1st International CICMS Conference
4-5 May, 2018
1st International CICMS Conference Proceedings
[4-5 May, 2018, Kuşadası, Turkey]
|
ISBN: 978-975-8254-69-9
[4-5 May, 2018, Kuşadası, Turkey]
|
ISBN: 978-975-8254-69-9
Table of contents
Full papers:
Ahmet Oktan, Yağmur Kılıç - ÖZNESİNE YÖNELEN HINÇ: YERALTI... 10 Aslı Acar Yurdigül - CENGİZ AYTMATOV ESERİ CEMİLE’NİN SİNEMA UYARLAMASI... 19
Aslı İcil Tuncer - ÖRGÜTÜN DÜNYA GÖRÜŞÜ VE HALKLA İLİŞKİLER STRATEJİLERİ BAĞI... 28 Aylin Göztaş ve Neval Tuna - KRİZ DÖNEMİ İLETİŞİM STRATEJİSİ OLARAK YIKICI REKLAM; KFC ÖRNEĞİ... 35
Ayşen Kovan - ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN İLETİŞİM BECERİLERİ AÇISINDAN BAZI DEĞİŞKENLER İLE İNCELENMESİ: EĞİTİM VE SAĞLIK BİLİMLERİ FAKÜLTELERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI... 44
Aytekin Can, Faruk Uğurlu, Kadir Yalçın – KISA FİLMDE YENİ TEKNOLOJİLER... 61
Azra Nazlı - KİŞİSEL GELİŞİM FENOMENİ OLARAK ARKETİPLER: FİLM KARAKTERLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME... 74
Bahadır Burak Solak - MARKALARIN DİJİTAL KANAAT ÖNDERİ KULLANIMI: "GARANTİ ONE" ÖRNEK OLAY ANALİZİ... 84
Barış Komaç, Mete Kazaz - KORKU FİLMLERİNDE ANLATIM ARAÇLARI... 92
Burak Acar, Bedriye Taylı - An Application on Perceptions of High School Students Using Social Media: Eskisehir Case... 101
Burak Acar, Bedriye Taylı - Diffusion of Social Media in Turkey: Facebook Case... 113
Burak Karabulut - VİRAL REKLAMLARDA MARKANIN ALGILANMASI NOKTASINDA GÖRSEL BİR UNSUR OLARAK RENGİN KULLANILMASI... 119
Burak Karabulut - SANATA KARŞI DURUŞ OLARAK TÜKETİM KÜLTÜRÜNÜN BİR ÜRÜNÜ OLAN SOSYA MEDYA ARAÇLARI ÜZERİNDEN FOTOĞRAF PAYLAŞIMI... 128
Deniz Kılıç, Kenan Ateşgöz - ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN SOSYAL MEDYA KULLANIM MOTİVASYONLARI... 135
Yıldız Derya Birincioğlu - FERZAN ÖZPETEK SİNEMASINDA ERKEKLİK KRİZİ... 151
Gizem Parlayandemir, Yıldız Derya Birincioğlu - KOMEDİ FİLMLERİNDE İSTANBUL İMGESİ... 142 Duygu Ünalan - GELİŞEN İLETİŞİM TEKNOLOJİLERİNİN YENİ TOPLUMSAL HAREKETLERE YANSIMASI: “ÖZGÜRLÜK İÇİN HOLOGRAM” HAREKETİ... 161
A.Elif Posos Devrani- YENİ MEDYA OKURYAZARLIĞININ EĞİTİM SİSTEMİNDEKİ YERİ: İLKOKUL VE ORTAOKUL ÖĞRETMENLERİNİN YAKLAŞIMI... 168
Emine Gülal Şahin - KOMUTALI KEYİF TOPLUMU VE LACANYEN PSİKANALİZ BAĞLAMINDA REKLAMLARDA MUTLULUK ÇAĞI... 175
Filiz Erdoğan Tuğran - ‘SUYUN SESİ’ FİLMİNDE ‘ÖTEKİ’NİN İNŞASI YA DA MİNÖR BİR SİNEMA İMKANI... 185
Ferah Onat, Göker Gülay - SOSYAL AĞLARDA PARASOSYAL ETKİLEŞİMİN BELİRLENMESİ: YOUTUBE VLOGGER’LARI ÜZERİNE BİR İNCELEME... 189
Halide Tonga - ANAAKIM MEDYADA NEOLİBERAL POLİTİKALAR: EKONOMİ HABERLERİ ÜZERİNE İNCELEME... 205
Gökhan Demirel - GERÇEK DÜNYANIN SANAL UYGULAMALARLA DENETİLMESİ... 195
Hamsah Timraz - Framing the Syrian refugees issue, DW German channel and Al-Ro’oya Jordanian channel: a supporting or an opposing public opinion, and the role of cultural proximity... 218
Hatice Hale Bozkurt - SOSYAL MEDYA ÜZERİNDE BİR GRUP İLETİŞİMİ ANALİZİ... 227
Hicabi Arslan, Samet Akveran - YAZILI BASINDA "GÖÇ" VE "GÖÇMEN" KONULU HABERLERDEKİ KAVRAM KARGAŞASININ HABER TAKİPÇİLERİNİN ALGISI ÜZERİNDEKİ OLUMLU-OLUMSUZ ETKİSİNİN TARTIŞILMASI... 236
Huriye Kuruoğlu, Semih Salman - 2010 SONRASI TÜRK KOMEDİ SİNEMASINDA ERKEK KAHRAMAN STEREOTİPİ... 247
Huriye Kuruoğlu, M. Yağmur İçelli - TÜRK ÇİZGİ FİLMLERİNDE ÖTEKİ TEMSİLİ... 253
