7 7 k u
L,
r VITIIV i Botimit ^
Nr. 90 (337)
Del çdo të DIELE
dhe të ENJTE
E Enjte, 17. 11. 1994
Në muajin mars të këtij viti, një ekip i ETV Shqiptar, xhiroi në Stamboll një film dokumen tär mbi jetën dhe veprimtarinë e shkencëtarit., shkrim tarit e gjuhëtarit të shquar shqiptar, Sami Frashërit, i njohur ndry- she dhe me emrin Shemshedin Sami. Skenari i këtij filmi është shkruajtur nga gazetari kineast Kliton Gilani, me konsulencë gjuhësore timen. Ai do të shfaqet së shpejti në ekranet e televiz- ionit tonë. Me këtë rast, ekipi i xhirimit pati mundësinë të nji- het me biografin e mirënjohur turk, Prof, Taha Toros-in, i çili i dha një ndihm ë të paçm uar ekipit të Televizionit. Profesori Taha Toros dispononte një arkivë shumë të pasur mbi per- sonalitetet shqiptare që kishin jetuar e punuar në Turqi, si dhe për shumë ngjarje e çështje të historisë shqiptare të këtij shek- ulli.
Në qershor të këtij viti, pro fesori Taha Toros botoi né një revistë të rëndësishme turke që shtypet në turqisht dhe në an- gîisht një artik u l! të gjate biografik për jetën dhe veprën e Ali Sami Frashërit, ose sic nji- het ne Turqi me emrin Ali Sami Jen, djalit të madh të
Sami F ra sh ë rit, në kuadrin e 89-vjetorit të lindjes së këtij sportisti të shquar. Arükulli që botohet në rev istën “Skilife”, në num rin 134 të saj, mban titullin ‘‘Ali Sami Jen, theme- luesi i Sportklub Gal- atasarait, i çili i dedikoi sportit 50 vjet té jetés së tij”. Artikulli jep një informacion shumë të gjerë për Ali Sami Je- nin, që është një ndër personalitetet më të shquara të sportit turk
dhe thekson se ai gjith - Stadiumi monë e ndjente veten krenar kur thosh se ishte shqiptar. Kontributi i tij i madh në fushën e sportit ka qenë një ndihmesë e rëndësishme për ta bërë të njo hur në Evropë futbollin turk. Ky aktivitet i gjerë e me shumë vlerë i Ali Sami Jenit ka bërë që stadiumit të madh, që ndodhet në lagjen Mexhidije Kyj të Stam - bollit, t ’i vihet emri i tij. Për 13
vjet radhazi, nga 1905-1918, Ali Samiu qëndroi në krye të Sport klub Galatasarait, të cilin dhe e themeloi vetë.
N ë dobi të njohjes së person- aliteteve të shquara shqiptare, po shkëpusim disa fragm ente nga ky artiknll biografik, e vlerësues i profesorit Taha Toros:
"...Babai i AliSami Jenit, ish te Shemshedin Samiu (Sami F ra sh ë ri), autori i tra k ta tit “Shqipëria ç’ka qenë, ç’éshtë e ç’do të b ëh e t...”, i Fjalorit të madh tëGjuhës Turke, me 1574 faqe; i Fjalorit turqisht-anglisht, i Fjalorit turqisht-arabisht dhe Enciklopedisë së Madhe Turke me 6 vëllime. Ai qëndron në majat më të larta të linguistikës dhe shkencës turke. Atë që nuk do të arrinte ta bënte një insti - tucion i organizuar, Samiu é bëri fillikat vetëm. Ai gjithë jetën e tij të shkurtër ia kushtoi vetëm punës shkencore. Ka lënë 54 vepra, nga të cilat 42 të botuara dhe 12 të pabotuara. Ai është ndarë nga kjo boté me 1 qershor 1904, në moshën 54 vjeçare..
...Shem shedin Samiu, nga gruaja e parë pati katër fëmijë, më i madhi i të cilëve, Aliu, ka lindur më 20 qershor 1886 në
Ali Sami Yen (Frasheri) Stamboll
lag;en Kandil te Stambollit; Aliu nga i ati dhe nga profe söre privatö mori meşime tur- qisht, fröngjisht, persisht dhe arabisht. Ne vitin 1901, pra ne moshen 15 vjeçare, futet ne In- stitutin e Galatasarait, ne değen e Turqishtes dhe te Frengjish- tes dhe düke qene nje nxen6s gjithmonö i dalluar, arrin te m arre diplomat e ketyre dy
degëve. Frëngjishtja e tij ishte e përsosur dhe nuk arrinte te dal - lohej kurrë nga francezët e vërtetë... Ali Samiu e kish p a sión të madh sportin, e ndërkaq ai edhe pikturonte shumë mire dhe shkruante pjesë artistike... Kishte një inteligjencë dhe një edukatë që e bënin të radhitej gjith - m o n ë n d ë r m j e t nxënësve të shkëlqy- er. Nga kultura që kish trashëguar nga i ati, ai zotëronte një m ënyrë të shprehuri shum ë eiokuente, e cila e bënte të fitonte respektin e a u d ito rit në çdo mbledhje.... Ne shkollë ai m b an te num rin 889... Në vitin 1906 Ali Sami Jeni u diplomua nga Instituti i Galata Sarajit dhe menjëherë pas këtij Instituti, vazh- doi fakultetin Juridik... Me ko- rrektësinë e tij shkëlqeu në të gjitha detyrat shtetërore dhe kudoqëpunoi.
