JA CQUES C O PEA U 'N U N DOĞUMU Ç a ğ ım ızın e n m ü
-4 Şubat 1879 lılm F ra n s ız t i y a tro a d a m la rm d a n d ır. 1908 d e bazı e d e b i a k ım la ra ö n d e rlik e tm iş, 1913 te V ieu x - C o lo m b ier tiy a tro s u n u k u rm u ş, 1918 d a b ir p ro p a g a n d a tu r n e si iç in A m e rik a y a g ö n d e rilm iş im 1920 d e y e n id e n k e n d i tiy a tro s u n u k u rm u ş, b u fa a liy e ti 1924 y ılı h a z i r a n ın a k a d a r s ü r m ü ş tü r . B u n d a n so n r a k e n d i k u rd u ğ u tiy a tro to p lu lu k ta - riy le ç e şitli b ir fa a liy e t g ö ste rm iş, 1940 d a K o m ed i F ra n se z m ü d ü r lü ğ ü n e g e tirilm iş tir. B ir a r a lık m e m le k e tim ize d e g elm iş o la n J . C opeau İU-ıO d a ö lm ü ştü r.
ABD U LH A K H Â M ID 'İN DOĞUMU B ü y ü k T ü rk
şa-5 Şubat 18şa-52 ırle rin d e n d ir. Is-ta n b u ld a d oğm uş, Is-ta h s ü in ı b ir F r a n sız k o lie jm d e y a p m ış, d a h a s o n ra P a r is te ta m a m la m ış tır. B ir m ü d d e t b a b a s iy le T a h ra n d a b u lu n m u ş, F a rs - ç a y ı o ra d a ö ğ re n m iştir. 1876 d a H a ric iy e m e sle ğ in e g irm iş v e b irç o k m e m u riy e tle rd e b u lu n m u ş, 1908 d e n so n ra B rü k se l s e fir i o lm u ştu r. 1928 d e B ü y ü k M ille t M eclisine â z a se ç ü - m iş. 13 n isa n 1937 d e ö lm ü ştü r. B a ş lıc a e s e rle ri: E şb e r, T a rık , S a rd a n a - p a l, F in te n , M a k b e r. O lü, B u n la r O- d u r. B â lâ d a n b ir se s. Y ab an c ı D o st la r, M e k tu p la rd ır. K RA L A L T IN C I GEOHGE'UN OLUMU 'B eşin ci G eorge 6 Şubat 1952 a d ı a ltın d a K ra l o la n Y o rk D ü k ü n ü n o ğ lu d u r. D en iz c ilik o k u lu n d a o k u d u . Y edinci E d u - a r d 'ın ta h tta n f e ra g a ti ü z e rin e 1937 y ılı 12 m a y ısın d a d a . A ltın c ı G eorge ü n v a n iy le K r a l o ld u . N ih a y e t,. y a k a la n d ığ ı a k c iğ e r k a n s e rin d e n k u r tu - la m ıy a ra k >952 d e öldü. H Ü LÂ G Ü H A N IN ÖLÜMÜ C engiz H a tu n 8 Şubat 1265 to ru m a t ı r erin ve ta n ın m ış T ü rk v e M oğol h ü k ü m d a r- la rm d a n d ır. 1217 d e d o ğ d u . 1253 te İ ra m fe th e e d e re k İ lh a n ü n v a n ın ı a l d ı v e İ ra n d a k i İ lh a n d ıla r d e v le tin i k u rd u . S o n ra d a n B a ğ d a d ı r a p te d e re k A b b asî H a life le rin d e n M u ta sım 'ı b ir ç u v a la k o y d u r a ra k s ü v a rile rin e çiğ n e tti. A y rıc a B a ğ d a d ı, iç in d e k i m e ş h u r k ü tü p h a n e ü e y a k m ış v e y ağ m a e ttirm iş tir.