İhsan KOLUAÇIK, Nesrin KULA DEMİR - TÜRK SİNEMASINDA DEĞİŞEN ÖĞRETMEN TEMSİLİ... 265
İlhami Çağrı Aka, Lale Barçın Aka, Sedef Aka - KURUMSAL SOSYAL SORUMLULUK KAMPANYALARININ GENÇ TÜKETİCİLERİN MARKA BİLİNİRLİĞİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ: UYGULAMALI BİR ARAŞTIRMA... 278
Ioannis Skopeteas - DOCUMENTARIES, ART AND THE GREEK PUBLIC TELEVISION. THE EXEMPLARY CASE OF THE SERIES “PARASKINIO”... 285
1st International CICMS Conference Proceedings
[4-5 May, 2018, Kuşadası, Turkey]
2010 SONRASI TÜRK KOMEDİ SİNEMASINDA ERKEK
KAHRAMAN STEREOTİPİ
Huriye Kuruoğlu, Ege Üniversitesi Semih Salman, Ege Üniversitesi
Özet
Komedi, bilinen en eski film türlerinden biridir. Ülkemiz sinemasında da bu türde çok sayıda film uzun yıllardır gösterime girmektedir. Komedi türündeki filmlerde, genellikle kahraman bir tip ya da karakter yaratılarak, hikâyenin onun üzerinde kurulduğu söylenebilir. Kahraman kavramının tanımlanmasında ise, kültürel farklılıklar göze çarpmaktadır. Her toplum, kahramanına kendi değerlerine göre birtakım özellikler yükler. Bazı komedi filmlerinde daha çok yerel değer ve kültürel özelliklere ağırlık verilirken, bazen de kahramanın genel özellikleri yerel ve evrensel değerlerin karışımıyla şekillenir. Bu bağlamda söz konusu çalışmada, tür kuramına yönelik çalışmalardan yararlanılarak Lippmann tarafından tanılanan ve geliştirilen “stereotip” kavramı çerçevesinde komedi filmlerindeki erkek kahramanlar incelenmektedir. Bu çalışma, 2010-2017 yılları arasında gösterime girmiş olan Türk komedi filmlerinde, erkek kahramanların nasıl biçimlendiğini ve ortak özelliklerini belli örnekler üzerinden ortaya koymayı amaçlamaktadır. Bu sebeple, analiz bölümünde yer alacak çalışmaya temel olması açısından, çalışmanın ilk bölümlerinde Türk Sinemasında değişen komedi anlayışına kısaca değinilecek ve daha sonra da 2010-2017 yılları arasında, gösterime girdiği yıl en çok izlenme sayısına ulaşan komedi türündeki yerli filmler ele alınmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Türk Sineması, Komedi, Erkek Kahraman, Stereotip. Abstract
Comedy is one of the oldest known movie genres. In our country cinema, many films of this kind have been on display for many years. It can be said that in the films of comedy type, usually the hero type or character is created, and the story is built on it. In describing the hero concept, cultural differences are striking. Every society carries some characteristics to its hero according to their own values. In some comedy films, more emphasis is given to local values and cultural features, while sometimes the general character of the hero is shaped by a mixture of local and universal values. In this context, this study examines male heroes in comedy films under the concept of "stereotype", developed and developed by Lippmann, using studies on species theory. This study aims to reveal how male heroes are formed and common characteristics in Turkish comedy films which have been shown between 2010-2017. For this reason, in the first part of the study, it will be briefly mentioned about the changing comedy concept in the first part of the study and then the domestic films in the comedy type which reaches the most number of the audiences during the year 2010-2017 are discussed.
