode linear-array ultrasol'.ografi ilc elde edilen kafatası. tnınkus, kostalar arası uzaklık. orbita \'(' plasentom görüntü H:' iilçütleri, keçilerde özellikle
gebc-liğin ikinci yarısında <lEnC ve yavruya ait gebdik kriterlerip.İn ırkIara göre farklılık göstermesi gözönüne alındığında, elde edilen bu değer-lerin ırk özelliği olarak değerlendirileIJiteceği kanısına varıldı.
Kaynaklar
I. Aiumlamai, S., Fredrikssoıı, G. and Nilsfors, L. \ı992). FIelıl lime ulırnsoııc;gTflp/~y
./()I' deıamİııing the gl.'f/({fioıın! oge oL eıı;es. \icı. Rcc., ı3ı.:ı(iO.-.=)(j:l.
2. Bucrell, H.C. (I 'l8B). AN'icolimls of 1ıı'lıasnılOgmf)/~)'iıı lepmfllı,:lioll iıı shetp and goııls.
Therio. 29 (I), 71.
3. Gearbart, M.A., Wingrield, W.E., Knight. A.P., Smith, j.A., Dargatz, D.A., Boon, j.A. and Stokes, C.A. (1938). Real-ıime ultrasOllOgmplry for deleıminm.'; pregnOll9 slatus fıııd riable feıa! numbers iıı eu'es. Therio. 30 (2), 323.
~.. Haibel, G.K. (ı 988). Ned.liıııe dlmmııie frlo! hefıd ıııerrwreıııeııl mıd .~esı(lıioııol age lfl
Gııi,:v goal" Tııerio., ::ıO (G), 100,3 .
.1. Haibel, G.K., Parkins, N.R. and Lidl, G.M. (19il9). Hreed dirremıces iıı bipaıiela! difl1l1etf'7'so/seroııd tıimrsla Tfiggeııbıag, .Vııbiaıı ııııd Aııgoıa i!0al'/eluses. Therio., 3:2 (5).1\27.
(i. Haibcl, G.K. and Perkim., N.R. (191\9).Real-ıime ullmsoııic dimııeler qf secoııd triınesleı Sıırfolk ıı/ld /'iı.1I Sha/) .Ji'lııses aıırl Iııerlieli",ı
cr
geslııliof LLLage. Therio., 3:2 (5), 363.ANKARA KEÇiLERiNDE VE GEBELidİN BELLi BiR DÖNEMiNDE.. . 335 7. Kiihn, W. (1991). Atlas und iabirbuch der ultrasclwlldiagllOstik. Verlag, Schlutersclıe,
Hannover.
8. Kahn, W., Kahn, B., Richter, A., Schyulz, j. und Wolf, M. (1992). <ur Soııog'apliil dEr graviditat be; s(liafen I. felomelrie zur beslimmımg de.' geslaıiol1SJıadiııms und vorlieHage des ge~ıır!szeiıp'llıkıs. Dtsch. ticrarztI. Wsdır. 99, 449-4:12.
9. Kandelgy, Sayed, M. and Jordan, R.M. (1989). l'regl.(/i!cy diagııosis in Aııgora goals. J. Anitn. Sci. 67 (Supp!. 2), 90.
iO. Pieterse, M.C. and Tav<,nıe, M.A.M. (1986). Ilydromelra in goalr: diagnosis wiıh real lime Idlras07lnd arzd Irealmenl wiıh prostaglandings or oxylrcin. Tilerio., 2G, 813. II. Reichle, j.K. and Haibel, G.K. (1991). U/lrasonic biparielal of second Irimesler /rygrr.y
goal Ielııses. ' herio., 35 (4), fl89.
12. Rus el, A.j.F. (I 989). The apjılicatioıı of real ıime "llrasoTli( vaTlnin.iZiı (ommercinl sizeep, goals aııd ca/lle productioı enler/nises. ir.: diagnostie ultrasaund and anim,,! praduetion
(ed. M.A.M. Taverne and A.H. vVillemsc) Kluwer Academic Pulılishaers, pp. 73. 13. Scheerboom,J.E.M. and Taverne, M.A.M. (1985). A sıudy of ıhe pregnaTlt uterus of the ewe and ıhe goal usiı,g real-'ime ullrasoUl.d seanniTlg and e!eclromyo~ra/iIZY.Vet. Rcsear.
Cotnl1'un. 9, 45-56.
14. Sergcev, L., Kleemann, D.O., 'tV3lker, S.K., Smith, D.H., Grosser, T.I., Maiuı, T. and Seamark, R.F. (I 990). Red-time ııl!rasour,d iıııagiTlgfor predic!iTlg oviııe fital age.
Therio. 34 (3), 59'1.
IS. Tavenıe, M.a.M., Lavoir, M.C., van Oord, R. and vander Weyden, G.C. (1985L A(wraey of pregıwru;y diagr.osis aTld .bredieıioıı q{ .relal "umbers in sheep wiıh liıuar array real lime 1ı1lrasoıınd SCOTllıiııg.Th •. Vet. Ouart 7 (1), 256.
16. Taverne, M.A.M. (I 99 I). Applieations qf lu:o-dimensional ıdlrasaıınd in ar,imal repradııdion.
vVien Ticrarzt Mschr. 78, 341-315.
17. Wain, G.M. (ı 989). Deleclion ojfeıal age iıı shee/i and goals by 1ı1lrasanieleebnique. J ndia. J. Anim. Sci. 59 (12), 1525.