ROM ANCI D O STO Y EV SK I'N İN ÖLÜMÜ D ü n y a c a ta n ın -9 Şubat 1881 m ış b ü y ü k R us ro m a n c ıla rın d a n b ir id ir . 1821 d e d o ğ d u. 1843 te a s k e rî m ü h e n d is o k u lu n u b itir e r e k o rd u y a g ird i. 1846 d a çı k a n ü k ro m a n ı « Z avallılar» b ü y ü k b ir r a ğ b e t k a z a n d ı. D ilim ize d e çev rilm iş o la n b ağlıca e s re rle ri; Ö lü len E v in d e n H â tıra la r, S uç v e Ceza, B u d a la K a ra m a z o v K a rd e ş le r'd ir. ŞA İR P U Ş K İN 'İN ÖLÜMÜ 10 Şubat 1837 M o d e rn d e b iy a tın ın o lauR us e-ğ u k a d a r m o d e rn R u s d ilin in d e k u r u c u s u s a y ıla n P u ş k in , 1799 d a doğ d u . E v in d e , a silz a d e le r o k u lu n d a ta h sil g ö rd ü . G en ç y a ş ta y a z ı h a y a tın a a tıld ı. Ş iirle riy le p e k ç a b u k d ik k a ti çektL T em iz v e sa d e b i r n e s ir ö rn e ğ i v e rm e k iç in r o m a n v e h ik â y e de y azd ı. B ö y lece B a h ç e s a ra y Ç eşm esi, K a fk a s E siri, Y e v g e n iy a O negin m a n zu m e s e rle rin d e n b a ş k a , d ilim ize de ç e v rilm iş o la n Y ü z b a şın ın K ızı, D u b - ro v sk i, M aça K ızı ro m a n la riy le B i- y e lk in ’i n H ik â y e le ri a d lı h ik â y e se ç m e le rin i k a le m e a ld ı.
M erhum İsm a il H abip S e v ü k ’ü,arkadaşım ız K andem irie so h k et ederken gösteren eski b ir hâtıra
İsmail Habip Seviik
Şu son günler içinde kaybettiğimiz kimselerin sevgi ve hâtıralariyle içimiz sonuna kadar dolu kalacak amma, onların yeri maalesef bomboş... İşte Şükrü Kanatlı». Korkunç bir zelzele bir dağı yıktı... İşte Perihan Yanal.» Gökler gürledi!» Yıl dırım bir çiçeğin dalım kırdı.» Nihayet İsmail Habip»» Vatanım kendinden çok seven bu va tanperver şimdi vatan toprağı ile sarmaş dolaş
ebedî istir ahatgâbmda yatıyor. Yazan: KANDEMİR
O
TUZ üç sene evvel, Italyan işgali altındaki Konyada (Ö- ğüt) gazetesiyle Millî Müca dele dâvasını güderken, bir gün (tzmire doğru) gazetesi baş lığını taşıyan bir. mektup aldım. (İsmail Habip) imzalı bu kısacık mektupta şu satırlâr vardı: (Da yan arkadaş!.. Biz de Balıkesirde, işte böyle, Izmire doğru gözleri mizi dikmiş herşeye rağmen da yanmak kararında olanlarla be raberiz. Sonuna kadar dayanıp, inşallah muradımıza ereceğiz. Gözlerinden öpüyoruz.)Altı ay kadar sonra Trabzonda, istihbarat müdürü olarak bulu nurken, bütün kafadar arkadaşla rın akşam üstleri buluşmağı iti yat edindiğimiz Muzafferin ecza- hanesinde, muallim diye tanınan İsmail Habip’le tanıştık ve kırk yıllık dostlar gibi sanlışıp öpüş tük.
Hiç unutmam, yine ilk sözü: (— Dayan arkadaş!.. Hele şimdi, bundan sonra, bütün bütün daya nacağız... Izmire varıncıya ka dar..) demek olmuştu.
O günden sonra, her karşılaşış- ta bu (dayan) ı, bir nevi parola gibi, tekrar eder dururduk.
Derken yollarımız ayrıldı: O Kastamonuya, Ankara’ya gitti, ben Kafkasya’yı, Türkistan’ı boy ladım. Aylar, yıllar geçti.
Dayanışın semeresi alındı. Gü zel günler başladı. Habiple birçok yerlerde buluştuk. Artık dayan mayı icap ettirecek hiçbir şey kal mamış elduğu için (dayan) ı u- nutmuş, memnun, mesut ve bah tiyardık. Yer içer eğlenirdik.