Key Words: Turkish Cinema, Comedy, Male Hero, Stereotype. Giriş
Çok eski yıllardan beri insanoğlunun hayatında var olan komedi, ruhunda muhalif bir tavır barındırır. Sisteme, bazen geleneklere, tabulara genel bir başkaldırı tavrı görürüz. Bu tavır, eski zamanlardan beri pek çok sanat yapıtı ve kitle iletişim araçları yoluyla insanlara derdini anlatmaya çalışır. Ancak son yıllarda bu ruhunu ve tavrını yitirmeye başladığı görülür. Bu ruhunu kaybetmesinde televizyonun etkisi vardır. TV’nin kara dayalı ticari bir araçtır ve en fazla sayıda insana ulaşma, izlenme kaygısı olduğu için sıkıntılı bir durum söz konusudur. Sistemin istemediği iletiler, programları yayınlamak olanaksızdır. Ancak, insanları güldürmek de önemli bir ihtiyaçtır ve o nedenle tamamen yok sayılamaz. Bu nedenle komedinin televizyon dünyasında yer alabilmesinin temel koşulu da siteme entegre olması, tabiri caizse evcilleştirilmesidir. Öyle olduğu için de artık eskisi gibi muhalif ve eleştirel komedi programları ve dolayısıyla televizyonun etkisinde olan sinemada da benzeri, ruhta ve temada filmler görmek mümkün değildir. Türk Sinema Tarihi’nde çekilen komedi filmlerine yıllar içinde bakıldığında neo liberal politikalar, küreselleşme, televizyonların yaygınlaşması ve medyadaki tekelleşme vs. gibi gelişmelerin sonucunda; artık sadece TV’deki komedi programlarında değil, sinemada da toplumsal eleştiri yapan filmler görülmemektedir.
Sinemada pek çok türün olduğu bilinmektedir. Abisel’e göre; “Bir tür filmi, iyi bilinen ve hemen tanınabilen olay örgüleri kullanmak, açıkça seçilebilen “kötü”lerle “kahraman”lar arasında yer alan, temel iyi-kötü karşıtlığını sergileyen bir nedenselliğe ve doğrusal bir zaman düzenine dayanmak durumundadır” (Abisel, 1999: 58). Komedi, en eski film türlerinden biridir. Aristo’nun kitabında
[4-5 May, 2018, Kuşadası, Turkey]
|
ISBN: 978-975-8254-69-9
248
“Komedya” olarak yer alırken Özön “Güldürü” sözcüğünü tercih etmiştir. Günümüzde ise gerek literatürde gerekse türsel sinema kategorisinde en yaygın adıyla “komedi” olarak kullanılmaktadır. Kuruoğlu ve Boz’a göre; “Sinemanın en büyük özelliği, gerçeğe benzer, hatta daha da zengin bir biçimde yaşamı yeniden üretmesidir. Bu nedenle, diğer sanat dallarına kıyasla, komik unsurları daha fazla gösterebilecek yeteneğe sahiptir” (2015: 246). Dünya Sineması’nda ilk komedi filmi “Bahçıvan Sulamada” olarak kabul edilirken, Türk Sineması’nda ise “Himmet Ağa’nın İzdivacı” ve “Leblebici Horhor” filmleridir. Sessiz sinema ise güldürü sinemasının başlangıcında önemli bir paya sahiptir. Ülkemiz sinemasında komedi filmleri hemen hemen her dönemde ön plana çıkmaktadır. 1950’li yıllardan sonra yükselişe geçen Türk Sinemasında komedi bu gelişmelerden payını almıştır. Bu bağlamda söz konusu çalışmada incelenen filmler, entrika komedisi ya da diğer adıyla vodvil türüne girmektedir. Vodviller genellikle mutlu sonla biter. Vodvil kişilerinin karakterleri detaylarıyla belirtilmez; bunlar, belli özellikleri öne çıkarılmış abartılı karakterlerdir. Kahraman kavramı ise, her toplumun kendi değerlerine göre özellikler yüklediği bir bir yapıyı temsil eder. Yerel değerler ve evrensel değerlerin karışımı ile kahramanın genel özellikleri şekillenir. Kahramanın yaratılmasında, aynı zamanda kahraman tanımlanmasında da en çok kullanılan cesaret, onur, güçlülük, yiğitlik gibi kabul edilen niteliklerden fazlasıyla yararlanıldığı görülmektedir. Kahramanlar hangi kültüre ait olursa olsun, kendilerine yüklenen niteliklere uygun hareket etmektedirler. Bu bağlamda, söz konusu çalışmada 2010 sonrası Türk komedi sinemasında erkek kahraman stereotipi, seçilen sekiz film çerçevesinde incelenmektedir. Seçilen filmler, gösterime girdiği tarihlerde en çok seyirci sayısına ulaşmış olan yapıtlardır. 2010 yılından itibaren aynı isimle devam edip bir başka seri olarak vizyona giren filmlerden birisi tercih edilmiş olup, tercih edilmeyen seriyi seyirci sayısı açısından takip eden diğer komedi filmi çalışmaya dahil edilmiştir. Örneğin; 2010 ve 2014 yıllarında Recep İvedik serisi (III, IV) en çok izlenen komedi filmleri arasında zirvededir. Fakat bu filmlerden Recep İvedik 4 serisi incelenmek üzere tercih edildiği için, Recep İvedik 3 filminin gösterime girdiği yıl en çok seyirci sayısına ulaşan diğer komedi filmi seçilmiştir. Bu doğrultuda erkek kahraman stereotipi aşağıdaki tabloda gösterilen filmler üzerinden incelenecektir.