Ali Santiu, ishte i p a riq e kri- joi ngjyrën kuq dhe verdhë të futbollistëve të Klubit të Galata Sarajit. Stofin e veshjeve të para
ALİ SAMİ YEN
STADI
líáÉilittíiiiL
J u l , «
: ÉnK J
té fütbollistéve e bleu veté dhe ato i qepi me dorén e saj e motra, Sanija. Kjo veshje me kéto dy ngjyra, qé u béné simbolike per kéte klub, u paraqit per here te paré me 6 dhjetor 1908, né ndeshjen qé zhvilloi ekipi i Gal- ata Sarajit me ekuipazhin e anijes luftarake Angleze “Bar ham”.
...Ai ishte edhe veté nje
fut-bollist i shkëlqyer. Luante za- konishtsi mbrojtes dhe vrapon- te si era ne çdo pikë të fushës. Me një m prehtësi të veçantë dinte të rrëm bente topin nga këm bët kundërshtare, e gjatë kohës që kryesonte Klubin e
Calata Sarajit ishte njékohésisht dhe kapiten i ekipit. Ne kampi- onatin e vitit 1908-1909, ekipi i Galata Sarajit u shpall per heré té pare kampion i vendit dhe ishte e qarté per te gjithé se ky rezultat i dedikohej ne ményré té vecanté edhe punes se mad- he pergatitore t.é ketij sportisti té madh. M eurtósiné dhe pa- sionin e njé sportisti té vérteté, ai grumbulloi rreth klubit te Galata Sarajit nje masé te mad he té rinjsh... Ai nuk u pérkul kurré para veshtirésive dhe nuk don te té dinte se c'éshté penge - sa. Né krye te shokeve té tij, ai nuk e pushoi luftén qe Klubi i themeluar prej tij té mbijetonte edhe ne situatat me té renda financiare. Gjate kohesqe Aliu kryesonte keté Klub, ekipi i Galata Sarajit u shpall 4 heré kampion.
...Né vazhdim té veprim - tarise sé tij sportive ai qéndron né krye té themeluesve té Fed erates sé F utbollit Turk mé
1923... Mé 1925, me kérkesen unánime té Kongresit, ai pranoi pér té fundit. heré kryesiné e Klubit, nga e cila u terhoq pas nje viti.
...Ali Sami Jeni (Frasheri), ishte nje sportist idealist dhe me njé boté shumé te pasur. Kéto merita te medha béné qé sta diumit té madh té Mexhidije
Kojit në S ta m b o ll, m idis ngjyra ve të kuqe e te verdha, t’i jepet emri “Ali Sami Jeni”. Me rastin e pesëdhjetëvjetorit të krijimit té Klubit të Galata Sa rajit, në k ry e të entrav e të sportistëve që kishin luftuar për
süksesin e ketij Klubi, ishte emri i Ali Sami Frasherit, qe nıe kete
rast u nderua me “Medaljen e fitores”.
... Ne vitin 1926 ai u m artua me te bijen e F erik Pashajt, Fahrijen, e cila kishte nje kü l türe shume te gjere dhe e bente te zinte nje vend kryesor ne jetbn shoq6rore te Stambollit... Ata ishin nga te paretqe bene mar- tese çivile para nje autoriteti shteteror, e cila sapo kish lilluar te zbatohej ne Turqi. Ata kalu- an nje jete te lumtur.
...Ky sportist i madh, q6 mburrej me origjinen e tij sh- qiptare, vdiq me 1951 ne moshen 64 vjeçare, pra 10 vjet m e i madh se i ati i tij Samiu... Ne varrimin e tij moren pjese shume sportiste dhe nje mori e madh njerezish te thjeshte... Ne gurin e varrit. te tij eshte vendosur shkrim i: “Them eluesi i Klubit Galata Saraj...”
Me keto rreshta mbvllet sh- krimi i profesorit Taha Toros qe m e shume ngrohtesi e respekt evokon jeten dhe veprimtaıine e nje sportisti m e origjine sh- qipt.are,qeqendron madhesh- tor ne üren e miqesise sportive e cila ne çdo kohe ka lidhur popujt e botes.
Ing. MEHMET DEMİR ALIZOTI
Ali Sami Yen - Frashëri me bashkêshorten
Taha Toros Arşivi