Bir gün Mahmut Yesari ile, Ha- blb’e dâvetli idik. Gittik, henüz sofraya oturmuştuk ki, çat kapı Sadri Ethem geldi. Nefes nefese: (—■ Menemende isyan var. Yobaz lar ayaklanmış.. Kan gövdeyi gö türüyor.) dedi.
Beynimizden vurulmuşa dön dük. Bir anda mosmor kesilen Habip’in, yumruğunu masaya in direrek:
— Melûnlar!.. Mutlaka
tepele-neeekler!.. Dayan Mustafa Ke mal!.. Bu milletin kaderi bu... Yine dayanacak, yine yenecek!..) deyişi hâlâ gözlerimin önünde dir.
Aradan yine yıllar geçti. Hatay dâvası alevlendi. (Cumhuriyet) gazetesi adına oraya gitmem lâ zım geldi. Matbaada Yunus Na- diye veda ederken, odaya Habip girdi. Yolcu olduğumu anlayınca, elindeki baskısı henüz bitmiş (O zamanlar) eserinin İlk nüshasını (Antakya yollarında vakit geçir sin diye gözlerinden öperek Kan- demire) diye dedikaslayarak ba na verirken, durdu. Kitabın bir sayfasını açtı. Kalemiyle işaret lediği - şu anda da önümde du ran - satırları, heyecanla sesini yükselterek, okudu: (Akdenizin, bu, dünyadaki bütün denizlerden güzel denizin, lâtif ve kıvrak bir sahilinde pek şirin bir belde var dı. Bu belde Akdenizin mavi dal- galariyle Anadolunun o zümrüdin kıylarınm öpüştüğü bir yerdeydi. Onun geniş körfezi şehlâ bir göz gibi şeffaf, onun beyaz kordonu nadide bir gerdanlık gibi billûrin, onun ihtiyar kalesi zerrin bir taç gibi haşmetli idi. O, bu haliyle mavî gözlü, beyaz gerdanlı, zer rin taçlı bir melikeyi andırıyor). Bir lâhza sustu. Sonra, kitabı vererek:
— Bunu ben, senelerce evvel, hasretini çektiğimiz İzmir için yazmıştım. Şimdi, İskenderun 1- çin de ayni şeyi yazardım. Sen, o niyetle oku... Ve bu mavi gözlü.
beyaz gerdanlı, zerrin taçlı meli keyi de, tıpkı İzmir gibi bağrımı za basacağımızdan emi» ol.») de yince, birden aklıma geldi:
— Yâni yine dayan... Değil mİ?
Görmeliydiniz, nasıl coştu: — Dayan!.. Evet dayan!... Bu milletin kaderi de, büyüklüğü de bu... Yine dayanacak... Ve göre ceksin ki yine muradına erecek..)
Evvelki sene, yazın, Yeşilköy kıyısındaki otelin terasında bu luşmuştuk. Dereden tepeden ko nuşurken, söz derslerine, talebe lerine geldi. Bakışlarım pırıl pı rıl parlayan masmavi Ma.imam dan ayırmaksızm, kendi kendine söyler gibi, dalgın dalgın:
— Son zamanlarda bilmem ba na ne oldu., çocukların karşısın da âdeta suçlu gibi ders veriyo rum. Bunları istediğimiz gibi ye tiştiremezsek akıbetimiz ne o- lur?.. Yarın hesabına üstümüzde büyiik bir mesuliyet var. Her Türk gencinin kalbini, ruhunu bir Atatürk asiliyle, kuvveti, iradesi ve azmiyle bezeyemezsek vay ha limize... Yazık bize...) diyordu.
Evet, dünyanın en vefakâr, en samimi ve temiz insanı İsmail Habip herşeyden evvel, yurt ve millet sevgisiyle meşbu büyük bir vatanperverdi.
öğretmen iken de, Maarif Mü dürü, Maarif emini, mebusken de, son nefesine kadar yazar ve o- kurken de her zaman, her haliy le, dalma böyle kalmıştır. Nür İçinde yat3ia.
- 11 —
Taha Toros Arşivi
m
m