Vizyon Tarihi Film Seyirci Sayısı
2010 Yahşi Batı 2.323.061
2011 Eyvah Eyvah 2 3.947.988
2012 Berlin Kaplanı 1.982.762
2013 Düğün Dernek 4.072.898
2014 Recep İvedik 4 7.369.098
2015 Ali Baba ve 7 Cüceler 1.827.011
2016 Dedemin Fişi 2.015.665
2017 Aile Arasında 5.264.646
Bu çalışma, 2010 yılından itibaren gösterime girmiş olan Türk komedi filmlerinde, erkek kahramanların nasıl biçimlendiğini ve ortak özelliklerini belli örnekler üzerinden ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çözümleme kısmında, hem filmlerin kolaylıkla ulaşılabilir olmaları hem de yakın zamanda kalıcı bir iz (popüler kültürde önemli bir yer edinmiş olmaları) 2010 sonrası yapımlar tercih edilmiştir. Bu amaç doğrultusunda, Türk sinemasında 2010 yılından günümüze kadar olan süreçte gösterime girmiş, komedi türünde yer alan sekiz uzun metrajlı film ele alınmaktadır. Bu filmler sırasıyla, Yahşi Batı (2010), Eyvah Eyvah 2 (2011), Berlin Kaplanı (2012), Düğün Dernek (2013), Recep İvedik 4 (2014), Ali Baba ve 7 Cüceler (2015), Dedemin Fişi (2016) ve Aile Arasında (2017) filmleridir.
1st International CICMS Conference Proceedings
[4-5 May, 2018, Kuşadası, Turkey]
Tür kavramının, içerik, form ve misyon açısından ortak hususiyeti belirten bir sanat çeşidi olduğu söylenebilir. Sinemada tür konusunda çeşitli yazarların tanımları mevcuttur. Özön’e göre; “Sinemada tür; çeşitli yönlerden benzerlik gösteren, yapıları birbirini andıran, ortak nitelik, özellik ve öğeler taşıyan filmlerin kümelendirilmesini tanımlamaktadır”(Özön, 1990, akt. Kabadayı, 2013: 102). Abisel (1999) ise, sinemada tür kavramının, konu bakımından birbirine yakın olan, aynı metodu kullanan ve zarar etme riskinin az olduğu filmleri ele alan bir terim olduğunu belirtmektedir. Grant (2003), tür filmlerinin tekrarlama yöntemiyle, hikâye, durum ve karakterleri birbirine benzer şekilde ele aldığını savunmaktadır. Tür filmlerinin anlaşılması daha kolay olup hikâye unsurları bakımından tekrarlara dayanarak sorgulama yapmaya fırsat vermediği söylenebilir. Tür filmlerinde, kişi yerine daha çok karakter oluşturulduğunu söylemek mümkündür. Bunun da en önemli sebebi, izleyici ile karakter arasında daha kolay iletişim kurma amacıdır. Sinemayla ilgili pek çok türden bahsetmek mümkündür. Bunlar; dram, komedi, western, müzikal, trajedi, korku, bilim kurgu, kara film gibi bir çok film türü bulunmaktadır. Birincioğlu ve Parlayandemir (2016: 11); “Filmleri sınıflandırmak için oluşturulan türlerin hangi kıstaslara göre belirleneceği de karmaşıktır. Filmler renkli ya da sesli olmaları gibi teknik özelliklerine, içerdikleri konulara, anlatım yollarına ya da izleyicideki etkilerine göre sınıflandırılabilirler” diyerek filmlerin hangi kategoriye göre ayrılabileceğini belirtirler. Komedi türünün ülkemiz sinemasında önemli yer tuttuğu söylenebilir. Özellikle ticari kaygıların güdüldüğü filmlerde tür olarak genellikle komedi tercih edilir. Komedya türünün, şarap tanrısı Dionysos adına yapılan şenliklerde ortaya çıktığı öne sürülmektedir. Bu törenlere de Phollos denir. Aristo “Komedya, Phollos türkülerinden doğmuştur” der (Aristoteles, 2013: V). Yazar, komedyanın tanımını ise şu şekilde yapar: “Komedya, daha önce de söylediğimiz gibi, aşağı karakterli insanların taklididir.
Ne var ki kötülüğün tümünden değil, yalnızca gülünç olanından söz eder; bu da çirkinliğin yalnızca bir bölümüdür. Çünkü gülünç olmak kusurdur, çirkinliktir, ama ne acı ne de zarar getirir insana. Komedya maskesi bunu çok iyi simgeler: Çirkin ve biçimsizdir, ama herhangi bir acı belirtisi yoktur bu yüzde”
(2013: V). Özkırımlı (1982: 760-761) ise, komedyanın ortaya çıkış hikâyesini şu şekilde özetler; “Komedya’nın komos alaylarında söylenen phallos türküleriyle bu Megara ve Epikharmos oyunlarının birleşmesinden oluşup M.Ö V. yüzyılda yeni bir sanat olarak ortaya çıktığını ve tragedyanın etkisiyle de iç yapısının şekillendiği anlaşılıyor”. Komedi, üç başlık altında incelenir: Karakter Komedisi, Töre Komedisi, Entrika Komedisi.
• Karakter Komedisi: İnsan karakterinin gülünç ve aksak yönlerini ele alan komedi türüdür. • Töre Komedisi: Toplum olaylarının gülünç yanlarını alır.
• Entrika Komedisi: Diğer iki güldürü türünde düşündürmek amaçlanırken burada genelde sadece güldürmek esas alınır. Amaç güldürmektir. Olaylar merak uyandırır, şaşırtır ama en nihayetinde güldürmek amaçtır. Bugün bu komedya türüne vodvil denir. Moliere’nin Scapin’in Dolapları, Shakespeare’nin Yanlışlıklar Komedyası bu türe örnek gösterebilir (M.E.B., 2016).
Özön, “Sinema Sanatına Giriş” kitabında komedi sözcüğü yerine güldürüyü kullanmaktadır. Özön’e göre; “Güldürü türü sinemaya en yatkın türlerdendir. Bundan dolayı da sinemada güldürü türünün birçok çeşidi vardır” (Özön, 2008: 227). Bunlar, Savruklama, Vodvil, Amerikan Güldürüsü, İngiliz Güldürüsü, Müzikli Güldürü, Toplumsal Yergi, Özyapı (Karakter) Güldürüsü, Töre Güldürüsü ve Durum Güldürüsü. Sunal’a göre, Güldürü’nün iki önemli fonksiyonu bulunmaktadır; “ilki, "catharsis" yani insanın bastırılmış, bilinçaltına itilmiş duygularından kurtularak arındırılması; ikincisi, güldürme yoluyla budalalığı ve kusurları gösterip cezalandırma, böylece toplumsal yaşamı rehabilite etmeye çalışmadır. Bireysel ve toplumsal öneme sahip bu iki işlev, güldürünün her çağda olduğu gibi günümüzde de önemini koruduğunu göstermektedir” (Sunal, 2001: 25). Çöteli’ye (2016: 264-265) göre; “Güldürü filmlerindeki mizah anlayışı düşündürücü ideolojik bir sonucun tespiti olurken, kimi zaman da sadece eğlendirmeye yönelik popüler kültürün bir parçası olarak izleyici karşısına getirilmektedir”. Sunal (2001), eski dönemlerde, doğuda dalkavukların insanları eğlendirdiğini, batıda ise soytarıların ön plana çıktığını belirterek, dalkavukların padişahı güldürmek için türlü maskaralıklar yapıp eleştiriden uzak bir yapıda olduğunu öne sürmektedir. Soytarıların ise yergi ve eleştiri kavramlarını sıklıkla kullanarak, önemli bir gücü elinde bulundurduğunu savunmaktadır.
Geleneksel Türk Tiyatrosu’nda ise güldürü denince akla Karagöz, Hacivat, Meddah, Kavuklu ve Pişekar tiplemeleri gelmektedir. Kuruoğlu ve Boz (2015), Türk Sinemasındaki komedi filmlerin söz konusu mizahi kahramanlardan uzun yıllar beslendiğini belirtmektedirler. İlk olarak Meddahlık geleneği, İslam ve Fars edebiyatından türeyerek kendine özgü bir güldürü ögesi olarak varlığını sürdürmüştür. Meddah, başta padişahlar olmak üzere önemli devlet adamlarını metheden hikâye anlatıcıları olarak bilinmektedir. And; “Meddah yöntemleri bakımından Karagöz ve Ortaoyununa çok
[4-5 May, 2018, Kuşadası, Turkey]
|
ISBN: 978-975-8254-69-9
250
yakınsa da, bunların yalnız ve yalnız bir güldürmece tiyatrosu olmasına karşın, meddah çok zengin kaynaklara dayanması, hika!ye dağarcığının çeşitliliği, güldürmecenin yanı sıra çeşitli havayı, mizacı yansıtması bakımından onlardan ayrılır” (1985: 218-219) diye belirtir. Hacivat ve Karagöz ise gölge oyunun önemli birer tiplerdir. Hacivat, okumuş, eğitimli ve çıkarcı bir tip iken, Karagöz ise umursamaz, yalın, açık yürekli bir tiptir. Kavuklu ve Pişekar ise Orta Oyunu’nun temsilcileridir. Kavuklu tıpkı Karagöz gibi sade bir tip olup olaylara karşı tepkilerini gizlemez, Pişekar ise herkesle uyumlu, kurnaz, çıkarcı ve yol gösterici bilgili bir tipi canlandırır.
İncelenen Filmlerdeki Erkek Kahraman Stereotipi
Stereotip kavramı ilk kez Lippmann tarafından ortaya atılmıştır (Bilgin, 2016).
Türk Dil Kurumu’nda Stereotipin iki anlamı ön plana çıkar. Bunlardan ilki; “Sosyal bir grubun içinde olan ve içinde bulunduğu grubu en iyi temsil eden özellikleri taşıyan, örnek gösterilebilecek kişi” diğer anlamı ise “Basmakalıp (düşünce)” olarak belirtilir (T.D.K. 2016). Bilgin’e göre ise; “Stereotip terimi, genel olarak diğer insanları içine yerleştirdiğimiz kategorileri ifade etmektedir. Bu çerçevede, stereotipler, diğer bir bireyi veya bireyler grubunu tanımlamak için kullandığımız basitleştirilmiş betimsel kategoriler olarak tanımlanabilir” (Bilgin, 2016: 247). Birtakım kalıp yargılara dayanan stereotip kavramı pek çok toplumsal kategoriyi nitelendirir. Örneğin; Almanların disiplinli olması, ya da İtalyanların yakışıklı olması gibi.
Kahraman kavramı ise, Türk Dil Kurumu’na göre şu şekilde tanımlanmıştır: 1) Savaşta veya tehlikeli bir durumda yararlık gösteren kimse; alp, yiğit.
2) Bir olayda önemli yeri olan kimse.
3) Roman, hikâye, tiyatro vb. edebiyat türlerinde en önemli kişi (TDK, 2016).
Kahramanın ingilizce karşılığı olan Hero kavramı Yunan mitolojisinden gelmektedir. Herakles’in bağımsızlığını kazanabilmek için on iki görevi yerine getirmesiyle ilgilidir. Filmlerde, kahramanı canlandıran karakterler cesur, savaşçı ve yardımsever kişilerdir.
2010 Sonrası Türk Komedi Sinemasında; Yahşi Batı (2010), Eyvah Eyvah 2 (2011), Berlin Kaplanı (2012), Düğün Dernek (2013), Recep İvedik 4 (2014), Ali Baba ve 7 Cüceler (2015), Dedemin Fişi (2016) ve Aile Arasında (2017) gösterime girdiği yıl komedi türünde en çok seyirci sayısına ulaşan filmlerdir. Çalışmada, söz konusu filmlerdeki, erkek kahraman stereotipleri ele alınmaktadır. İncelenen filmler, entrika komedisi ya da diğer adıyla vodvil çeşidine girmektedir. Vodviller genellikle mutlu sonla biter. Vodvil kişilerinin karakterleri detaylarıyla belirtilmez, belli özellikleri öne çıkarılmış abartılı karakterlerdir. Söz konusu çalışma için ele alınan filmlerdeki kahraman stereotiplerinin özellikleri şunlardır; İsmail (Rasim Öztekin-Düğün Dernek) ile Fikret (Engin Günaydın-Aile Arasında) hariç diğer karakterler 30’lu yaşlardadır. Sadece İsmail ve Fikret 40’lı yaşlardadır. İncelenen filmlerdeki kahraman rolünü erkekler üstlenmektedir. Ataerkil izlerin görüldüğü sinemamızda son dönem komedi türünde de bu izlerin etkili olduğu söylenebilir. Beden stereotipi olarak incelenen filmlerdeki erkek kahramanlar şişman, sakallı ya da bıyıklıdır. Jest ve mimikleri abartılıdır. Pek çok karakterin tavır ve davranışları kaba ve şiddete meyillidir. Ortak komik unsur olarak, kahramanlar genellikle geleneksel aile türünü yansıtırlar ve konuşmalarında sıklıkla argo, şive ve küfür ön plana çıkmaktadır. Buna ek olarak hikâyeler köy, kasaba gibi küçük yerlerde geçer. Filmlerde yer alan kahramanlardan bazıları zeki iken bazıları da sağduyuludur. Aziz (Yahşi Batı), İsmail (Düğün Dernek), Recep (Recep İveik 4) ve Şenay (Ali Baba ve 7 Cüceler) zeki ve kurnaz kahramanlardır. Hepsi zor durumlarda birtakım planlar yaparak hayatta kalmayı başarır ya da amaçlarına ulaşırlar. Hüseyin (Eyvah Eyvah 2), Ayhan (Berlin Kaplanı), Bora (Dedemin Fişi) ve Fikret (Aile Arasında) ise sorunlara karşı sağduyulu davranarak mutlululuğu yakalamayı başarabilmişlerdir. Kahramanların hepsi orta ile alt sınıf arasında kalan bölümü temsil etmektedir. Söz konusu kişilerin meslekleri şunlardır;
• Asker Aziz (Yahşi Batı),
• Çalgıcı Hüseyin (Eyvah Eyvah 2),
• Boksör – Bodyguard Ayhan (Berlin Kaplanı), • Emekli İsmail (Düğün Dernek)
• İşsiz Recep (Recep İvedik 4), • Esnaf Şenay (Ali Baba ve 7 Cüceler), • Menajer Bora (Dedemin Fişi)
• Esnaf Fikret (Aile Arasında)
1st International CICMS Conference Proceedings
[4-5 May, 2018, Kuşadası, Turkey]
kahramana görev verilir ya da bir görevi üstlenir ve hikâye gelişir. Türlü aksaklıklarla karşılaşılmasına rağmen söz konusu görev güç de olsa yerine getirilir. İncelenen filmlerde kahramanlar mafya ya da çeteyle mücadele ederler ve bu durum onlar için sınavdır. Campbell’a göre, “Mitos kahramanı bir nesneyi bulmak için yola çıkar (Ayrılma), türlü engellerle karşılaşır ve bir ara yer altı dünyasına iner ve orada karanlık güçlerle çarpışır (sınav); istediğini elde eder ve dönüşe geçer. Bu arama yolculuğunun başarıyla sonuçlanması toplumun refahı demektir”(Moran, 1999, -den akt. İmançer, 2010: 64). Film boyunca kahramanlara yardım eden ve onların yanında olan karakterler bulunmaktadır. Bunlar;
• Yahşi Batı’da Galip, • Eyvah Eyvah 2’de Firuzan, • Berlin Kaplanı’nda Cemal, • Düğün Dernek’te Fikret ve Çetin,
• Recep İvedik 4’te Halil İbrahim - Nurullah, • Ali Baba ve Yedi Cüceler’de İlber,
• Dedemin Fişi’nde Bora’nın annesi ve hemşire Pervin, • Aile Arasında’da Solmaz.
Joseph Campbell’ın söylemlerini inceleyen Cameron’un (1994: 92), kahramanların özellikleriyle ilgili ortaya çıkardığı bilgiler doğrultusunda filmler ele alındığında, erkek kahramanlar kendi hayatını daha yüksek bir amaç için feda ederler fakat ölmezler. Fiziksel veya manevi açıdan cesaret gerektiren işler yaparlar. Kayıp olanı yerine koymak veya önemli sorulara cevap verebilmek için birçok maceraya atılırlar. Kahramanlar genellikle doğal ve güvenli ortamını bırakarak maceraya çıkmayı göze alır. Kahramanlar yeterince cesur, bilgili ve yaşama tutunma kapasitesine sahipse birçok test veya sınavla karşılaşırlar. Son olarak, kahramanlar aşık olur ve sevdikleri kadının hayatını kurtarırlar. Hikâyeler mutlu sonla biter.
Sonuç
Bu çalışmada, 2010 Sonrası Türk Komedi Sinemasında Erkek Kahraman Stereotipi seçilen sekiz film çerçevesinde incelenmiştir. Seçilen filmler gösterime girdiği tarihlerde en çok seyirci sayısına ulaşan yapıtlardır. Öncelikle Sinemada Tür açıklanmış olup, sırasıyla Komedi, Sinemada Güldürü, Stereotip ve Kahraman gibi kavramlar tanımlanarak anlatılmıştır. Daha sonra seçilen altı filmdeki erkek kahraman stereotipleri incelenmiştir. İncelemeye göre; konu farklı olsa da, ele alınan erkek kahramanların filmdeki görevleri, meslek grupları, bedensel özellikleri ve tipleri biribirine benzemektedir. Ataerkil toplum yapısı filmlerde ön plana çıkmaktadır. Ailesini ya da çevresini kurtarma gereği ataerkil geleneğin temsilcisi olan erkek kahramanlara verilmektedir. Toplumsal sınıf açısından bakıldığında ise, söz konusu erkek kahramanlar orta ya da alt sınıfın mensubu olan bireylerdir. Çünkü, komedi türünde karakterlerin doğal olması ve izleyiciyle ortak paydada buluşabilmesi önemli bir etkendir. Komedi türü, insanların ya da olayların gülünç yanlarını ele alır ve izleyiciyi güldürmeyi amaçlamaktadır. İncelenen filmlerin önemli özelliklerinden biri sadece güldürmeye odaklanmış bir yapıya sahip olmalarıdır. Hikâye kalıplarının benzer şekilde çerçevelendiği söz konusu filmlerde, kahraman kendisine verilen görevi yerine getirir, sevdiğini ya da ailesini kurtarır. Ve hikâye mutlu son biter. Son olarak, ele alınan filmlerde, her kahramanın bir yardımcısının olması ve aralarındaki atışmaları, Geleneksel Türk Tiyatrosu’nun seyirlik oyunları olan Orta Oyunu ve Gölge Oyunu’na atıf niteliği taşıdığı sonucuna ulaşılabilir.
Kaynakça
Abisel, Nilgün, (1999), Popüler Sinema ve Türler, 2. Basım, Alan Yayıncılık, İstanbul. And, Metin, (1985), Geleneksel Türk Tiyatrosu, İnkılap Kitabevi, İstanbul.
Aristoteles, (2013), Poetika: Şiir Sanatı Üstüne, 9. Basım, çev: Semih Rifat, Can Sanat Yayınları, İstanbul.
Bilgin, Nuri, (2016), Sosyal Psikoloji, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir.
Birincioğlu, D.,Y., ve Parlayandemir, G., (2016), Yapıtsal/Bağlamsal Film Eleştiris: Tür ve Auteur Eleştirilerini Birlikte Düşünmek, Gizem Parlayandemir ve Yıldız D. Birincioğlu (Ed.), Tür(k) Sinemasında Auteurler: 2000 Sonrası Türk Sinemasında Türler ve Yönetmenler, Kriter Yayınevi, İstanbul.
Box Office Türkiye, (2016) http://boxofficeturkiye.com/yillik/ Erişim Tarihi: 22 Kasım 2016
Cameron, Richard, (1994), Writing to Internalize Themes in Literature, Erişim Tarihi: 26.12.2016 https://www.jstor.org/stable/820347?seq=2#page_scan_tab_contents
[4-5 May, 2018, Kuşadası, Turkey]
|
ISBN: 978-975-8254-69-9
252
Çöteli, Sami, (2016), Yeni Dönem Orta Oyunu: Türk Sinemasında Komedi ve Selçuk Aydemir, Gizem Parlayandemir ve Yıldız D. Birincioğlu (Ed.), Tür(k) Sinemasında Auteurler: 2000 Sonrası Türk Sinemasında Türler ve Yönetmenler, Kriter Yayınevi, İstanbul.
Grant, B., K., (2003), Film Genre Reader III, University of Texas Press, Austin.
İmançer, Dilek, (2010), Medyayı Anlamak: Stereotipler Değerler ve Söylem, 1. Basım, De Ki Basım, Ankara.
Kabadayı, Lale, (2013), Film Eleştirisi: Kuramsal Çerçeve ve Sinemamızdan Örnek Çözümlemeler, 1. Basım, Ayrıntı Yayınları, İstanbul.
Kuruoğlu, H. ve Boz M., (2015), Türk Sinemasında Değişen Komedi Anlayışı, Huriye Kuruoğlu ve Mikail Boz (Ed.), Medya ve Mizah, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
MEB. (2016), Milli Eğitim Bakanlığı,
http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/59/08/320237/dosyalar/2013_10/27031215_tyatro.pdf Erişim Tarihi: 20 Kasım 2016
Özkırımlı, Atilla, (1982), Türk Edebiyatı Ansiklopedisi, cilt:3, Cem Yayınevi, İstanbul. Özön, Nijat, (2008), Sinema Sanatına Giriş, 1. Basım, Agora Kitaplığı, İstanbul.
Sunal, Kemal, (2001), Tv ve Sinemada Kemal Sunal Güldürüsü, 1. Basım, Om Yayınevi, İstanbul.
TDK. (2016), Türk Dil Kurumu,
http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.58615867c4af45.7531 1467 Erişim Tarihi: 21 Kasım 2016
Film Kaynakları
Sorak, Ömer, F., (Yönetmen), (2010), Yahşi Batı [Film], Fida Fim, Böcek Yapım, İstanbul. Algül, Hakan (Yönetmen), (2011), Eyvah Eyvah 2 [Film], BKM Film, İstanbul.
Algül, Hakan (Yönetmen), (2012), Berlin Kaplanı [Film], BKM Film, İstanbul. Aydemir, Selçuk (Yönetmen), (2013), Düğün Dernek [Film], BKM Film, İstanbul. Gökbakar, Togan (Yönetmen), (2014), Recep İvedik 4 [Film], İstanbul.
Yılmaz, Cem (Yönetmen), (2015), Ali Baba ve 7 Cüceler [Film], CMYLMZ Fikir Sanat, İstanbul. Meltem Bozflu (Yönetmen), (2016), Dedemin Fişi [Film], BKM Film, İstanbul.
